3. Nagpalambo og Emosyonal nga Kalig-on sa Pagbarog og Balik human sa mga Kalisod

Ang bug-at nga mga emosyon sama sa kahadlok ug kaguol nagtabang kanato nga mahibalo nga kita nasobrahan sa kaugtas. Basaha ang “1. Nagpalambo og Kalig-on samtang Nagsinati og Kaugtas” alang sa tibuok nga mga sugyot alang sa pagdumala sa emosyonal nga mga panginahanglan. Agi og dugang, ang mga sugyot sa ubos mahimong makatabang og piho nga mga emosyon. Kon ang imong emosyon mahimong hilabihan sa kabug-at o naglungtad og dugay nga panahon, pakigsulti ngadto sa imong ginikanan o mga lider sa pangserbisyo nga misyon mahitungod sa pagpangayo og propesyonal nga suporta.

A. Pagpahiangay ngadto sa Imong Bag-ong Buluhaton

• Ribyuha ang imong mga rason sa pagserbisyo og usa ka misyon. Hunahunaa ang imong misyon isip usa ka gasa sa mga pasalamat nga imong ikahalad ngadto sa Manluluwas. Ilista ang imong mga panalangin. Pahinumdumi ang imong kaugalingon kon unsay isulti sa imong mga lider ug mga minahal mahitungod sa imong misyonaryo nga pagserbisyo.

• Pagmapailubon. Sa kinatibuk-an kini mokabat og unom ka semana ang pagsugod sa pagpahiangay ngadto sa usa ka sitwasyon. Ilangan ang paghimo og bisan unsa nga mga desisyon hangtud imong kahatagan ang imong kaugalingon og panahon sa pagpahiangay. Lihok sa paagi nga molampos sa hinay-hinay.

• Pagbutang og makaawhag nga mga hulagway. Pagpataput og mga kasulatan, mga kinutlo, o mga hulagway nga nagtabang kanimo sa paghinumdom sa imong mga hiyas. Kini motabang kanimo sa pagtutok diha sa imong serbisyo ug matarung nga mga tinguha.

• Ribyuha ang makapabayaw nga mga kasulatan ug mga istorya. Pagkolekta og mga hulagway, personal nga mga kasinatian, mga kinutlo, ug mga istorya sa pamilya nga nagtabang sa pag-awhag kanimo. Kon ikaw mobasa og makapabayaw nga mga kasulatan, ibutang ang imong ngalan diha niini. Makasulay ka sa pagbutang sa imong ngalan sa mga kasulatan sama niini: Mga Proverbio 3:5–6; 2 Nephi 4:28–35; Mosiah 24:13–14; Alma 36:3; Helaman 5:12; ug Doktrina ug mga Pakigsaad nga mga seksyon 4, 6, ug 31. (Tan-awa usab sa “Kalisdanan,” sa Matinud-anon sa Tinuohan [2004], 74–77.)

• Ribyuha kanunay ang imong patriyarkal nga panalangin alang sa paggiya. Pangita og mga paagi nga ang imong mga gasa ug mga kalig-on makatampo ngadto sa imong trabaho.

“Karon sa diha nga ang atong mga kasingkasing nasubo, kita hapit na unta mobalik, tan-awa, ang Ginoo mihupay kanato, ug miingon: Lakaw taliwala sa inyong mga kaigsoonan, ang mga Lamanite, ug antusa uban sa pailub ang inyong mga kasakit, ug Ako mohatag nganha kaninyo sa kalampusan.”

Alma 26:27

B. Pagbuntog sa Pagbati nga Kasubo o Nawad-an og Kadasig

• Ayaw paglangay-langay. Ang paglangay sa mga butang makagiya ngadto sa kaugtas. Bahina ang dagko nga mga buluhaton ngadto sa mas gagmay nga mga bahin. Pagsugod og usa ka bahin sa buluhaton. Pahinumdumi ang imong kaugalingon, “Ang kinahanglan kong buhaton karon dayon mao ang ” o “Buhaton ko lamang kini sulod sa pipila ka minuto ug dayon mopahulay kon ako gusto.”

• Paminaw og musika o kanta. Pilia ang musika nga mananoy ug makahupay kon ikaw gikulbaan. Ang musika nga paspas ug madasigon mahimong motabang kanimo kon ikaw mibati og kaguol. (Siguroha nga ikaw wala maggamit og gamay nga headphone samtang anaa sa imong buluhaton gawas kon gihatagan og pagtugot.)

Paminaw sa mga Himno

Ania ang pipila ka mga himno nga maka dasig kanimo, agi og dugang ngadto sa imong kaugalingon nga mga gusto:

• “Manunubos sa Israel” (Mga Himno, nu. 6)

• Ang Subo nga Magpapanaw” (Mga Himno, nu. 20)

• “Unsa Kalig-on ang Tukuran” (Mga Himno, nu. 44)

• “Ang Dios Kahayag Ko” (Mga Himno, nu.46)

• “Giyahi, Maloloy-on nga Kahayag” (Mga Himno, nu. 53)

• “Mas Magpaduol Ko Dios Kanimo” (Mga Himno, nu. 55)

• “Dali, Sunod Mo Kanako” (Mga Himno, nu. 64)

• “Akong Kalag, Magmalinawon”(Mga Himno, nu.70)

• “Ang Kalinaw Asa Ko Pangitaa?” (Mga Himno, nu. 75)

• “Buhi ang Manunubos Ko, Niini Nasayud Ako” (Mga Himno, nu. 80)

• “Ikaw Naghunahuna Ba sa Pag-ampo?” (Mga Himno, nu. 82)

• “Tam-is nga Takna sa Pag-ampo” (Mga Himno, nu.84)

• “Matahum ang Buhat” (Mga Himno, nu. 89)

• “Ipha ang Inyong mga Panalangin” (Mga Himno, nu. 148)

• Ayaw paghunahuna sa unsay dili nimo mapugngan. Dili ka makapugong sa kagahapon o sa mga pagpili sa uban o sa mga personalidad. Ikaw dili makapugong sa pipila sa imong kaugalingon nga mga limitasyon. Tutok diha sa mga butang nga ikaw makahimo og usa ka butang. Tugoti ang Ginoo nga maoy modumala sa uban.

• Dawata ang kamatuoran nga ang pipila ka naandan nga mga paagi laay. Dili tanan sa kinabuhi makahuluganon kaayo ug makapaukyab. Likayi ang pagmugna og emosyonal nga sitwasyon, kapintas, o panagbangi sa pagsulbad sa kalaay. Hinoon, pasalamat ug tagamtama ang maayo nga naglibut kanimo. Pangita og mga paagi nga molambo ug moserbisyo.

• Bansaya ang imong hunahuna sa pagpangita alang sa positibo. Tutok diha sa positibo nga naglibut kanimo. Paggahin og pipila ka mga minuto kada gabii sa pagsulat o pakigbahin sa imong tubag sa usa niini nga mga pangutana:

  • Unsa ang malipayon nga sorpresa karong adlawa? Kinsa ang mitabang sa paghimo niana nga mahitabo, ug giunsa nila paghimo kini?

  • Giunsa sa Dios pagtabang kanako karong adlawa?

  • Unsa ang tulo ka bag-ong mga butang ako mapasalamaton alang karong adlawa?

  • Unsaon nako nga makahinumdom ug makapasalamat niining mga butanga?

  • Kinsa ang mitabang kanako karong adlawa, o kinsa ang akong gitabangan?

  • Kanus-a ako nangarisgo karong adlawa nga mitabang kanako sa pag-uswag? Unsa ang akong nakat-unan gikan niini? Sa unsang paagi kini makatabang kanako sa pagbuhat og mas maayo pa sa umaabut?

  • Kanus-a ako milampos sa usa ka butang nga malisud karong adlawa? Giunsa ko kini paghimo? Sa unsang paagi ako makasaulog?

• Hagita ang imong paghunahuna. Ang kaguol ug kasubo makausab sa mga sundanan sa imong paghunahuna. Kon gibati nimo ang negatibo nga mga emosyon, pangutan-a ang imong kaugalingon:

  • Aduna bay bisan unsa nga nagsuporta sa kamatuoran sa unsay akong gihunahuna?

  • Mao ba kini ang usa ka butang nga ang Manluluwas gusto kanako nga hunahunaon o bation?

  • Kini ba nga hunahuna dili mahimong kapilian––itum o puti, modaog o mapildi, tinuod o bakak?

  • Ang paghunahuna niini nga paagi makahatag ba kanako og kaayohan?

  • Sa unsang paagi kini nga hunahuna naghimo kanako sa pagbati?

  • Unsa ang akong nahibaloan mahitungod sa akong kaugalingon ug sa uban nga nagsulti kanako nga kini dili tinuod?

  • Unsa ang akong isulti sa akong labing suod nga mga higala kon ilang gihunahuna kining mga butanga?

• Pangita og mga butang nga kalingawan. Samtang nagtahod sa dignidad sa imong tawag, pangitaa pag-usab ang kahimuot. Tagamtama ang kanindot sa kalibutan, ug tan-awa ang pagkamabination sa uban. Hangupa ang pagpamati sa Espiritu diha sa imong kinabuhi.

• Buhata ang mga sukaranan: pag-ampo, pagtuon sa kasulatan, ug serbisyo. Kon magbasa sa mga kasulatan, likayi usab ang paghukom sa imong kaugalingon sa sakit nga paagi. Tutoki ang mga bahin nga kadaghanan magamit nganha kanimo isip usa ka matinud-anon nga sulugoon sa Dios.

• Basaha ang Alma 26 ug diskobreha kon unsay gihimo ni Ammon sa dihang siya nawad-an og kadasig. Basaha usab ang Doktrina ug mga Pakigsaad 127:2 ug timan-i kon giunsa ni Joseph Smith pagpahilayo gikan sa mahimong mawad-an og kadasig. Ayaw kaguol mahitungod sa pagkamaguol, nga makapagrabe sa sitwasyon. Kini sagad nga adunay mga adlaw nga kita mobati nga nawad-an og kadasig, naugtas, o nag-inusara. Kasagaran kini nga mga pagbati molabay ra.

“Busa, minahal ug hinigugma nga mga kaigsoonan, kita magmalipayon sa pagbuhat sa tanan nga mga butang nga ubos sa atong gahum; ug unya kita magmalinawon, uban ang labing dako nga kasiguroan, nga makasaksi sa kaluwasan sa Dios, ug sa iyang mga bukton nga ipadayag.”

Doktrina ug mga Pakigsaad 123:17

• Hatagi og pagtagad ang pag‑ehersisyo ug pagkatulog. Ang ehersisyo ilabi ka importante diha sa pagdumala sa mga kahadlok ug kaguol. Bisan kon ikaw dili gusto og ehersisyo, kini makatabang kanimo nga mobati og mas maayo ug mahimong mas mamugnaon. Sugod og ginagmay ug dugangi og diyutay matag higayon. Ang paghigda sa samang oras kada gabii ug hustong gidugayon sa pagkatulog mga importante usab.

• Pakigsulti ngadto sa sakop sa pamilya, higala, o lider sa pangserbisyo nga misyon. Pakigbahin sa imong mga pagbati ngadto sa usa ka tawo kinsa mibati kanimo. Bation nimo ang ka mas maayo kon imong masabtan nga ang usa ka tawo nakaila ug mibati kanimo. Makaangkon ka og bag-ong panan-aw. Kini nga tawo mahimong maminaw lamang o adunay mga sugyot nga mahimo nimong sulayan.

• Pakig-istorya ngadto sa usa ka propesyonal. Milungtad ba ang imong kaguol og labaw sa pipila ka mga semana? Kini nakasamok ba sa imong kinabuhi? Ang usa ka propesyonal nga magtatambag kasagaran nga makatabang. Usahay ang kanunay nga pagkaguol naingon pinaagi sa medikal nga kondisyon, sama sa thyroid nga sakit o diabetes. Kini kinahanglan nga tambalan sa usa ka doktor. Usahay ang tambal sa pag-ayo og kaguol makatabang kanimo nga mobati og ka arang-arang.

• Pangayo og tabang kon gibati nimo nga gustong magpakamatay. Usahay ba naghunahuna ka kon ang kinabuhi takus ba nga pakabuhian? Ikaw ba adunay mga hunahuna sa pagpasakit sa imong kaugalingon sa pipila ka paagi? Ikaw ba naghunahuna usahay nga mas maayo pa kon ikaw mamatay? Ang mga hunahuna nga sama niini sagad. Kon kini nga mga hunahuna nakapaguol kanimo ug nagpadayon sulod sa daghang mga adlaw, ayaw paghulat. Sultihi ang usa ka tawo mahitungod niini ug pangayo og tabang. Buhata kini ilabi na kon ikaw nagsugod sa paghunahuna og plano sa pagtapos sa imong kinabuhi.

  

C. Pagbuntog sa Pagbati nga Pagsaway sa Kaugalingon

• Tutoki unsay imong gibuhat nga matarung, ug likayi ang pagtandi sa imong kaugalingon ngadto sa uban. Ang mga tawo nga taas kaayo og gilauman sa ilang mga kaugalingon mahimong motutok pag-ayo diha sa ilang mga kahuyang ug mga kapakyasan. Niana, imbis molambo, mahimong bation nila nga sila walay paglaum. Kon magbasa og mga kasulatan, tutok diha niadtong labing magamit nganha kanimo. Ikaw pinalanggang sulugoon sa Dios. Pangita og mga ebidensya sa kamapailubon, grasya, paglaum, ug kalooy sa Dios. Naglugway Siya niini nga mga panalangin ngadto niadtong kinsa nahigugma Kaniya ug nagtinguha sa pagserbisyo Kaniya.

• Pagsulti og positibo nganha sa imong kaugalingon. Tan-awa sa “Nagtubag-tubag sa Negatibong Hunahuna.”

• Sabta nga ang tanan nga imong buhaton dili mahimong molabaw sa kasagaran. Gusto nimong motrabaho og maayo aron molambo, ug ikaw tingali maayo kaayo sa ubang mga butang. Apan dili ka mahimong molabaw sa kasagaran sa tanan nimong buhaton. Matematika lamang kini, dili hinungdan sa pagkaalarma.

• Hatagi ang imong kaugalingon og pakapin nga pagdayeg. Hatagi ang imong kaugalingon og pakapin nga pagdayeg sa pagtrabaho og usa ka butang nga dili ka maayong mobuhat o dili ka sa kanunay malingaw sa pagbuhat. Hinumdumi nga bisan og wala nimo matrabaho kadtong mga butanga sa hingpit nga paagi, sa gihapon imong gitrabaho kini. Samtang ikaw nagkamaayo sa pagbuhat niining mga butanga, imong mahibaloan nga ikaw nalingaw niini. Apan ang pag-abut ngadto niana nga bahin nagkinahanglan og panahon ug praktis, suporta, ug kasinatian.

• Pagpraktis sa paghilom. Itutok ang imong pagtagad palayo gikan sa mga hunahuna diha sa imong salabutan, ug pagpraktis sa paghilom. Ilha nga ikaw nagbaton og mga hunahuna sa pagsaway sa kaugalingon. Apan kini nga mga hunahuna wala magrepresentar kon kinsa ikaw sa tinuoray. (Tan-awa usab sa “Positibong Pagtubag sa Kaugtas.”)

• Trabahoa ang usa o duha ka dagkong mga tumong matag higayon. Likayi ang pagpaninguha sa paglambo diha dayon sa daghan kaayo nga mga butang sa imong kinabuhi. Kini makasanap ug makagiya ngadto sa mga pagbati og kapakyasan.

• Salig ni Jesukristo ug sa Iyang Pag-ula. Ang atong mga limitasyon ug mga kakulangan dili mga sala. Sa kasagaran wala kini magpugong kanato nga mahimong limpyo ug takus sa Espiritu. Nag-antus si Jesukristo aron kita malig-on, mabayaw, ug mapasaylo. Ang gahum sa Manluluwas nagtabang kanato sa pagbuntog sa atong mga kahuyang ug mga sala.

• I-rekord ang makadasig nga mga butang diha sa usa ka kwaderno o planner. Mahimo kang makarekord:

  • Paborito nga mga kasulatan.

  • Mga tumong nga gusto nimo nga matuman.

  • Mga istorya nga personal o pamilya kalabut sa daling pagbalik gikan sa mga babag o mga kalisud.

• Paminaw sa Balaang Espiritu, dili ang pagkanegatibo. Kon ikaw adunay mga hunahuna nga makapaubos, kini dili gikan sa Ginoo. Ni ang mga hunahuna nga mga mabiay-biayon, masuk-anon, kantalitahon, o masawayon. Ang pagbagulbol ug ang paghingalan og bugal-bugal wala usab magagikan sa Ginoo. Kon ikaw nagbaton sa mao nga mga hunahuna, sulayi ang pagsulat niining tanan. Dayon gisia ang papel. O isulat pag-usab ang mga hunahuna sa tinagsa aron kini magpahayag og usa ka tinuod, positibo nga ideya. Dugangi og matinuoron ug mahigugmaon nga pahayag kon giunsa sa Ginoo pagbati mahitungod kanimo. Isulti og kusog: “Si Kristo ang akong Tigpataliwala. Kanunay Siyang nahigugma kanako ug nagtuo kanako.”

“Sa diha nga ang atong mga kasingkasing nasubo, kita hapit na unta mobalik, tan-awa, ang Ginoo mihupay kanato, ug miingon: Lakaw taliwala sa inyong mga kaigsoonan, ang mga Lamanite, ug antusa uban sa pailub ang inyong mga kasakit, ug Ako mohatag nganha kaninyo sa kalampusan.”

Alma 26:27

• Pangayo og maayong tambag. Hangyoa ang imong mga lider sa pangserbisyo nga misyon ug ang uban sa pagtabang kanimo nga mahibalo kon ikaw igo bang naningkamot pag-ayo. Pangutan-a sila kon ikaw hilabihan ra usab sa pagpaningkamot og maayo. Dawata ang ilang tambag. Daghang mga tawo nga manghinaway sa kaugalingon ang dili maayong moila tali sa igong naningkamot og maayo ug hilabihan sa pagpaningkamot og maayo.

  

D. Pagbuntog sa Pagbati nga Kabalaka o Kakulang

• Ikalingaw ang pagsugod og kat-on kon ikaw bag-o sa usa ka butang. Ikaw wala paabuta nga mahimong eksperto kon ikaw nagkat-on pa sa usa ka butang. Kini igo nga mahimong masukit-sukiton, interesado, mapainubsanon, ug andam nga mosulay. Ikalingaw ang pagkat-on og usa ka butang nga bag-o!

• Buhata sa maayong buot unsay imong mahimo, ug salig sa Dios sa pagpuno sa kulang. Usahay bation sa mga misyonaryo ang pagkawalay silbi o pagkaulaw kon ang uban ingon og mas malampuson kay kanila. Nagtintal si Satanas kanato sa pagduda sa atong mga kaugalingon o sa pagtandi sa atong mga kaugalingon ngadto sa uban. Hinumdumi nga kini buhat sa Dios, ug nagpili Siya sa huyang ug yano sa pagbuhat niini. Siya nagpili kanimo! Salig Kaniya, tungod kay Siya nagsalig kanimo.

• Paghunahuna mahitungod sa kalampusan. Ang pagkamaguol mahitungod sa mga butang nga basin og masayop mahimong usa ka mental nga paagi sa pagpraktis og kapakyasan. Kay sa maguol, paningkamot sa pagpraktis og positibo nga mga resulta. Ayaw kaguol mahitungod sa unsa kaha ang mahitabo. Hinoon, paghimo og mga plano sa pagkab-ut og kalampusan. Kon wala molampos ang mga butang sama sa imong gilauman, hunahunaa ang imong kaugalingon nga nagkat-on gikan sa kapakyasan. Paghunahuna mahitungod sa imong kaugalingon nga nag-uswag.

• Pagpuyo hinoon sa imong mga hiyas. Dili kinahanglan nga imong wagtangon ang mga kaguol ug kahadlok. Makapuyo ka gihapon og malipayon nga kinabuhi. Makapili ka sa pagpuyo sa imong mga hiyas bisan taliwala sa kaguol ug kahadlok. Dili ka makapugong sa tanang mga butang. Apan paghunahuna og usa o duha ka mga butang nga ikaw makahimo sa pagpuyo sa imong mga hiyas. Pagplano kon unsaon nimo sa pagserbisyo ang uban o pagpakita og kaisug diha sa usa ka sitwasyon nga nakapaguol nimo.

• Ayaw paninguha sa pagpugong sa mga butang nga dili nimo mapugngan. Ang pagpaninguha sa pagpugong sa mga butang nga dili nimo mapugngan naghimo lamang kanimo nga mas mobati og dili kapugngan. Ang pagbuhat niini nagdugang sa imong kaguol. Itutok ang imong kabaskog diha sa mga butang nga ikaw makabuhat og usa ka butang.

• Pangutana, “Unsa ang labing ngil-ad nga mahitabo?” Kasagaran ang mga tawo makakita nga ang posibling labing ngil-ad nga resulta nga ilang mahanduraw mao ang usa ka butang nga ilang madawat. Niana sila makapadayon. Walay pagsapayan sa unsay mahitabo, ang Manluluwas makatabang kanimo sa pagbuntog niini, busa bation nimo ang minos nga kahadlok.

• Sulayi ang paghinay kon ikaw adunay hilig sa pagdali og maayo. Kon ikaw mas kalma, tingali ikaw mahimong mas maayong motrabaho ingon man mas malipayon. Ang paghinay manginahanglan og praktis. Manginahanglan ka og paagi sa pagpahinumdom sa imong kaugalingon sa pagbuhat niini. Pagpapilit og usa ka mensahe diha sa imong salamin o bongbong. Pagbutang og alarma diha sa imong telepono. O pag-ampo kada buntag alang sa tabang sa pagpahinumdom sa paghinay. Human sa daghang mga semana, timbang-timbanga ang imong pag-uswag.

• Ayaw kaguol mahitungod sa pagkamaguol. Ang mga kaguol sagad mga bahin sa matag kinabuhi. Ang pagkamaguol mahitungod sa imong mga kahadlok dili makatabang. Ang kaguol dili maayo, apan kini molabay. Kon ikaw naguol, lingkod sa hilom ug tuguti ang makahadlok nga mga pagbati sa pag-apekto diha kanimo. Kini sa kasagaran mokunhod sa ilang kaugalingon sa dili kaayo madugay.

• Ayaw kahadlok og mga kapakyasan kon ikaw nagbuhat og malisud nga mga butang. Aron magpuyo og usa ka makahuluganon nga kinabuhi, ikaw kinahanglan gayud mohimo og pipila ka mga risgo. Usahay, ikaw kinahanglan gayud mohimo og usa ka butang nga wala mahibalo kon unsa ang resulta. Ang mga butang nga labing importante mahimong malisud, apan kini makat-unan pinaagi sa praktis. Ayaw tuguti ang kahadlok sa paghunong kanimo gikan sa pagbuhat og malisud nga mga butang. Ug paningkamuti ang dili pagtan-aw sa mga babag isip mga kapakyasan. Ang kahadlok ug mga babag mahimong nagkahulugan nga ikaw naghimo og malisud nga mga butang ug nagpakaisug.

“Kay kita wala sa Dios hatagig espiritu sa katalaw kondili sa espiritu sa gahum, ug sa gugma ug sa pagpugong sa kaugalingon.”

2 Timoteo 1:7

• Paghupot og lista sa mga istorya. Hinumdumi, i-rekord, ug ipakigbahin ang mga istorya. Kini nga mga istorya mahimong gikan sa imong kinabuhi o gikan sa mga kinabuhi sa mga tawo nga imong gidayeg. Kini nga mga istorya kinahanglan nga mag-asoy kon giunsa sa mga tawo sa pagsige og padayon sa dihang ang mga butang malisud ug makahahadlok. Kinahanglan kini moasoy kon giunsa nimo o sa uban pagtubag ngadto sa mga babag o kahadlok sa mga paagi nga imong gidayeg. Ang mga tawo kasagaran mobuhat og gagmay, yano nga mga butang aron sa pagpabiling magpadayon o sa pagpakita og kaisug.

• Dawata ang dili klaro og mga kahulugan. Usahay ang mga tawo dili gusto nga modawat sa dili klaro og mga kahulugan o walay kasigurohan. Maayo pa nga sila mapakyas kay sa paghimo og risgo nga dili mahibalo nga sila molampos. Dili ka makahibalo sa karon kon ikaw magpuyo sa imong mga tumong ug mga hiyas sa hingpit nga paagi. Dili ka makahibalo unsa ang mga problema ang imong masinati sa umaabut. Apan ikaw makadesisyon karon nga magpuyo sa kaisug, kamapasalamaton, kamaloloy-on, ug kamapainubsanon. Karon dayon ikaw makapuyo subay sa imong mga tumong ug mga damgo. Kana mao ang tanan nga bisan kinsa kanato makahimo, ug kini igo ra. Sulayi ang paglinga sa imong kaugalingon gikan sa mga tintasyon sa pagkanawad-an sa paglaum ug kaguol. Tutok sa unsay nahitabo sa pagkakaron.

• Pagserbisyo. Samtang ikaw nagserbisyo sa uban, minos na ang imong paghunahuna mahitungod sa imong kaugalingon ug mas magmalipayon.

  

E. Pagbuntog sa Pagbati nga Daling Maglagot o Masuko

• Hatagi ang imong salabutan og panahon sa pagbatok sa imong mga emosyon. Ang imong utok makarason ug makahimo og maayo nga mga paghukom. Kon ikaw masuko o maglagot, palayo gikan sa sitwasyon sulod sa pipila ka mga minuto. Paghimo og lawom nga mga pagginhawa, ug hatagi ang imong makatarunganong salabutan og panahon sa paghunahuna ug pagrason. Mahimong mag-ihap ka og 10, mag-ehersisyo, mogawas, o mopili og matinabangong mga hunahuna. Mahimong maminaw ka og makakalma nga musika, mamalandong, o mag-ampo.

• Ayaw awhaga ang imong kasuko. Mahimong mopili ka sa pagtan-aw sa uban isip manghulga, dili patas, o walay pagtahud. Kon mao, ikaw mas may purohan nga mobati og kasuko. Hinoon, tan-awa kon makahunahuna ka ba og mas maloloy-ong pagpasabut sa ilang kinaiya. Tingali sila gikapoy, wala mapahibalo, walay kasigurohan, o naningkamot nga magmatinabangon. Paghimo og pagpili nga dili awhagon ang kasuko.

• Paninguha sa pagsabut sa ubang mga tawo. Pagmasukit-sukiton mahitungod sa unsay paghunahuna ug pagbati sa uban. Pangutana sa mga tawo, ug paminaw nga kalma ug mabinantayon ngadto kanila. Sultihi ang lain nga tawo kon unsay imong gihunahuna nga imong nadungog. Pangutana kon nasabtan ba nimo og husto. Kon wala, sulayi pag-usab.

• Sumpoa ang kalagmitan nga mobasol sa uban o sa imong kaugalingon. Kon adunay panghitabo nga dili maayo, paningkamuti ang paghunahuna kon unsa ang problema. Hangyoa ang uban alang sa panabang sa pagsulbad sa problema, walay pagsapayan kon kinsang sayop kini. Paningkamuti ang dili pagbasol ni bisan kinsa sa nakaingon sa problema.

• Andam sa pagpangayo og pasaylo ug sa pagpangutana kon unsa ang imong mabuhat sa pagtarung sa mga hitabo. Ang pagpangayo og pasaylo maoy usa ka timailhan sa espirituhanong kalig-on, dili kahuyang. Kon ikaw nagbuhat og usa ka butang nga sayop, dawata ang responsibilidad sa pagbuhat niini. Pangutana kon sa unsa nga paagi ikaw makatarung niini o makalikay sa problema sa umaabut. Pagpakita og kalooy alang sa mga pagbati sa laing tawo.

• Andam sa pagkatawa sa imong kaugalingon. Ang pagkamakatawa sa imong kaugalingon motabang kanimo nga mas makasugakod sa mga kapakyasan sa kinabuhi. Makaawhag nga mga komedya makatabang sa pagpalambo sa atong mga kinaiya, mga relasyon, ug panglawas. Samtang kini dili angay ang pagkatawa sa tanang higayon, ang tanan makadawat og kaayohan gikan sa pagkatawa og dugang pa. Kon ikaw magsugod sa pagkasuko, sulayi ang pagkatawa sa imong kaugalingon ug sa imong kasuko. Ang pagkatawa sa imong kaugalingon mahimong makaayo nga medisina alang sa kasuko!

• Serbisyohi kadtong imong gikalagotan. Gamita ang tambag sa Manluluwas sa “paghigugma sa imong mga kaaway.” Siya miingon, “Pagpanalangin kanila nga nagtunglo kaninyo, pagbuhat og maayo ngadto kanila nga nagdumot kaninyo, ug pag-ampo alang kanila kinsa nag-amung-among kaninyo ug naggukod kaninyo” (3 Nephi 12:44). Unsaon nimo sa pagserbisyo o pag-ampo alang sa usa ka tawo nga ikaw nasuko?

• Atimana og maayo ang imong kaugalingon. Paninguha sa pagkaon og maayo, pagkatulog og husto, pag-ehersisyo, ug sa pag-ampo. Ang pagbuhat niining mga butanga motabang kanimo sa pagbaton og emosyonal nga mga kapanguhaan sa pag-atubang sa kapakyasan.

• Paghimo og bag-ong istorya. Paghunahuna sa labing maayong pagpasabut nga imong mahimo kon nganong ang ubang mga tawo naglihok ingon nga sila mao. Isulat kini.

• Pagpasaylo. Pagtuon sa Mateo 18:23–35. Kon aduna, tan-awa ang video “Forgive Every One Their Trespasses: The Parable of the Unmerciful Servant” (ChurchofJesusChrist.org). Hunahunaa kon sa unsang paagi ang mensahe sa sambingay magamit nganha kanimo.

  

F. Pagbuntog sa Pagbati nga Wala Maawhag

• Tutoki ang imong mga kalig-on. Unsa ang mga hiyas, mga talento, ug mga kasinatian, ug mga gasa nga imong dad-on sa imong serbisyo? Paghimo og lista sa mga paagi nga ikaw makagamit sa usa sa imong mga kalig-on sa mamugnaong mga paagi niini nga semana. Kon ikaw adunay kalisud sa pagpangita sa imong mga kalig-on hangyo og tabang sa uban.

• Lihok sa paagi nga molampos sa hinay-hinay. Paglista sa mga butang nga imong kinahanglan nga buhaton. Dayon han-aya kini sa imong kalendaryo. Pahinumdumi ang imong kaugalingon, “Ang kinahanglan kong buhaton karon dayon mao ang .”

• Himoa kining makalingaw! Paghimo og makapahinam nga mga tumong aron sa pagtabang kanimo sa imong misyonaryo nga pagserbisyo. Paghimo og dula sa pagkab-ot sa imong mga tumong. Pagmamugnaon, ug pahalipayi ang imong kaugalingon alang sa kalampusan.

• Ayaw dayon pabug-ati ang imong kaugalingon sa daghan kaayong personal nga mga tumong. Pagbuhat og usa o duha ka personal nga mga tumong matag higayon (sama sa mag mas masayaon o dili kaayo nagkayamukat). Ayaw pagdahum og kahingpit. Ilakip ang usa ka plano alang sa unsaon nimo pagbalik sa pagkab-ot sa imong tumong kon ikaw dihay dimalas nga adlaw. Pahinumdumi ang imong kaugalingon kanunay kon nganong ikaw gusto og kausaban.

“Pinaagi sa gagmay ug yanong mga butang ang dagkong butang ipahinabo. … Ug pinaagi sa gagmay nga mga pamaagi ang Ginoo molibug sa maalamon ug mopahigayon sa kaluwasan sa daghan nga mga kalag.”

Alma 37:6–7

• Pakigbahin sa imong mga tumong ngadto sa imong mga ginikanan o mga lider. Makasuporta sila kanimo ug makatanyag og makatabang nga mga ideya.

• Ilha nga ang pag-awhag nagsunod og lihok. Ang pagsugod sa kasagaran mao ang labing lisud nga bahin. Sultihi ang imong kaugalingon, “Himoa lamang kini sulod sa 10 ka minuto.” Dayon pagsugod. Kasagaran bation nimo nga mas nadasig.

  

G. Pagdumala sa Sekswal o Romantikong mga Pagbati

• Pagpalambo og kahanas sa kaugalingon. Sekswal ug romantikong mga hunahuna ug mga pagbati mga sagad ug hinatag sa Dios. Apan kinahanglan nga huptan nato ang atong mga hunahuna, mga relasyon, ug kinaiya ubos sa hustong pagpugong. Kon buhaton mo kini isip usa ka misyonaryo, motubo ka diha sa kalig-on ug makaangkon og dako nga mga panalangin. Tun-i sa mainampuong paagi ang 1 Mga Taga-Corinto 9:24–27; Mosiah 3:19; Alma 38:12; ug Doktrina ug mga Pakigsaad 121:45. Pangitaa ang “Hiyas” ug “Kaputli” diha sa Giya ngadto sa mga Kasulatan (scriptures.ChurchofJesusChrist.org). Ilista ang mga panalangin ug mga bintaha nga moabut nganha kanimo samtang ikaw nagpalambo niini nga mga kinaiya.

• Ilisi ang hunahuna. Paningkamuti nga dili mahimong mapuno sa sekswal o romantikong mga hunahuna ug mga pagbati. Ipalinga ang imong kaugalingon, ug apil sa lain pang butang. Paningkamot nga makapahulay. Kanta og mga himno. Pagsag-ulo og mga kasulatan ug isulti kini. Tutoki ang sa unsa ikaw mapasalamaton. Paghunahuna mahitungod sa mga plano alang niana nga adlaw. Pag-ehersisyo. Pasalig og balik ngadto sa imong trabaho. Pagkalingaw ug pagmamugnaon.

• Likayi ang tintasyon. Likayi ang mga dapit, mga sitwasyon, mga panagsultihanay, o mga tawo nga makasugyot og tintasyon. Kon ikaw mabantang ngadto sa usa ka makasugyot nga imahe o ideya, ayaw paglangan diha niini. Ilisi ang gitutukan sa imong hunahuna ngadto sa ubang mga butang. Palayo gikan sa sitwasyon sa labing dali nga imong mahimo.

• Padayon diha sa paglaum ug hugot nga pagtuo. Kon ikaw nagsugakod sa pagdumala sa imong sekswal nga mga pagbati sa hustong paagi, ang Dios nahigugma gihapon kanimo. Ayaw gayud talikdi ang imong relasyon ngadto Kaniya tungod kay gibati nimo ang pagkadili takus. Bisan tuod ikaw nagsugakod sa pagdumala niini nga mga pagbati, Siya dili mosalikway kanimo. Nakasabut Siya kon unsa ang imong gisinati. Gihatagan niya og bili ang imong mga paningkamot sa pagsagubang sa tintasyon, pagkat-on gikan sa mga kasaypanan, ug sa paghinulsol. Tinguhaa ang tambag sa imong lider sa pangserbisyo nga misyon, ug padayon sa pagpaninguha sa pagbuntog niini nga mga hagit.

• Ayaw kaayo pagpagutom, pag-inusara, pagkakapoy, pagkalaay, o pagkaugtas. Tanan niini makahimo sa tintasyon nga mas malisud sa pagsagubang. Pagmeryenda. Pahulay og kadiyot gikan sa unsay imong gibuhat, o pagbuhat pa og usa ka butang sa makadiyut. Pagbaton og maayo nga panag-istoryahanay, o pagpraktis og nagpadayon nga mga ehersisyo sa pagpahulay (tan-awa sa Nagpadayon nga mga Ehersisyo sa Pagpahulay).

• Pagpabiling luwas ang imong kaugalingon. Sabta ang mga lagda ug mga giya kabahin sa pakig-istoryahanay sa uban nga magamit nimo. Kon ikaw mibati sa imong kaugalingon nga nadani sa sekswal nga paagi ngadto sa usa ka tawo, kontaka ang imong bishop o presidente sa stake ug tinguhaa ang iyang tambag.

• Pagpuasa ug pag-ampo alang sa pagsabot ug kalig-on. Kon ikaw magpuasa, imong ibale-wala ang imong sagad nga kagutom alang sa pagkaon. Buhaton mo kini sulod sa usa ka gidugayon aron sa pagtinguha og espiritwal nga kalig-on. Ang pagpuasa makapalambo og mga kahanas sama sa pagpugong sa kaugalingon ug pagkasensitibo ngadto sa Espiritu (tan-awa sa Isaias 58:6). Kini makahatag kanimo og kalooy alang niadtong kinsa gigutom. Kining sama nga mga kahanas makatabang kanimo sa pagpugong sa sagad nga sekswal o romantikong mga pagbati isip usa ka misyonaryo sa husto nga mga paagi. Ang pagpuasa dili makawagtang sa sekswal nga mga pagbati. Apan ang binulan nga pagpuasa mahimong motabang kanimo sa pag-angkon sa kalig-on ug sa pagsabut sa kaugalingon. Kini makaawhag kanimo sa pagdumala sa husto nga paagi niini nga mga pagbati.

H. Pagdumala sa mga Kausaban ug mga Pagbalhin

• Ilha ang imong kaugalingon. Ang mga kausaban ug mga pagbalhin mas lisud alang sa pipila ka mga tawo kay sa uban. Kon ang kausaban ilabi ka malisud alang kanimo, ipahibalo sa mga tawo kon sa unsang paagi sila makatabang.

• Paghunahuna mahitungod sa ubang mga pagbalhin nga imong nasinati. Unsay imong nakat-unan? Unsa ang mitabang kanimo sa pagsugakod sa ubang mga panahon? Ilha ang imong mga kalampusan ug ang imong mga abilidad. Hain niadtong mga butanga ang makatabang karon? Unsa pa ang imong masulayan?

• Isulat ang mga rason. Isulat unsay imong nahibaloan mahitungod kon nganong kini nga kausaban kinahanglan. Kanunay dangup og balik ngadto sa lista. Ang pagsabot sa mga rason alang sa kausaban mahimong motabang kanimo sa pagbati og minos nga pagkapakyas.

• Hinumdumi ang unsay wala mausab. Paghimo og lista sa unsay nausab ug unsay wala mausab. Paningkamuti ang paghimo sa ikaduhang lista nga mataas kutob sa imong mahimo.

• Paghimo og plano. Paghimo og usa ka plano kon unsaon pagtabang ang imong kaugalingon sa pagdumala sa kausaban. Isulat ang mga lakang sa imong plano. Pakigsulti usab ngadto sa uban kinsa nakaila kaayo kanimo. Makasuporta sila kanimo samtang ikaw naghuman sa imong plano.

• Paghunahuna mahitungod kon sa unsang paagi mobati nga mas kalma. Paghimo og lista sa mga butang nga ikaw makabuhat sa pagbati nga mas kalma. Basaha kini gikan sa sinugdanan hangtud sa katapusan sa dili pa, sa panahon sa, ug human sa kausaban.

• Lihok sa paagi nga molampos sa hinay-hinay. Kon ikaw nagsinati og usa ka dako nga pagbalhin, hinumdumi kini: dili nimo kinahanglan nga sulbaron ang tanan diha dayon. Unsa ang unang desisyon nga kinahanglan nga pagahimoon? Unsa kaha ang mahimong una nga lakang? Ang sunod nga lakang?