Tz’alam aran Liberty, xb’aan laj Welden Andersen

20–26 octubre: “At Dios, bʼar wankat laaʼat?”

Tzol’leb’ ut Sumwank 121–123

Sa’ li tz’alam aran Liberty, Missouri kiwan jun k’ojaril li wan taq’a. Pimeb’ lix tz’akil ut jwal ke ut tz’aj li ch’och’. Li tzakemq moko tz’aqal ta ut ak ch’am, ut ka’ajwi’ b’ayaq li saqen na’ok aran sa’ wiib’ li ch’ina ventaan tz’apb’ileb’ xb’aan li b’aar ch’iich’. Aran ke’tz’ape’ laj Jose Smith ut junjunqeb’ lix komon chiru kaahib’ po sa’eb’ li kehil kutan re li hab’alq’e sa’ 1838–1839. Sa’eb’ li kutan a’an, laj Jose rajlal yoo chixk’ulb’al resil li rahob’tesiik neke’xk’ul laj santil paab’anel. Li tuqtuukilal ut sahil ch’oolejil li ke’wan wi’ sa’ li tenamit Far West yal chiru junjunq po kiwan, ut chirix a’an ke’kana wi’chik laj santil paab’anel chi maak’a’eb’ rochoch, tiikisinb’ileb’ sa’ li yamyookil ch’och’ re xsik’b’al junaq chik na’ajej re xtikib’ankil wi’chik xyu’ameb’—a’ut tz’apb’il li profeet sa’ tz’alam.

Ut toj chi jo’kan, sa’ li yib’ ru aj tz’alam a’an kixk’ul li “na’leb’ hoyb’il chaq sa’ choxa” (Tzol’leb’ ut Sumwank 121:33). Lix patz’om laj Jose “At Dios, b’ar wankat laa’at?” kisumeek chi saqen ru ut chi nim xwankil: “Matxuwak … , xb’aan naq li Dios taawanq aawik’in chi junelik q’e kutan” (Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1; 122:9).

Chi’ilmanq Santos, 1:328–404; “Dentro de los muros de la cárcel de Liberty,” sa’ Revelaciones en contexto, 273–283.

Li na’leb’ re tzolok sa’ li ochoch ut sa’ li iglees

Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–10, 23–33; 122

Rik’in li Dios, li ch’a’ajkilal naru “taawanq choq’ re inchaab’ilal.”

Naq rahob’tesinb’ilo laa’o malaj li ani neke’qara, wan naq naru noko’ok chixpatz’b’al ma k’eeb’il qeetal xb’aan li Dios. Naq nakawil Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–6, k’oxlaheb’ hoonal naq xe’wan aapatz’om malaj aaweek’ahom li chanchaneb’ li re laj Jose Smith. K’a’ru nakataw sa’ lix sumehom li Qaawa’ li naru tatxtenq’a naq wankeb’ aapatz’om malaj aaweek’ahom jo’eb’ a’an? Qayehaq, sa’ li raqal 7–10, 26–33, k’e reetaleb’ li osob’tesink li naxyeechi’i a’an. K’a’ru naraj naxye choq’ aawe “nakakuy chi us”? Chan ru naq li Kolonel nakatxtenq’a chixb’aanunkil a’an?

Naq nakawil li tasal 122, k’oxla chan ru naq li Qaawa’ naraj naq taawileb’ laa ch’a’ajkilal. Naru nakatk’oxlak chirix li numsihom neke’chal sa’eb’ lix yalb’al aawix ut chan ru naru “taawanq choq’ re aachaab’ilal” (raqal 7).

Chi’ilmanq ajwi’ Quentin L. Cook , “Tuqtuukilal sa’eb’ li ch’a’ajkil kutankil,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2021; “Bʼar wan xhiilal li waam?,” Eb’ li B’ich, 67.

Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46

Li tz’aqal wankilal ut li musiq’ejil k’ojob’anb’ileb’ sa’ xb’een “li na’leb’ re tiikilal.”

Li ruchich’och’il wankilal kixmineb’ ru laj santil paab’anel chi elk aran Missouri ut laj Jose Smith chi ok sa’ li tz’alam. A’b’an naq laj Jose Smith wan aran, li Qaawa’ kixk’ut jun wankilal jalan chiru: a’ lix wankil a’an, “lix wankilal li choxa.” Tzolok chirix li wankilal a’an sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46 naru nakatxtenq’a chixtzolb’al chan ru naru nak’ulman li wankilal a’an—ut chan ru naru na’oksiman re rosob’tesinkileb’ li qas qiitz’in. Naru nakatz’iib’a li nakatzol sa’ jun kaaxukuut chi jachb’il ru sa’ wiib’ li taak’ab’iheb’ Xwankilal li choxa ut Xwankilal li ruchich’och’. Chan ru naq jalaneb’ li wiib’ chi wankilal a’in? K’a’ru nakatzol chirix a’an sa’ li na’leb’ a’in chirix lix wankilal li Qaawa’?

Naru ajwi’ nakatk’oxlak chirix li aatin teneb’ank sa’ li raqal 41. Jo’q’e naru nakatwan choq’ chaab’il teneb’ank—maare sa’ laa junkab’al, sa’ li eskweel, sa’ laa trab’aaj, malaj sa’ laa k’anjel sa’ li Iglees? K’a’ru nakatzol sa’eb’ li raqal 41–46 chirix chan ru naq li Dios naxtoch’eb’ xch’ool li ralal xk’ajol? Naru nakak’os ru li nakatzol rik’in xtz’aqob’resinkil ru jun ch’ol aatin jo’ a’in: “Re xb’aanunkil li us, tinb’aanu.”

Chi’ilmanq ajwi’ Jeffrey R. Holland, “Moko jo’ ta naxk’e li ruchich’och’,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2021; David A. Bednar, “Los poderes del cielo,” Liahona, mayo 2012, 48–51; “Los poderes del cielo” (video), Biblioteca del Evangelio.

"The Powers of Heaven"

(D&C 121:34-46) The components and processes involved in providing electricity to a home are compared to the principles the Lord outlined in section 121 for those who would exercise His priesthood in power.

Sik’ ru jun ch’ol aatin ut tzol chi chaab’il. Re xtawb’al xkomon aana’leb’ chirix li xchaq’al ru osob’tesihom li neke’yeeman sa’eb’ li raqal 45–46, naru nakasik’ ru junaq ch’ol aatin li nawulak chawu ut taatzol chi chaab’il. Qayehaq, k’a’ru naraj naxye li aatin chirutz’u’uji, ut chan ru naq li saq ruhil na’leb’ naru narutz’u’uji li qak’a’uxl? Maare naru nakataw xjalam-uuch junaq atz’um ut taatzol chan ru neke’el chaq li atz’um chiru li pim. Chan ru naq juntaq’eet a’an rik’in chan ru naq li Qaawa’ naxk’ut lix tzol’leb’? Wotz reheb’ laa junkab’al, laa wamiiw, ut eb’ laa wamiiw sa’ li Iglees, li na’leb’ nakataw.

Tzol’leb’ ut Sumwank 122:8

Li Jesukristo kikub’e rub’el chixjunil li k’a’aq re ru re naq taaruuq chinwaklesinkil.

K’a’ru nakak’oxla naq naraj naxye naq li Jesukristo “kikub’e rub’el chixjunil [li k’a’aq re ru]”? Arin wankeb’ junjunq raqal li naru nakate’xtenq’a chixtawb’al ru li ch’ol aatin a’in: Isaias 53:3–4; Hebreos 2:17–18; 1 Nefi 11:16–33; Alma 7:11–13. A’ yaal li k’a’ru taatzol, naaru taayal xch’olob’ankil Tzol’leb’ ut Sumwank 122:8 rik’in tz’aqal laa waatin. Chan ru naru nakak’ut aab’antioxihom chiru li Jesukristo xb’aan naq kikub’e rub’el chixjunil li k’a’aq re ru?

Chan ru naq naxjal aak’a’uxl li na’leb’ a’in kixwotz li Awa’b’ej Dallin H. Oaks? “Naru naqaye naq rik’in naq kikub’e rub’el chixjunil, [li Jesukristo] xaqxo b’ar naru chiqawaklesinkil ut chixk’eeb’al li metz’ew naqaj ru re xkuyb’al qach’a’ajkilal” (“K’eeb’il qametz’ew xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2015).

Jalam-uuch re Ink’a’ chi’uxmanq li nawaj laa’in, xb’aan laj Walter Rane

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 123

“Chi sa qachʼool chiqabʼaanu chixjunil li kʼaʼaq re ru li naru chiqu.”

Sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 123:7–8, laj Jose Smith ki’aatinak chirix li b’alaq’ aj na’leb’ li nak’amok sa’ li rahilal, ut ajwi’ li tawasiik ke’xk’ul laj santil paab’anel. Sa’ marzo re 1839, chanchan naq maak’a’ naru neke’xb’aanu laj santil paab’anel chirix a’an. A’b’an sa’ li hu li kixtz’iib’a laj Jose sa’ li tz’alam aran Liberty, a’an kixye reheb’ k’a’ru naru te’xb’aanu: “ch’utub’omaq eenawom chirix chixjunil li uxb’il” ut “xaqlinqex, chi anchal xkawilal eech’ool, re teeril lix kolb’a-ib’ li Dios” (Tzol’leb’ ut Sumwank 123:1, 17). Naq tatk’oxlaq chirix lix ch’a’ajkilal li ruchich’och’ anajwan, k’oxla chan ru nakattenq’an “jo’ chanru naru chawu” (eb’ li raqal 12, 17). Ut ink’a’ yal te’nume’q li k’a’ru chanchan naq “yal ka’ch’in xwankil” (raqal 15). K’a’ut naq aajel ru xb’aaunkil li k’a’aq re ru a’an “chi sa qachʼool”? (raqal 17).

Naab’al reheb’ li seraq’ kixpatz’ laj Jose sa’ li hu a’in kitaqlaman sa’ xjolomil li tenamit ut kipuktesiman sa’ junlaju raqal sa’ li periodico aran Nauvoo, a’an li hu Times and Seasons xk’ab’a’ (chi’ilmanq “A History, of the Persecution, of the Church of Jesus Christ, of Latter Day Saints in Missouri, December 1839–October 1840,” [josephsmithpapers.org]).

Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’, chi’ilmanq li hu Liahona ut li hu Para la Fortaleza de la Juventud re li po a’in.

Li na’leb’ re xtzolb’aleb’ li kok’al

Tzolʼlebʼ ut Sumwank 121:1–9; 122:7–9

Rik’in li Dios, eb’ lix yalb’al wix naru neke’wan choq’ re lin chaab’ilal.

• Re xtenq’ankileb’ laa kok’al chixk’oxlankil chan ru xwanjik laj Jose Smith ut eb’ li ramiiw sa’ li tz’alam aran Liberty, naru nekeril “Ch’ol 46: Laj Jose Smith sa’ li tz’alam sa’ Liberty” (sa’ Eb’ li Esilal sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank, 172–174) malaj “Eb’ li xyaab’ kuxej re li k’ojob’ank wi’chik: Li tz’alam sa’ Liberty” malaj xcha’al li video “José Smith: Profeta de la Restauración” (Biblioteca del Evangelio, natikla sa’ 41:30). Chirix a’an, naq teeril Tzol’leb’ ut Sumwank 121:1–9, naru nekex’aatinak chirix chan ru naq li Kolonel kixtenq’a laj Jose chixtawb’al xtuqtuukilal. Chan ru naqataw qatuqtuukilal rik’in li Kolonel, us ta sa’eb’ li ch’a’ajkil hoonal?

  Chapter 46: Joseph Smith in Liberty Jail: November 1838–April 1839

  Joseph Smith: The Prophet of the Restoration

  A motion picture about the life and legacy of Joseph Smith, the founding prophet of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints.

• Re xtenq’ankileb’ laa kok’al chixtawb’al ru naq eb’ li qach’a’ajkilal “te’wanq choq’ re qachaab’ilal” (Tzol’leb’ ut Sumwank 122:7), naru nakawaatinaheb’ chirix chan ru naq li qametz’ew naniman naq naqiiqa k’a’ruhaq aal. Naru ajwi’ nakapatz’ reheb’ naq te’xwaklesi k’a’ruhaq aal. Chirix a’an naru nekex’aatinak chirix chan ru naq li nume’k sa’eb’ li ch’a’ajkilal naru nak’anjelak qe re naq taak’iiq li qamusiq’—wi naqasik’ li Qaawa’ re xpatz’b’al qatenq’ankil. Wotzeb’ ajwi’ aanumsihom laa’at sa’ laa yu’am.

Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46

Li tiikilal naxk’am chaq “lix wankilal li choxa.”

• Maare jun li jaljookil ru aatin tixtenq’aheb’ raj laa kok’al chixtawb’al ru “lix wankilal li choxa.” Qayehaq, naru nakajuntaq’eeta lix wankilal li Dios rik’in xmetz’ew li saqen naqoksi. K’a’ raj ru taaramoq re junaq k’a’aq re ru re naq ink’a’ tixk’ul xmetz’ew li saqen re taak’anjelaq? K’a’ru naramok re li qamusiq’ejil wankilal? K’a’ru nanimob’resin re? (Sik’eb’ aatin ut ch’ol aatin sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 121:34–46; chi’ilmanq ajwi’ Jolomil K’anjenel Hu, 3.5, 3.6, Biblioteca del Evangelio.)

Tzol’leb’ ut Sumwank 122:7–9

Li Jesukristo naxnaw k’a’ru yookin chixnumsinkil.

• Chirix rilb’al Tzol’leb’ ut Sumwank 122:7–9, naru nakawotz junaq aanumsihom b’ar wi’ kaweek’a naq li Kolonel kiwan aawik’in sa’ jun ch’a’ajkilal kanumsi. Naru ajwi’ nekeb’icha junaq b’ich jo’ “Joʼ chʼina al li Jesus kiwan” (B’ichleb’aal choq’ reheb’ li Kok’al, 34), ut ch’olob’ xyaalal naq li Jesukristo naru nokoxtenq’a xb’aan naq a’an naxnaw k’a’ru naqeek’a.

Tzol’leb’ ut Sumwank 123:15–17

Us ta ka’ch’in li nab’aanuman naru naq nim li tixb’aanu sa’ lix k’anjel li Dios.

• Re xtenq’ankileb’ laakok’al chixtawb’al ru Tzol’leb’ ut Sumwank 123:15–17, naru nakawotz rik’ineb’ a’an xjalam-uuch jun nimla jukub’ ut jun xch’e’b’al a’an ka’ch’in, malaj wotz lix ch’olob’ahom li Elder David A. Bednar sa’ “Los principios de Mi evangelio” (Liahona, mayo 2021, 125–126). Chirix a’an naru nekex’aatinak chirixeb’ kok’ na’leb’ li naru neke’qab’aanu rik’in sahil ch’oolejil rik’ineb’ li qajunkab’al ut qamiiw.

“The Principles of My Gospel”

Elder Bednar teaches that correct gospel principles help us make wise choices and stay on the covenant path.

Jo’ li ch’ina k’anjeleb’aal nab’eresiman wi’ jun jukub’, li kok’ k’anjel naqayal qaq’e chixb’aanunkil naru neke’k’anjelak chi nim.

Re xtawb’al xkomon chik li na’leb’, chi’ilmanq li hu Amigos re li po a’in.

Laj Jose Smith sa’ li tz’alam aran Liberty, xb’aan laj Greg K. Olsen