Moko jo’ ta naxk’e li ruchich’och’
Eb’ li k’anjeleb’aal li naqaj ru re xk’eeb’al xsaqenkil li kutan ut re taanimanq li b’ihomal re chaab’ilal, ak k’eek’o chi numtajenaq sa’ lix evangelio li Jesukristo.
Rub’elaj li xb’een Paswa, naq li Jesus kiraqe’ chixjek’inkil xb’een sut li loq’laj wa’ak reheb’ li kab’laju, ki’ok chixyeeb’al li roso’jikil raatin naq yoo chi b’eek sa’ xjayal Getsemani b’ar wi’ taaq’axtesiiq re taak’ehe’q chiru krus. Sa’ rilb’al tana li k’a’uxlej ut maare xnimal lix xiw li k’utk’u sa’ rilob’aaleb’ li winq a’an, li Jesus kixye a’in reheb’, (ut qe ajwi’ laa’o):
“Misachk eech’ool chi k’oxlak: nekepaab’ li Dios, chineepaab’ ajwi’ laa’in. …
“Ink’a’ texinkanab’ eejunes … tinchalq wi’chik eerik’in. …
“Li tuqtuukil usilal ninkanab’ eerik’in, lin tuqtuukil usilal nink’e eere; ink’a’ nink’e eere kama’ naxk’e li ruchich’och’. Misachk eech’ool chi k’oxlak,chi moko chexxuwaq.”1
Nachal li ch’a’ajkilal sa’ li ruchich’och’ li wanko wi’, sa’ xb’eeneb’ ajwi’ li tiikeb’ xch’ool, a’ut li esilal naxk’am li Kristo a’an naq us ta naq a’an, li mayejanb’il k’arneer, taaxik “jo’ jun ch’ina karneer ok re chi kamsiik,”2 chirix a’an taawakliiq wi’chik, re naq jo’ yeeb’il sa’ li hu Salmos, taawanq jo’ “qasaqoonaq ut qakolb’al, yo’on chiqatenq’ankil sa’ xq’ehil li rahilal.”3
Chi wan sa’ qach’ool li ch’a’ajkil hoonal kinume’ wi’ li Kristo naq ok re chi k’ehe’k chiru krus, ut choq’ reheb’ lix tzolom naq okeb’ re chixk’amb’al li evangelio sa’ li ruchich’och’ sa’ li kutan a’an, chiqak’oxla anajwan jun chik esil chanchan a’an choq’ reheb’ li komon sa’ lix Iglees li Kolonel sa’ roso’jikeb’ li kutan. Li esil a’in natawman k’iila sut sa’ lix Hu laj Mormon b’ar wi’ yeeb’il resil li jar paay chi ch’a’ajkilal, chalen chaq naq laj Laman ut laj Lemuel rajlal yookeb’ chi ch’i’ch’i’ink, toj sa’ li roso’jik naq ke’wan xninqal ru pleet sa’ li ke’pleetik wi’ k’iila mil chi winq. Jun rajb’al naq q’axal nayeeman resil li pleet aran, a’an naq kitz’iib’aman lix Hu laj Mormon choq’ reheb’ li te’wanq sa’ roso’jikeb’ li kutan, ut eb’ li ke’tz’iib’ank re (a’aneb’ ajwi’ ke’xnumsi k’iila pleet), yookeb’ chixyeeb’al qe naq maak’a’jo’ naq taawanq li pleetink-ib’ ut li wech’ok-ib’ sa’ roso’jikeb’ li kutan.
Ut moko xjuneseb’ ta ke’aatinak chirix li wech’ok-ib’ sa’ roso’jikeb’ li kutan. Wiib’ mil chihab’ chaq, li Kolonel kixye naq sa’ roso’jikeb’ li kutan taawanq “li pleet ut li esilal chirix li pleet,”4 ut moqon kixye naq “taa’isiiq chaq li tuqtuukilal sa’ li ruchich’och’.”5 Li Awa’b’ej re Tuqtuukilal, li kixk’ut chi ch’olch’o naq li wech’ok-ib’ a’an re laj tza,6 maare nayaab’ak rochb’een lix Choxahil Yuwa’ chirixeb’ li ani xkomoneb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq “wankeb’ chi maak’a’ xrahomeb’,” jo’ naxye li loq’laj hu, ut ink’a’ neke’xnaw chan ru wank sa’ komonil rik’in li rahok.7
Ex was wiitz’in, yaal naq maak’a’jo’ li jachok-ib’, li josq’ok, ut li hob’ok-ib’ yooko chirilb’al sa’ qasutam. Naqab’antioxi naq sa’ li tasal tenamit a’in toj maji’ wan junaq pleet sa’ chixjunil li ruchich’och’, chi moko xqak’ul li nimla ch’a’ajkilal chirix tumin jo’ li kik’ulman sa’ 1929, naq kiwan wi’ nimla neb’a’il. Jalan wi’ li pleet sa’ chixjunil li ruchich’och’ li wanko wi’ anajwan, a’an maawa’ jun pleet re xkamsinkileb’ li xik’ neke’ilok qe, a’b’an jun yalok-u sa’ li b’oq’b’ilo wi’ jo’ ralal xk’ajol li Dios re taqak’oxla qib’ chiqib’il qib’, ut taqab’aneb’ lix toch’olal li ruchich’och’ li q’axal ch’a’ajkilanb’il. Li nimla neb’a’il li naqil anajwan, moko a’an ta xmaak’a’il li qatumin, a’an b’an xmaak’a’il li qach’ool, a’an xsachik li paab’aal, li yo’onink, ut li rahok li naqil yalaq b’ar chiqasutam. A’ut eb’ li k’anjeleb’aal li naqaj ru re xk’eeb’al xsaqenkil li kutan ut re taanimanq li b’ihomal re chaab’ilal sa’ li qatenamit, ak k’eek’o chi numtajenaq sa’ lix evangelio li Jesukristo. Aajel ru choq’ qe—ut aajel ru choq’ re li ruchich’och’—naq ink’a’ toopaalto’q sa’ roksinkil chi tz’aqal li na’leb’ ut sumwank a’in re li evangelio, qajunes ut chiru li ruchich’och’.
Chi jo’kan, sa’ jun ruchich’och’ li “tawasinb’il xb’aan kaq-sut-iq’ ut maajun nak’ojob’ank xch’ool,” jo’ kixye li Jehova, chan ru taqataw li “sumwank re tuqtuukilal”? Taqataw naq tooxik rik’in li Qaawa’, li kiyehok naq sa’ roso’jikeb’ li kutan “rik’in xnimal li chaab’ilal” taaruxtaana qu, ut tixk’e xtuqtuukilaleb’ li qalal qak’ajol.8 Us ta wankeb’ naab’al li profeetil aatin ut li raqal sa’eb’ li loq’laj hu b’ar wi’ naxye naq taa’isimanq chaq li tuqtuukilal sa’ chixjunil li ruchich’och’, eb’ li profeet, ut jo’kan ajwi’ li qaprofeet aj Russell M. Nelson xk’ut naq a’in ink’a’ naraj naxye naq taa’isimanq chaq sa’ li qach’ool!9 Sa’ li Paswa a’in, chiqayal qaq’e naq toowanq sa’ tuqtuukilal sa’ li qach’ool, ut taqak’anjela li usilal ut li b’anok li nachal xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Qaawa’ Jesukristo, choq’ qe laa’o ut li qajunkab’al, ut choq’ reheb’ li wankeb’ chiqasutam. Ut ch’ina us naq li chaab’il b’an a’in nak’eeman qe “chi maak’a’ tumin ut chi maak’a’ xtz’aq.”10
Maak’a’jo’ naq na’ajman ru li usilal a’in xb’aan naq sa’ xyanqeb’ li ch’utch’uukeb’ anajwan chi ab’ink, wankeb’ naab’al li yookeb’ chixnumsinkil junaq ch’a’ajkilal—re tz’ejwalej, re ch’oolej, re k’a’uxlej, re tumin, malaj naab’al chik paay chi ch’a’ajkilal. Naab’al reheb’ li ch’a’ajkilal a’in maak’a’ qawankil chixtuqub’ankileb’ qajunes, xb’aan naq li tuqtuukilal naqasik’ maawa’ “jo’ li naxk’e li ruchich’och’.”11 Ink’a’ b’i’, choq’ reheb’ li ch’a’ajkilal a’in naqaj ru “lix wankilal li choxa,” jo’ yeeb’il re sa’ jun raqal re li loq’laj hu, ut re xk’ulb’al li wankilal a’an, aajel ru naq taqayu’ami “li na’leb’ re tiikilal,”12 jo’ yeeb’il sa’ ajwi’ li raqal a’an. Anajwan ut, xtawb’al ru naq li wankilal b’ak’b’o rik’in li na’leb’ re tiikilal a’an li jun chi na’leb’ q’axal ch’a’aj choq’ reheb’ li winq xtzolb’al, jo’ chanru naxye li Dios re li choxa ut li ruchich’och’!13
Ut k’a’ru li na’leb’ re tiikilal? Yeeb’ileb’ li na’leb’ a’an k’iila sut sa’eb’ li loq’laj hu, k’utb’ileb’ k’iila sut sa’eb’ li ch’utub’aj-ib’ jo’ a’in, ut sa’ li kutan wanko wi’, ke’k’ute’ chiru li profeet aj Jose Smith naq a’an kixye, jo’ li Kristo, “At inDios, at inDios, k’a’ut naq xinaakanab’ injunes?”14 Naq tz’aptz’o sa’ li rahil ut kehil tz’alam aran Liberty, kik’ute’ chiru a’an naq li na’leb’ re tiikilal naraj naxye eb’ li na’leb’ jo’ li kuyuk, li najtil oyb’enink, li q’unal ch’oolej, ut li rahok chi moko pak’b’il ta.15 Wi maak’a’ qik’in eb’ li na’leb’ a’in, ch’olch’o ru naq maak’a’jo’ li jachok-ib’ ut li wech’ok-ib’ taqak’ul.
Xb’aan a’in, nawaj aatinak chi ch’olch’o ru chirix lix maak’a’il li na’leb’ a’an re tiikilal sa’ naab’al li na’ajej sa’ li kutan wanko wi’. Sa rajlal inch’ool, ut ch’olch’o ru naq wan naab’al li k’a’ru chaab’il ut ch’ina-us sa’ li ruchich’och’ a’in. Laa’o xnaab’alo’ li eechej chiqu jo’ maajun wa wanjenaq najter, a’ut sa’eb’ li kutan li wanko wi’, sa’ li ruchich’och’ ut naab’al sut sa’ ajwi’ li Iglees, naqileb’ li yu’am li wankeb’ sa’ ch’a’ajkilal xb’aan li maa’usil b’aanuhom li neke’kana wi’ chi q’etb’il li sumwank ut chi yot’b’il li ch’oolej. K’oxlahomaq li yib’ ruhil aatin ut li maak re tz’ejwalej li na’ilman yalaq b’ar sa’eb’ li kaxlan mu ut sa’ television, malaj li yib’ ruhil na’leb’ ut li k’a’aq chik ru ink’a’ us li naqab’i resil sa’eb’ li na’ajej nokotrab’ajik wi’. Wanko sa’ sumwank naq saqaq ru qach’ool, a’ut li k’a’ru loq’ k’iila sut namuxe’, ut li k’a’ru sant chi kok’ aj xsa’ wan chi tz’ajninb’il. Ninye re yalaq ani eere li taa’ajoq re b’eek malaj aatinak malaj b’aanunk chi jo’ka’in—jo’ chanru li ruchich’och’—meek’oxla naq a’in texxk’am sa’ li tuqtuukilal; ninch’olob’ cheru sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’ naq maajo’q’e taawanq chi jo’kan. “Li maa’usilal maajun wa kiwan choq’ sahil ch’oolejil,”16 jo’ kixye jun najteril profeet. Naq naraqe’ li xajok, aajel ru xtojb’al laj wajb’, ut a’an k’iila sut natojman rik’in li yaab’ak ut li yot’b’il ch’oolej.17
Maare taqil junaq paay chi li maa’usilal malaj maak. K’a’jo’ naq tento taqab’aanu weent jo’ xtzolom li Qaawa’ Jesukristo naq maajo’q’e taqab’aanu xkomon li maa’usilal a’an. Tento naq maajun wa taqab’aanu yalaq paay chi rahob’tesink, chi awa’b’ejil li moko tiik ta, ut chi minok-u—re tz’ejwalej, re ch’oolej, jo’ aj k’amol b’e sa’ li Iglees, malaj k’a’ruhaq chik. Toj jultik we lix anchalil xch’ool li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley naq ki’aatinak chiruheb’ li winq re li Iglees chirixeb’ li wankeb’ choq’ “aj rahob’tesinel sa’ tz’aqal li rochocheb’.”18
“K’a’jo’ xrahil, k’a’jo’ naq xik’ob’aal rilb’al li rahob’tesink ixaqilb’ej,” chan a’an. “Yalaq winq sa’ li Iglees a’in li narahob’tesink re li rixaqil, li naxkub’si xwankil, li naxhob’, li naxk’anjela li awa’b’ejil sa’ xb’een chi moko tiik ta, moko xk’ulub’ ta naq tixk’am li tijonelil. … Moko xk’ulub’ ta naq taa’ok sa’ li santil ochoch,” chan.19 K’a’jo’ ajwi’ xrahil, chan, naq taawanq yalaq paay chi rahob’tesink kok’al—malaj yalaq chik paay chi rahob’tesink.20
Wan ajwi’ naq eb’ li chaab’il winq, ixq, ut jo’kaneb’ ajwi’ li kok’al naru neke’aatinak chi ink’a’ us, malaj rik’in xik’ aj aatin, reheb’ li tz’aptz’ookeb’ wi’ sa’ junajil rik’in santil k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li rochoch li Qaawa’. Li junjunq xk’ulub’ naq taareek’a naq raaro, naq tuqtu wan, ut naq kolb’il rix sa’ li rochoch. Yalomaq eeq’e re naq jo’kan taawanq aran. Li k’a’ru yeechi’inb’il reheb’ li te’k’ojob’anq re li tuqtuukilal, a’an naq li Santil Musiq’ej taa’ochb’eeninq aawe chi rajlal, ut naq li osob’tesink taanume’q aawik’in “chi moko minb’il ta” chi junelik q’e kutan.21 Ink’a’ na’ajman ru li q’ab’ank malaj kawil aatin re “xb’ichankil li b’ich re rahok li natojok-ix.”22
Tinraqe’q b’ar wi’ xintikla. Li kutan wulaj a’an li Paswa, jun kutan naq li na’leb’ re tiikilal li wank sa’ lix evangelio li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak xb’aan a’an “taanume’q sa’ xb’een” li jachok-ib’ ut li wech’ok-ib’, sa’ xb’een li luktesink ch’oolej ut li q’etok aatin, ut sa’ roso’jik, sa’ xb’een li kamk. A’an jun kutan re xk’eeb’al qach’ool chixtaaqenkil, rik’in li qaatin ut rik’in li qab’aanuhom, lix Karneer li Dios, li “kik’uluk re li qayajel, ut kixkuy riiqankil li qarahilal,” a’ut “ink’a’ kixte xtz’uumal re”23 re xkolb’al rib’, xb’aan naq k’eek’o xch’ool chixchoyb’al li k’anjel re li qakolb’al.
Us ta kiq’axtesiik ut kixk’ul rahilal, us ta kihob’e’ ut kirahob’tesiik ut kixk’am lix maakeb’ ut lix rahilaleb’ chixjunileb’ li winq, li Ralal li yo’yookil Dios kiril xnajtil li b’e re li yu’am a’in, kiqil laa’o, ut kixye: “Tuqtuukilal ninkanab’ eerik’in; lin tuqtuukilal nink’e eere, moko jo’ ta nak’ehok li ruchich’och’ nink’e laa’in eere. Misachk eech’ool chi k’oxlak,chi moko chexxuwaq.”24 Sahaq eech’ool ut tuqtuuq chexwanq sa’ li Paswa. Li k’a’ru yeechi’inb’il sa’ li Paswa ak tojb’il xtz’aq xb’aan li Awa’b’ej re Tuqtuukilal, aj Jolomihom re li Iglees a’in, li ninra chi anchal inch’ool, ut ninch’olob’ xyaalal chirix, sa’ xk’ab’a’ a’an, li Qaawa’ Jesukristo, amen.