“K’e reetal! Laa’in jun Dios re sachb’a-ch’oolej”
Neke’tam li sachb’a-ch’oolej ut li eetalil sa’ xyanqeb’ li neke’taaqenk re li Jesukristo sa’ li kutan a’in, sa’ lee yu’am ut sa’ lin yu’am laa’in.
Ex was wiitz’in, osob’tesinb’ilin chi xaqliik cheru anajwan. Wochb’eeneb’ li ak xe’aatinak sa’ li ch’utub’aj-ib’ a’in, ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo li Jesukristo. A’an naxb’eresi lix Iglees; A’an na’aatinak rik’in lix profeet, Awa’b’ej Russell M. Nelson, ut a’an naxra chixjunileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’.
Sa’ li domingo a’in re li Paswa, naqaninq’ehi lix waklijik chi yo’yo li Jesukristo, aj Kolol qe ut aj Tojol qix,1 li Nimla Dios, li Awa’b’ej re Tuqtuukilal.2 Lix tojb’al rix li maak, li kixtz’aqob’resi rib’ naq kiwakli chi yo’yo chirix oxib’ kutan sa’ li muqleb’aal, a’an li sachb’a-ch’oolej q’axal nim chalen chaq xtiklajik li ruchich’och’. “Xb’aan naq k’e reetal,” chan, “laa’in li Dios, ut laa’in jun Dios re sachb’a-ch’oolej.”3
“Ma xe’oso’ tab’i’ li sachb’a-ch’oolej xb’aan naq kitaqe’ li Kristo sa’ choxa, ut kik’ojla sa’ xnim uq’ li Dios?”4 kixpatz’ li profeet aj Mormon sa’ lix Hu laj Mormon. Naxsume chi jo’ka’in, “Ink’a’, chi moko ke’xkanab’ li anjel k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajoleb’ li winq.”5
Chirix lix kamik chiru krus, jun x’anjel li Qaawa’ kixk’utb’esi rib’ chiru xMaria ut junjunqeb’ chik li ixq li xe’wulak sa’ li muqleb’aal rochb’een wiib’ oxib’ li ixq re xyulb’al xtib’el li Jesus. Li anjel kixye:
“K’a’ut naq nekesik’ li yo’yo sa’ xyanqeb’ li kamenaq?”6
“Maa’ani chik arin: xwakliik chi yo’yo.”7
Li profeet aj Abinadi sa’ lix Hu laj Mormon kixye a’in chirix li sachb’a-ch’oolej a’an:
“Wi ta li Kristo ink’a’ xwakli chaq sa’ xyanqeb’ li kamenaq, … ink’a’ raj taaruuq taawanq junaq wakliik chi yo’yo.
“Aʼbʼan wan jun li wakliik chi yoʼyo, joʼkan naq li muqlebʼaal kamenaq maakʼaʼ xqʼaxom ru, ut lix may li kamk subʼbʼil ribʼ rikʼin li Kristo.”8
Naq ke’rileb’ li sachb’a-ch’oolej kixb’aanu li Jesukristo, eb’ lix tzolom ke’xye: “Ani put a’in naq wank xwankil sa’ xb’een li iq’ ut li ha’, ut neke’paab’ank chiru.”9
Naq eb’ li najter apostol ke’xtaaqe li Jesukristo ut ke’rab’i chixk’utb’al li evangelio, ke’ril k’iila sachb’a-ch’oolej. Ke’ril naq “eb’ li mutz’ neke’ilok ut eb’ li yeq neke’b’eek, eb’ li saqlep rix neke’k’irtesiik ut eb’ li tz’ap xik neke’ab’ink, eb’ li kamenaq neke’ajk ru ut eb’ li neb’a’ neke’rab’i li Chaab’il Esilal.”10
Neke’tam li sachb’a-ch’oolej ut li eetalil sa’ xyanqeb’ li neke’taaqenk re li Jesukristo sa’ li kutan a’in, sa’ lee yu’am ut sa’ lin yu’am laa’in. Eb’ li sachb’a-ch’oolej, a’aneb’ choxahil b’aanuhom, k’utb’esihom, ut xk’utunik lix nimajwal wankilal li Dios ut neke’xch’olob’ xyaalal naq a’an “juntaq’eet ewer, anajwan, ut chi junelik.”11 Li Jesukristo, li kixyo’ob’tesi li palaw, naru tixch’anab’; li kixk’eheb’ chi ilok li mutz’, naru tixwaklesi li qilob’aal sa’ choxa; li kixsaqob’resiheb’ li saqlep rix, naru tixk’irtesi li qayajel; li kixk’irtesi li winq li sik ut yeq roq, naru tooxb’oq chi xaqliik rik’in xyeeb’al “Kim, taaqehin.”12
Naab’al eere ak eerilomeb’ li sachb’a-ch’oolej, q’axal k’iheb’ chiru li nekenaw. Maare chanchan naq jwal kok’eb’ chiru xwaklesinkileb’ li kamenaq jo’ kixb’aanu li Jesus. A’b’an lix nimal maawa’ reetalil li sachb’a-ch’oolej, ka’ajwi’ naq nachal rik’in li Dios. Wankeb’ li neke’xye naq li sachb’a-ch’oolej yal chi jo’kan naq nak’ulman malaj yal chahimal. A’b’an li profeet aj Nefi kixtijeb’ li ani “neke’xkub’si lix wankilal ut lix sachb’a-ch’oolej li Dios, ut neke’xjultika chirib’ileb’ rib’ tz’aqal lix na’leb’eb’ ut tz’aqal lix tzolomeb’, re te’xk’ul tumin.”13
K’anjelanb’ileb’ li sachb’a-ch’oolej xb’aan li ani “li kaw xmetz’ew chi kolok.”14 Eb’ li sachb’a-ch’oolej a’aneb’ raqal sa’ li junelikil na’leb’ kixk’uub’ li Dios; a’aneb’ choxahil tenq’ k’eeb’ileb’ re li ruchich’och’.
Sa’ li hab’alqe’ xnume’, li Herman Rasband ut laa’in yooko chi xik sa’ Goshen, Utah, re xb’aanunkil jun li k’anjel Cara a Cara li taak’utmanq chiruheb’ 600,000 chi kristiaan sa’ 16 chi aatinob’aal.15 Sa’ li k’anjel a’an, too’aatinaq chirix lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo, ut te’qasume xpatz’omeb’ li saaj komon chiru li ruchich’och’. Li Hermana Rasband ut laa’in ak xqatz’ileb’ rix li patz’om; toohe’xtenq’a chixch’olob’ankil xyaalal laj Jose Smith jo’ xprofeet li Dios, lix wankilal li k’utb’esinb’il na’leb’ sa’ li qayu’am, lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo li yoo chi uxmank, ut li yaal ut li taqlahom li neke’qara. Naab’aleb’ li yookeb’ chi ab’ink anajwan ke’tz’aqon sa’ li k’anjel a’an.
Sa’ xtiklajik, kiqaj xchapb’al li k’anjel a’an sa’ li loq’laj k’iche’ aran Nueva York, b’ar wi’, jo’ kixch’olob’ laj Jose Smith: “Kiwil wiib’ chi Winq, li ink’a’ naru chi yeemank chanru xlemtz’unkileb’ ru ut xloq’aleb’, xaqxookeb’ chi kutankil sa’ inb’een. Jun rehebʼ kinraatina, kixpatzʼ inkʼabʼaʼ, ut kixye, rikʼin xkʼutbʼal chi ruqʼ li jun chik—“Aʼin li Walal Raaro Inbʼaan. Chawab’i a’an!”16 Ex was wiitz’in, sachb’a-ch’oolej a’an.
Xmaak li nimla yajel chiru li ruchich’och’, ki’ajman naq taqajal xna’aj li k’anjel toj sa’ Goshen Utah, b’ar wi’ li Iglees kixyiib’ jun raqal re li najter tenamit Jerusalen, re xchapb’aleb’ li video aran. Li Hermana Rasband ut laa’in yooko chi wulak aran Goshen sa’ li domingo ewu naq xqil li chamal sib’ li yoo chi elk chaq b’ar wi’ toowulaq. Yookeb’ li ninqi xam aran, ut ki’ok qak’a’uxl ma truuq taqab’aanu li k’anjel. Ut jun may k’asal ma natikla li k’anjel sa’ waqib’ hoor, xko’o li luz. Maak’a’ chik li luz! Maak’a’ chik li k’anjel. Kiwan jun ch’ina planta li maare tixk’e li qaluz, a’b’an ink’a’ xqanaw ma naru tixk’e xluz chixjunileb’ li k’anjeleb’aal choq’ re xchapb’al ut xpuktesinkil li k’anjel.
Chiqajunilo, eb’ aj aatinanel, aj wajb’, aj tecnico—jo’ ajwi’ jun may chi saaj winq ut ixq re injunkab’al—k’a’jo’ naq k’eeb’il qib’ sa’ li k’anjel a’an. Xwisi wib’ sa’ xyanq li xya’al li ru ut li sachok na’leb’, ut xintz’aama chiru li Qaawa’ jun li sachb’a-ch’oolej. “At inChoxahil Yuwa’,” chankin, “Ink’a’ k’aynaqin chixpatz’b’al li sachb’a-ch’oolej, a’b’an anajwan ninpatz’. Tento taa’uxq li k’anjel a’in choq’ reheb’ li qasaaj chiru li ruchich’och’. Tento taaq’ajq li luz, wi a’an aawajom laa’at.”
Wuqub’ k’asal chirix li waqib’ hoor, kiq’aj li luz sa’ junpaat. Ki’ok chi k’anjelak chixjunil, li son ut li microfono, eb’ li video ut li k’anjeleb’aal re xpuktesinkil li k’anjel. Truuq taqatikib’ li k’anjel. Xqak’ul jun li sachb’a-ch’oolej.
Naq li Hermana Rasband ut laa’in yooko chi sutq’iik sa’ qochoch sa’ li ewu a’an, li Awa’b’ej ut li Hermana Nelson xe’xtaqla li aatin a’in qe: “Ron, naq xqab’i naq maak’a’ eeluz, xootijok ut xqapatz’ jun li sachb’a-ch’oolej.”
Tz’iib’anb’il sa’ loq’laj hu, “Xbʼaan naq laaʼin, li Qaawaʼ, ak xinkʼe li wuqʼ re xkʼanjelankil lix wankilal li choxa; inkʼaʼ nekexru chirilbʼal anajwan, aʼut yal junpaataq chik ut teeril, ut teenaw naq wankin, ut naq tinchalq ut tinʼawaʼbʼejinq wochbʼeen lin tenamit.”17
A’an a’in tz’aqal li kik’ulman. Li Qaawa’ kixk’e li ruq’, ut kiq’aj li luz.
K’anjelanb’ileb’ li sachb’a-ch’oolej rik’in lix wankilal li paab’aal, jo’ xye li Awa’b’ej Nelson sa’ li ch’utam xnume’. Li profeet aj Moroni kixye re li tenamit, “Wi maakʼaʼ li paabʼaal saʼ xyanqebʼ li ralal xkʼajolebʼ li winq, li Dios maajun sachbʼa-chʼoolej naru chixbʼaanunkil saʼ xyanqebʼ; joʼkan ut, moko naxkʼut ta ribʼ chiruhebʼ toj chirix xpaabʼaalebʼ.”
Kixye ajwi’:
“Kʼehomaq reetal, aʼan xpaabʼaal laj Alma ut laj Amulek li kikʼehok chi uqʼeʼk chi chʼochʼ lix tzʼakil li tzʼalam.
“Kʼehomaq reetal, aʼan xpaabʼaal laj Nefi ut laj Lehi li kikʼanjelank re li jaleʼk saʼ xbʼeenebʼ laj Lamanita, re naq keʼkubʼe xhaʼ rikʼin xam ut rikʼin li Santil Musiqʼej.
“Kʼehomaq reetal, aʼan xpaabʼaal laj Ammon ut ebʼ lix komon li kikʼanjelank re xnimal li sachbʼa-chʼoolej saʼ xyanqebʼ laj Lamanita. …
“Chi moko junaq sut kixkʼanjela anihaq li sachbʼa-chʼoolej, toj chirix xpaabʼaalebʼ; joʼkan naq xbʼeen wa keʼxpaabʼ li Ralal li Dios.”18
Truuq tintiq a’in sa’eb’ li raqal a’an, “A’an xpaab’aaleb’ li saaj, laj tecnico, laj jolominel ut komon re li Iglees, jun apostol, ut xprofeet li Dios li kik’anjelak re xnimal li sachbʼa-chʼoolej re xk’eeb’al chi q’ajk li luz aran sa’ Goshen, Utah.”
Neke’chal li sachb’a-ch’oolej re xsumenkil li tijok. Ink’a’ junelik neke’xb’aanu li naqapatz’ malaj li naqaj, a’b’an naq naqapaab’ li Qaawa’, a’an taawanq sa’ qayanq, ut tiik ru li tixb’aanu. A’an tixk’anjela li sachb’a-ch’oolej a’ yaal li naqaj ru sa’ li hoonal a’an.
Li Qaawa’ naxb’aanuheb’ li sachb’a-ch’oolej re xjultikankil qe lix wankilal, lix rahom choq’ qe, li ruq’ li ye’b’il qe chalen chaq li choxa, ut li rajom chixk’utb’al li k’a’ru tz’aqal loq’. “Ani wan xpaab’aal wik’in re k’irtesiik,” chan reheb’ laj santil paab’anel sa’ 1831, ut qe ajwi’ laa’o anajwan, “ut moko eetalinb’il ta choq’ re li kamk, taak’irtesiiq.”19 Wankeb’ li taqlahom li taqlanb’ileb’ chaq sa’ choxa, ut junelik wankeb’ xwankil sa’ qab’een.
Wan naq naqaj jun sachb’a-ch’oolej li tixk’irtesi li qakomon li yaj, li tixtiikob’resi li moko tiik ta ru, malaj li tixq’unob’resi xch’ool junaq li titz’jenaq. Rik’in xnaq’eb’ ru li winq, naqaj naq li Qaawa’ tixyiib’ wi’chik li k’a’ru jorb’il. Rik’in paab’aal, taachalq li sachb’a-ch’oolej, us ta maare ink’a’ jo’q’e naqaj malaj jo’ chanru naqaj. Ma naraj naxye a’in naq moko tiiko ta chi paab’ank malaj naq moko k’ulub’ejo ta re xk’ulb’al lix tenq’? Ink’a’. Raab’ilo xb’aan li Qaawa’. Kixk’e lix yu’am sa’ qak’ab’a’, ut lix tojb’al rix li maak toj toorach’ab’ chiru li qiiq ut li qamaak wi taqajal qak’a’uxl ut toonach’oq rik’in a’an.
Li Qaawa’ kixjultika qe, “Lin k’a’uxl moko jo’ ta lee k’a’uxl laa’ex.”20 A’an naxye, “Chalqex wik’in chejunilex li lub’luukex ut tawajenaqex xb’aan lee riiq, ut laa’in texinhiltasi”21—li hilank chiru li qak’a’uxl, xsachik li qajom, li xiw, li q’etok chaq’rab’, li qak’a’uxl chirixeb’ li qakomon, ut li qajom li sachenaqeb’. Li tuqtuukilal sa’ xyanq xsachik li na’leb’ ut li rahilal, a’an jun sachb’a-ch’oolej. Chijultiko’q eere li raatin li Qaawa’: “Ma inkʼaʼ kinye tuqtuukilal re aakʼaʼuxl chirix li naʼlebʼ aʼan? Kʼaʼru xkʼutbʼal xyaalal naru nakakʼul li naqʼaxok ta re li nachal chaq rikʼin li Dios?”22 Li sachb’a-ch’oolej, a’an naq li Jesukristo, li Nimla Jehova, li Ralal li q’axal Taqenaq, yoo chixyeechi’inkil li tuqtuukilal.
Jo’ naq kixk’utb’esi rib’ chiru xMaria sa’ li awimq ut kixpatz’ xk’ab’a’, a’an nokoxb’oq chixk’anjelankil li qapaab’aal. Li xMaria kixsik’ k’anjelak chiru ut xch’olaninkil. Ink’a’ kixnaw naq taawakliiq chi yo’yo, a’b’an kik’ulman a’an a’ yaal li nimla k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil.
“Kub’en chaq chiru li krus,”23 ke’xjapeb’ li maak’a’eb’ xpaab’aal re li Jesus aran Calvario. Kiru chixb’aanunkil li sachb’a-ch’oolej a’an. A’b’an a’an kixnaw li roso’jik chalen chaq sa’ lix tiklajik, ut kiraj xpaab’ankil li na’leb’ kixk’uub’ lix Yuwa’. Tento taqataw qana’leb’ rik’in li kixb’aanu aran.
Sa’ xyi lix yalb’al qix a’an kixye, “Kʼehomaq reetal li kʼobʼolal kikʼobʼeʼ wiʼ xkʼatq insaʼ, ut joʼkan ajwiʼ li reetalil li klawx saʼ li wuqʼ ut saʼ li woq; tiikaqex chi paabʼank, chepaabʼ lin taqlahom, ut laaʼex teereechani li awaʼbʼejihom re choxa.”24 Ex was wiitz’in, a’an li sachb’a-ch’oolej li yeechi’inb’il qe chiqajunilo.
Sa’ li domingo a’in re li Paswa, naq naqaninq’ehi lix sachb’a-ch’oolejil waklijik chi yo’yo li Qaawa’, jo’ x’apostol li Jesukristo, nintz’aama naq teereek’a lix wankilal laj Tojol qix sa’ lee yu’am, naq te’sumeeq lee tij chiru li qaChoxahil Yuwa’ rik’in li rahok ut li kawilal kixk’ut li Jesukristo sa’ lix k’anjel. Nintz’aama naq texkanaaq chi xaqxo junelik rik’in paab’aal sa’ chixjunil li taachalq chalel. Ut nekexwosob’tesi naq teek’ul li sachb’a-ch’oolej jo’ xqak’ul sa’ Goshen—wi a’an li rajom li Qaawa’. Sik’omaqeb’ li choxahil maatan a’in sa’ lee yu’am naq “nekesikʼ li Jesus aʼin li keʼxtzʼiibʼa wiʼ resil li profeet ut ebʼ li apostol, re naq li rusilal li Dios Yuwaʼbʼej, joʼ ajwiʼ li Qaawaʼ Jesukristo, ut li Santil Musiqʼej, li nachʼolobʼank xyaalal chirixebʼ, chiwanq ut chikanaaq eerikʼin chi junelik.”25 Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.