Sa’ li santil ochoch
A’ sa’ li santil ochoch naru naqak’ul xch’olob’ankil sa’ qach’ool naq junajinb’ilo rik’ineb’ li qajunkab’al ut toj toowanq chi ch’utch’u chirix li kamk ut chiru chixjunil li junelik q’e kutan.
Ex was wiitz’in, ninb’antioxi naq wankin eerik’in sa’ li xb’eenil ch’utam re li jolomil ch’utub’aj-ib’. Eb’ li xe’aatinak, li b’ichank, ut li tijok neke’xk’am chaq li Musiq’ej—jo’ ajwi’ li saqen ut li oyb’enihom sa’ qach’ool.
Li eek’ahom a’an naxjultika we li xb’een sut naq kin’ok sa’ li santil ochoch re Lago Salado. Toj saajin chaq. Lin na’ ut lin yuwa’ kine’rochb’eeni sa’ li kutan a’an. Chi sa’, ke’xk’e xsahil xch’ool jun aj k’anjel re li santil ochoch. Laa’in kinnume’ chi uub’ej, injunes.
Jun ch’ina ixq li saq rismal ut xchaq’al ru xsaqi vestiiy kixk’e xsahil inch’ool. Kixtaqsi li rilob’aal, kinixse’e, ut chirix a’an chi q’un xyaab’ xkux kixye we, “Sahil k’ulunik choq’ aawe sa’ li santil ochoch, Hermano Eyring.” Kink’oxla naq a’an jun li anjel xb’aan naq naxnaw lin k’ab’a’. Moko kink’e ta reetal naq ke’xk’e pe’ jun ch’ina hu chiru lin t’ikr sa’ lin maqab’ rik’in lin k’ab’a’.
Kinnume’ chixk’atq ut kinxaqli. Kintaqsi li wilob’aal chi tzuul b’ar wi’ nanume’ chaq li saqen ut naxkutanob’resi lix sa’ li santil ochoch chanchan ta wi’ naq teeto raj li choxa. Sa’ li hoonal a’an, ke’chal sa’ ink’a’uxl li aatin a’in: “Ak wanjenaqin sa’ li saqenkil na’ajej a’in junxil.” A’b’an sa’ junpaat kichal sa’ ink’a’uxl li aatin a’in, rik’in jun xyaab’ kuxej ut moko a’an ta li we laa’in: “Ink’a’, maajun sut wanjenaqat arin. Yoo chi jultiko’k aawe jun hoonal naq maji’ nakatyo’la. Katwan chaq sa’ jun santil na’ajej jo’ a’in.”
Chirixeb’ li santil ochoch neke’k’eeman li aatin “Santilal re li Qaawa’.” Ninnaw naq tz’aqal yaaleb’ li aatin a’an. Li santil ochoch a’an jun na’ajej b’ar wi’ li k’utb’esinb’il na’leb’ nachal wi teeto li qaam ut k’ulub’ejo re xk’ulb’al.
Ho’wanaq chik, kiweek’a wi’chik li Musiq’ej. Sa’ li k’anjel sa’ li santil ochoch neke’oksiman junjunq li aatin li ke’xtiqwasi inch’ool, re xch’olob’ankil chiwu naq li yoo chi k’utb’esimank tz’aqal yaal. Li kiweek’a k’uub’anb’il choq’ re li chalel kutan sa’ inyu’am, ut kitz’aqlo ru kaak’aal chihab’ chik chirix a’an rik’in jun xb’oqom li Qaawa’ chi k’anjelak.
Kiweek’a ajwi’ a’an naq kinsumla sa’ li santil ochoch re Logan, Utah. Kootz’ape’ sa’ junajil xb’aan li Awa’b’ej Spencer W. Kimball. Sa’ b’ab’ay li aatin kixwotz, kixye li na’leb’ a’in: “Aj Hal ut xKathy, chexwanq chi kawresinb’il re naq maak’a’aq raj ch’a’ajaq cheru naq texb’oqe’q chi k’anjelak.”
Naq yoo chixyeeb’al li aatin a’an, kik’utun chi saqen sa’ ink’a’uxl, chi wan xb’onol, jun li tzuul ut jun li b’e nawulak toj sa’ ru’uj li tzuul. Wan li saqi korral sa’ xtz’e li b’e ut nakuxisachq sa’ jun tuub’ li che’ sa’ xb’een li tzuul. Sa’ xyanq li che’ nak’utun b’ayaq jun li saqi kab’l.
Jun chihab’ chik chirix a’an, kiwil li tzuul a’an naq lix yuwa’ li wixaqil kooxk’am sa’ li b’e a’an. A’an tz’aqal li kiwil naq li Awa’b’ej Kimball kixye qe li na’leb’ a’an sa’ li santil ochoch.
Naq koowulak sa’ xb’een li tzuul a’an, lix yuwa’ li wixaqil kixaqli chixk’atq li saqi kab’l. Kixye qe naq a’an ut li rixaqil te’xloq’ li ochoch a’an ut neke’raj naq lix rab’in ut laa’in toowanq raj aran. Eb’ a’an te’wanq aj raj wi’ sa’ jun li ochoch li tz’aqal nach’ wan aran. Jo’kan ut naq, chiru li lajeeb’ chihab’ koowan aran sa’ junkab’al, li wixaqil ut laa’in xqaye wulaj wulaj, “Tento tqayal xsahil li wank arin xb’aan naq maare ink’a’ chik mas toob’ayq chi elk.”
Kiqak’ul jun xb’oqom li comisionado de educación re li Iglees, laj Neal A. Maxwell. Li na’leb’ kixk’e qe li Awa’b’ej Kimball re naq “maak’a’aq raj ch’a’ajaq chiqu” kiwulak xhoonalil. Koob’oqe’ chixkanab’ankil li xchaq’al ru qawanjik sa’ li na’ajej a’an re took’anjelaq sa’ jun na’ajej li maak’a’ naqanaw chirix. Li qajunkab’al ak kawresinb’il chi elk sa’ li hoonal a’an ut sa’ li na’ajej a’an xb’aan naq jun profeet, sa’ jun santil ochoch, jun na’ajej re k’utb’esinb’il na’leb’, kiril li chalel kutan li ak kawresinb’ilo wi’.
Ninnaw naq eb’ lix santil ochoch li Qaawa’ a’aneb’ santil na’ajej. Li rajlb’al naq tin’aatinaq chirix li santil ochoch anajwan, a’an xnimob’resinkil li qajom chi wank chi k’ulub’ej ut chi kawresinb’il choq’ re xtawb’al qana’leb’ sa’ li santil ochoch.
Choq’ we laa’in, li natiikisin we chi wank chi k’ulub’ej re xtawb’al inna’leb’ sa’ li santil ochoch, a’an li kixye li Qaawa’ chirixeb’ lix santil ochoch:
“Aʼ yaal joʼ ebʼ lin tenamit nekeʼxkabʼla jun ochoch choqʼ we saʼ lix kʼabʼaʼ li Qaawaʼ, ut inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ kʼaʼruhaq tzʼaj chi ok chi saʼ, re naq inkʼaʼ muxbʼilaq, lin loqʼal taahilanq saʼ xbʼeen;
“Relik chi yaal, ut taawanq aran li wilobʼaal, xbʼaan naq laaʼin tinʼok chi saʼ, ut chixjunilebʼ li saqebʼ ru xchʼool li nekeʼok chi saʼ teʼril ru li Dios.
“Aʼbʼanan wi namuxeʼ inkʼaʼ tinʼok chi saʼ, ut lin loqʼal maakʼaʼaq aran; xbʼaan naq laaʼin inkʼaʼ tinʼok saʼebʼ li ochoch li moko santebʼ ta.”1
Li Awa’b’ej Russel M. Nelson kixch’olob’ chi saqen ru naq tooruuq “chirilb’al” li Kolonel sa’ li santil ochoch, li naraj naxye naq taqanaw ru. Li Awa’b’ej Nelson kixye ajwi’: “Naqataw ru xna’leb’ a’an. Naqataw ru lix k’anjel ut lix loq’al. Ut noko’ok chirilb’al xnimal xwankil lix yu’am.”2
Wi tooxik raj sa’ li santil ochoch chi moko tz’aqal saq ta qu, moko tooruuq ta raj chirilb’al, rik’in xwankil li Santil Musiq’ej, li musiq’ejil na’leb’ chirix li Kolonel li naru naqak’ul sa’ li santil ochoch.
Naq k’ulub’ejo re xk’ulb’al li na’leb’ a’an, li oyb’enihom, li sahil ch’oolejil ut li kawil ch’oolej naru neke’niman chiru li qayu’am xb’aan li k’a’ru naqanumsi sa’ li santil ochoch. Li oyb’enihom, li sahil ch’oolejil, ut li kawil ch’oolej a’an neke’chal ka’ajwi’ sa’ xk’ab’a’ xk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li santil ochoch. A’ sa’ li santil ochoch naru naqak’ul xch’olob’ankil sa’ qach’ool naq junajinb’ilo rik’ineb’ li qajunkab’al ut toj toowanq chi ch’utch’u chirix li kamk ut chiru chixjunil li junelik q’e kutan.
K’iila chihab’ chaq, naq kink’anjelak jo’ obiisp, jun li saaj winq ink’a’ kiraj wank chi k’ulub’ej re naq taawanq chi junelik rik’in li Dios sa’ xjunkab’al. Kixseraq’i we li chaab’il hoonal naxnumsi rik’ineb’ li ramiiw. Kinkanab’ chi aatinak. Chirix a’an, kixseraq’i we jun hoonal sa’ jun ninq’e, b’ar wi’ xiikil li choqink, kireek’a naq xjunes wan. Kinpatz’ re k’a’ru kixk’ul. Kixye naq xjultiko’ re jun hoonal b’ar wi’, naq toj ka’ch’in chaq, chunchu chi q’alq’o sa’ ruq’ lix na’. Sa’ li hoonal a’an naq yoo chi aatinak, xyaab’ak b’ayaq. Kinye re li k’a’ru ninnaw naq yaal: “Naq jun ajwi’ li b’e re reek’ankil junelik lix q’aluhomeb’ li qajunkab’al, ut a’an naq k’ulub’ejaqo ut taqatenq’aheb’ li qas qiitz’in chixk’ulb’aleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel li natz’apok sa’ junajil sa’ li santil ochoch.”
Ink’a’ naqanaw chixjunil li na’leb’ chirixeb’ li junkab’al sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej malaj k’a’ru taak’ulmanq naq toowakliiq chi yo’yo. A’b’an naqanaw naq li profeet aj Elias kik’ulun jo’ kiyeechi’iman re xsutq’isinkil xch’ooleb’ li yuwa’b’ej rik’ineb’ li alal k’ajolb’ej, ut li alal k’ajolb’ej rik’ineb’ li yuwa’b’ej.3 Ut naqanaw naq lix sahil qach’ool chi junelik nachal naq naqayal qaq’e chixk’eeb’al ajwi’ li sahil ch’oolejil a’an reheb’ li qakomon a’ yaal chan ru nokoru.
Nawaj ajwi’ xb’oqb’aleb’ li komon re li junkab’al chi wank chi k’ulub’ej re xk’ulb’aleb’ ut roxloq’inkileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel neke’tz’apok sa’ junajil sa’ li santil ochoch. A’an xcha’al li k’anjel re xch’utub’ankil Israel sa’ roso’jikeb’ li kutan sa’ xka’pak’alil li tz’apleb’ t’ikr.
Jun reheb’ li chaab’il hoonal, a’an naq eb’ li komon sa’ li qajunkab’al toj saajeb’. Eb’ a’an neke’yo’la rik’in lix saqen li Kristo jo’ jun maatan. A’an natenq’ank reheb’ chixk’eeb’al reetal li us ut li ink’a’ us. Xb’aan a’an, yal rilb’al junaq santil ochoch malaj xjalam-uuch a’an naru naraw sa’ xch’ool jun ch’ina al rajom chi wank chi k’uleb’ej re ok sa’ jun kutan.
Chirix a’an taawulaq li kutan naq, jo’ saaj, te’xk’ul jun li recomendacion re ok sa’ li santil ochoch re te’xb’aanu li kub’iha’ ruuchileb’ li kamenaq. Chiru li hoonal a’an, naru neke’reek’a naq li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch jayalinb’ileb’ rik’in li Kolonel ut lix tojb’al rix li maak xb’aan a’an. Naq te’reek’a naq yookeb’ chixk’eeb’al xhoonal jun li kristiaan sa’ li ruchich’och’ re li musiq’ej chi saqob’resiik ru chirixeb’ lix maak, taak’iiq li rajomeb’ chixtenq’ankil li Kolonel sa’ lix loq’laj k’anjel re rosob’tesinkil jun ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’.
Wilom lix wankil li hoonal a’an naq naxjal xyu’am junaq li saaj. K’iila chihab’ chaq, kiwochb’eeni jun reheb’ lin rab’in sa’ li santil ochoch sa’ jun ewu. A’an li kikub’e xha’ ruuchileb’ li kamenaq sa’ xraqik. Ke’xpatz’ re lin rab’in ma naru nakana b’ayaq chik li hoonal re xb’aanunkil li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ li kristiaan ak kawresinb’ileb’ xk’ab’a’. Ut a’an kixye naq “us.”
Kiwil lin rab’in naq na’ok sa’ li kub’sib’aal ha’. Kitikla li kub’sink ha’. Nak’utun li ha’ sa’ xnaq’ ru rajlal sut naq neke’risi chaq sa’ li ha’. K’iila sut ke’xpatz’ re, “Ma toj tatruuq xb’aanunkil xkomon?” Ut a’an naxye, “us.”
Jo’ yuwa’b’ej ki’ok ink’a’uxl, kiwoyb’eni naq te’xye raj re naq aran te’raqe’q. A’b’an jultik we naq kaw lix ch’ool naq neke’xpatz’ re ma toj naru naxb’aanu xkomon ut a’an naxye, “us.” Xb’aanu a’an toj reetal naq chixjunileb’ li kristiaan wankeb’ xk’ab’a’ aran ke’xk’ul li osob’tesihom re li kub’iha’ sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo.
Naq koo’el chaq sa’ li santil ochoch sa’ li q’ojyin a’an, kisach inch’ool chirilb’al li kiwil. Jun ch’ina ixqa’al kiwaklesiik xmusiq’ ut kijale’ sa’ li wilob’aal naq xk’anjelak chaq sa’ rochoch li Qaawa’. Toj jultik we li saqen ut li tuqtuukilal kiweek’a naq yooko chi b’eek chire li santil ochoch.
Xe’nume’ li chihab’. A’an toj naxye “us” naq li Qaawa’ naxpatz’ ma toj wan li tixb’aanu choq’ re a’an, us ta ch’a’aj. A’an li naxb’aanu li k’anjelak sa’ li santil ochoch re qajalb’al ut xwaklesinkil qach’ool. Jo’kan naq li woyb’enihom choq’ eere laa’ex ut choq’ reheb’ lee junkab’al, a’an naq taanimanq lee rajom ut lix kawil eech’ool chi wank chi k’ulub’ej re xik sa’ rochoch li Qaawa’ chi kok’ aj xsa’ wi nekexru.
A’an naraj eek’ulb’al aran. Nintz’aama naq teeyal eeq’e chirawb’al sa’ raameb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’ li rajb’al wank aran, b’ar wi’ te’reek’a naq nach’ wan a’an, ut naq teeyal ajwi’ eeq’e chixb’oqb’aleb’ lee xe’ eetoon chi wank chi k’ulub’ejeb’ re te’wulaq rik’in a’an ut eerik’in laa’ex chi junelik.
Eb’ li aatin a’in naru neke’qoksi choq’ qe:
Sa’ li santil ochoch.
Tinxik sa’ jun kutan
Re reek’ankil xMusiq’,
Ut re tijok aran.
Ch’ina-us xsantil ochoch li Dios,
Xna’aj li qaYuwa’.
Wi tinkawresi wib’ anajwan;
Taaruuq tin’ok chi sa’.4
Ninch’olob’ xyaalal naq laa’o ralal xk’ajol jun Choxahil Yuwa’b’ej aj rahonel. A’an kixsik’ ru lix Raarookil Alal, a’ li Jesukristo, re naq taachalq choq’ aj Kolol qe ut aj Tojol qix. Li junaj chi b’e re q’ajk rik’ineb’ a’an qochb’een li qajunkab’al, a’aneb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch. Ninch’olob’ xyaalal naq rik’in li Awa’b’ej Russell M. Nelson wankeb’ chixjunil lix laawil li tijonelil li neke’xk’e chi uxmank lix yu’ameb’ chi junelik li ralal xk’ajol li Dios. Ninch’olob’ xyaalal a’in sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.