Fuakava Motuʻá 2022
25 ʻEpeleli–1 Mē. ʻEkesōtosi 24; 31–34: “Te ke ʻAlu mo Hoku Nāunaú”


“25 ʻEpeleli–1 Mē. ‘Ekesōtosi 24; 31–34: ʻTe ke ʻAlu mo Hoku Nāunaú,’” Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: Fuakava Motu‘a 2022 (2021)

“25 ʻEpeleli–1 Mē. ʻEkesōtosi 24; 31–34,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí: 2022

ʻĪmisi
Naʻe hā ʻa Sihova kia Mōsese mo e kaumātuʻa ʻo ‘Isilelí

Fakatātā ‘o Sihova ʻi heʻene hā kia Mōsese mo e kaumātuʻa ʻe toko 70 ʻo ʻIsilelí, tā ’e Jerry Harston

25 ʻEpeleli–1 Mē

‘Ekesōtosi 24; 31–34

“Te ke ʻAlu mo Hoku Nāunaú”

‘Oku ʻikai ke lava ʻo fakamamafaʻi kotoa ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻuhinga mālie mei he folofolá ʻi he lēsoni ko ʻení. Fakafanongo ki he Laumālié ke ne tokoniʻi koe ke ke nofo taha ʻi he ngaahi moʻoni ʻokú ke fie maʻú.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

Naʻe ʻi ai ha ʻuhinga ne fai ai e ʻamanaki lelei ʻe tuʻu maʻu e fānau ʻa ʻIsilelí ʻi he ʻOtuá hili ʻEne fakahā ʻEne fonó kiate kinautolú (vakai, ʻEkesōtosi 20–23). Neongo naʻa nau lāunga mo veiveiua he kuohilí, ʻi he taimi ne lau ai ʻe Mōsese e fonó mei he talalo ʻo e Moʻunga ko Sainaí, ka naʻa nau fai e fuakavá ni: “Ko e meʻa kotoa pē kuo folofola ki ai ʻa Sihová te mau fai, pea te mau talangofua” (ʻEkesōtosi 24:7). Ne ui ʻe he ʻOtuá ʻa Mōsese ki he moʻungá, ʻo fekau ke ne langa ha potu toputapu “koeʻuhi ke u nofo ʻiate kinautolu” (ʻEkesōtosi 25:8; vakai, vahe 25–30).

Ka ʻi he kei ʻi he funga moʻungá ʻa Mōsesé ʻo ako e founga ke lava ai e kau ʻIsilelí ʻo nofo ʻi he lotolotonga ʻo e ʻOtuá, ne ngaohi ʻe he kau ʻIsilelí ʻi lalo he moʻungá ha tamapua koula ke nau hū ki ai. Naʻe toki ʻosi pē ia ʻenau palōmesi ke “ʻoua naʻa maʻu ha ʻotua kehe,” ka naʻa nau “afe [vave] leva mei he halá” mei he ngaahi fekau ʻa e ‘Otuá (ʻEkesōtosi 20:3; 32:8; vakai foki ʻEkesōtosi 24:3). Ko ha foʻi maliu ia ne fakafokifā, ka ʻoku tau ako mei meʻa kuo hokó ʻoku malava ke ikunaʻi e tuí mo e tukupaá ʻe he ʻikai faʻa kātakí, tailiilí, pe veiveiuá. ʻI heʻetau fekumi ki he ʻao ʻo e ʻEikí ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku fakalotolahi ke tau ʻiloʻi naʻe ʻikai pē foʻi e ʻEikí ʻi he kau ʻIsileli he kuonga muʻá pea he ʻikai ke Ne foʻi ʻiate kitautolu—he ʻokú Ne “ʻaloʻofa mo ʻofa maʻataʻatā,ʻoku kātaki fuoloa pea mo mohu ʻi he angalelei mo e moʻoni” (ʻEkesōtosi 34:6).

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakatāutahá

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakatāutaha ʻo e Folofolá

ʻEkesōtosi 24:1–11

ʻOku fakahaaʻi heʻeku ngaahi fuakavá ʻeku loto ke talangofua ki he fono ʻa e ʻOtuá.

ʻI hoʻo lau ʻi he ʻEkesōtosi 24:3–8 ʻo kau ki he fuakava ʻa e kakai ʻIsilelí ke nau talangofua ki he fono ʻa e ʻOtuá, mahalo ʻe tafoki hoʻo fakakaukaú ki he ngaahi fuakava kuó ke fai mo e ʻOtuá. ʻOku kau ʻi he fuakava ʻa ʻIsilelí ha ngaahi ouau ʻoku kehe ia mei he ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá ʻi he ʻaho ní, ka ʻoku lava ke ke fakatokangaʻi ha ngaahi faitatau, tautautefito kapau ʻokú ke fakakaukau ki hono fakataipe mai ʻe he ngaahi ouau ko ʻení e ngaahi moʻoni taʻengatá.

Hangē ko ʻení, ʻoku ʻasi ʻi he veesi 4, 5, mo e 8 ha ʻesi-feilaulau, feilaulau ʻaki ha fanga monumanu, mo e toto. Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi meʻá ni, pea ʻoku nau fekauʻaki fēfē ia mo hoʻo ngaahi fuakavá? ʻE tokoni fēfē hoʻo ngaahi fuakavá ke ke fai ʻa e “meʻa kotoa pē kuo folofola ki ai ʻa e [ʻEikí]”? (veesi 7).

Vakai foki, Mōsese 5:4–9; Becky Craven, “Tokangá mo e Fakavaʻivaʻingá,” Liahona, Mē 2019, 9–11.

ʻEkesōtosi 32:34

Ko e angahalá ʻa e tafoki mei he ʻOtuá, ka ʻokú Ne ʻomi ha founga ke toe fai ai ha foki.

ʻI he fakalaulauloto ki he anga e fuʻu vave e “fakahalaʻi kinautolu” ʻe he kau ʻIsilelí (ʻEkesōtosi 32:7) ʻaki hono maumauʻi ʻenau ngaahi fuakavá, te tau lava ke fakaʻehiʻehi mei ha ngaahi fehalaaki tatau. ʻI hoʻo lau ʻa e ʻEkesōtosi 32:1–8, feinga ke ke fakakaukau ko ha tokotaha ʻIsileli koe he taimi ko iá—ʻokú ke ʻi he maomaonganoá, pea kuo ʻalu ʻa Mōsese he ʻaho ʻe 40, pea ʻoku ʻikai ke ke ʻilo pe ʻe toe foki mai pe ko e taimi ʻe foki mai aí, pea fai e kē mo e kau Kēnaní ʻi he fonua ʻo e talaʻofá he ko ho kahaʻú ia (vakai foki, ʻEkesōtosi 23:22–31). ʻOkú ke pehē ko e hā ne fie maʻu ai ʻe he kau ʻIsilelí ha tamapua koulá? Ko e hā naʻe fuʻu mamafa ai e fai angahala ʻa e kau ʻIsilelí? Mahalo ʻe hanga ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻo ueʻi koe ke ke fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻe fakataueleʻi ai koe ke tuku hoʻo falalá ʻi ha taha pe meʻa kehe ʻo ʻikai ko e Fakamoʻuí. ʻOku ʻi ai nai ha meʻa ʻoku ueʻi koe ke ke fai ke lava ʻo fakamuʻomuʻa kakato ange ai e ʻOtuá ʻi hoʻo moʻuí? Ko e hā ha meʻa ʻokú ne ueʻi fakalaumālie koe fekauʻaki mo e tautapa ʻa Mōsese ki he ʻEikí ʻi he ʻEkesōtosi 33:11–17?

Neongo naʻe mamafa e angahala ʻa e kau ʻIsilelí, ʻoku kau ʻi he talanoa ko ʻení ha pōpoaki ʻo e angaʻofa mo e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ʻEkesōtosi 34:1–10 ʻo kau ki he Fakamoʻuí? ʻOku fakamanatu fēfē mai kiate koe ʻe he tōʻonga ʻa Mōsese ki he kau ʻIsilelí e meʻa naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ki he kakai kotoa pē? (vakai, ʻEkesōtosi 32:30–32; Mosaia 14:4–8; 15:9; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 45:3–5).

Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, ʻEkesōtosi 34:1–2ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá)

Ko e hā ʻa e faikehekehe ʻi he ongo maka lafalafa naʻe tā ʻe Mōsesé?

ʻI he taimi naʻe hifo mai ai ʻa Mōsese mei he moʻungá, naʻá ne ʻomi e fono kuo ʻosi hiki he ongo maka lafalafá. Naʻe tolongi ʻe Mōsese ʻa e ongo maká, hili hono ʻilo naʻe maumauʻi ʻe he kau ʻIsilelí ʻenau fuakavá (vakai, ʻEkesōtosi 31:18; 32:19). Naʻe fekau ʻe he ʻOtuá kia Mōsese kimui ange ai ke toe ngaohi ha ongo maka lafalafa ʻo ʻohake ki he moʻungá (vakai, ʻEkesōtosi 34:1–4). ʻOku fakamahinoʻi mai ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, ʻEkesōtosi 34:1–2 (ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá) naʻe kau ʻi he ʻuluaki maká e ngaahi ouau ʻa e ʻOtuá ʻo e “lakanga toputapú,” pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Naʻe kau ʻi he maka hono uá ʻa e “ko e tuʻutuʻuni ‘o e fekau fakakakanó.” Ko ha fono maʻulalo ange ia ʻoku tokangaʻi ʻe ha “lakanga fakataulaʻeiki maʻulalo ange” (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:17–27), ʻa ia naʻe fakataumuʻa ke teuteuʻi ʻa e kakai ʻIsilelí ki ha fono mo ha lakanga taulaʻeiki māʻolunga ange koeʻuhi ke nau lava ʻo hū kakato ange ai ki he ʻao ʻo e ʻOtuá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga ʻo e ako fakafāmilí

Ngaahi Fakakaukau ki Hono Ako Fakafāmili ʻo e Folofolá mo e Efiafi ʻi ʻApí

ʻEkesōtosi 31:12–13, 16–17.Hili hono lau e ngaahi veesi ko ʻení, mahalo ʻe lava ho fāmilí ʻo aleaʻi ʻa e fehuʻi ʻa Palesiteni Lāsolo M Nalesoni kau ki heʻetau tōʻonga he ʻaho Sāpaté: “Ko e hā ha fakaʻilonga te ke ʻoange ki he ʻEikí ke fakahaaʻi ai hoʻo ʻofa kiate Iá?” (“ʻOku Fakafiefia ʻa e ʻAho Sāpaté,” Liahona, Mē 2015, 130). ʻE lava ke ʻai ʻe homou fāmilí ha ngaahi fakaʻilonga ʻo tuku holo ʻi homou ʻapí ke ne fakamanatu atu kiate koe ʻa e anga hoʻo fakahaaʻi hoʻo ʻofa ki he ʻEikí ʻi he ʻaho Sāpaté.  

ʻĪmisi
kakai ʻoku lue ʻi muʻa he ʻapi siasí

ʻOku tau fakahaaʻi ʻetau ʻofa ki he ʻEikí, ʻi heʻetau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e ʻaho Sāpaté.

ʻEkesōtosi 32:1–8Ke tokoni ki ho fāmilí ʻi hono aleaʻi e founga ne tafoki ai e kau ʻIsilelí mei he ʻEikí, fakakaukau ke ngaohi ha foʻi hala ʻi he falikí (pe kumi ha hala ʻoku ofi atu ki homou ʻapí). ʻI he lolotonga e luelue he halá, ʻe lava e kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻo talanoa ki he ngaahi ʻahiʻahi ʻoku tau fehangahangai mo ia ke afe ai “mei he hala naʻe fekauʻi mai [ʻe he ʻEikí].” ‘E lava fēfē ke tau nofomaʻu ʻi he halá? Kapau kuo tau hē, ʻe anga fēfē haʻatau toe foki ki ai? ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he Fakamoʻuí?

ʻEkesōtosi 32:26Hili hono ʻilo e moehū ʻa e kau ʻIsilelí ki he tamapuá, ne ʻeke ʻe Mōsese, “Ko hai ʻoku kau mo e ʻEikí?” ʻOku tau fakahaaʻi fēfē ʻoku tau kau mo e ʻEikí?

ʻEkesōtosi 33:14–15.ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻenau ngaahi aʻusia ʻi he taimi ne nau ongoʻi ai e talaʻofa ne fai ʻe he ʻOtuá kia Mōsesé: “Te u ʻalu mo koe, pea te u tuku kiate koe ʻa e fiemālié.” Te mou lava ke hiva‘i ha himi fekauʻaki mo ʻetau fakafalala ki he ʻOtuá, ʻo hangē ko e “Afe mai Hē!” (Ngaahi Himí, fika 87).

Ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange ki hono akoʻi ‘o e fānaú, vakai ki he lēsoni ʻo e uike ko ‘ení ʻi he Haʻu, ‘o Muimui ʻIate Au— Maʻá e Palaimelí.

Hiva ʻoku fokotuʻu atú: “Tau Nofo he ʻEikí Hono Tafaʻakí?Ngaahi Himí, fika 163.

Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí

Fakaafeʻi ʻa e Laumālié Fakakaukau ki he anga hono hanga ʻe he mūsika toputapú, ngāue fakaʻātí, mo hono fakahaaʻi ʻo e ʻofá ʻo tākiekina ha ʻātakai fakalaumālie ʻi homou ʻapí ʻi hoʻo akoʻi ho fāmilí (vakai, Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 15).

ʻĪmisi
Ko hono maumauʻi ʻe Mōsese e ongo lauʻimaká

Worship of the Calf (Moehū ki he Pulu Muí), fai ‘e W. C. Simmonds

Paaki