“Lēsoni 175—Ko Hono Fokotuʻu ha Ngaahi Taumuʻá: Ko e Hoko ʻo Hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí (2025)
“Ko Hono Fokotuʻu ha Ngaahi Taumuʻá,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava – Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí
Lēsoni 175: Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú: Ko Hono Fakahoko ha Ngaahi Filí
Ko Hono Fokotuʻu ha Ngaahi Taumuʻá
Ko e Hoko ʻo Hangē ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí
ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke maʻu ʻe Heʻene fānaú kotoa ʻa e moʻui taʻengatá (vakai, Mōsese 1:39). Te tau lava ʻo fakalakalaka ʻi heʻetau ngaahi feinga ke hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá pea foki ki Hono ʻaó ʻaki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa fakataautaha. ʻE lava ke tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ke fokotuʻu lelei ʻe he kau akó ha ngaahi taumuʻa pea faʻu ha ngaahi palani ʻi heʻenau feinga ke hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá ʻi Heʻene tokoní.
Ngaahi ʻEkitivitī Ako ʻOku Ala Fakahokó
Ko hoʻo ʻalú ki fē? Te ke aʻu fēfē ki aí?
Fakaʻaliʻali ha mape ʻo e māmaní pe mape homou feituʻú. Kole ki he kau akó ke vahevahe ha ngaahi feituʻu kuo nau ʻaʻahi pe fie ʻaʻahi ki ai. ʻOange ha miniti ʻe ua ki he kau akó ke faʻu ha palani ʻe ala tokoni ki ha taha ke fononga ki he feituʻu ko iá. ʻE lava ke kau ʻi he palaní ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e founga fefonongaʻaki totonú, fakaikiiki ʻo e halá, mo e ngaahi fakamolé. ʻE lava ke vahevahe ʻe he kau akó ʻenau palaní mo hanau hoa.
-
ʻE lava fēfē ke fekauʻaki hono faʻu ha palani fefonongaʻakí mo ʻetau moʻui fakamatelié?
Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni:
ʻOku ʻomi ʻe hono ʻiloʻi e feituʻu ʻokú ke ʻalu ki aí mo e founga ʻokú ke ʻamanaki aʻu ʻaki ki aí, ha ʻuhinga mālie, taumuʻa, mo ha lavameʻa ki he moʻuí.
ʻOku faingataʻa ki ha niʻihi hono fakafaikehekeheʻi e taumuʻá mo e palaní kae ʻoua ke nau toki ʻiloʻi ko e taumuʻá ko ha ikuʻanga pe ko ha ngataʻanga, ka ko e palaní ʻa e hala te ke aʻusia ai e meʻa ko iá. (M. Russell Ballard, “Foki ʻo Maʻu,” Liahona, Mē 2017, 62)
-
Ko e hā ha ngaahi ʻaonga ʻo e ngaahi taumuʻá mo e ngaahi palaní?
Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki heʻenau ngaahi taumuʻa fakatāutahá mo e ngaahi palaní ʻaki haʻanau fakalaulauloto ki he ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:
-
Ko e hā hono tuʻo lahi hoʻo fokotuʻu maʻau ha ngaahi taumuʻa mo faʻu ha ngaahi palani ke aʻusia ai kinautolú?
-
Ko e hā kuo hoko ko hoʻo ngaahi lavameʻá mo e faingataʻaʻiá?
-
Ko e fē ʻe tataki koe ki ai ʻe hoʻo ngaahi ʻamanakí mo e ngaahi taumuʻá mo e palaní?
Poupouʻi e kau akó lolotonga e lēsoní ke nau fekumi ki ha fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻenau fakatupulaki mo ngāueʻi ʻenau ngaahi taumuʻá mo e palaní.
Kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá ha sīpinga kiate kitautolu
ʻI hoʻo fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻení, fakakaukau ke toʻo ʻa e kupuʻi lea “ke fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá [mo e fefiné]” pea mo e foʻi lea ko e “fakamoʻui” mei he palakalafi ʻuluakí. Kole ki he kau akó ke nau fakafonu ʻa e konga ʻoku ʻataá ʻaki e taumuʻa ʻa e ʻOtuá mo e hingoa ʻo ʻEne palaní. Hili iá, ʻe lava ke lau ʻe he kau akó ʻa e Mōsese 1:39 pe ʻAlamā 42:5 ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Palesiteni Pālatí. Te ke lava ʻo fakamatalaʻi ange ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e foʻi lea “tangatá” ʻi he Mōsese 1:39 mo e ngaahi folofola kehé (hangē ko ʻení, Sēnesi 1:27; Molomona 9:17) ko ha maʻuʻanga tokoni angamaheni ia ki he kakai fakamatelié pe tangatá, ʻo ʻuhinga ki he tangatá mo e fefiné fakatouʻosi.
Naʻe hoko atu ʻa e akonaki ʻa Palesiteni Pālatí ʻo pehē:
Kuo foaki mai kiate kitautolu ʻe he ʻOtua ko ʻetau Tamai Hēvaní, ʻa e sīpinga haohaoa ʻo hono fokotuʻu ha taumuʻa mo ha palaní. Ko ʻEne taumuʻá ke “fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá [mo e fefiné]” [Mōsese 1:39], pea ko ʻEne founga ke aʻusia ai iá ko e palani ʻo e fakamoʻuí. …
… ʻOku ou tui ko e kī mahuʻinga ʻe taha ki he fiefiá ko e ʻilo e founga hono fokotuʻu ʻetau taumuʻá [mo faʻu haʻatau palani pē ʻatautolu] ʻo fakatefito he palani taʻengata ʻetau Tamai Hēvaní. (M. Russell Ballard, “Foki ʻo Maʻu,” Liahona, Mē 2017, 63)
-
Ko e hā ʻokú ke ako mei he fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo hoʻo ngaahi taumuʻá mo e ngaahi palaní?
Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻe lava ke tau aʻusia ʻa e fiefiá ʻi heʻetau ngāueʻi ha ngaahi taumuʻa fakataautaha ʻe tokoni ke tau muimui ki he palani ʻa e ʻOtuá. Tokoni ke mahino ki he kau akó kuo ʻai ʻe he ʻOtuá ke tau malava ʻo moʻui ʻo taʻengata ʻo fakafou ʻi he Fakamoʻuí, pe maʻu ʻa e moʻui taʻe-faʻa-maté. ʻOkú Ne finangalo foki ke tau hoko ʻo hangē ko Ia mo Sīsū Kalaisí pea foki ʻo nofo mo Kinaua, pe maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. ʻOku malava ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení koeʻuhí ko e palani ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí.
-
ʻOkú ke pehē ko e hā te tau lava ai ʻo aʻusia ʻa e fiefiá ʻi he taimi ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe heʻetau ngaahi taumuʻá ke tau muimui ki he palani ʻa e ʻOtuá? (vakai, 2 Nīfai 2:25; Mōsaia 2:41).
Lau ʻa e Luke 2:52, ʻo kumi e ngaahi founga naʻe tupulaki ai ʻa e Fakamoʻuí Heʻene kei talavoú ʻi Heʻene muimui ki he palani ʻa ʻEne Tamaí.
-
Ko e hā ʻe lava ke iku ai e muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ki he tupulaki ʻi he ngaahi tafaʻaki ko ʻení ki ha fiefia ʻoku lahi angé?
Ko ha sīpinga ki he tupulakí
Fakaʻaliʻali ki he kau akó ʻa e Fakalakalaka Fakatāutahá: Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú. Fakakaukau ke fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne vahevahe ʻa e founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ia ke tokoni ki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻá mo fokotuʻu ha ngaahi palani. Kapau ʻe fiemaʻu, fakamatalaʻi ange ʻoku fakaafeʻi kitautolu ke muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻaki hono fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ʻi he ngaahi tafaʻaki takitaha ko ʻení: fakalaumālie, fakasōsiale, fakaʻatamai, mo fakatuʻasino.
Ke teuteuʻi e kau akó ke ngāueʻi ʻenau ngaahi taumuʻá, fakakaukau ke toe vakaiʻi ʻa e konga “Ko ha Sīpinga ki he Tupulakí” ʻi he Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú ([2019], 7–15) pe ʻoange ʻa e laʻipepa tufa “Ko ha Sīpinga ki he Tupulakí.” Fakakulupu tautau toko fā ʻa e kau akó, pea ako ʻe he tokotaha ako takitaha ha konga kehekehe ʻo e sīpingá. Hili iá pea nau fakamatalaʻi ki heʻenau kulupú ʻa e meʻa ne nau akó.
Te ke lava foki ʻo mamata ʻi he “Vitiō: Goal Setting Process” (3:42),ʻoku maʻu ʻi he ChurchofJesusChrist.org.
Ko ha Sīpinga ki he Tupulakí
|
ʻIloʻi hoʻo ngaahi fiemaʻú, meʻafoakí, mo e ngaahi talēnití. Feinga ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e: Ko e hā e meʻa ʻoku ou ongoʻi ʻoku totonu ke u ako pe liliu ʻi heʻeku moʻuí? Ko e hā ha ngaahi talēniti pe pōtoʻi ngāue ʻoku ou loto ke maʻú? Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga fakalaumālie ʻoku fiemaʻu ke u fakalakalaka pe tupulaki [ai]? Te u lava fēfē ʻo tauhi e ngaahi fuakava naʻá ku fakahoko ʻi hoku papitaisó? Ko hai te u tokoni ki aí? “Fakakaukauʻi ia ʻi ho ʻatamaí; pea … toki fehuʻi mai kiate au pe ʻoku totonu ia” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 9:8). |
Palani ke fakalakalaka. Feinga ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e:
“ʻE fakahā kiate kimoutolu ʻe he ngaahi folofola ʻa Kalaisí ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke mou faí” (2 Nīfai 32:3). |
|
Fakakaukauloto ki he meʻa naʻá ke akó. Feinga ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e:
“Fakakaukau ki he ʻalunga ʻo ho vaʻé” (Lea Fakatātā 4:26). |
Ngāue ke tupulaki ʻi he tui. Kapau te ke fihia [ʻi ha faʻahinga tūkunga], feinga ke fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e:
“Ko e moʻoni ʻoku ou pehē, ʻoku totonu ke [mou] femoʻuekina … ʻi he holi lahi ʻi ha ngāue lelei, pea fai ʻa e ngaahi meʻa lahi ko [hoʻomou] fili tauʻatāina” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:27). |
-
Ko e ngaahi fehuʻi fē ʻokú ke ongoʻi ʻe ʻaonga ʻi hoʻo ngāueʻi hoʻo ngaahi taumuʻá mo e palaní? Ko e hā hono ʻuhingá?
-
ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he sīpinga ko ʻení ʻi hoʻo feinga ke hoko ʻo hangē ange ko e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí?
-
ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻi hoʻo ngaahi feingá?
Kumi, palani, ngāueʻi, pea fakakaukauloto
ʻOange ha taimi ki he kau akó ke ngāueʻi ʻenau ngaahi taumuʻa fakatāutahá. Fakaʻaliʻali e ngaahi fakahinohino ko ʻení:
Fili ʻa e ʻuluʻi tohi ʻokú ne fakamatalaʻi lelei taha koé, pea fakakakato ha taha pe lahi ange ʻi he ngaahi fakahinohinó. Fekumi ki ha tokoni mei he Laumālie Māʻoniʻoní pea fakaʻaongaʻi ʻa e “Ko ha Sīpinga ki he Tupulakí” (ʻoku maʻu ʻi he Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú pe ʻi he laʻipepa tufá).
-
Kuo teʻeki ai ke u fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa pe palani pau.
-
a. ʻIloʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke ke ngāue ki ai ʻi ha tafaʻaki ʻe taha pe lahi ange ʻo e ngaahi tafaʻaki ko ʻení: fakalaumālie, fakasōsiale, fakaʻatamai, fakaesino.
e. Faʻu ha ngaahi palani ʻe tokoni atu ke ke aʻusia e ngaahi taumuʻa ko ʻení.
f. Lekooti hoʻo ngaahi taumuʻá mo e palaní ʻi hoʻo Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú pe tohinoa akó.
-
ʻOku ʻi ai ʻeku ngaahi taumuʻa mo e ngaahi palani ʻoku ou ngāue ki ai.
-
a. Kapau ʻe feʻunga, fakaʻaongaʻi ha taimi ʻi he kalasí ke ngāueʻi ai ha niʻihi ʻo hoʻo ngaahi palaní mo e ngaahi taumuʻá.
e. Fakakaukauloto ki he meʻa kuó ke ako mo fakalakalaka ai ʻi hoʻo ngāueʻi hoʻo ngaahi taumuʻá mo e palaní.
f. Lekooti hoʻo ngaahi fakakaukaú pea liliu hoʻo ngaahi taumuʻá pe palaní ʻo ka fiemaʻu ʻi hoʻo Tohi Fakahinohino ʻa e Toʻu Tupú pe tohinoa akó.
Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ha ngaahi taumuʻa kuo nau fokotuʻu pe lavameʻa mo ha ngaahi faingataʻa kuo nau aʻusia lolotonga ʻenau ngāueʻi ʻenau ngaahi taumuʻá.
Fakaafeʻi e kau akó ke ngāueʻi ʻenau ngaahi taumuʻa fakatāutahá. Fakamatalaʻi ange ko e ngāueʻi ʻo e ngaahi taumuʻá ko ha ngāue ia ʻo e tui. Fakamoʻoni ange ʻoku ʻafioʻi ʻe Sīsū Kalaisi hotau ngaahi mālohingá mo e vaivaí. Te Ne tokoniʻi kitautolu ke tau lavameʻa ʻi heʻetau tafoki kiate Iá.