Leksiyon 186: Pisikal ug Emosyonal nga Kahimsog

Pagpalambo sa Himsog nga Sundanan sa Paghunahuna

Makatabang si Jesukristo Kanato nga Usbon ang mga Panghunahuna nga Dili Makatabang

Ang atong mga hunahuna dakog epekto sa atong mga pagbati ug mga aksyon. Dihang atong dapiton ang Manluluwas sa atong proseso sa paghunahuna, motabang Siya nga mabuntog ang dili maayong panghunahuna. Kini nga leksiyon makatabang sa mga estudyante nga mahibalo sa kon unsay ilang gihunahuna ug makahimo og himsog nga mga sundanan sa panghunahuna.

Posibleng mga Kalihokan sa Pagkat-on

Pagtubag sa dili maayo nga adlaw

Sa pagsugod sa klase, pwede nimong ipakita ang mosunod nga mga sitwasyon ug dapiton ang mga estudyante nga isulat ang mga hunahuna nga natural nilang mabatonan sa matag usa sa mga sitwasyon. Paghimo og mga kausaban sa bisan hain niini nga mga sitwasyon aron mas mohaom sa mga panginahanglan sa mga estudyante.

• Miadto ko sa usa ka tapok-tapok ug nakaamgo ko nga wala kaayo koy kaila.

• Kinahanglan kong makig-uban sa usa ka tawo nga dili kaayo nako ikasabot.

• Nadunggan nako ang usa ka tawo nga nanaway sa Simbahan.

• Gamay ra kog kuha sa pasulit nga gitun-an nako pag-ayo.

• Unsay kaha ang pipila sa imong mahunahunaan agi og tubag sa mga sitwasyon?

• Makatabang ba ni nga mga hunahuna? Sakto ba ni? Sa unsang paagi nimo mailhan?

Dapita ang mga estudyante sa pagpamalandong kon unsa ka sagad nga ilang mabantayan ang ilang kaugalingong mga sundanan sa paghunahuna ug kon kadto nga mga sundanan makatabang o tukma ba.

Mahimo ka nga mopakigbahin diha sa mga estudyante nga ilang praktison ang pagdapit sa tabang sa Manluluwas aron makorehian ang dili tukma o dili himsog nga mga hunahuna. Dapita ang mga estudyante sa pagtinguha og giya gikan sa Espiritu Santo aron mas masabtan ang ilang kaugalingong mga sundanan sa panghunahuna, ilabi na kon motubag sa mahagiton nga mga sitwasyon.

Tan-aw ngadto ni Kristo

Basaha ang Doktrina ug mga Pakigsaad 6:36, nga mangita kon unsay gidapit sa Ginoo nga atong buhaton.

• Unsay imong nakaplagan?

• Sa imong hunahuna, unsay ipasabot sa pagtan-aw ngadto sa Manluluwas diha sa atong mga hunahuna?

  Ang pipila ka ehemplo naglakip sa mosunod: pagpamalandong kon unsa kaha ang buhaton sa Manluluwas sa mga sitwasyon nga atong giatubang, mangita kon unsaon nga ang Iyang mga pagtulun-an magamit sa sitwasyon, ug paghinumdom sa Iyang gugma.

• Nganong mahimong lisod ang pagtan-aw ngadto sa Manluluwas sa atong mga hunahuna?

Namulong mahitungod niini nga kasulatan, si Presidente Russell M. Nelson mitudlo:

Kinahanglang lig-on kitang nakatutok sa Manluluwas ug sa Iyang ebanghelyo. Nagkinahanglan og grabeng paningkamot sa pangisip nga motan-aw Kaniya sa matag hunahuna. Apan kon atong buhaton, ang atong mga pagduha-duha ug kahadlok mahanaw. (Russell M. Nelson, “Pagdawat sa Gahum ni Jesukristo diha sa Atong Kinabuhi,” Liahona, Mayo 2017, 40)

• Unsay nagpatigbabaw kanimo sa pamahayag ni Presidente Nelson?

  Apil sa lainlaing kamatuoran nga mailhan tingali sa mga estudyante, tabangi silang makita nga samtang naningkamot kita sa pagtan-aw sa Manluluwas sa matag hunahuna, mawala ang atong mga pagduhaduha ug mga kahadlok.

• Nganong ang pagtan-aw sa Manluluwas diha sa atong mga hunahuna makawala sa atong mga pagduhaduha ug kahadlok?

Aron makita kon sa unsang paagi ang pagtan-aw sa Ginoo makaimpluwensiya sa mga hunahuna, ikonsiderar ang pagdapit sa mga estudyante nga hinumdoman ang mga kahimtang ni Propeta Joseph diha sa Bilanggoan sa Liberty. Seguroa nga nakasabot ang mga estudyante nga dili makataronganon siyang gipriso samtang nag-antos ang mga Santos sa grabeng pagpanglutos. Pwedeng basahon sa mga estudyante ang tanan o ang bahin sa Doktrina ug mga Pakigsaad 121:1–9, nga mangita kon giunsa pagtabang sa Ginoo si Joseph sa iyang mga pagduhaduha ug mga kahadlok.

Mga sundanan sa panghunahuna nga dili makatabang

Aron masabtan kon sa unsang paagi makatabang nato ang pagdangop sa Ginoo diha sa atong mga hunahuna, ikonsiderar ang paghimo sa mosunod nga kalihokan:

Ipakita ang mosunod nga tsart nga gikan sa Pagkaplag og Kalig-on diha sa Ginoo: Emosyonal nga Kalig-on ug grupo-grupoha o pares-paresa ang mga estudyante. Pwede nimong dapiton ang mga estudyante nga pilion ang dili moubos sa usa o duha sa sayop nga mga sundanan sa panghunahuna ug hisgoti ang nagsunod nga mga pangutana. Dugang pa, pwedeng sulayan sa mga estudyante sa pag-ila ang ubang sayop nga mga sundanan sa panghunahuna nga ilang nabantayan.

Naay dugang sayop nga mga sundanan sa panghunahuna nga magamit nimo ingon nga isip hulip o gawas pa sa gihisgotan dinhi. Alang sa mga pananglitan sa uban pang sayop nga mga sumbanan sa panghunahuna, tan-awa ang Pagkaplag og Kalig-on diha sa Ginoo: Emosyonal nga Kalig-on.

Dili Makatabang nga Sundanan sa Paghunahuna	Pagpasabot	Ehemplo
Dili Makatabang nga Sundanan sa Paghunahuna Sayop paghatag og ngalan	Pagpasabot Pagsanong sa butang nga nahitabo pinaagi sa paghimog lapad o sayop nga paghunahuna.	Ehemplo “Nahagbong ko ani nga asaynment; dili gayod ko makamao og math.”
Dili Makatabang nga Sundanan sa Paghunahuna Paghukom dayon	Pagpasabot Paghimog kaugalingon nga konklusyon bahin sa hunahuna sa uban o paghanduraw sa labing bati nga resulta.	Ehemplo “Gikataw-an na gyod ko nila.”
Dili Makatabang nga Sundanan sa Paghunahuna Walay Pagtagad sa Positibo	Pagpasabot Pagdumili sa tanang positibong mga kasinatian tungod kay inyong gibati nga kini walay labot.	Ehemplo “Ingon akong mga ginikanan nga maayo ang akong gihimo, pero nahibalo ko nga gusto lang sila nga moarang-arang akong gibati kay daghan kog sayop nga nahimo.”
Dili Makatabang nga Sundanan sa Paghunahuna Pagpadako	Pagpasabot Pagpasobra sa inyong mga kahuyang o pagtandi niini ngadto sa mga kalig-on sa uban.	Ehemplo “Dili ko halos makapakig-istorya sa mga tawo, ug dihang himoon nako ni, dili ko parehas ka kataw-anan niya.”

• Unsa ang pipila ka piligro sa paghunahuna og sama niini?

Pagpraktis sa pagsanong sa dili makatabang nga mga panghunahuna

Ikonsiderar ang pag-apod-apod sa handout nga “Pag-usab sa Dili Makatabang o Sayop nga mga Panghunahuna” ngadto sa kada estudyante. Ipasabot nga magpraktis sila sa paggamit sa mga panghitabo nga gihisgotan sa sinugdanan sa klase.

Ikonsiderar ang paghimo sa mosunod aron hatagag kahulogan, ipakita, ug praktisan ang usa ka kahanas aron mausab ang dili makatabang o sayop nga mga panghunahuna:

Hatagig Kahulogan: Dihang aduna kitay dili makatabang nga panghunahuna, pwede nato kining impluwensiyahan sa positibong mga paagi pinaagi sa:

1. Pag-ila sa dili makatabang o sayop nga panghunahuna.

2. Pagsukna sa usa o duha sa mosunod nga mga pangutana:

• Kon adunay usa ka higala nga ingon ani og panghunahuna, unsay akong isulti niya?

• Sa unsang paagi ang paghunahuna sa Manluluwas ug sa Iyang mga pagtulun-an makatabang nako nga usbon kini nga panghunahuna?

Ipakita: Ikonsiderar ang pagpakita niini nga kahanas pinaagi sa pagkompleto sa unang laray sa tsart sa ubos isip usa ka klase.

Ilha ang dili makatabang o dili maayo nga panghunahuna nga anaa tingali nato ingon nga tubag sa panghitabo. Ang pipila ka ehemplo mahimong maglakip sa “gihukman na ko sa tanan” o “dili gayod ko maayo sa ingon niini nga mga sitwasyon. Mas maayo pa alang sa tanan nga wala na lang ko moanhi.”

Ikonsiderar kon unsay imong isulti sa usa ka higala kinsa misulti niining dili makatabang o sayop nga panghunahuna. Pwedeng apil sa pipila ka ehemplo ang “Sa imong hunahuna 100 porsiyento gayod kaha nga sakto nga gihukman ka sa uban? Aduna ba kahay kahigayonan nga ang ilang kaugalingon ray ilang gikabalak-an?” ug “Ganahan ko nimo. Angayan kang ila-ilahon.”

Ikonsiderar kon sa unsang paagi ang paghunahuna sa Manluluwas ug sa Iyang mga pagtulun-an makatabang aron makorehian kini nga panghunahuna. Pananglitan, pwedeng hunahunaon sa mga estudyante ang kaayo sa Manluluwas ngadto sa uban o ang kasulatan nga, “Maghatag ako kaninyog bag-ong sugo: paghigugmaay kamo. Ingon nga ako nahigugma kaninyo, paghigugmaay usab kamo.” (Juan 13:34). Ingon nga bahin niini nga pagpakita, pwede pod nimong ipakigbahin ang giingon sa Ginoo diha sa Isaias 55:8 aron tabangan ang mga estudyante nga makita nga sagad ang Iyang mga hunahuna para nato lahi kay sa atong gihunahuna.

Pagpraktis: Dapita ang mga estudyante nga makigtinabangay sa gagmayng grupo aron humanon ang nahabiling bahin sa tsart, nga isulat kon unsa tingali ang ilang isulti sa usa ka higala nga aduna niini nga panghunahuna ug kon sa unsang paagi ang Manluluwas mahigugmaong mokorehir niini nga panghunahuna.

Sa kataposan sa leksiyon, sulatan sa mga estudyante ang blangko nga laray sa ubos nga bahin sa handout.

Pagkorehir sa Dili Makatabang o Sayop nga mga Panghunahuna

Panghitabo	Unsang dili makatabang o sayop nga panghunahuna ang aduna ka tingali?	Kon anaa kay higala nga ingon ani og panghunahuna, unsay imong isulti niya?	Sa unsang paagi korehian sa Manluluwas kini nga panghunahuna?
Miadto ka sa tapoktapok diin wala kay kaila.
Kinahanglan kang makig-uban sa usa ka tawo nga dili kaayo nimo ikasabot.
Nadungog nimo ang usa ka tawo nga nanaway sa Simbahan.
Gamay ra kag kuha sa pasulit nga gitun-an nimo pag-ayo.

Dihang nakahigayon na ang mga estudyante nga ipakigbahin ang ilang gisulat sa handout, ikonsiderar ang pagdapit nila sa paghunahuna og dili makatabang o sayop nga panghunahuna nga naa sila ug isulat kini sa tukmang nga kolum diha sa kataposang laray. Dasiga silang idugang ang panghitabo nga magdala niini nga panghunahuna. Dapita ang mga estudyante sa pagpadayon og praktis niini nga kahanas pinaagi sa pagsulat og tubag sa laing duha ka espasyo niini nga laray.

• Unsay imong nakat-onan o gibati karon bahin sa maayong mga sundanan sa panghunahuna nga posibleng mahimong panalangin para nimo?

Pwede nimong ipakigbahin ang imong pagpamatuod sa tinguha ug abilidad sa Manluluwas nga tabangan kita nga madaog ang atong hagit ug sayop nga panghunahuna samtang nagtan-aw kita Niya diha sa atong mga panghunahuna.

Dugang nga mga Kapanguhaan

Unsa ang modernong ehemplo sa pagtan-aw sa atong mga hunahuna gikan sa laing panglantaw?

Ang mosunod nga kasinatian gikan kang Elder Ryan K. Olsen sa Seventy makatabang sa pagpakita kon sa unsang paagi makatabang ang pagtan-aw sa atong mga hunahuna sa laing anggulo aron mogtabang kanato sa pagtul-id sa sayop natong mga hunahuna.

Unsa pa ang dugang mga sundanan sa sayop nga panghunahuna?

Sayop nga Sundanan sa Paghunahuna	Pagpasabot	Ehemplo
Tanan o Wala	Pagtan-aw sa usa ka butang o sa usa ka tawo nga tanan maayo o tanan ngil-ad. Pangitaa ang hugpong sa mga pulong nga may pulong nga sama sa kanunay ug dili gayod.	“Sayop permi ang akong isulti.”
Emosyonal nga Pangatarongan	Paghukom sa usa ka sitwasyon pinasikad sa unsay inyong gibati.	“Gibati nako nga nakasala. Naa gayod koy nahimong dili maayo.”
Paghukom nga nanobra kay sa tinuod nga panghitabo	Dihang naa kay usa ka kasinatian ug gamiton kini sa tanan nimong kasinatian.	“Wala ko ganahi sa giingon sa akong maestra. Dili gayod siya maayong maestra.” “Namakak nako akong higala. Dili siya matinud-anon sa tanang butang!”
“Kinahanglan” nga mga Pamahayag	Pagsulti sa imong kaugalingon kon unsay angayang mahitabo.	“Kinahanglang mas maayo ko ani.”

Dugang nga Kalihokan sa Pagkat-on

Alternatibong pagsugod sa leksiyon

Sa pagsugod sa klase, pwede nimong dapiton ang mga estudyante sa paghimog senaryo para sa usa ka tin-edyer. Pwedeng maghunahuna ang mga estudyante og ngalan para sa tin-edyer og maghunahuna og mga butang nga pwedeng mahitabo niya panahon sa lisod nga adlaw. Apil sa mga ehemplo nga pwedeng hisgotan mao ang dili makamata sa alarm ug pagkaulahi sa eskwelahan, pagdalidali ug naay malimtan sa panimalay, naay mosulti og sakit diha sa klase, naay dili maayong mahitabo sa trabaho sa dili maayong desisyon sa usa ka tawo, ug uban pa. Makatabang tingali nga giyahan nimo ang mga ideya sa mga estudyante sa posibilidad nga ang pipila sa mga kalisdanan sa mga tin-edyer tingali tungod sa kaugalingon niyang pagpasagad, samtang ang uban dili makontrolar sa usa ka tawo.

• Unsa tingali ang pipila ka gihunahuna niini nga tin-edyer bahin sa ingon niini nga adlaw?

Dihang dili maayo ang dagan sa kinabuhi, unsay imong mahunahunaan? Unsa ka kasayod nga naa ka niini nga mga hunahuna?

Usa ka ehemplo nga gitul-id sa Ginoo ang mga hunahuna

Kon makatabang sa mga estudyante nga makakita og ehemplo nga giusab sa Ginoo ang mga panghunahuna, ikonsiderar ang paggamit sa mosunod nga pananglitan o dapita ang mga estudyante nga hunahunaon ang ubang ehemplo gikan sa kasaysayan sa Simbahan dihang gitabangan sa Ginoo kadtong nawad-an og paglaom sa paghunahuna bahin sa ilang sitwasyon sa hustong paagi.

Pahinumdomi ang mga estudyante sa panahon nga gihatag ni Propeta Joseph Smith ang 116 ka panid nga manuskrito sa Basahon ni Mormon ngadto kang Martin Harris. Dihang nahibaloan ni Joseph nga nawala ang maong mga panid ug dili na makita pa, nahibaloan nga siya miingon nga, “Ang tanan nawala! Ang tanan nawala! Unsa ang akong pagabuhaton?” (Lucy Mack Smith, History, 1845, 131, josephsmithpapers.org; gimoderno ang pag-capital).

Basaha ang Doktrina ug mga Pakigsaad 3:1, 9–10 nga mangita kon sa unsang paagi gilamdagan sa Ginoo ang panghunahuna ni Joseph.

• Sa unsang paagi ang panghunahuna ni Joseph Smith dili makatabang o sayop sa sinugdan?

• Unsay gitabang sa Ginoo nga makita ni Joseph?

Pag-ila kon unsay panghunahuna sa Manluluwas kanato

Ang usa ka paagi nga makorehian sa mga estudyante ang ilang mga sundanan sa panghunahuna mao ang pag-ila kon unsay panghunahuna sa Manluluwas bahin kanila. Pwede nimo kining ipakita pinaagi sa pagdapit sa mga estudyante nga basahon ang Jeremias 29:11, nga mangita kon sa unsang paagi lahi ang hunahuna sa Manluluwas ngadto sa iyang katawhan sa panahon ni Jeremias kay sa mismong panghunahuna sa mga tawo. Dayon pwede nimong dapiton ang mga estudyante nga maghunahuna og mga ehemplo sa atong adlaw kon sa unsang paagi ang atong mga hunahuna bahin sa atong kaugalingon lahi kay sa panghunahuna sa Manluluwas kanato. Pwede nimong hangyoon ang mga estudyante nga hisgotan ang mosunod.

• Unsay epekto sa pagkahibalo nga ingon ani ang panghunahuna sa Manluluwas kanato?