Leksiyon 190—Pisikal ug Emosyonal nga Kahimsog

Pagtukod og Maayong mga Relasyon

Paghimo og Lig-on nga mga Koneksyon sa Pamilya ug mga Higala

Gusto sa Langitnong Amahan nga higugmaon nato Siya ug niadtong anaa sa atong palibot. Samtang nag-ugmad kita og suod nga koneksyon sa pamilya ug mga higala, mapanalanginan kita sa gikinahanglan nga kahupayan, kusog, ug suporta atol sa kalinaw ug mahagiton nga mga panahon. Kini nga leksiyon makatabang sa mga estudyante nga tinguhaon ang tabang sa Ginoo sa pag-establisar og mga relasyon nga makatampo sa ilang katibuk-ang kahimsog ug kaayohan.

Posibleng mga Kalihokan sa Pagkat-on

Unsa ang labing importante?

Ikonsiderar ang pagdapit sa mga estudyante sa paglista diha sa pisara sa mga butang nga para nila labing importante sa kinabuhi.

Ipakita ang mosunod nga pamahayag, ug dapita ang usa ka estudyante sa pagbasa niini.

Si Presidente Dieter F. Uchtdorf, nga kaniadto diha sa Unang Kapangulohan, mitudlo bahin sa labing importanteng mga butang:

Samtang kita moduol sa atong Langitnong Amahan ug magtinguha sa Iyang kaalam kabahin sa mga butang nga labing mahinungdanon, balik-balik natong makat-unan ang kaimportante sa upat ka mahinungdanong mga relasyon: sa atong Dios, sa atong mga pamilya, sa atong isigkatawo, ug sa atong kaugalingon. (Dieter F. Uchtdorf, “Kabahin sa mga Butang nga Labing Mahinungdanon,” Liahona, Nob. 2010, 21)

• Unsay imong nakat-onan sa pamahayag ni Presidente Uchtdorf?

Dapita ang mga estudyante nga linginan ang mga hugpong sa mga pulong nga ilang gisulat sa pisara nga nagpakita nga ang atong relasyon sa Dios ug sa uban mao ang pipila sa labing importante sa atong kinabuhi. Kon kinahanglan, idugang ang “atong relasyon sa Dios ug sa uban” sa listahan nga naa pisara.

Ipasabot nga kini nga leksiyon magtutok sa atong mga relasyon sa uban. Dapita ang mga estudyante nga hunahunaon ang pipila sa ilang mga relasyon karon ug kon kini nga mga relasyon makapasuod ba nila sa Dios ug mohatag ba nila og kusog ug suporta nga ilang gikinahanglan sa ilang kinabuhi. Pwede usab nilang pamalandongan kon sa unsang paagi gusto sa Ginoo nga palig-onon ang ilang mga relasyon karon o pagpalambo og bag-ong mga relasyon.

Atong mga relasyon

Ipanghatag ang handout nga giulohan og “Mga Ehemplo sa Makahuloganong mga Relasyon sa Kasaysayan sa Simbahan ug sa Doktrina ug mga Pakigsaad,” ug dapita ang mga estudyante nga pangitaon ang mga ebidensiya sa mosunod nga kamatuoran: Ang usa ka paagi nga panalanginan sa Dios ang atong kinabuhi ug palig-onon ang atong hugot nga pagtuo mao ang pinaagi sa makahuloganong relasyon ngadto sa uban. (Mahimo nimong isulat kining kamatuoran diha sa pisara.)

Ikonsiderar ang mga paagi sa pagtabang sa mga estudyante nga gamiton ang handout. Usa ka paagi mao ang pagbahin nila sa tinagtulo ug iasayn sa kada sakop sa grupo nga tun-an ang usa sa mga pananglitan diha sa handout. Kon mahuman na sa pagtuon ang mga estudyante sa ilang ehemplo, awhaga sila nga magpulipuli sa pagpakigbahin ngadto sa ilang grupo sa unsay ilang nakat-onan kon sa unsang paagi mapanalanginan kita sa Dios pinaagi sa atong mga relasyon ngadto sa uban.

Mga Ehemplo sa Makahuloganong mga Relasyon sa Kasaysayan sa Simbahan ug sa Doktrina ug mga Pakigsaad

Ehemplo 1

Human sa iyang pagbisita sa Hill Cumorah niadtong Septiyembre 1823 si Joseph Smith mipakigbahin og mga detalye bahin sa iyang kasinatian ug sa mga pagbisita ni anghel Moroni uban sa iyang pamilya. Padayong gipakigbahin ni Joseph ang iyang mga kasinatian ug mga panan-awon niadtong labing kasuod niya. Sa paghinumdom niining sagrado nga mga pagpakigkita, girekord sa inahan sa Propeta, si Lucy Mack Smith, ang mosunod:

Matag gabii among pundokon ang among mga anak. Ako naghunahuna nga among gipakita ang labing talagsaon nga talan-awon sa bisan hain nga pamilya nga sukad nagpuyo dinhi sa yuta, tanan naglibot og lingkod, amahan, inahan, anak nga mga lalaki ug anak nga mga babaye naminaw nga nahingangha sa relihiyosong mga pagtulun-an sa usa ka batang lalaki. …

… Ang pinakatam-is nga panaghiusa ug kalipay milukop sa among balay. Walay panaglalis o walay panagbingkil misamok sa among kalinaw, ug kahilum ang mihari diha taliwala kanamo. (Lucy Mack Smith, sa Mga Pagtulun-an sa mga Presidente sa Simbahan: Joseph Smith [2007], 589)

• Unsay mipatigbabaw diha kanimo bahin sa pamilya Smith gikan niini nga asoy?

• Sa unsang paagi kaha nakatabang kang Joseph ang gugma nga iyang gibati diha sa panimalay sa pagtuman sa iyang importante nga calling?

• Unsay imong nakat-onan gikan niini nga ehemplo bahin sa, kon unsaon ka pagpanalangin sa Dios, o kon unsoan nimo pagtabang sa uban nga mapanalanginan, pinaagi sa makahuloganong mga relasyon?

Ehemplo 2

Samtang nagpuyo sa Nauvoo, Illinois, gipamalandongan ni Joseph Smith ang mga benepisyo sa makahuloganong mga relasyon:

Akong ilhon kini nga usa sa pinakadakong panalangin, kon ako pagasakiton niini nga kalibutan, nga kini akong kapalaran diin ako makakaplag og mga kaigsoonan ug mga higala libut kanako. (Mga Pagtulun-an: Joseph Smith, 564)

• Sa unsang paagi makatabang kanato ang pamilya ug mga higala dihang makasinati kita og lisod nga mga hagit?

• Unsa ang pipila sa ubang mga paagi nga ang pamilya ug mga higala makapanalangin sa atong kinabuhi?

Ehemplo 3

Basaha ang Doktrina ug mga Pakigsaad 108:7, nga pangitaon ang tambag nga gihatag sa Ginoo ngadto kang Lyman Sherman sa Seventy.

• Nganong lisod usahay ang pagsunod niini nga tambag?

• Kanus-a ka mibati nga nalig-on o nabayaw pinaagi sa pagpakig-istorya sa laing tawo?

Dapita ang mga estudyante sa pagpakigbahin sa klase sa unsay ilang nakat-onan ug kon giunsa kita pagpanalangin sa Dios pinaagi sa atong mga relasyon.

• Unsay imong nakat-onan bahin sa bili sa pagpalambo og makahuloganong mga relasyon ngadto sa uban diha sa imong kinabuhi?

• Sa unsang paagi ang pagtukod ug pagpalig-on og mga relasyon ngadto sa uban makaapektar sa atong relasyon ngadto sa Dios ingon man usab sa atong kinatibuk-ang kahimsog ug kaayohan?

Pagtukod og mga relasyon

Pwede kang mogahin og panahon sa paghisgot bahin sa kahanas sa pagtukod og relasyon. Ikonsiderar ang paghatag sa kada estudyante og blangko nga ginunting nga papel. Awhaga sila nga magsulat og dili moubos sa usa ka butang nga makatabang sa usa ka tawo sa pag-ugmad o pagpalig-on og relasyon uban sa laing tawo. Kolektaha ang ginunting nga papel og basaha og kusog ang pipila ngadto sa klase. Kon kinahanglan, ipakigbahin ang pipila o tanan sa mosunod nga mga ideya ngadto sa mga estudyante.

• Pangita og komon nga mga interes.

• Pagkat-on ug paggamit og mga ngalan sa mga tawo.

• Pahiyom.

• Paminaw pag-ayo kon mag-istorya ang uban.

• Paghatag og kinasingkasing nga pagdayeg sa mga tawo.

• Likayi ang paghukom o pagpangita og sayop.

• Pagpakitag tinuod nga interes.

• Pag-ampo alang sa mga tawo nga hinganlan gayod sila.

• Tinguhaa ang pagpakita og gugmang putli.

• Pagpailob.

• Pangita og mga kahigayonan nga makaserbisyo.

Ikonsiderar ang paghatag og panahon sa mga estudyante diha sa klase nga praktison ang pipila niini nga mga kahanas sa pagtukod og mga relasyon. Makatabang tingali ang mosunod nga ehemplo kon wala kaayo makaila ang mga estudyante sa mga ngalan sa usag usa. Kon nakahibalo na ang imong mga estudyante sa mga ngalan sa usag usa, ikonsiderar ang pagpili og laing kahanas nga praktison.

Ipasabot: Ipasabot nga ang paggamit sa mga ngalan sa mga tawo maoy makatabang nga kahanas sa pagtukod og maayo nga mga relasyon. Ipasabot nga gitawag kita sa Ginoo gamit ang atong mga ngalan (tan-awa sa Genesis 35:10; Lucas 19:5; Enos 1:5; Joseph Smith—Kasaysayan 1:17). Ikonsiderar ang pagpangutana sa mga estudyante kon unsay ilang bation kon ang uban makaila ug motawag nila pinaagi sa ngalan.

Modelo: Pahibaloa ang mga estudyante nga hagiton sila nga mahibaloan ang ngalan sa usag usa ug tawagan ang usag usa pinaagi sa ngalan. Ipasabot nga usa ka paagi sa paghinumdom sa mga ngalan sa mga tawo mao ang pagsulat ug pagrebyo niini. Samtang imong nganlan ang kada sakop sa klase, dapita ang mga estudyante nga isulat ang mga ngalan nga wala nila mailhi.

Makatabang usab tingali ang pagpangutana sa mga estudyante kon unsay makababag sa paghinumdom sa mga ngalan sa mga tawo ug kon unsaon kaha nila pagbuntog kini nga mga babag.

Pagpraktis: Hatagi og pipila ka minuto ang mga estudyante nga rebyohon ang mga ngalan nga ilang nasulat. Dayon tugoti sila nga magpraktis. Pwede nimo silang parespareson ug tan-awa kon mahimo ba silang magtinabangay sa paghingalan sa tanan diha sa klase. Pangutana kon kinsay makangalan sa tibuok klase, ug kon naay makahimo niini, dapita siya nga himoon kini. Kon nahiangay ang dugang nga hagit, dapita ang mga estudyante nga magbaylo og mga gilingkoran, ug dayon tan-awa kon makahingalan ba gihapon ang mga estudyante sa tanan.

Kon naa pay oras, pagpili og dugang pang kahanas. Pananglitan, dapita ang mga estudyante nga pangitaon ang mga butang nga ang uban kaparehas nila og interes. Pwede silang makigtambayayong sa usa ka tawo diha sa lawak nga dili kaayo nila perming makauban ug mangutana sa usag usa aron mahibaloan kon unsay parehas nga mga interes. Pwede dayon silang mobalhin sa lain nga estudyante aron sublion ang pagpraktis. (Aron magamit ang duha ka kahanas, awhaga ang mga estudyante nga tawagon ang matag usa sa ngalan diha sa proseso.)

Personal nga paggamit

Ikonsiderar ang pagpamatuod sa gugma sa Langitnong Amahan ug ni Jesukristo para sa kada estudyante. Pagpamatuod nga ang Dios mahimong mopanalangin ug mopalig-on sa ilang kinabuhi pinaagi sa makahuloganong mga relasyon nga gitinguha nilang mapalambo ug maatiman. Pwede usab kang mopakigbahin og ehemplo diin gipanalanginan ug gipalig-on ka pinaagi sa relasyon diha sa imong kinabuhi.

Dapita ang mga estudyante nga tinguhaon ang paggiya sa Espiritu Santo sa paghimo sa mosunod:

Hunahunaa kon sa unsang paagi ka gustong tabangan sa Ginoo nga mapalig-on ang imong kasamtangang nga relasyon o makapalambo og bag-o. Gamit ang imong nakat-onan karon, paghimo og plano sa pagpalawom sa imong koneksyon niining tawhana. Apila kon unsaon nimo pagdangop sa Ginoo alang sa tabang para niini nga proseso.

Dugang nga mga Kapanguhaan

Unsaon nako pagtukod og maayong mga relasyon ngadto sa uban?

Ang “Pagkat-on” nga porsyon sa kapitulo 8 sa manwal nga Pagkaplag og Kalig-on diha sa Ginoo: Emosyonal nga Kalig-on (2021) naghatag og mga idea ug mga sugyot sa pagpalig-on sa mga relasyon.

Ang bidyo nga “Malungtaron nga Gugma” (4:16) naghulagway sa kaimportante sa gugmang putli ug pailob diha sa atong mga relasyon sa pamilya.

Ang artikulo nga “Pagtukod og Makahuloganong mga Relasyon” gikan sa Agosto 2018 Liahona (mga pahina 6–9) nag-highlight sa praktikal nga mga paagi sa paghimo og mas lig-ong mga koneksyon sa mga tawo diha sa imong kinabuhi.

Ang mga artikulo nga “The Savior’s Example of Making Friends [Ang Ehemplo sa Manluluwas sa Pagpakighigala]” ug “Why We Should Stop Trying to Avoid Each Other” gikan sa Disyembre 2019 Ensign (mga pahina 74–79) naghatag og tabang sa pagpalig-on sa mga relasyon ngadto sa uban ug sa pagbuntog sa pag-inusara.

Si Presidente Dieter F. Uchtdorf, kaniadto sa Unang Kapangulohan, mipasabot:

Maugmad nato kini nga pakigrelasyon ngadto sa usa ka tawo sa matag higayon—pinaagi sa pagkasensitibo sa panginahanglan sa uban, pagserbisyo kanila, ug paghatag sa atong panahon ug mga talento. Nakadayeg gyud ako sa usa ka sister kinsa nabug-atan sa mga hagit sa pangidaron ug sa sakit apan nakahukom nga bisan dili na siya makahimo og daghan, mahimo siya nga maminaw. Ug busa sa matag semana bantayan niya ang mga tawo nga ingon og nahasol o nawad-an sa kadasig, ug migahin siya og panahon uban kanila, sa pagpaminaw. Unsa ka dako siya nga panalangin sa kinabuhi sa daghan kaayong mga tawo. (Dieter F. Uchtdorf, “Kabahin sa mga Butang nga Labing Mahinungdanon,” Liahona, Nob. 2010, 22)

Unsaon nako pagtan-aw sa uban sa mas manggihatagon nga paagi?

Si Presidente Henry B. Eyring sa Unang Kapangulohan mitudlo:

Daghang tuig ang milabay, unang magtatambag ko sa district president sa sidlakan sa Estados Unidos. Sobra sa kausa, samtang nagbiyahe kami ngadto sa among gagmayng branch, miingon siya nako, “Hal, kon makahimamat ka og tawo, tagda sila sama nga daw anaa silay dagkong problema, maeksakto ka labaw sa sengkwenta porsyento nianang panahona.” Dili lang kay eksakto siya, apan sulod sa katuigan akong nahibaloan nga ubos ra kaayo ang iyang pagbanabana. (Henry B. Eyring, “Sulayi, Sulayi, Sulayi,” Liahona, Nob. 2018, 90).

Dugang nga mga Kalihokan sa Pagkat-on

Ehemplo sa bidyo

Samtang hisgotan sa mga estudyante ang mga ideya ug mga kahanas nga makatabang nila sa pagtukod og makahuloganong mga relasyon ngadto sa uban, ikonsiderar ang pagpasalida sa bidyo nga “Pauswaga ang mga Relasyon sa Pamilya pinaagi sa Pagkahimong mas Maayo, Giawhag ni Presidente Nelson” (2:45). Human sa bidyo, dapita ang mga estudyante sa pagpakigbahin sa unsay ilang nakat-onan gikan kang Presidente Russell M. Nelson ug sa kabatan-onan sa visitor’s center sa Palmyra, New York.

Paglikay sa pagpanghukom

Usa ka paagi sa paghimo og mas lig-ong mga koneksyon mao ang paglikay nga manghukom. Kon makabenepisyo ang mga estudyante sa pagpraktis sa mga kahanas nga makatabang nila sa paglikay nga manghukom, ikonsiderar ang mosunod nga kalihokan:

Bahina sa gagmayng grupo ang mga estudyante ug awhaga sila nga hunahunaon ang mga sayop nga pagsabot o mga pagpanghukom nga himoon tingali sa mga tin-edyer ngadto sa uban. Pasidan-i ang mga estudyante nga dili hisgotan ang piho nga mga tawo o mga sitwasyon nga ilang nahibaloan. Ipakita ang mosunod nga mga pahayag ug dapita ang kada grupo nga hisgotan kon sa unsang paagi ang usa o daghan pa niini nga mga pamahayag makatabang sa mga tin-edyer sa pagbuntog sa tentasyon nga hukman ang uban.

• “Anak usab sila sa Langitnong Amahan.”

• “Tingali sila nagbuhat sa labing maayo nga sila makahimo.”

• “Basig naa silay gisagubang nga wala ko mahibalo.”

• “Kita mas parehas kay sa managlahi.”

• “Ang tanan adunay mga kalig-on ug mga kahuyang.”

• “Gimahal sila sa Manluluwas ug gusto ang pinakamaayo para nila.”

Human mahisgoti sa mga estudyante ang mga pamahayag, ikonsiderar ang pagpangutana og parehas sama sa mosunod:

• Sa unsang paagi ang paglikay sa tentasyon nga hukman ang uban makatabang nga kita mahimong mas nahisama kang Jesukristo?

• Sa unsang paagi ang positibong panghunahuna bahin sa uban ug paglikay sa pagpanghukom makapalig-on sa atong mga relasyon?

Solusyon sa problema: pagpakig-istorya gamit ang “Ako” nga mga mensahe

Kon makaayo sa mga estudyante ang pagkat-on bahin sa maayong mga solusyon sa problema, ikonsiderar ang pagpakita o pag-summairze sa mosunod nga impormasyon:

Ang mga dili pagsinabtanay ug ang mga kalainan ngadto sa uban mga natural nga bahin sa mga relasyon. Kini mahitabo tungod sa mga kalainan sa mga mithi, mga opinyon, mga panan-aw, mga kadasig, mga tinguha, ug mga ideya. Ang pagkat-on sa pagsulbad niini nga mga kalainan sa maayong paagi makalig-on sa inyong mga relasyon ngadto sa uban. …

Kon personal nga mga kalainan mahitabo, mahimong kamo adunay kalisod sa klaro nga pakigsulti sa inyong bahin nga dili mopasamot sa panaglalis. Ang paggamit sa “Ako” nga mga mensahe makatabang kaninyo sa pagpahayag sa inyong mga kabalaka, mga pagbati, ug mga panginahanglan sa paagi nga mas sayon alang sa tigpaminaw sa pagpamati ug pagsabot. Ang “Ako” nga mensahe nagpunting sa inyong kaugalingong mga pagbati ug mga kasinatian kay sa inyong panan-aw sa unsay nabuhat sa o wala mabuhat sa laing tawo.

Ang unang bahin sa “Ako” nga mensahe nag-ila ug nagpahayag sa inyong kaugalingong mga pagbati, nga importante sa pagsulbad og panaglalis o dili pagsinabtanay. Kini nagtabang sa pagpaminos og mga pagbati sa pagpanalipod ug naghimo niini og mas masayon sa pagpamati ngadto sa usag usa. (Pagkaplag og Kalig-on diha sa Ginoo: Emosyonal nga Kalig-on [2021], 136)

Sa paghulagway niini nga baroganan, ikonsiderar ang pagpakigbahin sa mosunod nga mga ehemplo o pagdapit sa mga estudyante nga hunahunaon ang ilang kaugalingon:

Mga Ehemplo sa “Ikaw” nga mga Mensahe	Mga Ehemplo sa “Ako” nga mga Message
“Dili gyod ka maminaw o mosulay sa pagsabot kanako.”	“Mibati ko nga walay naminaw o nakasabot nako.”
“Wala gyod nimo hatagi og pagtagad o pagbati diha sa imong mga gasa o mga linihokan.”	“Mibati ko nga dili importante ug gibalewala.”

Paresparesa ang mga estudyante ug ipakita ang mosunod nga kalihokan:

• Lakang 1: Pagdesisyon kon kinsay pares 1 ug kon kinsay pares 2. Ang pares 1 mosugod pinaagi sa paghunahuna og pipila ka sagad nga “ikaw” nga mga mensahe nga iyang nadungog. Ang pares 2 motubag pinaagi sa paghubad niadtong “ikaw” nga mga mensahe ngadto sa “ako” nga mga mensahe.

• Lakang 2: Bayloa ang pares 1 ug pares 2, ug balika ang lakang 1.

• Lakang 3: Mag-uban, paghunahuna og pipila ka mahigugmaong mga lihok nga himoon kon ang “ako” nga mensahe dili madawat ingon sa gipaabot.

Sa pagtapos, dapita ang mga estudyante nga ipakigbahin kon unsay ilang nakat-onan gikan sa kalihokan ug kon unsaon kaha nila paggamit ang pipila niini nga mga kahanas uban sa ilang mga higala o mga sakop sa pamilya.