Dagiti Pagalaan wenno Resources tapno Maipaay dagiti Kasapulan nga Emosional

Dagiti napigsa nga emosion kas iti depresion wenno panagdanag ket makatulong kadatayo a mangammo no nalaus ti pannaka-stresstayo. Basaen ti “Dagiti Sapasap a Pagbatayan tapno Kabaelan a Labanan ti Stress” kadagiti panid 17–22 para iti amin a singasing. Mainayon pay, dagiti singasing iti baba ket mabalin a makatulong kadagiti maitudo nga emosion.

Four elder missionaries standing together talking.

A

Pannakailiw wenno Pannaka-homesick

• Pagtalinaeden nga adu ti ar-aramiden. Ti pannakailiw wenno pannaka-homesick ket gagangay, nangnangruna no saanka unay a mayad-adayo iti pagtaengan. Bay-am ti bagim a makarikna iti liday iti sumagmamano a minuto, ngem kalpasanna bumangonka ket asikasuem dagiti aramidem. Ti kasayaatan a wagas tapno saanka nga agdanag wenno maasian iti bagim ket labanam daytoy babaen ti panangpatalinaed nga adu ti ar-aramidem ken panagserbim kadagiti dadduma.

• Urnosem dagiti aruatem ket pagtalnaem ti panunotmo. Aggunay ket ag-adjustka. Urnosem ti bukodmo a pagyanan. Mangikabilka iti maysa a ladawan a makatulong kenka a mangrikna iti Espiritu ken lagpagipem no apay a kayatmo ti agserbi iti Apo. Ibellengmo ti basura, ket aramidem a “kukuam” ti apartmentmo. Aglutoka kadagiti taraon a magustuam.

• Agaramidka iti atiddog a listaan dagiti banag a saan a nagbalbaliw maipapan kenka. Panunotem ti maipapan kadagiti pannakipulapolmo, dagiti pagpigsaam, ken dagiti dadduma pay a banag nga awan nagbalbaliwanda, nupay adun ti nagbalbaliw. Kas pagarigan: “Naragsakak; ay-ayatendak dagiti nagannak kaniak; kayatko ti agserbi.” Nayonam kadagiti banag a kayatmo pay laeng nga aramiden no addaka idiay balayyo: “Siak pay laeng ti agaramid kadagiti desision; kasapulak pay laeng ti makilangen kadagiti dadduma; kasapulak pay laeng ti agganetget nga agtrabaho.”

• Panunotem manen dagiti rasonmo iti yaaymo iti mision. Panunotem nga idatonmo ti misionmo kas maysa a sagut ti panagyaman iti Mangisalakan, ket ilistam dagiti paraburmo. Ipalagipmo iti bagim maipapan iti no ania koma ti ibaga kenka dagiti managsuporta a lider wenno ipatpategmo iti pagtaengan maipanggep iti serbisiom.

• Agkiddawka iti priesthood blessing.

• Ikkatem dagiti makasinga a retrato wenno ladawan. Ikkatem dagiti ania man a ladawan wenno retrato a makasinga kenka manipud ti panangrikna iti Espiritu wenno mangparnuay iti pannakailiw wenno pannaka-homesick. Mabalin a kayatmo nga iruar manen ti sumagmamano kadagitoy no ad-adda a nakapag-adjustkan. Allukoyem ti pamiliam a suratandaka iti maminsan ti makalawas laeng, kas kadagiti disipulo ni Jesus idi un-unana, nabalinda a pinanawan dagiti “iketda” (kitaen iti Mateo 4:18–22) ket nagpokusda iti aramid.

• Agan-anuska. Gagangay nga agarup innem a lawas ti mapalabas ti pannakibagay iti baro nga aglawlaw. Saanka pay nga agaramid iti ania man a desision, ket ikkam ti bagim iti panawen a makapag-adjust. Saanka nga agdardaras. (Kitaen iti Preach My Gospel, 120.)

Two elder missionaries giving a man a Book of Mormon.

“Idi nalday ti puspusotayo ken dandanitayon agtukiad, adtoy lininglingaynatayo ti Apo, ket kinunana: … ibturanyo ti rigrigatyo, ket itdekto kadakayo ti balligi.”

—Alma 26:27

B

Pannakarikna iti Liday wenno Pannakapukaw ti Namnama

• Subliam a basaen dagiti makaparegta a nasantuan a kasuratan ken estoria. Agkolekta kadagiti nasantuan a kasuratan, bukod a padas, quotation [adaw], ken estoria ti pamilia a mangpapigsa ti pakinakem ken mangparegta kenka. No basaem dagitoy a pakasaritaan, panunotem nga adda ti naganmo kadagitoy. (Dagiti pagarigan: 2 Nephi 4; Mosiah 24:13–14; Alma 36:3; DkK 4; 6; 31; Dagiti Proverbios 3:5–6; Helaman 5:12; ken “Rigat” iti Pudno iti Pammati.)

• Subliam a basaen ti patriarchal blessingmo para iti tarabay. Agsapulka kadagiti wagas a makatulong dagiti sagutmo ken pagpigsaam iti aramid.

• Saanka a mangitantan. Ti panangitantan kadagiti banag ket mabalin nga agbanag iti depresion. Bingaybingayem dagiti dadakkel a trabaho iti babassit. Mangrugika, a palpalagipam ti bagim, “Ti laeng aramidek ita nga oras ket ______” wenno “Aramidekto laeng daytoy iti sumagmamano a minuto ket kalpasanna aginanaak no kayatko.”

• Dumngegka iti naanamongan a musika wenno agkantaka. Pumilika iti musika a makapatalna iti rikna ken makalinglingay no madandanaganka, wenno naragsak ken naregta a musika no malidlidayanka.

Dumngeg kadagiti Himno

“Tignayendatayo dagiti himno iti panagbabawi ken nasayaat nga ar-aramid, mangbangon iti pammaneknek ken pammati, mangliwliwa kadagiti nabannog, manglinglingay kadagiti agladladingit, ken mangparegta kadatayo nga agibtur agingga iti panungpalan” (“First Presidency Preface,” Hymns [1985], x).

30	Come, Come, Ye Saints
85	How Firm a Foundation
97	Lead, Kindly Light
102	Jesus, Lover of My Soul
105	Master, the Tempest Is Raging
114	Come unto Him
115	Come, Ye Disconsolate
124	Be Still, My Soul
129	Where Can I Turn for Peace?
140	Did You Think to Pray?
142	Sweet Hour of Prayer

• Saanmo nga ipalubos a maparnuay ti gura. No mariknam ti gura maipapan iti maysa a banag, dumawatka iti tulong a pangrisut iti problema a saan a dillawen wenno pabasolen dagiti dadduma. No saanmo a kayat a pagsasaritaan maipapan iti daytoy, ngarud dimo ipalubos ti bagim a gumura iti daytoy.

• Mangitudingka kadagiti napaypayso a panggep a tun-oyen [goals], ket agaramidka kadagiti maitudo a plano para iti no kasano a maipatungpalmonto dagitoy. Sanguem dagiti banag a mangparigat kenka a saggaysa iti maminsan. Ti depresion ket nalaka a sumangbay kadagiti panggep a tun-oyen [goals] ken plano. (Kitaen iti Preach My Gospel, 146.)

• Bay-am dagiti banag a saanmo a makontrol. Ti napalabas, ti kinawaya a panagpili dagiti dadduma, dagiti annuroten, ti tiempo ti panawen, dagiti bureaucracy ti gobierno, ti kultura, dagiti limitasionmo, wenno ti kinatao dagiti dadduma pay a misionario ket saanmo a makontrol. Ipokusmo kadagiti banag a makaaramidka maipapan ti maysa a banag, kas iti ugalim, ti pasetmo iti maysa a relasion, dagiti agdama a pilim, ken ti galadmo.

• Awatem nga adda dagiti makatektek nga aramiden [boring routine]. Saan nga amin iti biag ket nalaus ti kaipapananna ken naragsak. Liklikam ti agaramid kadagiti saan a nasayaat a banag, panagperdi, wenno pannakiapa tapno maparmek ti pannakatektek [boredom]. Ketdi, bigbigem ti pateg ken agragsakka kadagiti nasayaat iti aglawlawmo, ket agsapulka kadagiti wagas tapno sumayaat ken makapagserbi.

• Agsapul kadagiti banag a makaparagsak. Malaksid iti panangdayawmo iti kinasagrado ti pagrebbengam, agbalinka a naragsak, riknaem iti kinapintas ti lubong, kitaem ti kinasayaat dagiti dadduma, ken agrag-oka iti kaadda ti Espiritu.

• Aramidem dagiti kangrunaan: panagkararag, panagadal iti nasantuan a kasuratan, ken panagserbi. Agpokus iti panagyaman. No agbasbasaka kadagiti nasantuan a kasuratan, ipokusmo a nasayaat kadagiti paset a kangrunaan a mayaplikar kenka. Kas pagarigan, saanka unay nga agpokus iti pungtot ti Apo kadagiti managbasol no sika ket perfectionist. (Kitaen iti Preach My Gospel, viii.)

• Basaem ti Alma 26 ket takuatem no ania ti inaramid ni Ammon idi naawanan iti namnama. Basaem pay ti Doktrina ken Katulagan 127:2 ket kitaen no kasano a saan nga impalubos ni Joseph Smith a maawanan iti namnama. Saanka a maupay maipapan iti panagbalin a maup-upay [depressed], maysa a situasion nga awan nasayaat a bungana. Gagangay nga adda dagiti aldaw a mariknatayo ti pannakaupay, pannaka-stress, wenno pannakailiw wenno pannaka-homesick. Kaaduanna a kanito nga aglabasto daytoy.

C

Panagrikna iti Panagdillaw iti Bagi

• Agpokuska maipapan iti no ania ti rumbeng nga aramidem, ket liklikam ti panangikumpara ti bagim iti dadduma. Dagiti tao a nangato unay dagiti namnamaenda ket agpokusda unay kadagiti pagkapsutan ken pannakapaayda. Ngarud, imbes a lumalaingda, mariknada nga awan ti namnamada. No agbasbasaka kadagiti nasantuan a kasuratan, agpokuska kadagiti paset a kangrunaan a mayaplikar kenka kas maipatpateg a katulongan ti Dios. Sapulem dagiti pakakitaan ti kinaanus, grasia wenno parabur, namnama, ken asi ti Dios kadagiti agayat ken agtarigagay nga agserbi Kenkuana. (Kitaen iti Preach My Gospel, 168–11.)

• Kasaom iti nasayaat ti bagim. Kitaen iti “Panagbalbaliw iti Negatibo a Panagpanunot” iti panid 21.

• Maawatam nga amin a banag nga aramidem ket saan a mabalin a kanayon a nangatngato ngem iti average. Kayatmo pay ti agtrabaho a napasnek tapno lumaingka pay, ngem uray no kasano ti kinalaingmo iti maysa a banag, makaaramidkanto pay laeng iti nababbaba ngem iti personal averagemo no dadduma. Saanmo a pakaseknan daytoy.

• Ikkam ti bagim iti nayon a pammadayaw para iti panangaramidmo iti maysa a banag a saanmo a kaay-ayo nga aramiden wenno saanmo a naaramid a nasayaat. Saanmo nga ibaga iti bagim a napateg laeng daytoy no naragsakka iti daytoy wenno naaramidmo a perpekto daytoy.

• Aramidem ti maysa wenno dua a dadakkel a panggep a tun-oyen [major goals] iti maminsan. Liklikam ti gagangay a nakaugalian a panangpadas a mangpasayaat iti adu unay a banag iti maminsan; mabalin a narigat daytoy ken mabalin nga agbanag iti pannakapaay.

Irekordmo iti plannermo

• Dagiti paborito a nasantuan a kasuratan

• Dagiti panggep a tun-oyen [goals] a kayatmo nga ipatungpal

• Dumgneg iti Espiritu, saan nga iti negatibo a panunot. No pampanunotem ti mangtagibassit, manguyaw, agpungtot, manglalais, managtanabutob, managdillaw, wenno mamerperdi iti nagan, saan a naggapu dagitoy iti Apo. Saanmo nga ikankano dagitoy.

• Agkiddawka iti nasayaat a balakad. Kiddawem iti mission presidentmo ken dadduma pay a tulongandaka a mangammo no umdas wenno sobra ti panangikarigatam, ket awatem ti balakadda. Adu a a tao a managdillaw iti bagi ti saan a nalaing a mangibaga iti daytoy a paggidiatan.

D

Panagdandanag wenno Kaawan ti Kabaelan

• Maragsakanka iti panagbalinmo a mangrugrugi no kabarbaroka iti maysa a banag. Saanka a manamnama nga agbalin nga eksperto. Umdasen ti agbalin a managusisa, naessem, napakumbaba, ken naayat nga agpadas. Maragsakanka iti daytoy!

• Siraragsakka a mangaramid iti kabaelam, bay-an a ti Dios ti mangaramid iti dadduma pay. No dadduma marikna dagiti misionario nga awan serbida wenno mabainda no makita a nabalballigi dagiti dadduma. No sulisogennaka ni Satanas tapno agduaduaka iti bagim wenno ikumparam ti bagim kadagiti dadduma, laglagipem nga aramid ti Dios daytoy, ken pilienna dagiti nakapsut ken nanumo a tao a mangaramid iti daytoy. Pinilinaka! Agtalekka Kenkuana. Agtalek Isuna kenka!

• Iladawam iti panunotmo ti balligi. Ti panagdandanag ket mabalin a mamagpanunot kenka a saanka nga agballigi. Imbes a panunotem no ania ti mabalin a biddut wenno kanayon a panagdandanagmo maipapan ti “agbalin a resulta,” panunotem nga agbalin a napintas ti resulta ken agplanoka a manggun-od kadagitoy. Kalpasanna no saan a maaramid dagiti banag kas iti namnamaem, panunotem a nakasursuro ti bagim manipud iti pannakapaay ket agtultuloyka.

• Saanmo a padasen ti mangkontrol iti saanmo a kabaelan. Ti panangpadasmo a mangkontrol kadagiti banag a saanmo a kabaelan a kontrolen ket ad-adda a mangparikna laeng kenka nga awananka iti kabaelan, a mangnayon iti panagdandanagmo. Ipokusmo ti pigsam kadagiti banag nga adda maaramidam pay.

• Saludsodem, “Ania ti kadaksan a banag a mabalin a mapasamak?” No ti kadaksan a mabalin a mapasamak ket maysa a banag a kabaelam wenno maysa a banag a matulongannaka ti Apo tapno kabaelam, agtultuloyka nga awanan iti panagbuteng.

• Padasem ti mangibaybayag iti 10 a porsiento no nakaugaliamon ti managdardaras unay. Mabalin a nalalaingka no nakalkalmadoka.

• Agserbika. No agserbika iti kompanionmo, kadagiti investigator, miembro, kaarruba, wenno kadagiti napanglaw ken agkasapulan, dimonto unay mapanunot maipapan ti bagim ken naragragsakkanto. (Kitaen iti Preach My Gospel, 168–69.)

A sister missionary at the Missionary Training Center in Provo, Utah reading the Scriptures.

“Babaen dagiti babassit ken gagangay a banag agbalindanto a naindaklan a banag; … ket babaen dayta bassit a pamuspusan imbabain ti Apo ti masirib ket impatungpalna ti pannakaisalakan ti adu a kararua.”

—Alma 37:35–7

E

Nalaka a Masuron wenno Agpungtot

• Ikkam ti panawen ti utek wenno panunotmo a mangrimbaw kadagiti emosionmo. Ti paset ti utekmo a makapagrason ken mangusar iti nasayaat a pangngeddeng ket nabaybayag ngem iti paset ti utekmo nga agpungtot. Yadayom ti bagim iti situasion iti sumagmamano a minuto, ket umangeska iti nauneg tapno maikkam iti gundaway ti utekmo nga agpanunot.

• Saanmo a rubroban ti pungtotmo. Ad-adda a makarikna iti pungtot dagiti tao no pilienda nga ibilang dagiti dadduma kas (1) mangbutbuteng, (2) saan a nainkalintegan, wenno (3) awan panagdayawda. Ketdi, kitaem no makapagpanunotka iti nasaysayaat a panangilawlawag iti ugalida. Kas pagarigan, nalabit a nabannogda, saan a napakaammuan, saan nga agtalek, wenno pagarupenda a makatulongda. Piliem ti saan a mangrubrob iti pungtot.

• Agbalinka a kalmado, managusisa, ken manangngaasi. Agbalinka a managusisa maipapan iti no ania ti pampanunoten ken panagrikna dagiti dadduma. Agdamagka kadagiti saludsod, dumngegka a nasayaat, ibagam iti sabali a tao no ania iti panagkunam ti nangngegam, ket saludsodem no naawatam a husto daytoy. No saan, padasem manen.

• Liklikam ti ugali a mangpabasol wenno mangpabain kadagiti dadduma wenno iti bagim. Ketdi, ammuem no ania ti problema ket kiddawem ti tulong ti sabali a tao a mangrisut iti daytoy, uray asino man ti nagbiddut ditoy.

• Agbalinka a naayat a dumawat iti pammakawan ket saludsodem no ania ti mabalinmo nga aramiden tapno maatur nga umno dagiti banag. Ti panagdawat iti pammakawan ket maysa a tanda ti naespirituan a pigsa, saan a tanda ti kinakapuy.

• Umisemka ket agtallugodka a mangkatawa iti bagim. Agsarmingka tapno kitaem no ania ti langam no napungtotka.

• Agserbika kadagiti tao nga alisto a pakasuronam. Yaplikarmo ti balakad ti Mangisalakan nga “ayatenyo dagiti kabusoryo ket bendisionanyo dagiti mangilunod kadakayo, agaramidkayo iti nasayaat kadagiti gumura kadakayo ket ikararaganyo dagiti manguy-uyaw ken mangidadanes kadakayo” (3 Nephi 12:44).

• Aywanam a nasayaat ti bagim. Siguraduem a manganka a nasayaat, maturogka, agwatwatka, ken agkararagka tapno maaddaanka iti ad-adu pay a pagalaam iti pigsa ti riknam tapno kabaelam a labanan ti pannakaupay.

F

Pannakarikna iti Kapsut wenno Awanan Regta

• Agpokuska kadagiti pagpigsaam. Ania dagiti ik-ikkan pateg, talento, padas, ken sagut nga itugotmo iti mision? Kasano a mausarmo dagita a pagpigsaan kadagiti wagas a managpartuat itoy a lawas? No marigatanka a mangkita kadagiti pagpigsaam, agpatulongka kadagiti dadduma.

• Saggaysaem nga aramiden dagiti banag. Palagipam ti bagim, “Ti aramidek laeng ita nga oras ket ______.”

• Aramidem a naragsak daytoy! Iti panangdayawmo iti kinasagrado ti pagrebbengam, mangitudingka kadagiti makaay-ayo a panggep a tun-oyen para iti bagim, ket planuem a ragpaten dagitoy. Agbalinka a managpartuat [creative] ket kablaawam ti bagim iti panagballigim.

• Saanmo a parigaten ti bagim iti adu unay a bukod a panggep a tun-oyen a kayatmo a dagus a maipatungpal. Mangitudingka pay laeng iti maysa wenno dua a personal a panggep a tun-oyen (kas iti panagbalinmo a naragragsak wenno saan unay a nagulo). Saanmo a namnamaen ti kinaperpekto, ket iramanmo iti plano no ania ti aramidem tapno masurot ti iskediulmo no saan a nasayaat ti aldawmo. Masansan a palagipam ti bagim iti no apay a kayatmo ti agbalbaliw.

• Ibinglaymo dagiti panggepmo a tun-oyen iti kompanion ken mission presidentmo. Mabalindaka a tulongan ken maidiayada dagiti makatulong nga ideya.

• Maawatam a ti pannakaparegta sumaruno ti panagtignay. Masansan a ti panangirugi ti karigatan a paset. Ibagam iti bagim, “Aramidek laeng iti 10 a minuto” no kasapulam ti mangirugi iti maysa a banag a dimo kayat nga aramiden. Apaman a marugiam, mariknamto nga ad-adda a maparegtaka.

G

Panagdandanag maipapan kadagiti Ipatpateg iti Pagtaengan

• Adalem ti Doktrina ken Katulagan 31:1–6. Manipud kadagiti nagkauna nga aldaw ti Simbaan, naawaganen dagiti misionario a mangpanaw kadagiti ipatpategda kadagiti narigat a kasasaad. Agkararagka tapno dagiti bendision ti pangserbim ket maidaton wenno maikonsagrarto para iti pagimbagan dagiti ipatpategmo. Dayawem ida babaen ti panagserbim iti Apo iti amin a pusom. Agtalekka iti Apo a bendisionanna ida ken bendisionannaka, a mayannurot iti panawen ken pagayatanna.

• Agsuratka iti pamiliam iti tunggal lawas. Iburaymo ti pammaneknek ken dagiti napintas a padasmo ken estoriam. Masansan nga ibagam kadakuada no nakitamon ti ima ti Apo iti biagmo. Ikararagam ida. Laglagipem dagiti aldaw ti kasangay ken naisangsangayan a pasamak.

• Namnamaem ti sumagmamano a pannubok a dumteng kadagiti ipatpategmo. Kaaduanna kadagitoy ti mapasamak agserserbika man wenno saan iti mision. Addaan dagiti ipatpategmo iti kinawaya a panagpili ken makaaramidda kadagiti pangngeddeng a pakariribukam, nangnangruna no nakasanayam ti agbalin a lider wenno para anawa [peacemaker] iti pagtaengan. Mabalin a mangparabur daytoy iti biagda a mangsaranget kadagiti bukodda a pannubok. Dayawem dagiti pilida, ket ituloymo ti mangyebkas iti ayat ken panagtalekmo.

Two elder missionaries at a table with scriptures and the "Preach My Gospel" manual.

“Ngarud patpatgen unay a kakabsat, agragsaktayo koma nga aramiden amin dagiti naipakumit iti bilegtayo; kalpasanna agtakdertayo, a sililinteg, a sinanama, a makaimatang iti panangisalakan ti Dios, nga ipalgak ti takiagna.”

—Doktrina ken Katulagan 123:17

H

Pannakarikna iti Liday

• Am-ammuem dagiti dadduma. Saludsodem no kasano a kabaelanda a lablabanan ti liday. Saludsodem maipapan kadagiti padas ken riknada tapno maawatamto ida a nasaysayaat.

• Mangiburay iti ad-adu pay. Mariknatayo ti liday no ditayo am-ammo ken maipatpateg iti no asinotayo a talaga.

• Agsuratka iti journalmo.Makatulong daytoy no kaskasano a mangrikna a maawatannaka ti bagim.

• Ilawlawagmo no ania ti kayat a sawen ti “naliday.” Ilawlawagmo no ania dagiti rikna, kapanunotan, ken ugali a kadua daytoy para kenka. Kalpasanna isaritam dagitoy a saggaysa.