Dagiti Sapasap a Pagbatayan tapno Kabaelan a Labanan ti Stress

Aglaon daytoy a seksion kadagiti sapasap a singasing para iti panangliklik ken pananglaban iti nalaus a pannaka-stress. Makatulong dagitoy a singasing iti amin a misionario.

A

Panangresponde a Nasayaat iti Stress

• Agkararagka a sipapasnek ken iti masansan, agmaymaysa wenno kaduam ti kompanionmo. Ibagam iti Apo maipapan kadagiti riknam, padas, plano, ken pakaseknam. Dawatem iti Espiritu a kaduaennaka iti amin a banag. Isuratmo dagiti impresion a maawatmo no agkararagka ken no agadalka kadagiti nasantuan a kasuratan. Agbalinka nga alerto iti pannarabay a maawatmo iti agmalem. No dumngegka iti timek ti Espiritu, ituloymonto ti mangawat iti nayon pay a pannarabay, liwliwa, ken tulong. “Gapu ta adtoy, kunak manen kadakayo a no sumrekkayo iti dayta a dalan, ket awatenyo ti Espiritu Santo, ipakitananto kadakayo amin a banag a rumbeng nga aramidenyo” (2 Nephi 32:5). Ikumitmo iti Apo nga aramidemto ti kasayaatan a kabaelam a kanayon a surotem dagiti naespirituan a parikna a maawatmo.

• Bigbigem ti ima ti Apo iti amin a banag. Addaanka iti gundaway a kumita iti kapintasan a milagro ti amin: ti epekto ti Pannubbot ni Cristo iti tunggal tao ken pamilia. Inaldaw nga aramidem ti panangipokus kadagiti parabur a pagyamanam. Riknaem ti impluwensia ti Espiritu iti biagmo, ket isuratmo maipapan iti daytoy. (Kitaen iti Moroni 10:3.)

• Lasinem ken yulom dagiti makapaliwliwa a nasantuan a kasuratan. Kabayatan ti panagadalmo, ilistam dagiti nasantuan a kasuratan a mangpapigsa ken mangliwliwa kenka. Yulom dagitoy wenno basaem a masansan dagitoy.

“Adtoy, disipulonak ni Jesucristo, ti Anak ti Dios. Inawagannak a mangirakurak iti balikasna kadagitoy a tao, tapno bareng maaddaanda iti agnanayon a biag.”

—3 Nephi 5:13

• Agpokuska kadagiti kasapulan dagiti pagserserbiam. Panunotem no ania ti maaramidmo a mangparabur kadagiti investigator a sursuruam ken dagiti miembro a pagserserbiam. Agkiddawka iti pammaregta iti no kasano a makapagserbika kadakuada ken mapapigsam ti pammatida.

• Agkantaka. Yulom dagiti balikas ti sumagmamano a paboritom a himno. No mariknam a na-stress wenno maup-upayka, kantaam ta bagim wenno kaduam ti kompanionmo. “Mabalin a makaparegta dagiti himno iti espiritutayo, mangtedda kadatayo iti tured, ken mangtignay kadatayo iti nalinteg nga aramid. Mabalinda ti mangpunno kadagiti kararuatayo iti nailangitan a pampanunot ken mangisangbayda kadatayo iti espiritu ti talna” (“First Presidency Preface,” Hymns [1985], x).

• Laglagipem no ania dagiti nasursuromon. Naballigian a kabaelam ti panagbalbaliw ken rigat ti sibubukel a biagmo. Kabayatan ti panawen ti bukod a panagadal, ilistam no ania dagiti nasursuromon manipud kadagiti napalabas a transision ken panawen ti nangato a pannaka-stress (kas iti panag-adjust iti MTC). Kasano a mayaplikarmo dagitoy a paglaingan ita? “Malagipyo no kasano ti kinamanangngaasi ti Apo kadagiti annak ti tao, manipud iti pannakaparsua ni Adan agingga iti kanito nga awatenyonto dagitoy a banag ket usigenyo iti puspusoyo” (Moroni 10:3).

• Agserbika manipud kadagiti pagpigsaam. Agaramidka iti listaan dagiti pagpigsaam, talentom, ken naespirituan a sagsagutmo. Dagiti pagpigsaam ket paset ti pagidulinan ti Apo, a pangalaanna iti pangbendision kadagiti annakna ken pangbangon iti pagarianna. Ti napateg a paset ti misionmo ket magpadur-as kadagiti sagutmo ken mangidaton kadagiti pagpigsaam a tumulong kadagiti dadduma nga umasideg ken ni Cristo. Agpokuska nga ad-adda pay iti no ania ti maaramidmo a nasayaat ngem iti no ania ti maaramidmo a biddut. Mangplanoka kadagiti wagas iti tunggal lawas a mangpadur-as ken mangusar kadagiti sagutmo tapno agserbi ken mangparabur kadagiti dadduma (kitaen iti DkK 82:18–19).

• Makigayyemka iti kompanionmo. Agbinninglaykayo kadagiti ideya, agserbikayo iti tunggal maysa, agtinnulongkayo, ken agpinnakawankayo. Dagiti gagayyem ti dakkel a pagtaudan ti tulong tapno kabaelam a labanan ti stress. “Daytoy ti bilinko, Nga aggiinnayatkayo iti tunggal maysa, kas iti panagayatko kadakayo” (Juan 15:12).

• Amirisem dagiti namnamaem. Saanka a mangnamnama nga agbalin ti amin a banag iti wagas a ninamnaman. Saanmonto a maaramid a perpekto ti amin a banag. Saan nga agbalin a naan-anay a managtungpal ken nasingpet ti tunggal misionario. Mabalin nga umawat dagiti investigatormo iti biddut nga impormasion a maibusor iti Mormon. Mabalin a dika pay pulos nagsarita iti lengguahe kas makipagili. Laglagipem ti balakad ti Apo ken ni Joseph Smith iti Liberty Jail: “Amin dagitoy a padas ipaayandaka iti padas, ket agbalindanto a pagsayaatam. … Ngarud, dika bumdeng” (DkK 122:7, 9).

Ehersisio ti Pananganges [Breathing Exercise]

• Agtugaw iti komportable a posision wenno agtakder a siuulimek. Nainnayad nga umangeska iti nauneg, babaen ti agongmo, nga agsardengka biit kalpasan ti tunggal panaganges.

• Irelaksmo dagiti abagam ket padasem ti umanges tapno aggaraw ti tianmo, saan a dagiti abagam.

• Ituloymo ti kalmado ken nainnayad a panaganges iti uneg ti lima a minuto wenno agingga a maawan ti panagdandanagmo.

• Agwatwat. Ti inaldaw a panagwatwat ket maysa nga epektibo a wagas tapno kabaelan a labanan ti stress. Piliem ti makilaok iti nadumaduma nga aktibidad nga agpada a makaay-ayo ken makapasayaat iti bagi. Bayat ti panangipokusmo iti aktibidad a pakailaokam, masarakam ti bagim a nasaranta ken nasaysayaat ti kabaelam a manglipat kadagiti pagdanagam iti dayta nga aldaw. Iti baet ti aktibidad a piliem, makatulong ti panagwatwat a mangnayon iti pigsam ken iti kabaelam nga agserbi iti Apo. (Kitaen iti Preach My Gospel, viii.)

• Saanmo a padasen ti mangkontrol kadagiti banag a dimo kabaelan. Bayat ti panangaramidmonto iti kasayaatan a panagkagumaam tapno matungpalmo dagiti panggep a tun-oyen iti proselyting, ti pagbanagan ti aramidmo ket agpannuray iti kinawaya a panagpili dagiti dadduma, a dimo mabalin a piliten. “Awan ti bileg wenno pangaring ti mabalin wenno masapul a mapagtalinaed babaen ti kinasaserdote [priesthood], babaen laeng ti panangguyugoy, babaen ti naunday a panagitured, babaen ti kinaanus ken kinaemma, ken babaen ti di aginkukuna nga ayat” (DkK 121:41). “Ngarud, patpatgen unay a kakabsat, agragsaktayo koma nga aramiden amin dagiti naipakumit iti bilegtayo; kalpasanna agtakdertayo, a sililinteg, a sinanama, a makaimatang iti panangisalakan ti Dios, nga ipalgak ti takiagna” (DkK 123:17).

Ehersisio ti Progresibo a Panagrelaks [Progressive Relaxation Exercise]

Ti nauneg a panagrelaks ket makatulong iti bagim nga umimbag manipud iti pannaka-stress. Aramidem daytoy iti rabii sakbay a maturogka tapno masanay ti bagim nga agrelaks. Aramidem ti ab-ababa a bersion daytoy nga ehersisio kabayatan ti aldaw iti ania man nga oras no mariknam a napalalo a pannaka-stress.

• Agidda wenno agtugawka a komportable ket agkidemka.

• Iti panangipamaysam iti maysa a paset ti bagim iti maminsan, riknaem no adda tension wenno sakit. Panunotem nga irelaks dayta a paset ti bagim. Riknaen nga in-inut a maikkat iti bagim ti amin a tension, kas koma iti darat a magmagna kadagiti ramaymo. Kalpasanna ituloymo iti sabali pay a paset ti bagim. Saanka nga agdardaras. No saanka a sigurado nga adda pay tension, yunnatmo dayta a paset ti bagim iti 10 a segundo; kalpasanna naan-anay nga irelaksmo iti 10 a segundo sakbay ti panangituloymo iti aramidem.

• Agpokuska kadagitoy a paset, a saggaysa: 1. ulo ken rupa; 2. dagiti mata; 3. panga; 4. tengnged; 5. dagiti abaga ken likud; 6. dagiti takiag; 7. dagiti ima ken ramay; 8. barukong ken tian; 9. dagiti luppo; 10. dagiti saka ken ramay ti saka.

• Amirisem iti panunotmo ti bagim no adda pay nabati a tension. Naan-anay nga agrelaks.

• Pumilika iti maysa a “bukod a buya”—maysa a lagip wenno ar-arapaapen a disso—a mangted kenka iti rag-o ken talna. Padasem nga arapaapen daytoy a buya a nalawlawag agingga a mabalin.

• Laglagipem ti kinapateg ti panaginana ken panagrelaks. Kas pagarigan, usarem ti progressive relaxation exercise (kitaen iti kanawan) iti rabii tapno makapaginana ken makapagrelaks sakbay a maturog, wenno ti breathing exercise (kitaen iti kanigid). Planuem dagiti aldaw ti panagsagana a pakairamanan ti oras nga aginana, agragragsak, ken agrelaks tapno mapasarantakanto iti umay a lawas. Mainayon kadagiti kasapulan nga aktibidad kas iti panag-shopping ken panagsurat iti pagtaengan, padasen:

  • Dagiti aktibidad a mainaig iti kultura. Sumarungkar kadagiti napnuan pakasaritaan a disso, museo, wenno lokal a festival.

  • Dagiti aktibidad a mainaig iti pannakilangen. Makiraman a kaduam dagiti dadduma iti isports, ay-ayam, arte, pannangan, wenno maikanatad a musika.

  • Panagpasiar kadagiti napipintas a lugar. Agpasiar kadagiti parke wenno napipintas a buya ti nakaparsuaan wenno mapan ag-hiking.

  • Aginana ken agutob. Rumidep, agutob, wenno isuratmo maipapan kadagiti riknam.

“Ket kinuna ni [Jesus] kadagiti [disipulona], Umaykayo a pumakni iti maysa a disso a let-ang ket aginanakay bassit: ta adu dagiti umay ken agawid idi, ket awan a pulos ti tiempoda uray mangan laeng” (Marcos 6:31).

“Ket penkenyo a maaramid amin dagitoy a banag a nainsiriban ken naurnos; agsipud ta saan a masapul nga agtaray ti tao iti naparpardas ngem iti kabaelanna” (Mosiah 4:27).

B

Panangresponde iti “Stress Emergency”

Mapasamak ti stress emergency no kellaat a mapanka iti maris kahel wenno nalabaga a stress zones. No addaanka iti nalaus a problema iti bagi ken rikna, tawagam a dagus ti mission presidentmo. Para kadagiti dadduma pay a situasion, padasem nga aramiden dagiti sumaganad a singasing:

• Aginanaka biit. No mariknam ti nalaus a pannakaupay wenno pannaka-stress, aginanaka biit. Nainnayad nga umangeska iti nauneg iti sumagmamano nga ulit, agunnat, ken irelaksmo ti bagim. No kalmado manen ti bagi ken panunotmo, nalawlawag a makapagpanunotkanto. Agpagnapagnakayo ti kompanionmo, inka gumatang iti makan wenno mainum, wenno ketdi agtugaw ket agpanunotka iti sumagmamano a minuto.

• Agbalinka a nasingpet iti bagim. Kasaom ta bagim iti isu met la a nasayaat, makaliwliwa a balikas nga usaremto iti maysa a tao. Tunggal maysa ket mapaay wenno agbiddut no dadduma. Ammom a maawatan ti Apo. Ipapanmo nga adda Isuna a nakatugaw iti abaymo, a dumdumngeg ken mangidiaydiaya iti tulong. Laglagipem, dagiti panunoten nga awanen maaramid pay, awanen ti namnama, nalaus a pannakakondena ket saan nga aggapu iti Apo.

• Uliten ti agpokus iti panagyaman. Kitaem no ania ti adda iti aglawlawmo. Ipokusmo iti sumagmamano a minuto ti no ania ti umisu, nasayaat, ken positibo maipapan iti bagim ken iti lubong. Mangiruknoy iti maysa a kararag ti panagyaman iti uray lima a maitudo a banag.

• Saggaysaem nga aramiden dagiti banag. Lasinem ti kaasitgan a problema, ket saggaysaem nga aramiden dagiti banag a mangsolbar iti daytoy. Palagipam ti bagim, “Ti aramidek ita nga oras ket ____.” Kas pagarigan, “Ti aramidek ita nga oras ket aguray iti bus.” wenno “Ti aramidek ita nga oras ket mangsapul iti daytoy nga address.”

• Tulongam ti maysa a tao. Ipokusmo manen ti pigsam babaen ti panagserbim iti maysa a tao. Umisemka kadagiti tao, tulongam ida, ken mangidiayaka iti serbisio. (Kitaen iti Preach My Gospel, 168–69.)

• Balbaliwam ti negatibo a panagpampanunot. Ita nga oras, wenno sakbay a maturogka ita a rabii, ilistam iti papel dagiti negatibo a pampanunot manipud ita nga aldaw; kalpasanna ulitem nga isurat dagitoy tapno agbalin nga ad-adda a manamnama, napudpudno, ken ad-adda a makaparegta (kitaen ti pagarigan iti kanawan).

Panangbalbaliw iti Negatibo a Panagpanunot

DAGITI KAPANUNOTAK	TI BARO A PAMPANUNOTEK
Diak masursuro daytoy a lengguahe.	No kanayonko a praktisen, masursurokto daytoy tapno maaramidko ti trabahok ken makaisuroak nga addaan iti Espiritu. Tulongannakto ti Apo.
Mabalin nga ipagarup ni Sister Smith a nakunengak.	Diak mabasa ti panunotna isu a diak ammo no ania ti pampanunotenna, ngem mabalinko a saludsoden no naupayko isuna ket agdispensarak.
Kagurak ti panagriing a nasapa unay.	Di nasken a magustuak daytoy. Panagkunak maaramidko daytoy. Apaman a bumangonak ket aggunayak, nalabit a nasaysayaat ti riknak.
Saan a naisuro a naimbag dayta a leksion.	Naisuro a nasaysayaat ti sumagmamano a leksion ngem iti dadduma. Nasayaat ti rikna a kayatko pay ti lumaing. Mabalin a makatulong ti kompanionko.
Kanayon a saanak nga organisado.	No dadduma saanak nga organisado, ken no dadduma ad-adda nga organisadoak. Saggaysaek dagiti banag tapno ad-adda nga organisadoak.
Diakto pulos maaramid daytoy iti daytoy nga aldaw.	Naaramidko daytoy no kaskasano iti inaldaw, ket maaramidkonto daytoy ita nga aldaw. Ti nasken nga aramidek laeng ita ket aramidek ti agdama nga aramiden, a saggaysa iti maminsan. Kalpasan daytoy a leksion agrelaksakto iti uneg ti lima a minuto tapno makondisionak.
Nasken nga ammok ti amin itan.	Asino ti agkuna a nasken nga ammok ti amin itan? Ar-aramidek ti amin a kabaelak, ket tulongannakto ti Apo ken dagiti dadduma pay no saan nga umdas ti kabaelak a mangileppas iti trabaho.
Diak maseknan no ania man ti pampanunoten ti kompanionko. Ar-aramidek daytoy iti wagasko.	Maseknanak iti pampanunotenna; napaayak laeng. Mabalin a no dumngegak a nasaysayaat ken agdamagak iti ad-adu pay a saludsod, ad-adda a maawatakto no apay a sabali ti panagawat ti kompanionko iti daytoy.

C

Panangtulong iti Dadduma pay a Misionario a Na-stress iti Napalalo

• Kitaem dagiti misionario a marigatan. Ipakaammom kadakuada a maawatam a marigatanda. Ipanamnamam kadakuada nga aramidemto ti trabahom a kaduam ida ken addaan iti tulong ti Apo, makapagballigikayo a sangkamaysa. No maitutop, isingasingmo nga aginanada biit, kas iti panagpagnapagnada a kaduada ti kompanionda, panagpasiarda iti sabali a lugar, wenno panangaramid iti maysa a saan unay a makapa-stress nga aktibidad no mabalin. Siuulimek nga agkararagka para iti tulong wenno kaduam ti misionario.

• Panunotem maipapan iti katulagam iti panagbuniag. Ikaritayo a “siaayat a makipagbaklay iti imet ti tunggal maysa, tapno lumag-anda; …makipagladingit kadagiti agladladingit; wen, ken manglinglingay kadagiti makasapul iti pannakalinglingay, ken agtakder a kas saksi ti Dios iti amin a kanito” (Mosiah 18:8–9). Yaplikarmo daytoy a katulagan babaen ti (1) pannakipagbaklay iti imet ti misionario, (2) panangted iti pannakaseknan ken liwliwa, ken (3) panangipaneknek maipapan iti ayat ti Dios.

“Makitanatayo ti Dios, ket bambantayannatayo. Ngem gagangay a babaen ti sabali a tao nga ipaayna dagiti kasapulantayo” (Ensign, Dis. 1974, 5).

—Presidente Spencer W. Kimball

• Agdamagka iti sumagmamano a saludsod, ngem dimo piliten ti misionario nga agsao. Padasem, “Kasla nalidayka. Ania ti napasamak?” wenno “Kayatmo kadi nga ibaga kaniak maipapan iti dayta?”

• Dumngegka tapno maawatam ket idiayam ti suporta ken pammaregta. Agingga a marikna ti tao a naawatan, masansan a saan a makatulong ti panangidiaya iti balakad ken panangisingasing kadagiti solusion. Agdamagka kadagiti saludsod ket tulongam ti tao a mangsarak kadagiti bukodna a sungbat. Idinto a dimo nasken nga aramiden ti akem ti mamalbalakad kadagiti investigator wenno misionario a saanmo a pada a lalaki wenno babai, mabalinka a mannakaseknan a dumdumngeg a tumulong ken sumuporta iti dadduma pay a misionario. (Kitaen iti Preach My Gospel, 168–86.)

  

• Agpokuska iti no ania dagiti kasapulan a maikeddeng ita nga oras. Liklikam dagiti dadakkel nga isyu (kas iti, “Diak sigurado no addaanak iti pammaneknek”), ket agpokuska kadagiti napateg a desision a maaramid (“Ita, ikeddengtay laeng no kasano ti kayattayo a panangisuro iti daytoy sumaruno a leksion”). Mangidiaya iti tulong (“Mabalinko nga iburay ti pammaneknekko itoy a gundaway”). No naurnosen dagiti banag, subliam ti dakdakkel a problema ket agsapulka kadagiti solusion (“Ania iti panagkunam ti kayat a sawen ti pammaneknek? Kasano a magun-od ti tao ti maysa a pammaneknek? Ania ti pinadasmon? Sadino ti pakaalaantayo iti ad-adu pay nga ideya?”). Ipalagip iti misionario a makatulong ti Apo babaen ti panangtedna kadagiti solusion no aramidentayo no ania ti kabaelantayo ket kalpasanna italektayo daytoy Kenkuana.

• Ipalagip iti misionario no ania dagiti banag a maaramidna a naimbag. (“Dayawenka unay iti kinapudnom ken tarigagaymo nga agserbi iti Dios.”)

• Iburaymo ti pammaneknekmo. Iburaymo ti natibker a pammatim iti ayat ti Dios ken ti kinaayatmo a tumulong.

• Agbalinka a masirib no agserbika kadagiti dadduma. Nasantuan ti pagrebbengam a takem. Agbalinka a mapagtalkan, ilimedmo dagiti kumpidensial a banag, ken kanayon a kaduam ti kompanionmo.

• Ipakaammom iti mission presidentmo no saan a sumayaat ti situasion.

“Ti talna ibatik kadakayo, ti talna itdek kadakayo: saan a kas iti panangited ti lubong ti panangitedko kadakayo. Saan koma nga agpulkok ti pusoyo ken di agbuteng.”

—Juan 14:27