Sakit sa Pangisip: Makatabang Ka

Ni Chelsea Kern

Mga Magasin sa Simbahan

Malagmit nga, ikaw adunay kaila nga tawo kinsa nakasinati og sakit sa pangisip. Dinhi, tulo ka tawo ang mipaambit unsay gihimo sa uban aron matabangan sila nga makasugakod niini.

Mga paghulagway pinaagi ni Yukai Du

Kitang tanan adunay dili maayong mga adlaw—ug ang uban niini bati kaayo. Hunahunaa nga mibati ka nga daw ang bati nga mga adlaw nagbalikbalik ug bisan unsay imong buhaton, dili ka gayod makalikay sa “mangitngit nga panganod” sa daotang mga pagbati nga mipalibot kanimo.

Mao nga, ang pagdumala sa usa ka sakit sa pangisip mabatyagan nga ingon niana. Ug sumala sa usa ka pagbana-bana, usa sa matag upat ka tawo sa kalibutan gidahuman nga makasinati og sakit sa pangisip sa pipila ka panahon sa ilang kinabuhi.¹

Nagpasabot kana nga ikaw o ang tawo nga imong kaila posibling nagsinati usab niini.

Ang pagsinati og sakit sa pangisip wala magpasabot nga ikaw wala nay pulos. Kondili, ang sakit sa pangisip kinahanglan nga tan-awon sama sa ubang kahimtang sa panglawas. Ug kon ugaling aduna may tawo nga nagsinati niini, posibling kini lisod gayod. Gani, ang sakit sa pangisip makapabatyag og pagkahilayo, nga makapugong sa mga tawo sa pagpangita og tabang. Mosangpot kini sa kakulang sa komunikasyon ug sa mga koneksyon, ug sa katapusan sa pagkawagtang sa mga pakigrelasyon. Ug kana naghimo lamang sa matag butang nga mas lisod alang niadtong nanag-antos ug alang sa mga higala ug pamilya nga gustong motabang.

Ang sakit sa pangisip makapabatyag og pagkahilayo, nga makapugong sa mga tawo sa pagpangita og tabang.

Aniay personal nga mga kasinatian bahin sa sakit sa pangisip gikan sa managlahi nga mga tawo. Mipaambit sila unsay ilang gibuhat ug unsay gibuhat sa uban aron matabangan sila nga makasugakod niini. Bisan og walay duha ka tawo nga managsama gayod ang mga kasinatian, kini nga mga istorya makahatag og pipila ka inspirasyon ug direksyon.

Pagkadili-maayo og Buot (Depresyon/Bipolar)

Unsay imong gibati dihang ikaw nagsinati niini?

“Nakabaton ako og managlahi nga lebel sa depresyon, ug kon mobati ako nga nasubo sa hilabihan, dili ko ganahang molihok. Usahay maglingkod na lang ko ug magtan-aw og TV, apan wala gyod ko magtan-aw niini—magtutok lang ko. Sa katapusan, mobati ko nga ang mga tawo dili ganahang mohimo og bisan unsa ngari nako, ug ako sa tinud-anay nagtuo nga walay bisan usa ka tawo nga kinahanglang mobuhat og bisan unsang butang ngari nako kon anaa ako niana nga kahimtang. Wala koy bisan gamay nga kadasig. Wala gyod ko maghunahuna nga anaa ko sa depresyon o nga kini nakaapekto diay kanako hangtod nga ako nakadawat og tabang.”

Unsay nakatabang kanimo?

“Ang walay hunong nga pagkontak alang sa tabang. Akong nakita nga makatabang ang pagkaadunay tawong andam nga maminaw. Wala gani kinahanglana nga makasabot sila sa unsay gipangsulti, apan maayo kon adunay tawo nga makahatag og pagtagad sa akong mga kasagmuyo o mga hunahuna.

“Ang pagpaningkamot nga malingkawas ako sa akong ‘magul-anong’ mga pagbati adunay dakong epekto sa pagdesisyon nga himoon kini. Nagkinahanglan ako nga mohukom kon gusto ba kong motabang sa akong kaugalingon o magpadayong magul-anon. Ang akong tambal nakatabang, apan makatabang usab ang paggawas sa balay ug makig-uban og mga tawo—bisan ang pag-adto sa gym makatabang sa pag-usab sa akong pagbati. Ang pinakalisod nga bahin mao ang pagkaamgo nga ako adunay gipamati ug pagtug-an niini ngadto sa laing tawo. ”

Kahingawa

Unsay imong gibati dihang ikaw nagsinati niini?

“Ang pagkahingawa naghimo nga daw ang akong utok naglupad hangtod sa 100 ka milya matag oras ug ingon og ako dili makabuntog sa bisan unsa nga butang. Mibati ako og labihang kasamok ug dili ko makakontrolar sa akong kinabuhi ug sa mga buluhaton alang nianang adlawa. Mibati ko nga nag-inusara ug ingon og walay nahibalo unsay akong gisinati. Ang pinakalisod kanako mao ang padayon nga panginahanglan sa pagkumpara sa akong kaugalingon ngadto sa uban. Wala ko modawat nga may kahingawa ako sulod sa taas nga panahon hangtod nga nagpahiling ko [anxiety test] sa opisina sa doktor.”

Unsay nakatabang kanimo?

“Ang tinuoray nga mga pakigrelasyon nakatabang sa akong pagbuntog sa akong kahingawa. Dihang nagsugod na ko sa pagpakigsulti og mga tawo, naminaw sila ug mitabang kanako sa pagsabot sa akong mahangturong potensyal. Gipalayo nila ang akong hunahuna sa mga butang nga dili importante nga nagpabug-at kanako.

“Mibati ko nga ang tanan lahi, apan aron matabangan ang akong kaugalingon, kinahanglan nga hapsayon nako ang akong kaugalingon. Ang yanong buhat sa pagplano sa akong inadlaw nga buluhaton nakatabang nga akong malampos ang adlaw. Nag-ampo usab ako og maayo. Ang Langitnong Amahan mitabang kanako sa pagkaamgo nga ako kinahanglan nga mo-delete sa akong social media sa mubo nga panahon tungod kay nagkumpara ako sa akong kinabuhi ngadto sa kinabuhi sa uban, nga maoy hinungdan sa akong kahingawa. Nakatabang kaayo kini.”

Dili Tarong nga Kinan-an

Unsay imong gibati dihang ikaw nagsinati niini?

“Alang kanako, ang dili tarong nga kinan-an usa ka pisikal ingon man sa pangisip usab. Sa dihang ako anaa sa tunga-tunga sa akong dili tarong nga kinan-an, ang pagkaon ingon og walay lami. Dili tungod kay dili ko ganahang mokaon, apan sa pisikal nga paagi dili ko makapugos sa akong kaugalingon nga mokaon. Adunay kanunay daw moatang sa akong tutunlan nga maglisod ko sa pagtulon og bisan unsa.

“Mibati ko nga nag-inusara ug natanggong, nga daw walay tawo nga makasabot nganong dili ko makakaon og ubay-ubay nga pagkaon—tungod ra gyod kadto kanako ug sa akong dili tarong nga kinan-an. Sa katapusan, nakaamgo ko nga mao kini ang akong gisagubang uban sa lain-laing mga butang sa akong kinabuhi. Mibati ko nga ang bugtong butang nga akong makontrolar sa akong kinabuhi mao ang unsay akong gisulod (o sa niini nga sitwasyon wala nako isulod) sa akong lawas.”

Unsay nakatabang kanimo?

“Aduna koy higala kinsa tingali giaghat sa Espiritu sa pagpakigsulti kanako. Usa ka adlaw samtang nag-istorya kami, namatikdan niya ang akong lahi nga kinan-an—ginagmayng hungit, dili usahay mokaon, ug uban pa. Bisan og kadto nga pagsultihanay niadtong higayona wala maghatag sa tabang nga akong gikinahanglan, naghatag kini og ideya nga nagtugot kanako sa pagdawat sa kamatuoran nga duna koy dili tarong nga kinan-an ug nagkinahanglan og tabang.

“Nagsugod ko sa regular nga pag-ehersisyo ug sa pag-ampo uban sa dugang nga katuyoan, ug gisultihan nako ang pinakasuod nakong sakop sa pamilya mahitungod sa akong dili tarong nga kinan-an. Ang pag-ehersisyo nakatabang nga mahapsay ang akong hunahuna, ug ang pagkaadunay tinuoray nga akong kapakigsultihan nakatabang sa pagsulbad sa ingon nga mga problema. Usa kadto ka proseso, apan sa katapusan makaingon ko nga pizza na usab ang paborito nakong pagkaon!”

Mga Tabang alang sa Pagdumala sa Sakit sa Pangisip:

• Makigsulti sa kanunay ug sa dayag: Ang pagpakigsulti maoy mahinungdanon kaayo nga himan sa pagtabang nga mabuntog ang mga babag sa kahimsog sa pangisip. Kon nakita nimo nga nagsinati ka og pipila niini nga mga hagit, pangita og mga tawo nga imong kasaligan nga kapaambitan sa imong mga problema. Kon ugaling ikaw adunay minahal nga nagsinati niini, bisan og ikaw tigpaminaw lamang, tingali mas nakatabang ka kay sa imong gituohan.

• Sayri ang mga limitasyon: Ang sakit sa pangisip makaapekto sa usa ka tawo sa pisikal nga paagi. Sama pananglit, ang normal, inadlaw-adlaw nga mga kalihokan mahimong lisod, busa paningkamuti nga magplano og mga kalihokan sumala sa lebel sa personal nga kusog. Makatabang kini niadtong mga nakigbisog sa sakit sa pangisip—o sa ilang mga sakop sa pamilya o mga higala—sa pagpadayon nga magtukod og lig-ong mga relasyon samtang nagpabiling sensitibo sa mga hagit.

• Magtinguha og propesyonal nga tabang: Ang pagpangayo og propesyonal nga tabang usa ka sensitibo nga hilisgutan apan usa nga makahatag kanimo o sa usa ka minahal sa gikinahanglan nga tabang. Kon ikaw adunay nailhan kinsa tingali nagkinahanglan og propesyonal nga tabang, siguroha nga isugyot nimo kini uban sa gugma ug kamabination, sama sa buhaton sa atong Manluluwas.

• I-praktis ang pag-atiman sa kaugalingon: Posibling lisod ug makaluya ang pagsinati niini nga mga hagit o ang mahimong tighatag sa tabang ngadto sa usa ka minahal kinsa nakigbisog sa pagdumala sa kahimsog sa ilang pangisip. Siguroha ang paggahin og panahon sa pagtutok diha sa mga kalihokan diin ikaw malingaw. Pwede gani nimong ikonsiderar ang pagpakigsulti sa imong bishop, sa ubang mga lider sa Simbahan, o mga higala mahitungod sa imong gibati.

Ang Dios Nakasabot Kanimo

“Kon ikaw padayon nga gilibotan sa ‘gabon sa kangitngit,’ dangop ngadto sa Langitnong Amahan. Walay bisan unsa sa imong nasinati nga makausab sa mahangturong kamatuoran nga ikaw Iyang anak ug nga Siya nahigugma kanimo. Hinumdumi nga si Kristo mao ang imong Manluluwas ug Manunubos, ug ang Dios mao ang imong Amahan. Sila nakasabot. Ihanduraw Sila nga anaa duol kanimo, naminaw ug nagtanyag og suporta. ‘[Sila] mohupay kanimo sa imong mga kasakit.’ Buhata ang kutob sa imong mahimo, ug salig sa maulaong grasya sa Ginoo.”

Sister ReynaI. Aburto, Okt. 2019 nga kinatibuk-ang komperensya (Liahona, Nob. 2019, 58–59).

Mubo nga sulat

1. Tan-awa sa “The World Health Report 2001: Mental Disorders affect one in four people,” gipagawas nga balita sa World Health Organization, Sept. 28, 2001, who.int.