Na Vosa Eda Cavuta
Mai vei Rosemary M. Wixom
Peresitedi Raraba ni Lalai
Na noda vosa vei ira na luveda kei na vosa eda vakayagataka sa rawa ni veivakauqeti ka vueti ira cake ka vaqaqacotaka na nodra vakabauta.
Qai rogoca wale tikoga oqo e dua na tamanigone lailai ni sa mai yali na nona bula na nona qasenivuli vinaka ena kalasi rua. Me vakananumi koya kina, qai vola vakaoqo, “Mai na veika kece au nanuma rawa, na ka duadua e basika ena noqu vakasama na ‘vakacegu.’ E a vakavulica beka na sipeli, tuvavosa, kei na fika, ia na ka duadua e kasa dei toka vei au ni a vakavulici au meu dauloloma. Ena nona valenivuli, e sega ni bibi kevaka mo sipelitaka cala e dua na vosa, ni na kaya mai, ‘daru na qai vakavinakataka qori.’ Sega ni dua na ka kevaka mo dresuka se yanaraka, baleta ni na kaya mai, ‘daru qai semata ka samaka.’ Totoka ni ko tovolea, totoka ni ko vakadodo, totoka ni ko tatadra, ka totoka ni ko marautaka na ka e yaco ena vakasama ni dua na gonelailai ni se qai tubucake tiko.”
Dua na ka vinaka duadua me na yaco vua edua na tamata e vuravura qo sa ikoya na nona vakatatakicake e dua na gonelailai. Na nodra vakabauta kei na nodra kilai ira vakataki ira e se bucini vinaka cake ena gauna era se gonelailai kina. O kemuni kece o ni rawa ni rogoci au, e tiko vei kemuni na kaukauwa mo ni tara cake, na nona rawa ni vakadeitaka e dua na gone, na ka ena rawata kei na nona vakabauta na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito ena vosa eda dau cavuta.
Ena Ilamani wase 5 eda wilika kina, “Ia, oi kemudrau na luvequ, drau nanuma mo drau tara na nomudrau yavu ena Uluvatu ni noda iVakabula, sa ikoya na Karisito na luve ni Kalou.”1
Oqo na vosa e a vakavulici rau kina na luvena tagane o Ilamani. Ni da tosoya noda wiliwili: “A rau sa nanuma na nona vosa; ka … rau sa lako yani;… a rau sa vunautaka na vosa ni Kalou vei ira na tamata.”2
Dina ga ni rau a vakararawataki ka sogo e valeniveivesu na luvei Ilamani, ia, na vosa e rau a sa rogoca e sega vakadua ni rau guilecava. Erau a taqomaki ka maroroi ena duru bukawaqa. Sa qai rogo mai e dua na domo, ka kaya vei ira na vesuki rau tiko:
“Dou veivutuni, Dou kakua tale ni segata mo dou vakacacani rau na noqu tamata. …
“… A sa sega ni domo ni kurukuru se domo ni ue levu, ia sa domo rogo lailai ga ka malumu, me vaka na vakasolokakana ka sa laubasikata sara na yalodra.”3
Sa rawa ni da vuli mai na domo e rogo o ya mai lomalagi. E sega ni rogo levu, veivosataki, se veivakacacani, ia sa domo rogo lailai ka malumu, ni veidusimaki, ka soli inuinui.
Na noda vosa vei ira na luveda kei na vosa eda vakayagataka sa rawa ni veivakauqeti ka vueti ira cake ka vaqaqacotaka na nodra vakabauta mera dei ena sala era sa muria tiko mera lesu Vua na Tamada Vakalomalagi. Era lako mai ki vuravura ka tu vakarau mera vakarorogo.
E dua na ivakaraitaki ni dua na gone e vakarorogo e a yaco ena dua na sitoa ni isulu. Sinai tu na sitoa vei ira na dauvolivoli, ka sa qai kilai ni dua na tina sa lomaleqa ni sa yali tawamacala na luvena tagane. Ni tekivu vaqaqara e a kacivi koya tiko ena yacana. “Connor,” ena gauna e lako wavoki kina e loma ni sitoa. Ni sa toso na vaqaqara, sa tekivu me lako cake na rorogo ni domona ka sa tekivu lomaleqa. Vakalailai ga a vakaraitaki vei ira na sekiuriti ni sitoa, ka ra sa veivuke talega mai o ira kece na tu ena sitoa na kena vaqarai na gone. Ni oti e vica na miniti nona sega tikoga ni kune. Sa qai lomaleqa ga vakalevu o tinana ka tekivu kaci ena domo levu ni nanuma ni sa na sega ni kune tale o Connor.
Dua na petereni ni cabora oti e dua na masu, sa qai nanuma ni sa rairai rere o Connor ni rogoca ni sa tekivu kacivi koya ena karakara o tinana. Tukuna sara o koya vua e dua na marama ka vakaitavi tiko ena vaqaqara, ka rau sa navunavuci sara ena dua na ituvatuva ni vaqaqara. Erau sa qai cakacaka vata ena vaqarai Conor ena maliwa ni vei teveli kece sara ena nodra kaci ena domo ni vakasolokakana na vosa “Connor, kevaka mo rogoca na domoqu mo kaya mai, “Sai au oqo.” Ni rau sa toso yani ki na daku ni sitoa ena nodrau kacivaka tiko na vosa oqori, erau qai rogoca ni rogo mai na domo lailai sara “Sai au oqo” e a vuni tiko o Connor ena maliwa ni rua na teveli ni isulu volitaki. O ya na domo rogo malumu ka uqeti Connor me sauma mai.
Masuta mo Kila na Gagadre ni Dua na Gone
Mo vosa ki na yalo ni dua na gone, e dodonu meda kila na ka e gadreva e dua na gone. Kevaka meda masuta meda kila na gagadre oqori, na kaukauwa sara ga ni vosa eda cavuta ena tara na yalodra. Ena vakalevutaki na kaukauwa ni vosa eda vakayagataka ena veituberi ni Yalo Tabu. Sa kaya na Turaga:
“Drau tukuna yani na ka au sa vakatakila e lomamudrau, …
“Raica ena soli vei kemudrau ena gauna ko ya io ena tiki ni siga o ya na ka mo drau vosataka.”4
Tagutuva ka Vakarorogo ena Yalololoma
Na leqa e tiko sa ikoya na idre e tu oqo e vuravura ka dau tarovi ira na gone mera rogoca na veivakauqeti ka na rawa ni vukea na nodra raici ira vakaiira.
O Dr. Neal Halfon, na vuniwai ka liutaka na UCLA Center mai Healthier Children, Families, and Communities, e dusia ni “itubutubu sega ni dau kauwai.” E dua na ivakaraitaki a yaco vua e dua na gone vula 18 kei rau na nona itubutubu:
“E a dau marau tu ga o luvedrau, dau yavavala ka veivakaogai, ka ratou marautaka tiko na kana piza kei rau na nona itubutubu. … Ni sa oti na vakayakavi e a tucake o Tina me laki qarava e dua na ka, ka solia na veisusu vei Tata.”
“O Tata … e tekivu wilika na itukutuku ena nona talevoni, ka sasaga o gone me rawata na nona vakanamata ena nona veiviriyaka na tikitiki ni piza. Oti sa qai vuki mai o tata ena nona sa qai rai yani vakadodonu vei gone ka qito vata kei koya. Vakalailai ga rau sa sarava vata kei na gone e dua na vidio me yacova ni lesu mai o watina.
“E vakaraica kina o [Dr.] Halfon ni vakabutobutotaki na nona rai e loma na gone, na kena vakalailaitaki ni veitaratara ni gone kei na itubutubu.”5
Na isaunitaro ena noda masu se me na sotavi vakacava na nodra gagadre na luveda sa na rairai ka beka vaka-tekinolaji. Na gauna bibi duadua me da na semati keda vei ira na luveda ena rairai vakataotaki ena veika ena dreti keda laivi mai vei ira. Cava na kena dredre meda sasagataka vakayadua ena dua na siga meda tagutuvi keda mai na veika vakatekinolaji ka da veisemati o keda vakaikeda? Bokoca laivi sara ga vakadua na veika kece. Ni ko sa cakava oqo, ena vakadigagalu na loma ni nomu vale ena kena itekivu, ka na vaka mo sa sega ni kila na ka mo cakava se tukuna. Ia, ni ko sa vakanamata sara ga vei ira na luvemu, ena tekivu e dua na mataveitalanoa, ka dou na taleitaka na veirogorogoci.
Volavola mo Sureti ira na Luveda
Ena rawa talega ni da vakauqeti ira na luveda ena vosa eda vakayagataka ni da volavola vei ira. E vola o Nifai, “Ia eda sa cakacaka vagumatua meda vola na veika oqo meda vakauqeti ira kina na noda kawa … mera vakabauti Karisito ka veivinakati tale kei na Kalou.”6
E a wasea o Peresitedi Thomas S. Monson na veika e a sotava o Jay Hess, e dua na daunivuka ka a lauvana mai na Vualiku kei Vietnam ena 1960: “Rauta ni rua na yabaki, eratou sega ni vakadeitaka na nona matavuvale se sa bula tiko o koya se sa mate. Era sa qai vakatara na vesuki koya tiko mai Hanoi me volavola lesu i vale, ia, me na rauta ga ni 25 na vosa me na vakayagataka.” Taroga o Peresitedi Monson: “Na cava e daru na cakava o iko kei au kevaka me daru sotava na ka vata oqori—o sa sega ni raici ira ka sa oti oqo e rua na yabaki ka sega ni kila se o na raici ira tale se sa na sega vakadua? Ni vinakata me ratou na kila na nona matavuvale ni itukutuku o ya e lako mai vua ka gadreva talega me solia e dua na ivakasala vinaka sara, sa qai vola vakaoqo o Baraca Hess [ena veivosa oqo]: ‘Qo na veika bibi: vakamau ni valetabu, kaulotu, vulitorocake. Toso tikoga, tuvatuvalaki, volaitukutuku, veitaba vakarua ena veiyabaki.’”7
Na vosa cava e 25 o na vola vei ira na luvemu kevaka mo na sotava na ka vata o ya?
Na tamanigone lailai kau a tukuna mai cake e liu, ka a vola na veika e nanuma baleti nona qasenivuli ni kalasi rua, sa susuga tiko qo e dua na goneyalewa rairai totoka. Sa vakila tiko na itavi vakalomalagi sa soli mai oqo vua. Ni sa tubucake tiko, na cava ena sotava ena nona veisiga ni mataka? Na cava ena tukuna me na tara bi toka e lomana? Na vosa cava ena vakauqeti koya, laveti koya cake, ka na vukei koya me tikoga ena gaunisala? Ena dua beka na veisau me sa tekivu vakasolokakana mai o koya ena, “Ko sa luve dina ni Kalou”? Ena nanuma beka ena dua na gauna ni o tamana ena dau cavuta na, “Au na dau lomana na veika kece e baleti iko.”?
Sega beka ni o koya o ya na ka e a tukuna tiko na Tamada Vakalomalagi vua na Luvena kei keda kece ena nona a kaya, “Oqo na luvequ e Duabau ga,” qai kuria ena nona kaya, “au sa dau vakamareqeta vakalevu”?8
Na vosa eda cavuta ka vola vei ira na luveda me na vakaraitaka na loloma ni Tamada Vakalomalagi vua na luvena o Jisu Karisito kei keda kece sara. Ka meda sa na cegu ka vakarogoca ni dua na gonelailai ena rawata me tukuna na veika matalia e so vei keda. Au cavuta na veika oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.