Buan Otan te Tamnei
Tai kariaia ana katikitiki te maiu ni karooa otaan karawa.
N Aokati 21 n te ririki aio, uoua bwaai aika a kaangaanga rerekeia ae a riki are a katika mataia aomata ni katobibia te aonaaba. Te moan bon te ka 90 ni bukamaru n ana bong ni bung ara burabeti ae tangiraki, Beretitenti Thomas S. Monson. N te tai anne, I karaoa tabeu n Aonon te Betebeke ao ni kukurei bwa Aika Itiaki i Aotiteria, Vanuatu, New Zealand, ao French Polynesia aki tii ataa taekana, ma a bon kukurei ni bukamaruana. I namakina te tekeraoi ni kaota aia kabwarabwara n te onimaki ao aia tangira ibukin te mwaane ae kakanato aei. Ai nakoraoira noorakin te reitaki are a tibwaia kaain te aro ma aia burabeti.
E koaua, bwa Beretitenti Monson, e onrake ana iango irouia ake a anganna te katekeraoi n ana bong ni bung, e kabwarabwara bwa te bwaintangira ae tamaroa: “Kakaea temanna are iai ana tai ae kaangaanga ke e aoraki ke ni maroa ao ni karaoa te bwai teuana ibukiia. Ti anne ae I tangiria.”1 Ti tangiriko ao ni kamatoako, Beretitenti Monson.
Maten Taai
Te bwai are teuana ae aki ririki ao e riki i karawa n te bong naba anne ao n anai nanoia mirion ni kabutaa te aonaaba bon maten taai. Bon aio te moan tai ae mate iai taai ni kabutaa aon te United States inanon 99 te ririki.2 Ko a tia n noora maten taai? Tao N na kona ni kabwarabwara te bwai aei n ae matata riki.
Maten taai e riki ngkana e mwaing namwakaina n tei imarenan te aonaaba ao taai, e kuri n totokoa ni kabane te oota man matan taai.3 Te koaua ae e kona n riki aei e bon kamiimi irou. Ngkana ko iangoa taai bwa buburan tiaitin rabwan te bwatika, namwakaina ni kabotaua, e na bon riki kanga buburan te atibu.
E na kanga ni kona are moan rikin te kabuebue, te oota, ao te maiu ni kona n rabunaki n te bwai ae uarereke buburana?
E ngae ngke 400 te tai okiokin buburan taai nakon namwakaina, bon 400 naba te tai raroana man te aonaaba.4 Man te taratara mai iaon te aba, tein taai ao namwakaina a taraa n ti tebo buburaia. Ngkana ni kauoua a uaia n eti raoi, namwakaina e taraa n rabuna taai ni kabanea. Raou ao au utu ake a mena n ana tioun korakoran te roo are e kabwarabwara bwa e kanga te oota n oneaki mwiina, a oti itoi, ao a toki tangitangiia mannikiba. E moanna ni maitoro te ang, bwa te kabuebue inanon te roo e kona ni keerikaki nakon 20 te tikuri Kabuebuena (11 tikurii Tierotiti).5
A kabwarabwara taekan te miimi, kubanako, ao te raraoma, ataakin te roo e uota te kaangaanga ni koaua. E ngae n anne, a bane n reiakina kakawakin te totoko n uruakin te mata ae“kamataki” inanon roon maten taai. E kona ni karaoaki te kamanomano ibukina bwa a kabonganai kiraati aika a iai inanoia raumea n te renti are e kamanoi mataia man kaangaanga aika a na kona n riki.
Te Kabotau
N tein naba anne are te namwakaina ae moan te uarereke e kona n totokoa taai ae tikiraoi, n tiringa ootana ao kabuebuen, roon te tamnei e kona n riki ngkana ti kariai totoko aika bebete ao ni kariki aia kaangaanga—naake ti kaitarai ni maiura ni katoa bong—ni kaniira n te aro are a totokoa nako korakoran te oota, ao aabuen ootan Iesu Kristo ao Ana euangkerio.
Unimwaane Neal A. Maxwell e anaa te kabotau ni kabwaranakoa riki ngke e taku: E ngae ngkana te bwai ae uarereke n aekakin waebuan te aomata, ngkana e tauaki ni kaniaki ma te mata, e kona ni kamatakiia n aron taai ae moan te bubura. E ngae n anne ao taai e bon teimatoa ikekei. E reke te mataki iroun te aomata i bon irouna. Ngkana ti katiki tabeua bwaai ni kaanii, ni katikui i moa, ti tuuka ara taratara nako karawa.”6
E matata, bwa akea mai ibuakora ae tangiria n tuuka ara taratara nako karawa ke ni kariaia maten tamneira bwa e na riki ni maiura. N na tibwai tabeua iango ake a na buokiira n totokoi roon tamnei man karikate uruaki n tamnei ae teimatoa nakoira.
Reirei n te Euangkerio: Kateimatoa te Taratara n te Euangkerio
Kam uringa au kabwarabwara n te bwai n taratara ae onoti ae kamanenaaki ni kamanoia maataia naake a taraa maten taai man uruakin te mata ke te mataki? Taraakin roon te tamnei rinanon totokoan ao kamarauan kiraati n taratara n te Tamnei e katauraoa te taratara n te euangkerio, ngaia are e kamanoira man matakiin te tamnei.
Ti na iangoi tabeua katooto. Ma aia taeka burabeti i nanora ao te Tamnei are Raoiroi bwa ara tia reirei, ti kona n taraa mwakoron ootan karawa n totokokoi rinanon “reirei n te euangkerio,” n totokoi kabuanibwai n roon te tamnei.
Ngaia ae ti na kanga ni katekei kiraati n te euangkerio? Aikai tabeua bwaai ni kakairi: Ara kiraati n te euangkerio a kauringiira bwa te Uea e tangiria bwa ti na kana te toa ni katoa wiiki ao E tangiria bwa ti na kamatebwai booki aika tabu ao n tataro ni katoa bong. A kauringiira naba bwa Taatan e na kariiriira bwa ti na aki karaoia. Ti ataia ae ana takete e tangiria ni kanakoi inaomatara n rinerine rinanon kariiriin te aonaaba . N ana bong Iobi, tao iai tabeua namakinan roon te tamnei, ni kabwarabwaraaki bwa: “A kaitibo ma te rotongitong n te ngaina, ao n namakinna n te tawanou bwa kanga te bong.”7
Tariu ao mwaneu, Ngke I taekina te taratara rinanon kiratin te euangkerio, taiaoka kam na ataia bwa I aki taekinna bwa ti na aki tarai ke ni maroroakina te kaangaanga ae ti kaitara ma ngaia ke ti nakonako ni baka n aki ataa aia bwai ni kamwane ao bubuakaia ara kairiribai ae a katikua imwaaira. I aki taekina kamanenaakin bwaai n totoko—ma bon kaitaraana. I bubuti bwa ti na tarai kakaewenako rinanon kiraatin te euangkerio. Unimwaane Dallin H. Oaks e nooria bwa “arom n iango bon te konabwai ni kona n noori rongorongo ni kabane aika a kakaawaki inanona te reitaki ae uaana.”8 Te taratara n te euangkerio e karababa ara noraaba nakon te taratara ae akea tokina.
Ngkana ko mataniko ni kiraatin te euangkerio, ko na kunea itiakin riki te taratara, ni kabanea am iango nako iai, ao te taatara are ko iangoi iai am moanibwai, kariiriiam, ao riki am kairua. Ko na noora te oota ae oota mwaaka riki are ko aki ko na n noori ngkana ko aki kabonganai.
Ni karariki n taekinna, tiaki ti te kaitara are e kona ni karika roon te tamnei inanon maiura. N tabetai, mwakuri ake a tangiraki ao teimatoa aika a raraoi ake ti kabanei nanora nako iai, a kona n rangi ni kaan n te aro are e a tuuka otan te euangkerio ao ni uota te rotongitong. Kakamaku aikai ke katabetabe a kona n irekereke ma te reirei ao te tokanikai, te mwaaka ao te kairoro, te nano ae korakora, ao riki tarena ao bwaintangira.
Beretitenti Dieter F. Uchtdorf e a tia n reirei bwa “ngkana te bwai ae tamaroa e anaaki nakon are mwaiti e kona n riki bwa te bure. … E a roko te tai ike iango aika raoiroi a kona n riki bwa katabetabe aika korakora ao te nano ni kan karekea te bwai teuana, ao ni kabaeaki ni katobibia roroara”9
N na tibwauai katooto ake a kona n riki ibukin totokoan roon tamneira.
Bwaai n Reitaki Ibukin te Botanaomata
Tabeua namwakaina n nako, I taetae n aia Maungatabu Aine i BYU.10 I kabwarabwara bwa a kanga bwaai n rabakau aika a boou, ao bwaai n reitaki ni kabutanakoa “taekan te Tia Kamaiu … nakon aaba, reeti, neewe, ao aomata nako.”11 Bwaai n rabakau aika a boou aikai a raonaki ma ana Webutiate te Ekaretia n aron LDS.org ao Mormon.org; bwaain tareboon n aron te Gospel Library, te Moomon Tiaeno, Bwaai ni Mwakuri n te LDS, ao Rikin te Utu; ao te tabo ni kamataku ibukiia aomata n raonaki ma te Facebook, Instagram, Twitter, ao Pinterest. Bwaai n reitaki aikai a karekei bubua ni mirion kawai aika a kona iai n reitaki aomata rinanon bwaai n taetae aika a nakoraoi n tibwaua te euangkerio ma utu, raao, ao am ikikina.
Nikabane tamaroan ao kabonganakin raoi bwaai n rabakau aikai, e na iai kaangaanga aika a na irekereke ma ngaia bwa, ngkana a rangin ni kaan, e na kona ni katikuira n roon te tamnei ao ni kona n totokoa ootan ao aabuen te euangkerio.
Kamanenaakin bwaai n itoman, te mobwaera, ao bwaai n takakaro a kona n rangi ni kana-te tai ao ni kona ni kauarerekea aron te reitaki n itaramata. Buan te marooro imarenara e kona n roota te mare, n onea mwiin kataneiai aika kakawaki n tamnei ao ni katoka karikirakean taian rabakau i nanoa, riki irouia kairake.
Uoua raon kaangaanga aika a irekereke ma bwaai n itoman bwa a kaota raoi koauan te bwai ae riki ao a kamemeerei kabotau.
A mwaiti (ngkana tiaki angiina) tamnei aika a katokaaki iaon bwaai n itoman are e kaota te maiu ae rangin n tamaroa—n tainako aki koaua raoi. Ti a tia n noori ni kabane tamnein mweenga aika katikiraoaki, taabo ni motirawa aika tamaroa, tamneia aomata aika matangare, kamataataakin aron karaoan te amwarake, ao tamnein rabwata aika aki kona n reke.
E na katekeaki te tamnei ibukina bwa a noria taan mataku, te katooto, bon te tamnei ae ko na bae n noria iaon ana akaunti temanna. E ngae n anne, e aki kaota bwaninin te tamei n aron te bwai ae riki raoi n te maiu.
Kabotauan aron maiura ma tabeman’ e tararuaaki raoi, kororaoi, maiura ni karaobwai ake a katokai n bwaai n reitaki a kona n anganiira namakin ni bwara n nano, bakantang, ao bon kabwakara.
Temanna te aomata are e a tia n tibwai tamenina aika mwaiti, tao bon tii te manikangare, “Tera nanon ae ko na kukurei ngkana ko na aki katokaa?”12
N aron are e kauringiira Titita Oscarson n te ingabong aei, te tokanikai n te maiu e aki roko ni mwaitin te likes ae ti karekea ke iraman raoraom ke taan iriiri aika ti karekei. E karaoia, n iterana, iai rekerekena ma karekean te reitaki ae boongana ma tabeman ao e karekea te oota nakon maiuia.
Te kantaninga, ti kona n reiakinna bwa ti na koaua riki, ni kona riki ni kangare, ao e na uarereke te bwarannano ngkana ti noori tamnei aika a kaota raoi koauan te bwai ae riki are e na kamemeerei kabotau.
Te kabotau tiaki ti te bwai ae riki n ara tai ma aika riki naba n taai aika nako. Te Abotoro Bauro e kauringiia aomata n ana taia bwa “a bon baireia i bon i rouia, ni kabotaunariia ma ngaiia, ao a aki atai bwaai.”13
Ma riai aika mwaiti ao kairiiri ni kamanenaakin bwai n rabakau aika boou, ti na kamanena n reirei, ni kaunganano, ao n tabekirarake ni kaungaia tabeman nakon aia kabanea n tamaroa—nakon kamoakim i bon iroum. Ti na reirei naba ao ni kabwarabwarai kabonganaan rabakau aika boou n ae raoiroi nakoia te roro ae rikirake ao ni kauring iaon te irekereke ae buakaka ao n urubwai ni kabonganaana. Rinanoan bwaai ni kareke rongorongo rinanon matan te euangkerio e kona n totokoia man rikina bwa roon te tamnei inanon maiura.
Kainikatonga
Ti na maroroakina ngkai te roro ngkoa ao te bwai ni kakatai n te kainikatonga. Te kainikatonga bon kaitaran te nanorinano, are “te moti nakon ana kantaninga te Uea.”14 Ngkana ti onrake n te kainikatonga, ti katoka iaora te karineaki nakon anganakiia tabeman, ao te Uea. N tainako ao te kainikatonga e kaiangatoa; bon te nano ni kan karekea ae mwaiti riki ao ni iangoia ae ti nakoraoi riki nakoia tabeman. Te kainikatonga e kaotinakoa kanoana te un, te kairiribai; te nano n riribai ke te rawa ni kabwarabure. Te kainikatonga, e kona ni kabwautaki ni katein Kristo n nanorinano.
Reitaki, riki bon utu aika kaan ao ake ko tangiriia, riki ma utu aika a kaan ao aika tangiraki—bon imarenan te buu te mwaane ao te aine—a kaungaaki n te nanorinano ao a totokoaki n te kainikatonga.
N ririki aika mwaiti n nako, te tia kakoroi mooti n te tabo ni bobwai ae bubura e weteai bwa ti na taetae ibukin ana kambwana, are e a tia ni kaboaki nako iroun temanna are e kaiangatoa ma ngaia. Ngaia ao a angiia aomata n te etekuata e rang korakora aia raraoma bwa e a kan bua aia mwakuri. N ataakina bwa I rangi n tataneiai ma taan tararua aika a maan n te mwakuri are a kaboa te kambwana, e butiai ngkana N na tauraoi ni kabwarabwara ao n anga taeka ni kamoamoa ibukina, riki ni bairea te bowi ibukina. E kainna imwiina n ana taeka aei: “Kam ataa te bwai ae a taekinna? ‘A na mauna nako aika nimamannei!’”
I oota n ana taeka bwa e raka riki n aekaki ae nanona te manikangare. I ataa te manikangare. Ma iai te bwai ae bongana are I namakina koron bukina bwa ea na manena nakoina. I kaeka, “Koauana raoi, tiaki anne are a taekinna. Ni bon koauana, bon tii kaitaraana. ‘Aika a nimamanei a na abana te aba’15 bon anne are a taekinna.”
N au taneiai n te Ekaretia ao n rinanon au mwaakuri ae I atatai iai, tabeman aomata aika moan te tamaroa, ao ni mwamwakuri aika I a tia n ataia a tia ni mena ibuakoia aika nimamanei ao n nanorinano.
Te nanorinano ao te nimamanei a bon rangi n irekereke. Ti na ururinga are “akea ae butimwaeaki imatan te Atua, ti ngkana e nimamanei man n nanorinano nanona.”16
I tataro bwa ti na kekeiaki ni kararoa roon te tamnei ni kainikatonga man ramwanean tamaroan te nanorinano.
Kabaneana
N kainana, maten taai bon kamiimiin aron te karikibwai ae kakamataku rinanon te tamaroa, te butimwaai, ao te oota ao ootan taai ae kona ni bane n rabunaki n te bwai ae akea bongana, are e karika te rotongitong ao te mwaitoro.
Te bwai ae kamiimi e kona ni kamarurungaki n te iango n tamnei, ngkana bwaai aika akea maneia a kaan ao a tuuka te tamaroa, te tangira, ao otan karawa n ana euangkerio Iesu Kristo, e onea mwiina n te mariri n te rotongitong.
Nangoan te mata a karaoaki ni kamanoa te taratara n te tabo are mena iai roon maten taai e kona n totokoa te uruabwai ae teimatoa ao riki te mataki.17 “Kiratin te euangkerio” kanoana te rabakau ao te koaua n reirein te euangkerio ao otenanti a katauraoa ana kantaninga te euangkerio are e konani karaoa ae ti te arona kamanoan te tamnei ae korakora ao kaitiakana ibukiia tabeman ake a reke ni kakamaakun buan ootan te tamnei.
Ngkana ko kunea te bwai ae taraa n tuka te oota ao kakukurein te euangkerio inanon maium, I kaoko bwa ko na katikua n ana taratara te euangkerio. Taratara rinanon ana kiraati te euangkerio ao n taratara raoi n aki kariai bwaai aika akea bonganaia ao n akea uaaia n te maiu ni kamamaraa am taratara n te maiu ae akea tokina n te babaire ni kukurei ae korakora. Ni kauarerekea, tai kariai roon ootan karawa ni kananououa maium.
Koaua
I kaota au koaua bwa akea bongan te totoko are e na totokoa ara taratara n ootan te euangkerio, te oota bon are ikekei. Te butimwaai, te koaua ao te oota bon ana euangkerio Iesu Kristo. I kaota koauan ana tangira Tamara are I Karawa, Natina, Iesu Kristo; ao Ana mwakuri te Nati bwa ara Tia kamaiu ao te Tia Kaboi Maiura. N aran Iesu Kristo, amen.