Taeka n Akoi Ake a Kakawaki Ma Ni Moa ni Kakanato
Ana babaire ni kakukurei te Tama are i Karawa iai inanona te reirei, otenanti, berita aika tabu, ao taeka n akoi aika a kakawaki ma ni moa ni kakanato bwa kam aonga ni buokanibwai n te aro n Atua.
Teuana te bwai ae kaangaanga ae ti kaitara ma ngaia ni katoabong bwa ti na aki raraomaeakin bwain aon te aba bwa n ana ara tai ao korakorara ae mwaiti are ti na aki kaaki taekan bwaai aika akea tokiia ake a kakawaki riki.1 Ti kona ni kai bitaki man uringakin ao kabaneakin ara iango iaon bwaai n tamnei aika kakaawaki ibukin tabera aika mwaiti ao katabeara. N tabetai ti kataia ni kakoroi bukin bwaai aika mwaiti aika ti na kona ni mwaninga iai ara kouru ao bukin tera ti kataia ni kakoroa bukina.
Te Abotoro Betero e kauringiira bwa ibukiia ana abotoro Iesu Kristo, “E a tia mwakan Karawa n anganiira bwaai ni kabane ake a kaineti ma te maiu ao te aro n Atua, rinanon te atatai mai irouna are e a tia ni weteira nakon te mimitong ao te tamaroa:
“Ake E anganira iai taeka n akoi aika a kakawaki ma ni moa ni kakanato; ba kam aonga ni buokanibwai n te aro n atua ni baikai, ngkai kam birinako man te buakaka ae mena i aon te aba n te kaibabaru.”2
Au rongorongo e kamatatai kakaawakin berita n akoi ake a moa ni kakanato ae kabwarabwaraaki iroun Betero bwa kauring ni koaua bwa ti na nakea ni mwanangara n te maiu aei ao bukin tera. N na maroroakin naba kaantaninga ibukin te bong ae te Tabati, te tembora ae tabu, ao mweengara ni buokiira n uring berita n tamnei aika kakawaki aikai.
I kakorakoraai n tataro bwa e na reireiniira te Tamnei ae Raoiroi ngkana ti bane ni iangoi koaua aikai a kakaawaki aikai.
Kinaakira Iroun te Atua
Ana babaire ni kukurei Tamara are i Karawa iai inanona te reirei, otenanti, berita aika tabu, ao taeka n akoi aika a kakawaki ma ni moa ni kakanato bwa kam aonga ni buokanibwai n te aro n Atua. Ana babaire e kabwarabwara arora ae akea tokina ao te kawai ae ti riai n iria n reiakini, bitaki, rikirake, ao kabaneana, ni maeka ma Ngaia n aki toki.
N aron are e kabwarabwaraaki n “Te Utu: Te Katanoata nakon te Aonaaba”:
“Ni kabane aomata—mwaane ao aine—a karikaki ni katotongan te Atua. Ngaiia bon naati mwaane ao aine aika tamnei aika a tangiraki, ao, n aron anne, iai rikiia mai karawa ao tokin kawaia mairoun te Atua. …
“N te maiu n tamnei, naati mwaane ao aine aika tamnei a ataia ao a taromauria te Atua bwa Tamaia ae Akea Tokina ao a butimwaai Ana babaire n te aro are a kona iai Natina ni karekea te rabwata ao te atatai n aonaaba n waaki nakon te kororaoi ao n tokina a na ataa aroia n te anua n Atua bwa ngaiia taan bwaibwai n te maiu ae akea tokina.”3
E berita te Atua nakoia Natina bwa ngkana a ira reirein Ana babaire ao ana katooto Natina ae Tangiraki, ni kawakin tuua, ao ni kekeiaki n onimaki ni uaa te toki, ngkanne ibukin tamaroan ana mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu, a na “karekea te maiu are akea tokina, are te bwai n tituaraoi ae moan te korakora mai i buakon ana bwai n tituaraoi nako te Atua.”4 Te maiu ae akea tokina bon te berita ae te kabanea n rietata ao ni kakawaki.
Te Manga Bungiaki n te Tamnei
Ti atai riki taeka n akoi ake a kakawaki ma ni moa ni kakanato ao ni moanna n taua arona mairoun te Atua man kaekaan te wewete mairoun te Uea nakon neboakina ma tamaroana. N aron are e kabwarabwaraaki iroun Betero, e kakoroaki nanon te wewete aei man ara kekeiaki ni birinako man te buakaka are mena i aon te aba.
Ngkai ti waaki nako n tauraoi n tibwaia ma te onimaki iroun te Tia Kamaiu, ao ibukin Ana Mwakuri ni Kamaiu man mwaakan te Tamnei ae Raoiroi, “te bitaki ae moan te korakora [e na riki] iroura, ke inanora, n te aro are akea te nano ni kan karaoa ae buakaka, ma n teimatoa ni karaoa ae raoiroi.”5 Ti na bane ni manga bungiaki; eng, manga bungiaki inanon te Atua, ni ibitaki man [ara] bwai n rabwata ma aroia ni bwaka, nakon te aro n raoiroi, ao ni kabooaki iroun te Atua.”6 “Ma ngaia aei ngkana e mena te aomata i nanoni Kristo, ao bon te aomata ae tibwa karikaki nabangkai: a bwaka nako bwaai nikawai; noria, a riki ba te bwai naba ngkai.”7
Te bitaki ae bwanin anne n arora e aki waekoa n riki ke n te tai ae ti teuana. N aron te Tia Kamaiu, ti karekea naba “aki bwanininna n te moan, ma e [karekea] te akoi ibukin te akoi.”8 “Bwa taraia, e kangai ana taeka te Uea ae te Atua: Nna anganiia natiia aomata teutana i mwiin teutana; ao a na kakabwaiaki akana a ongotaeka nakon au reirei, ao ni kauki taningaia nakon au taeka n reirei, bwa e na reke irouia te wanawana.”9
Otenanti n te nakoanibonga ao berita aika tabu a kakaawaki n te waaki ae reitinako aei ni mangabungiakin tamnei; boni ngaia naba ake e a tia te Atua n rineia ngaia are ti karekea iai Ana taeka n akoi aika a kakawaki ma ni moa ni kakanato. Otenanti ake a tau ni karekeaki ao n teimatoa n uringaki e kauki kawai mairoun te Atua are e a kona iai mwaakan te aro n Atua n roko inanon maiura. Berita aika a teimatoa ni karineaki ao ake a uringaki n tainako a katauraoa te kaantaninga ao te koaua n tainako are ti na karekei kakabwaia iaon te aba ao ibukin te maiu ae akea tokina.
Te katooto, e berita te Atua nakoira, ni kaineti ma ara kakaonimaki, ti na teimatoa ni karekea aia iraorao taian Atua ni kateniman, are bon te Tamnei ae Raoiroi,10 bwa rinanon Ana Mwakuri ni Kamiu Iesu Kristo ti kona ni karekea ao n teimatoa ni kawakina kabwaraan ara bure,11 ti na kona ni karekea te rau n te aonaaba aio,12 bwa e a tia te Uea n urui ana kabaebae te mate bwa e aonga n ae akea ana tokanikai te ruanimate,13 ao a kona utu ni kabaeaki ibukin te tai aei ao ae akea tokina.
N aron ae ataaki, taeka n akoi ake a kakawaki ma ni moa ni kakanato aika mwaiti are e anganiia Natina te Tama are i Karawa e aki kona ni warekaki ke ni kabwarabwaraaki. E ngae n anne, riki mwakoron berita n akoi aika I a tibwa kaoti e riai ni karikiira ngaira n tatabemaniira nako n “tei ni miimi”14 ao “ni bwaka ni bobaraki n neboa te Tama”15 n aran Iesu Kristo.
Uringakin Taian Berita
E kauringiira Bereitenti Lorenzo Snow, “Ti na bae ni kona ni mwaninga te kantaninga n te maiu aei, are ngaia bukina Tamara are i Karawa e kanakomaira ikai (nakon te aki mamate), ao ni karekea naba te wewete ae moan te raoiroi are ti a tia ni weteaki nako iai, ngaia ae irarikin are te tokanikai iaon bwaai aika aki ao n aki teimaan … , ti teimatoa naba ni kariaira ni kabanei ara iango iaon bwain te aonaaba aei n aki karekea te ibuobuoki mai ieta are e a tia te Atua ni kateia, are ti te bwai ae kona ni kariaira bwa ti na tokanikai iaon [bwaai aika aki teimaan].”16
Te bong ae te Tabati ao te tembora ae tabu boni ngaai reken bwaai n ibuobuoki mai i karawa aika karaoaki iroun te Atua ni buokiira ni karietaira riaon kamangaongao ao mwakuri buaka n te aonaaba. Ti taku n ara iango bwa te kantaninga raoi ibukin kawakinan te bong ae te Tabati bwa e na tabu ao te nakon te tembora a irekereke, ma a bon kaokoro. I kakoaua, e ngae n anne, bwa kaantaninga aikana uoua aikanne bon ti tebo ao a uaia ni mwakuri ni kakorakoraira n tamneira n tatabemaniira nako ao inanon mweengara.
Te Tabati
Imwiin are e kariki bwaai ni kabane te Atua, E motirawa n te kaiti bong ao n tua bwa te bong are teuana anne ni katoa wiiki e na riki bwa te tai ni motirawa ni buokiia aomata bwa a na Uringnga.17 Te Tabati bon ana tai te Atua, te tai ae tabu are e a tia ni kaokoroaki ibukin Neboakina ao ibukin butimwaean ao uringakin korakoran Ana berita man kakaawaki.
E a tia te Uea n anga te kaetieti n te bong aei:
“Ao bwa kam aonga n kawakiningkami raoi man baarekan te aonaaba, ko na nakon te auti n tataro ao ni karaoi mwakuri aika tabu n au bong ae e tabu;
“Bwa e koaua ae aio te bong ae I a tia n rineia ibukim bwa ko na motirawa man am mwakuri nako, ao ko na anga am nebo nakon are Moan te Rietata.”18
Ngai ae, n te Tabati ti taromauriia te Tama n aran te Nati man irakin otenanti ao n reiakin taekana, karekei, uringngi, ao ni kaboouan berita. N Ana bong ae tabu, ara iango, ara mwakuri, ao kateira bon kanikiina aika ti angan te Atua ao kaotan ara tangira Nakoina.19
Teuana riki te kantaninga ibukin te Tabati bwa e na karikirakei ara taratara man bwain te aonaaba nakon kakabwaia aika akea tokiia. Ngke ti kamaenakoira man te tai ae tabu aei man mwakuri aika mwaiti n tabetaben maiura, ti kona n “taraa te Atua ma ni maiu”20 man karekean ao uringakin berita aika korakora ma ni kakawaki ike ti a riki iai bwa taan buokanibwai n te aro n atua.
Te Tembora ae Tabu
E aki toki te Uea n tuangiia Ana aomata bwa a na katei tembora, taabo aika tabu aika a kona iai aomata Aika Itiaki ni karaoi nebonebo n te euangkerio ao otenanti ibukiia ao ibukiia maate. Tembora bon taabo aika moan te tabu man tabo n nebonebo ni kabane. Te tembora bon ana auti te Uea, te tabo ae tabu are e a tia ni katabuaki ibukin neboakin te Atua ao ibukin karekean ao uringakin Ana berita aika tamaroa ao ni kakawaki.
E a tia te Uea n anga te kaetieti n te bong aei, “Barongaingkami; katauraoi bwaai nako aika kainnanoaki; ao katea te auti, ae te auti n tataro, te auti n aki mamatam, te auti n onimaki, te auti n reirei, te auti ae mimitong, te auti ae baireaki raoi, ana auti te Atua.”21 Boton raoi te kaantaninga ibukin te taromauri n te tembora bon karaoan otenanti ao n reirei aron, karekean, ao uringakin, berita aika tabu. Ti iango, mwakuri, ao ni kunnikaira n ae kaokoro n te tembora nakon taabo tabeua aika ti na nako iai.
Te kantaninga raoi ibukin te tembora bwa ti na karikirakei ara taratara man bwain te aonaaba nakon kakabwaia aika akea tokiia. Ngkana ti kamaenakoira man te tai ae uarereke man bwain te aonaaba aika ti taneiai ma ngaai, ti kona n “taraa te Atua ma ni maiu”22 man karekean ao uringakin berita aika korakora ma ni kakawaki ike ti a riki iai bwa taan buokanibwai n te aro n atua.
Taiaoka n taraia bwa te bong ae te Tabati ao te tembora, bon taai aika tabu ao taabo aika tabu ae kamatoaaki ibukin taromauriakin te Atua ao ibukin karekean ao uringakin Ana taeka n akoi ake a kakawaki ma ni moa ni kakanato nakoia Natina. N aron are e kabwarabwara te Atua, boton te kantaninga ni bwaai n ibuobuoki mai ieta aika uoua aikai bon ti tebo: ni kamwaakai ao ni kaokioki ara taratara iroun Tamara are i Karawa, Ana Rikitemanna, te Tamnei ae Raoiroi, ao berita aika a irekereke ma otenanti ao berita aika tabu n ana euangkerio te Tia Kamaiu ae kaokaki.
Mweengara
Ae kakawaki riki, e riai te mweenga n riki bwa te tai ao te tabo ike aomata ao utu nako a uring iai ana berita te Atua aika a kakawaki ma ni moa ni kakanato. Kitanakin mweengara ni kabanea te tai ni bootaki n te Tabati ao n rin n ana tabo ae tabu te tembora e kakawaki ma e aki tau. Ti ngkana ti uota te tamnei ao te korakora aika a reke man waaki ni kakukurei aika tabu ma ngaira rikaaki nakon mweengara ae ti kona iai n reitanako ara taratara iaon te kantaninga ae tamaroa n te maiu ae mamate ao n tokanikai iaon mwakuri buaka n te aonaaba. A riai ara Tabati ao ara taneiai n te tembora n riki bwa ana bwai te tamnei are e kaoni aomata nako ao utu ao mweengara ma kauring aika teimatoa n reirei aika ti a tia n reiakin, n raonaki ma mwaakan te Tamnei ae Raoiroi, ma te rairaki nakon te Uea Iesu Kristo ae teimatoa ao ni kakorakoraaki, ao ma “te kantaninga ae tamaroa ma ni kororaoi”23 n ana berita te Atua aika akea tokiia.
Te Tabati ao te tembora e kona ni buokiira ni katei inanon mweengara “te kawai ae kororaoi riki”24 ngkana ti “boti bwaai ni kabane, aika bwaini karawa, ao bwaini aonaba; i nanoni Kristo.”25 Tera ae ti karaoia ni mweengara ma Ana tai ae tabu ao ma ae ti a tia n reiakinna n Ana tabo ae tabu bon te bwai ae riai n riki bwa taan karekea arona n Atua.
Te Berita ao Te Kakoaua
Ti kai kona ni kaitarai man bwaai aika teimatoa ao n tataneiai te aba iai ni kaineti ma te maiu ae mamate. Te matu, te amwarake, kunnikai, te mwakuri, takakaro, kataneiai, ao waaki ni kakukurei aika a riai ao ni kakawaki aika mwaiti. Ma n tokina, tera ae ti tau nako iai bon mwiin wanawanara ao nanora n reirei mairoun te Tama, te Nati, ao te Tamnei ae Raoiroi; tiaki ti ikotan mwaitin ara mwakuri ni katoabong inanon ara tai ni maiu.
Te euangkerio e raka riki nakon tauan mwiin mwakuri aika onoti aika a na karaoaki, ni bon arona, bon kabotauan koaua aika korakora aika reitaki ma te euangkerio ma te kunnikai ae korakora ae a na ituaki ao n ikotaki bwa a na kareka te kunnikai ae tamaroa “a bane ni kaboraoaki”26 ao ni waeaki ni kabane, e katikiraoaki ni buokiira n riki n ai aron Tamara are i Karawa ao te Uea Iesu Kristo, riki taan karaoia n arona mai iroun te Atua. Ni koauana, ti kamatakiiaki man kabanean ara iango iaon bwaai aika bwain te tamnei man kabanean am iango iaon bwaai aika aki kakawaki”27 ngke te kabanea n rietata ni koaua n tamnei are e kamatataaki n te tiententi are mai imwaina e taonaki nako man ana tararua, tabeaiangan, ao kaangaangan te aonaaba.
Ngkai ti wanawana ao ni kaoa te Tamnei ae Raoiroi bwa te tia kairiira,28 I berita E na reireiniira te bwai ae koaua. “E na kakoaua iroun Kristo, [ao] ni kaungaira ma te taratara are mai irouna”29 ngkai ti kekeiaki ni kakoroi nanon kawaira nakon te maiu are akea tokina ao n riki bwa taan karaoia n arona mai iroun te Atua.
I kaota au kakoaua bwa taeka n akoi ake a kakawaki ma ni moa ni kakanato n raonaki ma ara otenanti ao ara berita aika kakawaki a bon koaua. E a tia ni katanoata te Uea:
“I anga ni ngkami taian kaetieti bwa kam na kanga ni mwakuri i matau, bwa e aonga n riki aei bwa kamaiuakimi.
“Ngai, te Uea, I bae ngkana kam karaoa ae I taku, ma ngkana kam aki karaoa ae I taku, akea te berita nakoimi.”30
I kakoaua bwa Tamara are i Karawa e maiu ao bon te tia karika te babaire ni kamaiu. Iesu Kristo bon Ngaia Ana Rikitemanna, te Tia Kamaiu ao te Tia Kabooi Maiura. E maiu. Ao I kakoaua ae ana babaire ao ana berita te Tama, Ana Mwakuri ni Kamaiu te Tia Kamaiu, ao ana iraorao te Tamnei ae Raoiroi a karekea “te rau n te aonaaba aio, ao te maiu ae akea tokina n te aonaaba ae e na roko.”31 Man bwaai aikai I kakoauai n aran Iesu Kristo ae tabu, amen