Li k’anjel re k’amok-ib’ wi’chik sa’ usilal
Ninch’olob’ xyaalal li tuqtuukilal sa’ li aamej naxk’e xk’amb’al wi’chik qib’ sa’ usilal rik’in li Dios ut rik’ineb’ li qas qiitz’in wi tz’aqal tuulano ut kaw qach’ool chixsik’b’al.
Sa’ li po abril xnume’ naq li Awa’b’ej Russel M. Nelson kixq’axtesi xch’olob’ankil rilb’aleb’ li komon, kixye naq a’an jun na’leb’ chan ru naru xpaab’ankileb’ li ninqi taqlahom re xraab’al li Dios ut xraab’al qib’ chiqib’il qib’. Laa’o, jo’ aj k’anjel sa’ li Iglees, naqab’antioxi eere lee sumehom sa’ xb’aanunkil a’an. Naqab’antioxi eere naq xetaaqe li qaraarookil profeet sa’ li xchaq’al ru k’anjel a’in ut naqapatz’ eere naq meeroyb’eni xkomon xch’olob’ankil a’an. Ka’ajwi’ naq sub’omaq eerib’ ut numxinqex toj b’ar wi’ wankeb’ li kristiaan li wan rajom ru. Meekanab’ eerib’ chixk’oxlankil wi texnumxiq chi pak’po malaj chi huphu. Wi neke’qataaqe li kok’ na’leb’ xe’k’utman, taqak’am qib’ sa’ usilal rik’in lix lawil li tijonelil, ut naqayal qaq’e re naq li Santil Musiq’ej tixk’am qab’e, ink’a’ naru nokosach.
Sa’ li eq’la a’in nawaj aatinak eerik’in chirix jun na’leb’ sa’ rilb’aleb’ li komon b’ar wi’ moko aajel ta ru naq textaqlaaq, moko aajel ta ru naq teeq’axtesi resil chi k’uub’anb’il, chi moko junaq wankilal teeye wi’ ma xeb’aanu, ka’ajwi’ re li choxa. Tinwotz eerik’in jun ajwi’ li reetalil li rilb’aleb’ li komon.
Laj Grant Morrell Bowen a’an jun b’eelomej ut yuwa’b’ej aj trab’aaj li, jo’ naab’al kristiaan li neke’k’anjelak sa’ pim, kixk’ul jun xch’a’ajkilal rik’in tumin naq li rawimq re li paaps moko ki’el ta. A’an ut li rixaqil, xNorma, ke’ok chi k’anjelak sa’ jalan chik trab’aaj, rik’in xnumik li hoonal ke’nume’ chi wank sa’ jun chik tenamit, ut ke’ok wi’chik xtawb’aleb’ xtumin. A’b’anan, sa’ jun chik ch’a’ajkilal kixk’ul, li Hermano Bowen kiraho’ tz’aqal xch’ool, naq sa’ jun seraq’ik rik’in li obiisp re tixk’ul raj li ch’ina hu re ok sa’ li santil ochoch, li obiisp ink’a’ mas kixpaab’ naq laj Morrel kixye naq naxtoj chi tz’aqal lix lajetqil.
Ink’a’ ninnaw ani reheb’ li winq naxye li yaal sa’ li hoonal a’an, a’b’an ninnaw naq li Hermana Bowen ki’el sa’ li seraq’ik a’an rik’in lix ch’ina hu re ok sa’ li santil ochoch chi ak’ob’resinb’il, ut li Hermano Bowen ki’el chaq rik’in jun nimla josq’il li kinajtob’resin re rik’in li Iglees chiru o’laju chihab’.
Maare moko aajel ta ru xnawb’al ani kixye li yaal chirix li lajetqil, aajel b’an ru xk’eeb’al reetal naq laj Morrell ut li obiisp ke’sach sa’ xch’ooleb’ lix taqlahom li Kolonel li naxye, “Chak’am aawib’ sa’ usilal chi junpaat rik’in li xik’ na’ilok aawe, ” ut li na’leb’ kixk’e laj Pablo li naxye, “Mixulq’i li saq’e chi toj yooq lee josq’il.” Li k’a’ru xk’ulman a’an naq ink’a’ xe’xk’am rib’ sa’ usilal ut naq li saq’e kinume’ sa’ xb’een lix josq’il li Hermano Bowen chiru k’iila kutan, k’iila xamaan, k’iila chihab’; b’ar wi’ nak’utb’esiman li raatin jun reheb’ laj Romano kiwan junxil kutan li tz’aqal chaab’il xna’leb’, li kixye, “Li josq’il, wi ink’a’ na’isiman, mas nasachok wi’chik chiru li k’a’ru xyoob’an re.” A’b’anan, li sachb’a-ch’oolej re li k’amok-ib’ sa’ usilal junelik wan choq’ qe, ut xb’aan lix rahom choq’ re lix junkab’al ut choq’ re li Iglees li naxnaw naq tz’aqal yaal, laj Morrell Bowen xq’aj chaq sa’ li Iglees. Tinseraq’i eere chan ru naq xk’ulman a’an.
Laj Brad, ralaj li Hermano Bowen, a’an jun qamiiw ut aj chaab’il k’anjel sa’ xch’uuteb’ laj Setenta re Area nak’anjelak aran Idaho. Laj Brad wan chaq re junlaju chihab’ sa’ li hoonal a’an, ut chiru o’laju chihab’ kiril xt’anik xpaab’aal lix yuwa’, li kichal jo’ ruuchinihom li josq’il ut li xik’ ilok kiraw. Tento xb’aanunkil k’a’ruhaq. Jo’kan naq a’an, naq yoo chaq chi nach’o’k chaq xkutankil li B’antioxink sa’ li chihab’ 1922, laj Brad, li wan chaq re waqib’ xka’k’aal chihab’ ut yoo chaq chi tzolok sa’ li Universidad Brigham Young; li rixaqil, xValerie; ut laj Mic, lix k’uula’al, us ta moko chaab’il ta li kutan, xkoheb’ toj Billings, Montana. Chi moko jun nimla saqb’ach li ke’xten wi’ rib’ nach’ rik’in West Yellowstone kiramok reheb’ naq te’rula’ani chaq li Hermano Bowen, li yuwa’b’ej.
Naq ke’wulak, laj Brad ut li ranab’ xPam ke’aatinak xjuneseb’ rik’in lix yuwa’eb’. Laj Brad kixtikib’ aatinak rik’in sahil ch’oolejil, “Laa’at jun tz’aqal chaab’il yuwa’b’ej ut junelik qanawom jo’ k’ihal nokohaara. A’b’anan, wan k’a’ru ink’a’ us wan ut kama’an wanjenaqat chiru naab’al li hoonal. Sa’ xk’ab’a’ naq katrahob’tesiik jun sut, chixjunil li qajunkab’al rahob’tesinb’il wan chiru naab’al chihab’. Moko us ta wanko ut ka’ajwi’ laa’at nakatru chi yiib’ank re a’an. B’aanu usilal, chirix chixjunil li hoonal ak xnume’, ma naru taawab’i laa waam re xkanab’ankil chi ixb’ej li xak’ul junxil rik’in li obiisp a’an ut taab’eresi li junkab’al a’in sa’ li evangelio jo’ ak aab’anuhom chaq?”
Maak’a’ k’a’ru kixye. Chirix a’an, li Hermano Bowen kirileb’ sa’ wiib’al, eb’ lix kok’al, ut kixk’e reetal naq a’aneb’ li b’aq elenaqeb’ chaq sa’ xb’aqel a’an ut tib’ elenaqeb’ sa’ xtib’el a’an, ut kixye chi q’un xyaab’ xkux, “Hehe’. Tinb’aanu a’an.”
Ke’saho’ xch’ool, us ta sachsookeb’ xch’ool xb’aan li kixye, laj Brad Bowen ut lix junkab’al ke’ril lix yuwa’ ut li b’eelomej ajwi’ chixsik’b’al li obiisp wan sa’ li hoonal a’an rik’in sahil ch’oolej re xk’amb’al rib’ sa’ usilal re xtusub’ankil ru lix yu’am. Jo’ jun sumehom tz’aqal re ru re li ula’anink ke’xb’aanu, li obiisp, li naab’al sut kixb’oq li Hermano Bowen chi q’ajk, kixk’e jun tz’aqal xnimla q’alunkil laj Morrell.
Chiru wiib’ oxib’ xamaan—ink’a’ na’ajman ru naab’al li hoonal—li Hermano Bowen ak q’ajenaq chi junajwa sa’ li Iglees ut kixtaw wi’chik li k’ulub’ej aajel ru re ok sa’ li santil ochoch. Sa’ junpaat kixk’ulub’a jun li b’oqb’il k’anjel re xb’eresinkil jun li ch’ina uq’ej wan sa’ rajb’al ru b’ar wi’ ka’ajwi’ oob’ xka’k’aal li kristiaan komoneb’ ut kixk’e chi k’iik toj reetal naq kiwulak jo’ jun nimla ch’uut rik’in numenaq jun cient chi komon. Chixjunil a’an kik’ulman haye’ meero ciento chihab’ chaq anajwan, a’b’an li ruuchinihom rilom jun alalb’ej ut jun xrab’in li yuwa’b’ej a’an, ut li rajom xch’ool li yuwa’b’ej a’an chi kuyuk maak ut xkanab’ankil chixjunil chi ixb’ej us ta ink’a’ tz’aqaleb’ re ru li kristiaan, kixk’ameb’ chaq li osob’tesihom li toj yookeb’ ajwi’ chixk’ulb’al li junkab’al Bowen—ut li yooqeb’ chixk’ulb’al chi junelik.
Ex was wiitz’in, li Jesus naxpatz’ qe naq “Toowanq sa’ komonil rik’in rahok” ut “maajun wech’ink-ib’ taawanq sa’ eeyanq.” A’an kixjultika reheb’ laj Nefita naq: “Ani wan rik’in li musiq’ej re wech’ok-ib’, a’an moko we ta.” Chi yaal naq, li qawanjik rik’in li Kristo taak’ub’laaq ru xb’aan —malaj nim k’anjel tixb’aanu— jo’ chanru nokowan rik’in li qas qiitz’in.
A’an kixye: “Wi … teeraj chalk wik’in, ut taajultiko’q aawe naq laa was aawiitz’in wan k’a’ruhaq nach’a’ajko’ wi’ aawik’in—
“K’am aab’e rik’in laa was aawiitz’in, ut xb’een wa chak’am wi’chik aawib’ sa’ usilal rik’in laa was aawiitz’in, toja’ ut naq chatchalq wik’in chi anchal rajom aach’ool, ut laa’in tatink’ul.”
Relik chi yaal, chiqajunilo laa’o naru najultiko’ qe naab’al li toch’e’k ut rahil ch’oolejil qak’ulum junxil ut taajultiko’q raj qe li rahilal toj narisi li tuqtuukilal sa’ li qaam, sa’ li qajunkab’al malaj sa’ li xk’aleb’aal anihaq. Maare laa’o xoob’aanun re li rahilal a’an malaj laa’o xoorahob’tesiik, eb’ li toch’olal a’an tento naq te’k’iraaq re naq sahaq toowanq jo’ naraj li Dios naq toowanq. Jo’ li xtib’el wa li ak ch’am chik, maak’a’ chik na’ok wi’ eere, ka’ajwi’ b’an chik re xtz’eqb’al. B’aanuhomaq usilal, meek’e chik xna’aj a’an sa’ lee raam. Jo’ kixye laj Prospero re laj Alonso li kixjal xk’a’uxl sa’ li seraq’ La tempestad, “Miqiiqa junaq rahil ch’oolejil li ak sachenaq raj chik.”
“Chookuyuq maak, ut taakuye’q qamaak,” kixk’ut li Kristo sa’ xq’ehil li Ak’ Chaq’rab’. Ut sa’eb’ li qakutan: “Laa’in, li Qaawa’, tinkuy xmaak li ani nawaj xkuyb’al xmaak, a’b’an sa’ eeb’een laa’ex teneb’anb’il xkuyb’aleb’ xmaak chixjunil li winq.” A’b’anan, aajel ru naq a’ yaal ani eere laa’ex li nawan rik’in rahil ch’oolej chijultiko’q eere naq li k’a’ru ink’a’kixye. A’an ink’a’kixye, “Moko wan ta eek’ulub’ chireek’ankil li tz’aqal rahilal xb’aaneb’ li rahilal eek’ulum xb’aan junaq chik li kristiaan.” Ink’a’ ajwi’kixye, “Re naq tatkuyuq maak chi tz’aqal re ru tento tatwanq rik’in ani ink’a’ us choq’ aawe, malaj tatq’ajq b’ar wi’ nakattawasiik.” A’b’anan, us ta nokohob’e’ chi jwal yib’ ru, ka’ajwi’ tooruuq chixq’axb’al ru lix rahil qach’ool naq naqak’e li qoq sa’ li b’e b’ar wi’ wan li tz’aqal k’irtesiik. Li b’e a’an, a’an li b’e re li kuyuk maak li kib’eek wi’ li Jesus re Nazaret, li kib’oqok qe chiqajunjunqal, “Kim, taaqehin.”
Sa’ li b’oqom a’an re wank jo’ xmoos ut xyalb’al xb’aanunkil li kixb’aanu a’an, li Jesus naxpatz’ qe naq toowanq jo’ k’anjeleb’aal re li rusilal; naq “laa’o b’i’ li xtaql li Kristo” xb’aan naq “kixq’axtesi qe li k’anjel re li k’amok-ib’ sa’ usilal rik’in,” jo’ kixch’olob’ laj Pablo reheb’ aj Korinto. Laj K’irtesinel re chixjunil li toch’olal, li naxtiikob’resi chixjunil li ink’a’ tiik, naxpatz’ qe naq tookanjelaq rik’in a’an sa’ li xchaq’al ru k’anjel re xk’amb’al tuqtuukilal sa’ li ruchich’och’ b’ar wi’ ink’a’ taatawmanq li tuqtuukilal chi jalan chik.
Jo’kan ut, jo’ laj Phillips Brooks kixtz’iib’a: “Laa’ex, li nekekanab’ naq li k’a’ru ink’a’ us nekenumsi toj wanqeb’ chiru k’iila chihab’ ut nekeroyb’eni xtuqub’ankil ru sa’ jun kutan; laa’ex, li nekekanab’ chi wank lee josq’il xb’aan xch’e’inkil eerib’ xb’aan naq ink’a’ nekesik’ ru xkanab’ankil chi ixb’ej anajwan li kaqalil ut xtuqub’ankil eewanjik; laa’ex, li nekexnume’ chixk’atqeb’ li winq sa’ josq’il ut ink’a’ neke’raatinaheb’, xb’aan junaq eejosq’il yal maak’a’ aj-e … ; laa’ex, li nekekanab’ … li raam anihaq chiroyb’eninkil li aatin re k’amok-ib’ sa’ usilal li nekek’oxla xyeeb’al … sa’ jun kutan, … ayuqex anajwan ut b’aanuhomaq li maare maajun wa chik taawanq eehoonal re xb’aanunkil.”
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, ninch’olob’ xyaalal naq li kuyuk maak ut xkanab’ankil li hob’leb’, li junxil malaj toje’, tz’aqal aajel ru choq’ re lix nimal lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo. Ninch’olob’ xyaalal naq, sa’ xraqik, li k’irtesiik sa’ musiq’ej ka’ajwi’ nawulak sa’ xk’ab’a’ li qachoxahil aj Tojol qix, li naxseeb’a rib’ chiqatenq’ankil rik’in “k’irtesink sa’ xxik’.” Nokob’antioxin chiru a’an ut chiru li qaChoxahil Yuwa’, naq kixtaqla chaq, naq li ak’ob’resiik ut li yo’laak wi’chik, ut jun li chalel kutan maak’a’aq wi’ li najter rahil ch’oolejil ut li junxil sachk, moko ka’ajwi’ ta taa’uxmanq, a’ b’an ajwi’ naq ak tojb’il chik jun xnimal ut jwal ra xtz’aq, li eetalinb’il rik’in lix kik’el li Karneer kihoye’.
Rik’in xwankilal jun apostol li k’eeb’il we xb’aan laj Kolol re li ruchich’och’, ninch’olob’ xyaalal li tuqtuukilal sa’ li aamej naxk’e xk’amb’al wi’chik qib’ sa’ usilal rik’in li Dios ut rik’ineb’ li qas qiitz’in wi tz’aqal tuulano ut kaw qach’ool chixsik’b’al. “Kanab’omaq wech’ok li jun rik’in li jun chik,” kixtz’aama li Kolonel. Wi nekenaw resil junaq li junxil toch’ol, k’irtesihomaq. Ilomaq eerib’ cherib’il eerib’ rik’in rahok.
Ex wamiiw raarookex inb’aan, ninpatz’ eere naq laa’aqex aj k’amol tuqtuukilal—xraab’al li tuqtuukilal, xsik’b’al li tuqtuukilal, xk’eeb’al chi uxmank li tuqtuukilal, xb’antioxinkil li tuqtuukilal. Nintz’aama a’an sa’ xk’ab’a’ li Awa’b’ej re Tuqtuukilal, li naxnaw chixjunil chirix li “tiq’e’k sa’ rochocheb’ li amiiw” a’b’an toj rik’in ajwi’ a’an kixtaw xmetz’ew re kuyuk maak ut kanab’ank chi ixb’ej—ut k’iraak—ut saho’k sa’ ch’oolej. A’an a’in lin tz’aam choq’ eere laa’ex ut choq’ we laa’in, sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’ Jesukristo, amen.