Wasei ni iTukutuku ni Veivakalesui Mai kei na Tucake Tale
Na Veivakalesui mai e nona o vuravura, ka sa bibi sara na kena itukutuku ena gauna nikua.
Ena koniferedi raraba oqo eda sa veivunauci ka lagata ena yaloreki na vakataucokotaki ni parofisai makawa “ena caka tale me vinaka kina na ka kecega,”1 me baleta na “soqon[i] vata n[i] ka kecega vei Karisito,”2 baleta na vakalesui mai ni taucoko ni kosipeli, na matabete, kei na Lotu i Jisu Karisito ki vuravura, na veika kece oqo e kovuti ena ulutaga “na Veivakalesui mai.”
Ia na Veivakalesui mai e sega ni baleti keda ga eda rekitaka tiko nikua. Na ivakatakila ni iMatai ni Raivotu e sega ni baleti Josefa Simiici duadua ga ia me veivakararamataki ka vunidina vei ira kecega era “gadreva na yalomatua.”3 Na iVola i Momani e iyauqaqa ni kawatamata. Na cakacaka vakalotu ni matabete ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei a vakarautaki me baleta na tamata kecega, oka kina o ira era sa sega ni bula tiko oqo. Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai kei na kena veivakalougatataki e baleti ira kece era vinakata. Na iSolisoli ni Yalo Tabu e baleta na tamata kecega. Na Veivakalesui mai e nona o vuravura, ka sa bibi sara na kena itukutuku ena gauna nikua.
O koya, sa ka bibi sara kina me tukuni yani na veika oqo vei ira na lewei vuravura, me ra kila kina ni sa sega ni rawa ni dua na ka bula me tiko ena serau ni Kalou, ka vakavo ga ena nona cakacaka dodonu, kei na loloma cecere, kei na nona loloma soli wale na Mesaia Tabu, o koya sa solia na nona bula me vaka na veika vakayago, ka sa taura lesu tale ena kaukauwa ni Yalotabu, me vakayacora kina na tucake tale mai na mate, ni sa imatai me tucake tale.”4
Mai na siga a vakasinaita kina o Samuela Simici na tacina na parofita na nona kato dreketi ena iVola i Momani se qai taba vou ka taubale yani me wasea na ivolanikalou vou, era se sega ni cegu na Yalododonu “ena nodra cakacaka me ra kila na lewei vuravura na veika oqo.”
Ena 1920, a tekivuna o Elder David O. McKay ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena gauna oya me veisiko wavoki me yabaki dua ki na veitabana ni kaulotu ena Lotu. Ena Me 1921, a tucake tu ena dua na ibulubulu lailai e Fagali’i, Samoa, ena yasa ni kedratou ibulubulu savasava vinaka e tolu na gone lalai, na luvedrau yalewa kei na rua na gonetagane o Thomas kei Sarah Hilton. O iratou na lalai oqo—qase duadua e yabaki rua—eratou a mate ena nodrau veiqaravi voli vakadaukaulotu na veiwatini gone o Thomas kei Sarah ena yabaki1800 vakacaca.
Ni se bera ni biuti Utah, e yalataka o Elder McKay vei Sarah, ni na sikova na kedratou ibulubulu na luvena mai Samoa me vaka ni se sega tale ni rawa ni lesu ki kea. A vola lesu mai vua o Elder McKay, “I Sister Hillton, o iratou na nomu lalai e tolu, ena madila vakanomodi … eratou sa tomana tiko na kaulotu vakaturaga a tekivutaki ena voleka na tolusagavulu na yabaki sa oti.” A qai tomana ena dua na qaqa ni serekali a bulia ga:
Ena liga dauloloma a sogoti kina na matadratou
Ena liga dauloloma a buli kina na ligadratou,
Ena liga ni vulagi a ukutaki kina na nodratou ibulubulu,
Eratou rokovi mai vei ira na tani, ka lolositaki mai vei ira na tani.5
Na italanoa oqo e dua ga vei ira na udolu vakaudolu, ka tukuni kina na gauna, na iyau kei na bula a soli ena 200 na yabaki sa sivi me wasei kina na itukutuku ni Veivakalesui mai. Na noda sasaga me da yacova yani na veimatanitu, veimataqali, duivosavosa kei ira na tamata e sega ni sa malumu sobu nikua, me vaka e vakadinadinataki ena nodra veiqaravi voli ena veikacivi vakadaukaulotu tudei e sivia ni tini sagavulu na udulu na cauravou kei na goneyalewa, kei ira na veiwatini , o ira na lewenilotu raraba era vakavoqataka voli na veisureti nei Filipe me ra lako mai ka raica;6 kei na milioni vakamilioni na dola e dau vakayagataki e veiyabaki me tokona na sasaga oqori, e vuravura raraba.
Me vaka ni sega na veivakasaurarataki ena noda veisureti, ia eda nuitaka ni na veirawai vei ira na tamata. Me yaco vakakina, au vakabauta ni gadrevi e tolu na ka: imatai, nomu loloma; ikarua, nomu ivakaraitaki; kei na ikatolu, nomu vakayagataka na iVola i Momani.
Na noda veisureti e sega ni ka ga meda dau taleitaka, ia e sa dodonu me ivakaraitaki ni loloma sega ni nanumi koya ga vakataki koya.7 Na loloma oqo, ka kilai me loloma cecere, na loloma savasava i Karisito, e noda me da kerea. E vakamasuti keda o Momani me da “masuta na Tamada ena yalomudou taucoko me vakasinaiti kemudou ena loloma oqo.”8
Me ivakaraitaki, au na wasea e dua na ka a wasea o Sister Lanett Ho Ching, ka rau veiqaravi tiko kei na watina, o Peresitedi Francis Ho Ching, ka vakatulewa tiko ena Samoa Apia Mission. E vakaoqo na ka a talanoataka o Sister Ho Ching:
“Ena vica na yabaki sa oti, a toki na neitou matavuvale ki na dua na vale lailai sara mai Laie, Hawaii. A veisautaki na ikelekele ni motoka ni neitou vale me itikotiko rumu dua ka a vakaitikotiko voli kina e dua na turaga na yacana ko Jonacani. A tiko tikivi keitou voli mai na dua tale na vanua o Jonacani. Keitou nanuma ni sega ni vakacalaka na nona biuti keitou vata na Turaga, keitou sa nanuma me keitou dolava na neitou dau vakaitavi kei na neitou lewena na Lotu. A marautaka o Jonacani na neitou veitokani ka dau taleitaka me dau tiko vata kei keitou. E dau taleitaka me vulica na kosipeli, ia e sega ni via soli koya ki na Lotu.
“Ni toso na gauna, sa vakatokai o Jonathan me ‘Momo Jonacani’ mai vei iratou na luvei keirau. Ni tubu tiko na neitou matavuvale, sa vakakina na nona kauwaitaka o Jonacani na veika keitou dau vakayacora. Na neitou veisureti ki na soqo ni sereki, siganisucu, soqo ni koronivuli, kei na itaviqaravi vakalotu sa dewa yani ki na lotu vakamatavuvale kei na nodra papitaiso na gone.
“Ena dua na siga a qiri au mai o Jonacani. A gadreva o koya na veivuke. E tauvi koya tiko na matenisuka sa draka vakaca sara tu na yavana ka gadrevi me sa musu me rawa ni bula. Era a tuberi koya voli na neitou matavuvale kei ira na lewe ni tabanalevu ena gauna ni vakatovolei oya. Keimami veivukevuke e valenibula ka soli na veivakalougatataki ni matabete. Ena nona qaravi voli o Jonacani ena vanua ni vakabulabula, keimami a samaka na nona itikotiko ena nodra veivuke na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei. Era a tara na matabete e dua na sala ni dabedabe qiqivaki me yaco ki na nona katuba kei na itautauri ena loma ni valenisili. Ni lesu mai vale o Jonacani, a luvuci vakalevu na yalona.
“Sa tekivu soli tale vei Jonacani na lesoni ni kaulotu. Ena macawa ni bera na Vakatawase, a qiri mai ka taroga, ‘Na cava o na cakava ena Bogi ni Vakatawase?’ Au vakananuma vua na neitou soqo ni marau vakayabaki. Ia a qai sauma mai ka kaya, ’Au vinakata mo lako mai ki na noqu papitaiso! Au vinakata meu tekivu donu ena yabaki vou oqo.’ Ni oti e 20 na yabaki ni ‘lako mai ka raica,’ ‘lako mai ka veivuke,’ kei na ’lako mai ka mai tiko,’ sa vakarau me papitaiso na yalo talei oqo.
Ena 2018, ni keirau a kacivi me peresitedi ka itokani ni kaulotu ki Samoa, sa mai lutu sobu na bula nei Jonacani. Keirau vakamasuti koya me kaukauwa tikoga me yacova na neirau lesu mai. A bula voli me dua tale na yabaki, ia sa vakarautaki koya na Turaga me lesu ki vale. Qai mai takali yani ena vakacegu ena Epereli 2019. E rau tiko na luvequ yalewa ena veibulu nei nodrau ‘Momo Jonacani ka lagata na sere vata ga keitou a lagata ena nona papitaiso.”
Au na vakamacalataka na ikarua ni gagadre ena kena wasei na itukutuku ni Veivakalesui mai ena taro oqo: na cava beka ena rawa ni taleitaki cake kina na nomu veisureti vua e dua? E sega beka ni o iko, na ivakaraitaki ni nomu bula? E lewe levu era sa rogoca ka ciqoma na itukutuku ni Veivakalesui mai a vesuki ira taumada na veika era a raica mai vua e dua se vei ira e vuqa na lewe ni Lotu i Jisu Karisito. Na ivakarau beka ni nodra sotavi ira na tani, na veika beka era a tukuna se sega ni tukuna, na dei ni yalodra ena veigauna dredre, se na kedra irairai walega.9
Se cava ga, eda na sega ni drotaka rawa na dina ni da gadreva me da kila vakavinaka ka bulataka na ivakavuvuli ni kosipeli vakalesui mai ena kena vinaka duadua me veirawai kina na noda veisureti. Oya e dua na ka ka vakatokai tu nikua me tikinibula tudei. Kevaka e tiko vata kei keda na loloma i Karisito, ena kila na tamata kecega ni noda loloma vei ira esa ka vakaidina sara. Kevaka e waqa ka rarama tiko e lomada na Yalo Tabu, ena vakacaudreva na rarama i Karisito ka tiko e lomadra.10 Na nomu bula ena solia na mana ki na nomu veisureti me ra lako mai ka vakila na reki ena taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito.
Na ikatolu ni ivakaraitaki au gadreva meu cavuta sa ikoya na kena vakayagataki ena yalo galala na iyaya ni saumaki mai ka caka me baleta na iotioti ni itabagauna vakakosipeli oqo, na iVola i Momani. Oqo sa ikoya na ivakadinadina kaukauwa ni nona veikacivi vakaparofita o Josefa Simici kei na ivakadinadina veivakadeitaki vakayalo kei na Tucake Tale nei Jisu Karisito. Na kena ivakamacala rabailevu ni nona ituvatuva ni veivueti na Tamada Vakalomalagi e sega ni vakatautauvatani rawa. Ni o wasea na iVola i Momani, o sa wasea tiko na Veivakalesui mai.
Ni yabaki tinivakacaca voli o Jason Olsen, a vakasalataki vakavica mai vei ira na lewe ni matavuvale kei na so tale me saqata na vakabauta Vakarisito. E rua na nona itokani vinaka, ka rau lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, eratou a dau veitalanoataka vakalevu na lotu. Erau dau sauma ena vakarokoroko na nona itokani o Shea kei Dave, na nodra ile eso vei Jason me saqata na vakabauti ni vakavuvuli me baleti Jisu Karisito. Oti, erau a qai solia vua e dua na iVola i Momani, ka kaya, “Na ivola oqo ena sauma na nomu taro. Yalovinaka mo wilika.” A ciqoma ena lomalomarua ka biuta ena nona kato dreketi, ka mai tu yani kina me vica vata na vula. A sega ni vinakata me biuta tu mai vale de ratou na raica na lewe ni nona matavuvale, ka sega ni vinakata me vakararawataka na yalodrau o Shea kei Dave ena nona vakasuka. Oti, a mani qai vakadeitaka me sa na vakama na ivola.
Ena dua na bogi, ni taura tu e dua na masese ena dua na ligana kei na iVola i Momani ena ligana kadua, a sa vakarau sara ga me vakama na ivola qai rogoca e dua na domo ena nona vakasama ka a kaya mai, “Kakua ni vakama na noqu ivola.” Ena kidacala, a tu vakadua. Oti, ni nanuma ni nona vakanananu ga, a tovolea tale me waqaca na masese. A baci rogo tale ena nona vakasama na domo: “Lako ki na nomu rumu ka wilika na noqu ivola.” A biuta tani o Jason na masese, taubale lesu ki na nona rumu ni moce, dolava na iVola i Momani, ka tekivu wiliwili. A kitaka tiko ena veisiga, ena vuqa na gauna e dau yacova yani na mataka caca. Ni yacova na kena itinitini ka masu, a qai vola o koya, “Au a vakasinaiti mai na dela ni uluqu ki na boto ni yavaqu ena Yalotabu. … Au a vakasinaiti ena rarama. … Oqo na gauna rekitaki duadua au se qai sotava ena noqu bula.” A segata me papitaiso ka yaco me daukaulotu.
E dau tukuni ni dina ga ni tu na loloma kei na yalodina, e vakavuqa, na noda veisureti me wasei na itukutuku ni Veivakalesui mai ena sega ni ciqomi. Ia ni nanuma vinaka: na tamata taucoko e ganiti ira na veisureti vaqo—“eda tautauvata kece ena mata ni Kalou”;11 sa marautaka tiko na Turaga na sasaga kece sara eda vakayacora, se cava ga na kena itinitini; ke sega ni ciqomi na veisureti e sega ni dodonu me tinia na noda veitokani; kei na nodra sega ni kauwai nikua ena rawa ni veisau me yaco me kauwai ena dua na siga mai muri. Se cava ga, ena dei tikoga na noda loloma.
Meda kakua ni guilecava ni Veivakalesui mai e sa lako sivita mai na veika dredre kei na solibula. Oqori e iulutaga ni veitalanoa ena dua tale na siga. Eda rekitaka nikua na vua ni Veivakalesui mai, e dua vei ira na kaukauwa uasivi ka tu tale me vauca na veika e vuravura kei lomalagi.12 Me vaka sa vakaraitaki ena vica vata na yabaki sa oti mai vei Peresitedi Gordon B. Hinckley, “Kevaka me dua tale na ka e ivatuka ni rarawa kei na dredre na mosi ni veivakalesui mai ia sai koya na kaukauwa ni veivauci ni matabete me vauca vata na matavuvale me tawamudu, ena levu cake na veika oqori mai na isau cava ga.”13
Na yalayala ni Veivakalesui mai sai koya na vueti ena vukui Jisu Karisito. Na Tucake tale nei Jisu Karisito sa ivakadinadina ni tu dina Vua na kaukauwa me vueti ira kecega era na lako mai Vua—vueti ira mai na yaluma, veika tawadodonu, veivutuni, ivalavala ca, kei na mate sara mada ga. Nikua na Sigatabu ni Curu Vakatui; ena macawa mai qo sa Siganimate. Eda dau nanuma, eda na dau nanuma tikoga, na vakararawataki kei na mate nei Karisito me sorovaka na noda ivalavala ca, ka da marautaka na Sigatabu vakasakiti duadua oqo vei ira na vei Sigatabu kecega, na siga ni Turaga, ka a tucake kina mai na mate ko Koya. Ena Tucake tale nei Jisu Karisito, sa vakaibalebale kina na Veivakalesui mai, sa vakaibalebale kina na noda bula oqo, kena ilutua sa vakaibalebale kina na noda tiko eke.
Ko Josefa Simici, na parofita cecere ni Veivakalesui mai sa cabora na ivakadinadina cecere ni noda gauna me baleta na tucake tale mai ni, Karisito bula: “E bula tiko! Ni keirau a raici koya, ni sa tiko ena liga imatau ni Kalou.”14 Au vakuria ena yalomalumalumu na noqu ivakadinadina ki na nei Josefa kei na nodra na iapositolo kei na parofita era a liu vua kei ira kece na iapositolo kei na parofita era a taravi koya, ni o Jisu mai Nasareci na Mesaia sa parofisaitaki tu, na Luvena e Duabau Ga na Kalou, ka Dauveivueti vakaturi cake tale ni kawatamata.
“Keitou vakadinadinataka ni o ira sa vulica ena masumasu na itukutuku ni Vakalesui mai ka cakacaka ena vakabauta ena vakalougatataki me ra rawata nodra dui ivakadinadina ni sa vakalou kei na kena inaki me vakarautaki o vuravura ki na yalataki tiko ni iKarua ni Lako Mai ni noda Turaga ka iVakabula, o Jisu Karisito.”15 Na Tucake Tale nei Karisito sa vakadeitaka na Nona yalayala. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.