Nanuma na Vinaka kei na Cecere ni Kalou
Au sureti kemuni mo ni nanuma e veisiga na vinaka uasivi ni Tamada Vakalomalagi kei na veika Erau sa cakava vei iko.
Mai na veigauna sa oti, era sa vakayaloqaqataki keda na parofita me da nanuma na cecere ni Kalou ka nanuma talega na veika sa cakava vei keda yadua, noda matavuvale, ka vakawa tamata ko Koya.1 Na idusidusi e kune taucoko ena ivolanikalou ia sa vakalevu sara ena iVola i Momani. Na imatai ni tabana ena iVola i Momani e vakamacalataka ni dua na kena inaki sai koya “me vakaraitaki kina vei ira na ivovo ni mataqali i Isireli na veika lelevu sa vakayacora na Turaga vei ira na tamadra.”2 E mai ilutua ni iVola i Momani na vakatakekere nei Moronai: “Raica, au sa vakamasuti kemudou ni ena gauna dou sa wilika kina na veika oqo, kevaka sa lewa yalomatua ni Kalou mo dou wilika, … ka kila kina na nona loloma na Turaga vei ira na luve ni tamata, … ka vakananuma sara e lomamudou.”3
E tautauvata tikoga na nodra vakatakekere na parofita sai koya meda dau vakasamataka vakatitobu ni sa vakatauca tiko vei keda na Kalou na nona vinaka.4 E kena ivakaraitaki ni vinakata na Tamada Vakalomalagi meda nanuma na nodrau vinaka o Koya kei na Luvena Dua Bau ga, e sega ni baleta na Nodrau vakalevulevui kina, ia e baleta ga na vakanananu e rawa ni veivakayarayarataki kina ni nanumi tiko na Nodrau vinaka vei keda. Ena noda vakasamataka na Nodrau yalovinaka, e rawa ni vaka rabailevutaka na noda rai kei na kila matua. Ena noda vakasamatataka vakatitobu na Nodrau yalo loloma, eda sa yalomalua, dau masumasu, ka tudei kina.
E dua na ka rarawa au sotava kei na dua au dau qarava vakavuniwai e vakaraitaka na sala e rawa ni dau vakavuna na vakavinavinaka me baleta na loloma savasava ka yaco sara kina na veisau. Ena 1987, keirau sota kei Thomas Nielson, e dua na tamata vinaka sara ka gadreva na veisele ni uto. E yabaki 63 ko koya ka vakaitikotiko mai Logan, Utah, e Amerika. Ni oti mai na veiqaravi vakamataivalu ni oti na II ni iValu Levu, e vakamautaki Donna Wilkes ena Valetabu e Logan Utah. E yaco me rawa-ka vinaka sara ena tuva buloko. Ena veiyabaki yani i muri a taleitaka vakalevu o koya na cakacaka kei makubuna qase duadua, o Jonathan, ena gauna ni vakacagicagi mai na vuli. E rau veivolekati sara ka mai wasea e dua na isema talei baleta ni raica o Tom ni rau tautauvata kei Jonathan.
Sa mai vakatubu rawarawa tiko vei Tom na waraki tiko ni uto me soli vakailoloma vua. E sega ni tamata dau kila na vosota vakadede. E dau rawa ni tuva na lalawa-ka ka rawata na nona lalawa ena cakacaka kaukauwa kei na gugumatua. Ena nona lako curuma tiko na mate ni uto, ka mai waraka tu na nona bula, e dau vakataroga ena so na gauna o Tom se cava sara sa cakava tiko o koya me vakatotolotaka na iwalewale oqo. Ena veiwali, e vakatutu taka mai o koya eso na ka e rawa niu cakava me rawa totolo mai kina e dua na uto e soli vakailoloma vua.
Ena dua na siga rekitaki ia e siga sega ni namaki, sa yaco mai e dua na uto soli vakailoloma vei Tom. Na kena levu ni uto kei na mataqali dra e veidonui sara, ka solia tiko e dua na cauravou, sa qai yabaki 16. Na uto e nona o Jonathan, na makubui Tom. Ena siga oya, e coqa sara vaka ca na motoka e vodo tiko kina o Jonathan kei na dua na sitima ni vanua.
Niu sikovi Tom kei Donna e vale ni bula, rau sa yalorarawa sara. Sa dredre sara me vakasamataki na veika e rau lako curuma tiko ena gauna oya, ia ni kilai tu ni na rawa ni vakabalavu taki na bula nei Tom ena nona na vakayagataka na utoi makubuna. E liu, rau sega ni vinakata na vakanananu ni rawa ni soli vei rau na utoi Jonathan ni rau sa solia tiko na nona itubutubu, na luvedrau yalewa kei na vugodrau. E kila tu o Tom kei Donna, ni sa mate na nona mona o Jonathan, ka rau sa qai kila matua mai ni sega ni vakavuna na vakacalaka nei Jonathan na nodrau masulaka tiko me dua na uto soli vakailoloma vei Tom. E sega, na utoi Jonathan e dua na iloloma e rawa ni vakalougatataki Tom ena nona gauna ni rarawa. E rau raica talega ni rawa ni vakavuna mai e dua na ka vinaka na vakacala ka oqo ka rau sa vakadonuya me sa na yaco vakakina.
E lako vinaka sara na veisele. Ni oti oya, sa dua na tamata vinaka sara o Tom. Na veisau e sivia na bula vinaka se vakavinavinaka. E tukuna o koya vei au ni veimataka e dau vakananumi Jonathan, na luvena yalewa kei vugona, na isolisoli e ciqoma, kei na veika e sala vata kaya mai na isolisoli oya. E dina ga ni se tiko vinaka na nona yalovinaka kei na dauveiwali, au sa raica talega ni sa mai vakaloloku, ka dau vakanananu vakatitobu, ka yalololoma sara o Tom.
E bula tale me 13 na yabaki o Tom, mai na gauna e oti kina na veisele, na veiyabaki ke a sega ni mai rawa. E tukuni ena nona itukutuku ni vakatara na veiyabaki oqo vei koya me tara na nodra bula nona matavuvale kei ira na tani ena nona yalololoma kei na yalovinaka. E dau kauwaitaki ira na lewevuqa ka ivakaraitaki ni yalomatua kei na gugumatua vei ira kece na kilai koya.
Me vakataki Tom, e vuqa vei keda sa ciqoma na isolisoli e sega ni rawa ni da vakarautaka vakataki keda, na isolisoli mai vua na Tamada Vakalomalagi kei na Luvena Dua Bau ga, oka kina na veivakabulai e rawa ga ena veisorovaki i Jisu Karisito.5 Eda sa ciqoma na bula ena vuravura oqo; eda na ciqoma na bula vakayago ni oti eke, kei na vakabulai tawamudu kei na vakacerecerei—kevaka eda digia—baleta saraga na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito.
Ena veigauna eda vakayagataka, rawa-ka mai kina, se vakananuma na isolisoli eso oqo, meda vakasamataka na solibula, yalovinaka kei na yalololoma nei koya ka solia. Ni vakalolokutaki o koya ka solia e vakavuna vakalevu cake sara mai na vakavinavinaka. Na vakasamataki vakatitobu na Nodra isolisoli ena rawa ka dodonu me veisautaki keda.
E dua na veisau totoka sai koya ka yaco vei Alama Lailai. Ni sa “veilakoyaki ka veisaqasaqa tiko vua na Kalou,” ko Alama6sa rairai mai e dua na agilosi. A sa vosa me vaka “na domo ni kurukuru,” 7sa cudruvi Alama na agilosi ena veivakacacani e vayacori ki na Lotu ka “butakoca tani na yalodra na tamata.”8 Sa qai tinia na agilosi ena nona kaya: “Mo lako, ka nanuma na nodra vesuki na nomu qase …; ia mo nanuma talega na ka lelevu sa kitaka [na Kalou] vei ira.”9 Ena veika kece e rawa ni vakaraitaki, oqori na ka e vakabibitaka na agilosi.
Sa veivutuni ka nanuma sara o Alama. E qai wasea e muri na veika e vakaraitaka na agilosi vei luvena ko Ilamani. E veivakasalataki o Alma, “Au gadreva mo kitaka me vaka au sa dau vakayacora, ena kena nanumi na nodra a tiko vakavesu na noda qase; ni ra a tiko vakabobula, ia sa sega ni dua me sereki ira rawa, na Kalou ga i Eparaama, na Kalou i Aisake, kei na Kalou i Jekope; a sa vakabulai ira vakaidina ko koya mai na nodra vakararawataki.”10 E kaya ko Alama, “au sa laiva vua na noqu veivakabauti.”11 E kila vinaka o Alama ni vakananuma na nona vakabula mai na bula vesuki ka tokoni ena “gauna ni noqu vakatovolei kei na gauna kecega ni leqa,” eda na rawa ni mai kila na Kalou kei na veivakadeitaki ni Nona iyalayala.12
E lewe vica sara vei keda eda sotava na veika veivakurabuitaki me vakataki Alama, ia e rawa ni tautau vata sara na bibi ni noda veisau. E yalataka ena veigauna makawa na iVakabula:
“Au na solia talega vei kemudou na yalo vou, io ka’u na vakacuruma ki na lomamudou na yalo vou: au na kauta tani talega mai vei kemudou na yalo vatu, ka solia vei kemudou na yalo vakalewe.
“Kau na vakacuruma ki lomamudou na yaloqu.
“Ia … dou noqu tamata, koi au talega ka’u na yaco me’u nomudou Kalou.”13
E tukuna na iVakabula ni sa vakaturi cake tale, vei ira na Nifaiti na itekitekivu ni veisau. E vakaraitaka o Koya e dua na iwalewale veimoiyaki ena ituvatuva ni Tamada Vakalomalagi ena Nona kaya:
“A sa talai au mai ko Tamaqu meu mai laveti cake ena kauveilatai; ia au sa laveti cake ena kauveilatai, meu kauti ira mai kina na tamata kecega kivei au. …
“Raica a ka oqo au sa laveti cake kina; ia me sa lewa ko Tamaqu, au na kauti ira mai na tamata kecega ki vei au.”14
Na cava e gadrevi vei iko mo rawa ni toro voleka vua na iVakabula? E vakacava beka na Nona soli Koya vakataucoko o Jisu Karisito ki na lewa i Tamana, Nona vorata na mate, Nona taura Vua na nomu ivalavala ca kei na cala, Nona ciqoma na kaukauwa mai vei Tamana me dau tataro ena vukumu, kei na Nona veivakabulai uasivi me baleti iko.15 E sega beka ni veirauti na veika oqo mo toro voleka kina Vua? Era sa baleti au. E “dedeka tu mai na ligana, e nuitaka ka yalona sara me vakabulai, vosoti, samaki, vaqaqacotaki, vakasavasavataki ka vakatabui [iko].”16
Na veika oqo sa dodonu me solia vei keda na uto sa vakavoui ka vakauqeti keda meda vakamuria na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito. Ia na uto sa vakavoui ena rawa talega ni “vakasaqaqara, … ka biuta na loloma ni Kalou [eda] sa lomana.”17 Meda vorata na vakanananu oqo, sa dodonu meda vakasamataka vakatitobu e veisiga na isolisoli eda sa ciqoma kei na veika kece e sala vata mai. E vakasalataka na Tui o Penijamini, “Au gadreva mo ni nanuma vakakina, ka mo ni dau vakananuma tikoga na cecere ni Kalou … kei na nona vinaka kei na nona sa vosoti kemuni vakadede.”18 Kevaka eda cakava vakakina, e noda na veivakalougatataki vakasakiti vakalomalagi.
Na noda vakananuma vakatitobu na vinaka ni Kalou kei na nona loloma soliwale ena rawa ni vukei keda meda ciqoma na veika vakayalo. Ena noda saga oqori, na vakalevutaki cake ni qaqarauni ni veika vakayalo ena vakatara vei keda meda kila na dina ni veika kecega ena kaukauwa ni Yalo Tabu.19 Oqo e oka kina na ivakadinadina ni dina na iVola i Momani, na kilai ni o Jisu na Karisito, na noda iVakabula yadua ka Dauveivueti, kei na ciqomi ni Nona kosipeli sa vakalesui mai ena gauna edaidai.20
Ni da nanuma na cecere ni Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito kei na veika Erau sa cakava vei keda, eda na sega ni vakawale taka ruarua, me vaka ga na nona sega ni vakawale taka na utoi Jonathan o Tom. Ena sala e rekitaki ka rokovi, e vakananuma tu o Tom ena veisiga na vakacala ka e vakavuna vua na vakabalavutaki ni nona bula. Ena igu ni noda kila ni rawa ni da vakabulai ka vakacerecerei, sa dodonu meda nanuma na veivakabulai kei na veivakacerecerei e yaco e na isau vakaitamera.21 E rawa ni da reki ena vakarokoroko noda vakila ni kevaka e sega o Jisu Karisito eda sa rusa ia, vata kei Koya e rawa ni da ciqoma na isolisoli cecere e rawa ni solia na Tamada Vakalomalagi.22 Sa dina sara, na vakarokoroko e vakatara meda marautaka na yalayala ni “bula tawamudu ena vuravura oqo” kei na kena qai ciqomi na “bula tawamudu ena vuravura sa bera mai io na lagilagi tawa mate rawa.23
Ni da vakanananutaka na nodrau vinaka na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito, ena vakatuburi na noda nuitaki Rau. E veisau na noda masu baleta ni da sa kila ni Kalou e Tamada ka eda sa Luvena. Eda sega ni vakasaqara meda veisautaka na Nona lewa ia, meda vakataudonutaka na noda lewa ki na Nona ka vauca me noda na veivakalougatataki e vinaka o Koya me solia vei keda, kevaka eda kerea.24 Eda saga meda yalomalua, savasava vakalevu cake, tudei tikoga, ka va-Karisito vakalevu cake.25 Na veisau vakaoqo e rawa kina ni noda na veivakalougatataki tale eso vakalomalagi me noda.
Ena noda vakacaucautaka ni veivinaka kece sa mai vei Jisu Karisito, sa rawa ni da veitaratara ena vakabauta vei ira na tani.26 Eda na nuidei ni da sotava na itavi dredre sara ka nanumi ni sa sega ni rawa vakakina na ituvaki vakaoya.27 Eda na vaqaqacotaka na noda igu meda maroroya na veiyalayalati eda sa vakayacora meda muria na iVakabula.28 Eda na vakasinaiti ena loloma ni Kalou, eda na vinakata meda vukei ira era gadreva tu ka segai ena vakalelewa, lomana na luveda ka susugi ira ena yalododonu, rawata na bokoci ni noda ivalavala ca, ka dau reki tikoga.29 Oqo na vua talei ni noda nanuma tikoga na vinaka ni Kalou kei na loloma soliwale.
Ka sa veivakaroti kina na iVakabula, “Raica sa kilikili sara me vakatusa na tamata ni sa bulia na ka kecega na Kalou. Ia kevaka e sega ena tau vua na nona cudru waqawaqa.”30 Au sega ni vakabauta ni cudru na Kalou ni da guilecavi Koya. Ia, au vakabauta ni sa druka sara vakalevu ko Koya. E kila o Koya ni da sa lecava na madigi me da toro voleka yani Vua ka nanumi Koya kei na Nona vinaka. Eda na sega ni rawa ni vakavolekati Koya mai vei keda kei na veivakalougatataki e yalataka o Koya me noda.31
Au sureti kemuni mo ni nanuma e veisiga na vinaka uasivi ni Tamada Vakalomalagi kei na veika Erau sa cakava vei iko. Me qai vauca vata vakaukauwa na lomamu sa vasaqaqara voli vei Rau.32 Vakasamataka vakatitobu na Nodaru Yalololoma uasivi, ko na vakalougatataki ena qaqarauni vakayalo ka yaco mo va-Karisito vakalevu cake. Noda vakasamataka na Nodrau kauwai ena vukei keda meda “yalodina tiko me yacova na ivakataotioti,” me yacova ni ko sa “curu ki lomalagi” mo “tiko marau kina vata kei na Kalou me tawamudu.”33
Na Tamada Vakalomalagi, ni kaciva tiko na Luvena Duabau ga, ka kaya, “Vakarogoci Koya!”34 Ni ko vakayacora na veika oqori ka vakarogoci Koya, nanuma tiko, ena yaloreki kei na vakarokoroko, ena vinakata na iVakabula me vakalesuya na veika o sega ni rawa ni vakalesuya, e taleitaka o Koya na vakamavotaka na mavoa e sega ni dau mavo rawa, e taleitaka o Koya me vakavinakataka na veika e sega ni vakavinakataki rawa;35 E sauma o Koya na veika sega ni dodonu e vakayacori vei iko;36 ka taleitaka o Koya me vakavinakataka sara vakadua na yalo sa mavoa sara tu vakaca.37
Niu sa vakasamataka vakatitobu na isolisoli mai vua na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito, au sa mai kila na Nodrau loloma tawa vakaiyalayala vei ira kece na luvena na Tamada Vakalomalagi.38 Na kila oqo e sa veisautaki au, ena vakakina vei iko talega. Ena yacai Jisu Karisito, emeni.