Li k’a’ru yooko chixtzolb’al ut li k’a’ru maajun wa taasachq sa’ qach’ool
Wi taatz’il rix aayu’am rik’in tijok, nink’oxla naq taak’e reetal chan ru naq li Qaawa’ yoo chab’eresinkil chiruheb’ li ch’a’ajkil kutan a’in.
Ex was wiitz’in, jwal xwoyb’eni ch’utlaak eerik’in. Chalen chaq abril re 2019 naq xqach’utub’ qib’ sa’ li ch’utam re li tjionelil sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’. Naab’al li kik’ulman chiru li wiib’ chihab’ a’in! Wankeb’ sa’ qayanq li xe’kam lix raarookil komon. Wankeb’ li xe’kana chi maak’a’ xtrab’aaj, malaj li xe’yajer. Wankeb’ chik li xe’kana chi maak’a’ xtuqtuukilaleb’ malaj xyo’onihomeb’. Naraho’ inch’ool chirix chixjunileb’ li xe’xnumsi yalaq paay chi ch’a’ajkilal. Nintz’aama rajlal sa’ tij naq li Qaawa’ tixk’ojob’ eech’ool. Wi teekanab’ chi numtaak li Dios sa’ lee yu’am, ninnaw naq chaab’il li naroyb’eni choq’ eere sa’eb’ li kutan chalel.
Sa’ xyanq li k’a’ru kisach chiqu, wan ajwi’ li k’a’ru xqataw. Wankeb’ li xe’niman xpaab’aaleb’ chirix li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo, li Ralal. Wankeb’ li xe’xjal xna’leb’ chirix li yu’am—neke’ril chik rik’in rilob’aal li junelik q’e kutan. Maare xkawob’resiman lee komonil rik’in lee komon ut rik’in li Qaawa’. Nawoyb’eni naq xniman eewankil chirab’ankil a’an ut chixk’ulb’al lee na’leb’ chi k’utb’esinb’il. Lix yalb’al qix chi kok’ aj xsa’ naxk’e qahoonal chi k’iik, jo’ ink’a’ truuq raj taqak’ul chi jalan chik.
K’oxlahomaqeb’ li wiib’ chihab’ a’in. Chan ru xatk’i? K’a’ru li xatzol? Maare taawaj raj sutq’iik sa’ 2019 ut kanaak aran! A’ut, wi taatz’il rix aayu’am rik’in tijok, nink’oxla naq taak’e reetal chan ru naq li Qaawa’ yoo chab’eresinkil chiruheb’ li ch’a’ajkil kutan a’in, yoo chatenq’ankil chixnimob’resinkil xkawilal ut xjalajik aach’ool jo’ winq—tz’aqal winq re li Dios.
Ninnaw naq li Qaawa’ wan jun xnimal ru ut sachb’a-ch’oolejil k’anjel choq’ qe—sa’ junjunqal ut sa’ komonil. Chi wan ruxtaan ut xkuyum, a’an naxye:
“Laaʼex kokʼalex, ut toj majiʼ xetaw ru chanru xnimal li osobʼtesink li wan saʼ ruqʼ li Yuwaʼbʼej ut kixkawresi aʼan choqʼ eere;
“Ut inkʼaʼ nekexru chixkuybʼal chixjunil li kʼaʼaq re ru anajwan; aʼbʼanan, chiwanq xsahil eechʼool, xbʼaan naq laaʼin tinkʼam eebʼe cheru.”1
Ex was wiitz’in, ninnaw naq a’an ak yoo chaq chixk’amb’al qab’e, ut toj yoo naq naqasik’ rab’inkil a’an. A’an naraj naq took’iiq ut tootzoloq, sa’ ajwi’ li qach’a’ajkilal—maare tz’aqal sa’ xyi.
Li ch’a’ajkilal a’an jun nimla aj k’utunel. K’a’ru xatzol laa’at chiru li wiib’ chihab’ a’in li nakawaj naq junelik taanaq sa’ aach’ool? A’ yaal aawe li taasume, a’ut nawaj xwotzb’al kaahib’ li na’leb’ li nawoyb’eni naq xqatzol ut li maajo’q’e te’sachq sa’ qach’ool.
Li xb’een na’leb’: Li ochoch a’an li tz’aqal na’ajej re paab’ank ut loq’onink
Naq li Qaawa’ nokoxtij chirix li rahilal re roso’jikeb’ li kutan, a’an naxye a’in: “Xaqlinqex sa’eb’ li na’ajej sant, ut mex’eek’asiik.”2 Yaal naq “eb’ li na’ajej sant,” a’aneb’ lix santil ochoch ut lix ch’utleb’aal kab’l li Qaawa’. A’ut sa’ xq’ehil naq ramb’il chiqu li ch’utlaak chi tz’aqal sa’eb’ li na’ajej a’in, xqatzol naq jun na’ajej q’axal sant sa’ ruchich’och’, a’an ajwi’ li ochoch—hehe’, lee rochoch ajwi’.
Ex was wiitz’in, wan eerik’in lix tijonelil li Dios. “Li xk’ulub’il li tijonelil chi junajwa wan chi b’ak’b’il rik’in lix wankilal li choxa.”3 Laa’at ut laa junkab’al ak xek’uleb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil. “Sa’ li k’ojob’anb’il k’anjel re [li tijonelil], nak’utman li wankilal re choxahilal.”4 Li wankilal a’an wan choq’ aawe ut re laa junkab’al sa’ lee rochoch wi teeyu’amiheb’ li sumwank okenaqex wi’.5
185 chihabʼ chaq, saʼ li oxibʼ xbʼe li po abril, laj Elias kixkʼojobʼebʼ wiʼchik lix laawil li tijonelil li nokoheʼxtenqʼa chi tzʼapeʼk saʼ junajil saʼ li qajunkabʼal. Xbʼaan aʼan naq xaweekʼa xsahil aachʼool saʼ xbʼaanunkil li loq’laj wa’ak sa’ laa wochoch. K’a’ru xe’xk’ul laa komon naq xate’ril—lix yuwa’eb’, xyuwa’chineb’, xb’eelom, ralaleb’, malaj ras riitz’ineb’—chixk’anjelankil li santil k’ojob’anb’il k’anjel a’in? K’a’ru taab’aanu re naq taakanaaq li santil eek’ahom a’an sa’ laa junkab’al?
Maare nakaweek’a naq toj wan li tento taab’aanu re naq taakanaaq laa wochoch choq’ santil muheb’aal re paab’aal. Wi jo’kan, chab’aanu a’an! Wi sumsuukat, aatinan rik’in laa wixaqil jo’ aawochb’een junaqik xwankil sa’ li nimla k’anjel a’in. Moko k’iheb’ ta li k’anjel li aajeleb’ wi’chik ru chiru a’in. Chalen anajwan toj sa’ li kutan taachalq wi’chik li Qaawa’, tento naq li qochoch tooxmuhela sa’ tuqtuukilal ut sa’ xyaalalil.6
Li k’oxlahom ut li b’aanuhom li neke’xb’oq li Musiq’ej te’xnimob’resi xsantilal laa wochoch. Chi jo’kan ajwi’, taasachmanq li santilal wi wan yalaq k’a’ru nakab’aanu li najitok re li Santil Musiq’ej, ut aran “li choxa narisi rib’.”7
Ma xapatz’ jun sutaq k’a’ut naq li Qaawa’ naraj naq li qochoch a’anaq tz’aqal li na’a’jej re xtzolb’al ut xyu’aminkil li evangelio? Ink’a’ ka’ajwi’ re qakawresinkil choq’ re, ut qatenq’ankil chiru jun nimla yajel. Moqon te’raqe’q li ramleb’ wankeb’ sa’ qab’een anajwan. A’ut, maajo’q’e raj taaraqe’q laa wajom chixk’uub’ankil laa wochoch choq’ xb’eenil muheb’aal re paab’aal. Naq yoo chi lajk li paab’aal ut li santilal sa’ ruchich’och’, aajel ru naq te’tamq li santil na’ajej sa’ laa yu’am. Maakanab’ xk’uub’ankil laa wochoch choq’ jun santil na’ajej “ut mat’eek’asiik”8 sa’ li k’anjel a’an jwal aajel ru.
Li xkab’ na’leb’: Tento taqatenq’a qib’ chiqib’il qib’
Li Dios naraj naq took’anjelaq sa’ komonil ut taqatenq’a qib’ chiqib’il qib’. Xb’aan a’in naq nokoxk’e sa’ junkab’al ut nokoxk’uub’ sa’ teep ut oqech. Xb’aan a’in naq naxpatz’ naq taqatenq’a ut taqil qib’ chiqib’il qib’. Xb’aan a’in naq naxpatz’ naq toowanq sa’ li ruchich’och’, a’ut naq moko reho ta li ruchich’och’.9 Naab’al chik naru taqab’aanu sa’ komonil wi’chik chiru sa’ junjunqal.10 Lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re sahil ch’oolejil taasache’q raj xwankil wi ta li ralal xk’ajol te’xnajtob’resi rib’ chirib’ileb’ rib’.
Li nimla yajel li yooko chixnumsinkil jwal jalan, xb’aan naq yoo chixtoch’b’al xyu’ameb’ chixjunil sa’ li ruchich’och’. Us ta wankeb’ li mas xe’rahob’tesiik wi’chik chiru jalaneb’ chik, chiqajunilo xqak’ul li ch’a’ajkilal. Xmaak a’in, lix yalb’al qix sa’ komonil naru chixjunajinkileb’ li ralal xk’ajol li Dios jo’ maajun wa chaq kiru. Jo’kan naq ninpatz’, ma xatnach’o rik’ineb’ laa was aawiitz’in sa’ xyi li yalb’a-ix a’in—laa wech kab’al jo’ ajwi’ laa was aawiitz’in chiru chixjunil li ruchich’och’?
Sa’ a’in, li wiib’ xninqal ru taqlahom naru toohe’xb’eresi: xb’een, xraab’al li Dios, ut xkab’, xraab’al li qas qiitz’in.11 Naqak’ut li qarahom rik’in k’anjelak chiru li qas qiitz’in.
Wi nakanaw ani xjunes wan, ke’ xsahil xch’ool—us ta nakaweek’a naq aajunes ajwi’ laa’at! Moko na’ajman ta naq wan li seraq’ malaj li negocio rik’in. Yal taak’e xsahil xch’ool ut taak’ut laa rahom. Li tecnologia naru taatenq’anq aawe. Sa’ xyi li nimla yajel malaj ink’a’, li junjunq li ralal xk’ajol li Dios tento tixnaw naq moko xjunes ta wan.
Li rox na’leb’: Laa molam re li tijonelil moko yal ta ch’utam
Sa’ xyi li nimla yajel, xwan xq’ehil naq ink’a’ xooch’utla sa’ li qamolam chiru li domingo. Wankeb’ li molam li xe’xch’utub’ rib’ sa’ internet. A’ut, li k’anjel li xk’e li Qaawa’ reheb’ li molam sa’ li tijonelil ink’a’ nab’aanuman ka’ajwi’ sa’ ch’utam. Li ch’utam a’an ajwi’ jun ch’ina raqal re li tento ut li naru tixb’aanu li molam.
Ex was wiitz’in sa’ li Tijonelil re Aaron ut sa’ xmolameb’ li xb’eenil, k’ehomaq reetal tz’aqal k’a’ut naq k’uub’anb’ilo sa’ molam. K’a’ru naraj li Qaawa’ naq taab’aanu sa’ laa molam re xb’aanunkil lix k’anjel—anajwan? Sik’ aana’leb’ chi k’utb’esinb’il xb’aan li Qaawa’. Tuulanob’resi aawib’. Tz’aaman! Ab’in! Wi b’oqb’ilat chi jolomink, k’uub’ aana’leb’ rik’in li awa’b’ejil ut eb’ li komon sa’ laa molam. Maak’a’ naxye k’a’ru laa opiis malaj laa b’oqb’al sa’ li tijonelil, kanab’ chi numtaak li Dios sa’ laa k’anjel jo’ komon sa’ laa molam. Chisaho’q aach’ool rik’in li tiikilal taak’e chi uxk naq “k’eeb’il aawib’ chi anchal aach’ool sa’ jun chaab’il k’anjel.”12 Nim xwankileb’ li molam sa’ xseeb’ankil lix ch’utub’ankil Israel, li yo’yookeb’ ut li kamenaqeb’.
Li xkaa na’leb’: Mas wi’chik taqab’i li Jesukristo naq ch’anch’o toowanq
Wanko sa’ jun kutan, jo’ ke’xye li profeet junxil, b’ar wi’ “chixjunil li k’a’aq re ru taawanq chi choqinb’il; ut ch’olch’o naq eb’ li winq te’lajq xch’ooleb’; xb’aan naq taachalq li xiw sa’ xb’eeneb’ chixjunil li tenamit.”13 Yaal a’an naq maji’ xchal li nimla yajel, ut toj taawanq chi jo’kan chirix. Toj taak’ihanq li choqink sa’ ruchich’och’. A’b’anan, lix yaab’ xkux li Qaawa’ maawa’ “xyaab’ li nimla kawil eek’ank,” a’an b’an “jun q’unil xyaab’ kuxej tz’aqal xq’unil xyaab’, chanchan naq sa’ hasb’ na’ab’iman, ut na’ok toj sa’ xyi li aamej.”14 Re rab’inkil lix yaab’ xkux tz’aqal xq’unil, tento naq ch’anch’o tatwanq!15
Chiru jun k’amok, li nimla yajel naxrameb’ li kok’ k’anjel li k’aynaqo chixb’aanunkil. Maare junpaat chik naq tooruuq chixsik’b’al xnujob’resinkil li qayu’am rik’in li choqink re li ruchich’och’. Malaj naru taqayal rab’inkil xyaab’ xkux li Qaawa’ li nahasb’ak re qab’eresinkil, xk’ojob’ankil qach’ool, ut xk’eeb’al qatuqtuukilal. Li ch’anch’ookilal a’an santilal—li santil hoonal li tixk’e qak’utb’esinb’il na’leb’ ut qatuqtuukilal.
Yal aaq’e re naq wanq aahoonal sa’ junesal ut rik’ineb’ laa raarookil komon. Te aach’ool chiru li Dios sa’ tijok. K’e aawib’ chi tzolok sa’ li loq’laj hu ut chi loq’onink sa’ li santil ochoch.
Ex was wiitz’in, wan naab’al li naraj li Qaawa’ naq taqatzol rik’in li xqak’ul chiru li nimla yajel a’in. Yal kaahib’ reheb’ xinwotz. Nakatinb’oq chixk’oxlankil xkomon chik, chixtz’ilb’al rix chi us, ut chixwotzb’al rik’ineb’ laa komon.
Nalemtz’un ru li chalel choq’ re lix tenamit li Dios li neke’xpaab’ lix sumwank.16 Li Qaawa’ tixb’oqeb’ rajlal lix moos li neke’roksi li tijonelil rik’in k’ulub’il re rosob’tesinkil, xk’ojob’ankil xch’ool, ut xkawob’resinkil li ras riitz’ineb’, ut re xkawresinkil li ruchich’och’ ut lix tenamit choq’ re li xkab’ xk’ulunik. Tento sa’ qab’een naq k’ulub’ejaqo choq’ re li santil k’ojob’anb’il k’anjel k’eeb’il qe. Naru taqab’aanu a’in! Ninch’olob’ xyaalal a’in, rik’in lin rahom choq’ eere ex was wiitz’in, sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.