Pagdepensa sa Atong Balaanong Dinasig nga Konstitusyon
Ang atong gituohan diha sa balaanong inspirasyon nakahatag sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw og lahi nga responsibilidad sa pagtuman ug pagdepensa sa Konstitusyon sa Estados Unidos ug sa mga baroganan sa konstitusyonalismo.
Niining panahon sa kasamok, mibati ko sa pagpamulong kabahin sa dinasig nga Konstitusyon sa Estados Unidos. Kining Konstitusyon adunay espesyal nga kaimportante sa atong mga miyembro sa Estados Unidos, apan kini mao usab ang gibasehan sa kadaghanan sa mga konstitusyon sa tibuok kalibotan.
I.
Ang konstitusyon mao ang sukaranan sa pangagamhanan. Naghatag kini og kahan-ay ug mga limitasyon alang sa paggamit sa mga gahom sa pangagamhanan. Ang Konstitusyon sa Estados Unidos mao ang labing karaan nga konstitusyon nga nasulat nga gipatuman gihapon karon. Bisan og sa sinugdanan gipatuman lang sa gamayng pundok sa mga kolonya, sa kadugayan nahimo kining modelo sa tibuok kalibotan. Karon, ang matag nasod gawas lang sa tulo mipatuman sa sinulat nga mga konstitusyon.1
Niini nga mga pakigpulong wala ko mamulong alang sa bisan unsa nga mga politikanhong pundok o ubang grupo. Ako mamulong alang sa Konstitusyon sa Estados Unidos, nga akong gitun-an kapin na sa 60 ka tuig. Ako mamulong gikan sa kasinatian sa isip usa ka kaabag sa Huwes sa Korte Suprema sa Estados Unidos. Ako mamulong gikan sa akong 15 ka tuig isip usa ka propesor sa balaod ug sa akong 3½ ka tuig isip usa ka huwes sa Korte Suprema sa Utah. Labing importante, ako mamulong gikan sa 37 ka tuig isip usa ka Apostol ni Jesukristo, responsable sa pagtuon sa kahulogan sa balaanong dinasig nga Konstitusyon sa Estados Unidos ngadto sa buhat sa Iyang gipahiuli nga Simbahan.
Ang Konstitusyon sa Estados Unidos lahi tungod kay ang Dios mipadayag nga Siya ang “[mi]tukod” niini “alang sa mga katungod ug panalipod sa tanan nga mga tawo” (Doktrina ug mga Pakigsaad 101:77; tan-awa usab sa bersikulo 80). Mao nga kining konstitusyon adunay espesyal nga kalabotan alang sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa tibuok kalibotan. Bisan kon o sa unsang paagi nga ang mga baroganan niini magamit sa ubang mga nasod sa kalibotan ilaha na ang pagdesisyon.
Unsa ang katuyoan sa Dios sa pagtukod sa Konstitusyon sa Estados Unidos? Ato kining makita sa doktrina sa moral nga kabubut-on. Sa unang dekada sa gipahiuli nga Simbahan, ang mga miyembro sa kasadpan nga utlanan nag-antos sa pribado ug publikong pagpanglutos. Sa usa ka bahin tungod kini sa ilang pagsupak sa pagpangulipon nga nahitabo kaniadto sa Estados Unidos. Niining walay palad nga mga kahimtang, ang Dios mipadayag pinaagi ni Propeta Joseph Smith sa mahangturon nga mga kamatuoran mahitungod sa Iyang doktrina.
Ang Dios mihatag sa Iyang mga anak og moral nga kabubot-on—ang gahom sa paghukom ug sa pagbuhat. Ang labing maanindot nga kahimtang alang sa paggamit nianang kabubot-on mao ang kinadak-an nga kagawasan alang sa kalalakin-an ug kababayen-an sa pagbuhat sumala sa iyang indibidwal nga mga pagpili. Dayon, ang pagpadayag gipasabot, nga “ang matag tawo mao ang manubag sa iyang kaugalingon nga mga sala sa adlaw sa paghukom” (Doktrina ug mga Pakigsaad 101:78). “Busa,” ang Ginoo mipadayag, “dili matar[o]ng nga bisan kinsa nga tawo mahimo nga ulipon ngadto sa usag usa” (Doktrina ug mga Pakigsaad 101:79). Kini tataw nga nagpasabot nga sayop ang pagpangulipon sa tawo. Ug sumala sa samang baroganan, sayop alang sa mga lungsoranon nga walay tingog diha sa pagpili sa ilang mga magmamando o sa paghimo sa ilang mga balaod.
II.
Sa atong pagtuo nga ang Konstitusyon sa Estados Unidos balaanong dinasig wala magpasabot nga ang tanang pulong nagagikan sa balaanong pagpadayag, sama sa mga probisyon nga nagtakda sa gidaghanon sa mga representante gikan sa matag estado o minimum nga edad sa matag usa.2 Ang Konstitusyon wala pa mahimong “usa ka hingpit nga dokumento,” miingon si Presidente J. Reuben Clark. “Sa laing bahin,” siya mipasabot, “kami nagtuo nga kini kinahanglan gayod nga mouswag ug molambo aron makab-ot ang nag-usab-usab nga mga panginahanglan sa nag-uswag nga kalibotan.”3 Pananglitan, ang dinasig nga mga pag-amendar miwagtang sa pagpangulipon ug mihatag og katungod sa kababayen-an sa pagbotar. Hinoon, Kita dili makakita og ikatandi nga pagdasig sa matag desisyon sa Korte Suprema sa paghubad sa Konstitusyon.
Motuo ko nga ang Konstitusyon sa Estadon Unidos naglangkob og labing minos lima ka balaanong dinasig nga mga baroganan.4
Una mao ang baroganan nga ang tinubdan sa gahom sa gobyerno mao ang katawhan. Sa usa ka panahon nga ang awtoridad sa pagdumala gituohan sa kinatibuk-an nga nagagikan sa balaanong katungod sa mga hari o sa gahom sa militar, ang pagtugyan niining pagdumala ngadto sa katawhan usa ka bag-ong ideya. Gisuportahan kini sa mga pilosopo [philosopher], apan ang Konstitusyon sa Estados Unidos mao ang unang naggamit niini. Ang awtoridad sa pagdumala diha sa katawhan wala magpasabot nga ang mga manggugubot nga panon o ubang mga pundok sa katawhan makapanghilabot aron sa pagpanghadlok o pwersahon ang gobyerno sa paglihok. Ang Konstitusyon miestablisar og usa ka konstitusyonal nga demokratikanhong republika, diin ang mga tawo mogamit sa ilang gahom pinaagi sa ilang gipili nga mga representante.
Ang ikaduhang dinasig nga baroganan mao ang pagbahin sa gisangon nga gahom tali sa nasod ug sa tagsa-tagsa ka mga estado niini. Sa atong sistemang federal, kining bag-o lang nga baroganan usahay mausab pinaagi sa dinasig nga mga pag-amendar, sama sa pagwagtang sa pagpangulipon ug paghatag og katungod sa kababayen-an sa pagbotar, nga nahisgotan ganina. Nagpasabot nga, ang Konstitusyon sa Estados Unidos naghatag og limitasyon sa nasyonal nga pangagamhanan sa paggamit sa mga gahom nga gihatag sa direktang paagi o pinaagi sa sinulat, ug kini nagtagana sa uban pang mga gahom sa gobyerno “ngadto sa mga Estado o sa katawhan.”5
Lain pang dinasig nga baroganan mao ang panagbulag sa mga gahom. Sobra na sa usa ka siglo ang milabay sa wala pa ang 1787 nga Konstitusyonal nga Konbensyon, ang Parliamento sa Englatera ang nag-una sa pagbulag sa awtoridad sa lehislatibo ug ehekutibo sa dihang sila mipugos sa pagkuha sa piho nga gahom gikan sa hari. Ang inspirasyon diha sa Amerikanhon nga konbensyon mao ang pagsangon nga independente ang mga gahom sa ehekutibo, lehislatibo, ug sa hudikatura aron kining tulo ka sanga makahimo sa paghatag og limitasyon sa usag usa.
Ang ikaupat nga dinasig nga baroganan anaa diha sa kahugpongan sa importanting mga garantiya bahin sa indibidwal nga mga katungod ug mga limitasyon sa awtoridad sa pangagamhanan diha sa Balaodnon sa mga Katungod [Bill of Rights], nga gipahaom pinaagi sa pag-amendar human lang sa tulo ka tuig gikan sa pagpatuman sa Konstitusyon. Ang Balaodnon sa mga Katungod dili bag-o. Dinhi, ang inspirasyon anaa sa praktikal nga implementasyon sa mga baroganan nga gipasiugdahan didto sa England, gisugdan pinaagi sa Magna Carta. Ang mga tigsulat sa Konstitusyon pamilyar niini tungod kay ang pipila sa dokumento nga naghatag og katungod sa mga kolonya anaa niini nga mga garantiya.
Kon wala ang Balaodnon sa mga Katungod, ang Amerika dili unta makaserbisyo isip usa ka nasod nga gigikanan sa Pagpahiuli sa ebanghelyo, diin gisugdan tulo lamang ka dekada human niana. Adunay balaanong inspirasyon diha sa orihinal nga probisyon nga dili kinahanglan nga mahimong sakop sa usa ka pihong relihiyon alang sa katungdanang pampubliko,6 apan ang gidugang nga kagawasan sa relihiyon ug ang dili pagtugot sa paghimo og opisyal nga relihiyon nga gigarantiya diha sa Unang Pag-amendar mahinungdanon. Makita usab nato ang balaang inspirasyon diha sa Unang Pag-amendar sa mga kagawasan sa pagsulti ug sa pamahayag ug sa personal nga mga pagpanalipod nga nakasulat diha sa ubang mga pag-amendar, sama sa kriminal nga mga prosekusyon.
Ikalima ug kataposan, akong nakita ang balaan nga inspirasyon diha sa mahinungdanong katuyoan sa tibuok Konstitusyon. Kita pagadumalaon pinaagi sa balaod ug dili sa mga indibidwal, ug ang atong kamaunungon anaa sa Konstitusyon ug sa mga baroganan ug mga proseso niini, dili ngadto ni bisan kinsa nga tighupot sa katungdanan. Niining paagiha, ang tanang katawohan mahimong patas atubangan sa balaod. Kini nga mga baroganan nagbabag sa tinguha sa pagmando nga iyaha ra ang tanang gahom, nga nakaguba sa demokrasya sa ubang mga nasod. Kini nagpasabot usab nga walay usa sa tulo ka sanga sa gobyerno ang kinahanglang mopatigbabaw sa uban o mopugong sa uban sa paghimo sa ilang tukmang konstitusyonal nga mga buluhaton sa paghatag og limitasyon sa usag usa.
III.
Bisan pa sa balaanong dinasig nga mga baroganan sa Konstitusyon sa Estados Unidos, kon gidumala sa dili hingpit nga mga mortal ang gitinguhang epekto dili kanunayng makab-ot. Ang importanting mga hilisgotan sa paghimo og balaod, sama sa pipila ka balaod nga nagdumala sa mga relasyon sa pamilya, gikuha gikan sa mga estado pinaagi sa federal nga pangagamhanan. Ang Unang Pag-amendar nga mipasalig og kagawasan sa pagsulti usahay napahuyang pinaagi sa pagpugong sa pagsulti og mga butang nga wala kaayo mailhi sa kadaghanan. Ang baroganan sa panagbulag sa mga gahom kanunayng maubos sa pagpamugos depende sa impluwensya sa usa ka sanga sa gobyerno sa paggamit o pagkuha sa gahom nga gisangon ngadto sa lain.
Adunay ubang mga hulga nga nagtinguha sa pagpahuyang sa dinasig nga mga baroganan sa Konstitusyon sa Estados Unidos. Ang kaimportante sa Konstitusyon mikunhod tungod sa mga paningkamot nga pulihan sa kasamtangang gipauso sa katilingban nga mga ideya nga maoy hinungdan sa paglunsad niini, imbis kagawasan ug pagdumala sa kaugalingon. Ang awtoridad sa Konstitusyon gipakawalay importansya sa mga kandidato o sa mga opisyal nga mibaliwala sa baroganan niini. Ang dignidad ug pwersa sa Konstitusyon gipakunhod niadtong mipakasama niini nga usa ka pagsulay sa pagkamaunungon o usa ka politikanhong panultihon, imbis sa halangdong estado niini isip usa ka tinubdan sa pagtugot ug mga limitasyon alang sa pangagamhanang awtoridad.
IV.
Ang atong gituohan diha sa balaanong inspirasyon nakahatag sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw og lahi nga responsibilidad sa pagtuman ug pagdepensa sa Konstitusyon sa Estados Unidos ug sa mga baroganan sa konstitusyonalismo bisan asa man kita nagpuyo. Kita kinahanglang mosalig sa Ginoo ug magmahimong positibo mahitungod sa kaugmaon niini nga nasod.
Unsa pa ang pagabuhaton sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw? Kita kinahanglan gayod mag-ampo aron ang Ginoo mogiya ug mopanalangin sa tanang nasod ug sa mga lider niini. Kabahin kini sa atong artikulo sa hugot nga pagtuo. Ang pagkaanaa ubos sa kamandoan sa mga presidente o magmamando7 siyempre dili makababag sa atong nagkasumpaki nga indibidwal nga mga balaod o mga polisiya. Nagpasabot kini nga kita kinahanglang mogamit sa atong impluwensya sa sibil ug sa malinawon nga paagi, pinasikad sa bayanan sa atong konstitusyon ug sa magamit nga mga balaod. Sa mga isyu nga gilantugian, kita kinahanglang magtinguha sa pagpataliwala ug paghiusa.
Adunay laing mga katungdanan nga kabahin sa pagpatuman sa dinasig nga Konstitusyon. Kita kinahanglang makat-on ug motuboy sa dinasig nga mga baroganan sa Konstitusyon. Kita kinahanglang magtinguha ug mosuporta sa maalamon ug maayong mga tawo kinsa mosuporta niadtong mga baroganan diha sa ilang pampubliko nga mga kalihokan.8 Kita kinahanglang magmakinaadmanon nga mga lungsoranon kinsa aktibo sa paghimo sa atong impluwensya nga mabati sa mga kalihokang pangsibiko.
Sa Estados Unidos ug sa ubang mga demokrasya, ang politikanhong impluwensya gigamit pinaagi sa pagdagan alang sa katungdanan (nga atong giawhag), pinaagi sa pagbotar, pinansyal nga tabang, pinaagi sa pagkamiyembro ug pagserbisyo sa politikanhong mga partido, ug pinaagi sa padayon nga komunikasyon sa mga opisyales, mga partido, ug mga kandidato. Aron makalihok og maayo, ang demokrasya nagkinahanglan niining tanan, apan ang makugihon nga lungsoranon dili kinahanglang mohatag niining tanan.
Adunay daghang politikanhong mga problema, ug walay partido, plataporma, o indibidwal nga kandidato ang makatagbaw sa tanang personal nga mga pagpili. Matag lungsuranon kinahanglang mohukom kon hain sa mga problema ang labing importante kaniya sa bisan unsa nga panahon. Dayon, ang mga miyembro kinahanglang magtinguha og inspirasyon kon unsaon sa paggamit ang ilang impluwensya sumala sa ilang idibidwal nga mga prayoridad. Kini nga proseso dili sayon. Kini mahimong magkinahanglan nga mobalhin og partido nga suportahan o pagpili og mga kandidato, bisan sa kada piniliay.
Ang maong idependente nga buhat usahay nagkinahanglan sa mga botante sa pagsuporta sa mga kandidato o politikanhong partido o mga plataporma kansang ubang mga posisyon dili nila ganahan.9 Mao kana ang usa ka rason nga kita nag-awhag sa atong mga miyembro nga molikay sa paghukom sa usag usa kabahin sa politikanhong mga butang. Kita kinahanglang dili gayod mopaniguro nga ang usa ka matinud-anong Santos sa Ulahing mga Adlaw dili mahimong mahisakop sa usa ka piho nga partido o mobotar sa usa ka piho nga kandidato. Kita nagtudlo og husto nga mga baroganan ug pasagdan ang atong mga miyembro sa pagpili kon unsaon sa pagprayoridad ug paggamit niadtong mga baroganan diha sa mga isyu nga gipresentar sa matag karon ug unya. Moinsister usab kita, ug mohangyo sa atong lokal nga mga lider sa pag-insister, nga ang politikanhong mga pagpili ug mga pagpasakop dili himoong hilisgotan sa mga pagtulon-an o adbokasiya sa bisan unsa sa atong mga miting sa Simbahan.
Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, siyempre, mogamit sa katungod niini sa pag-endorso o pagsupak og piho nga lehislatibong mga sugyot nga atong gikonsiderar nga sukwahi ngadto sa gawasnong paggamit sa relihiyon o sa mahinungdanong mga interes sa mga organisasyon sa Simbahan.
Ako mopamatuod bahin sa balaanong dinasig nga Konstitusyon sa Estados Unidos ug mag-ampo nga kita kinsa nakaila sa Balaang Binuhat kinsa nagdasig niini kanunayng motuman ug modepensa sa talagsaong mga baroganan niini. Sa ngalan ni Jesukristo, amen.