E Tiko na Noda iTalanoa Yadudua
Yalovinaka lako mai kunea nomu matavuvale, ka kauti ira mai ki vale.
Kemuni na tokani, na taciqu kei na ganequ, e tiko na noda italanoa yadudua. Ni da sa kunea na noda italanoa, eda sema, eda taukei, eda yaco tiko.
Na yacaqu o Gerrit Walter Gong. Na Gerrit e yaca vaka Daji, na Walter (yaca i tamaqu) e yaca vaka Amerika, ia na Gong e dina sara ni yaca vaka Jaina.
Era tukuna na kenadau ni sa 70–110 na bilioni na tamata era sa bula oti e vuravura. E rairai ni dua ga e sa vakayacani ko Gerrit Walter Gong.
E tiko na noda italanoa yadudua. Au taleitaka “na uca e mataqu kei na cagi ni tasiri yani.”1 Au yabetaki liga kei ira na peniquini mai Anitakitika. Au solia vei ira na luveniyali mai Guatemala, na gonesisi mai Cambodia, kei na yalewa Maasai e Mara vaka Aferika na imatai ni kedra itaba sara ga vakataki ira.
Au wawa e valenibula ni ra sucu yadua na luveikeirau—ena gauna au a vukei vakavuniwai.
Au vakararavi vua na Kalou. Au vakabauta “[eda] sucu, me [da] rawata na marau,”2 ka sa dui vakasiga na ka kecega e rukui lomalagi.3
O kila beka na kemu italanoa? Na cava na ibalebale ni yacamu? Na iwiliwili ni lewei vuravura e tubu mai na 1.1 na bilioni ena 1820 ki na 7.8 na bilioni ena 2020.4 Na yabaki 1820 e vaka me yabaki ni tavuki ena ivolatukutuku. E vuqa era sucu ni oti na yabaki 1820 era tu ena vakanananu bula kei na ivolatukutuku me kilai mai na vica na tabatamata vakavuvale. Ko rawa beka ni nanuma e dua na vakanananu karoni, talei kei na dua na tubumu se dua tale na lewe ni vuvale.
Se cava ga na iwiliwili taucoko ni tamatayadua ka sa bula e vuravura, e vakaicavacava, wili rawa, dua na tamata ena dua na gauna. O iko kei au, edaru bibi yadua.
Ka yalovinaka nanuma oqo: se daru kilai rau se sega, eda sucu yadudua mai na dua tina kei na tama. Ia na tama kei na tina yadudua e a sucu mai na dua na tina kei na tama.5 Ena noda kawa ni sucu se susu, eda na sema ga yani ki na vuvale ni Kalou kei na vuvale vakatamata.
E a sucu ena 837 M.K., na tukaqu vaka 30, o First Dragon Gong, ka tekivuna na neitou koro vakavuvale ena ceva kei Jaina. Na imatai ni gauna au sikova kina na koro ko Gong, era a kaya na tamata, “Wenhan huilaile” (“Sa lesu mai ko Gerrit”).
Mai na yasai tinaqu, na neitou vunikau ni vuvale ka ra bula tiko e wili kina e udolu vaka udolu na yaca, ka vuqa tale me kunei.6 E vuqa tale na yaca ni vuvale vei keda yadudua meda sema. Kevaka ko nanuma ni sa vakacavara e dua na tubumu na ituvatuva ni matavuvale, yalovinaka kunei ira na tavalemu kei na tavaledra na tavalemu. Sema na yaca nanumi ni matavuvale bula tiko kei na 10 na bilioni na yaca rawa ni vakasaqarai ka tiko ena FamilySearch ena kena initaneti kei na 1.3 na bilioni na tamatayadua ena kena Vunikau ni Matavuvale.7
Kerei ira na itokani kei na matavuvale me droinitaka e dua na vunikau bula. Me vaka e vakatavulica o Peresitedi Russell M. Nelson, na vunikau bula e vakawakana ka vakatabana.8 Kevaka o imatai se ikatini ni itabatamata kilai, sema na siga e nanoa ki na siga ni mataka. Sema na wakana ki na tabana ena nomu vunikau bula ni matavuvale.9
Na taro, “Ko cavutu mai vei?” e taroga na kawa, vanuanisucu, koro ni itikotiko se koro dina. E vuravura, e 25 na pasede e semai ira ni nodra vanua dina ko Jaina, 23 na pasede ki Idia, 17 na pasede ki na Esia kei na Pasifika, 18 na pasede ki Iurope, 10 na pasede ki Aferika, ka 7 na pasede ki na Amerika.10
Na taro, “Ko cavutu mai vei?” e sureti keda talega me da kunea na noda itutu vakalou kei na inaki vakayalo ena bula.
E tiko na noda italanoa yadudua.
E dua na matavuvale kau kila eratou sema e lima na itabatamata ni matavuvale ni ratou sikova na nodratou koro makawa e Winnipeg, e Canada. Mai kea e a tukuna o tukai vei ira na makubuna na siga ka rau a lako yani kina e rua na daukaulotu (e vakatokai rau na agilosi mai lomalagi) ka rau kauta yani na kosipeli vakalesuimai i Jisu Karisito, e veisautaka vakadua na nodratou matavuvale.
E dua na tina au kila e sureti ira na luvena kei ira nodra mata veitacini mera taroga na tubudra vakarua baleta na veika e sotava ni se gone. Na ilakolako talei nei Bubu-Vakarua kei na veika vulici ni bula e sa mai ivola mareqeti ni matavuvale ka semata e va na itabatamata.
E dua na cauravou au kila e vakasokumuna tiko e dua na “ivolagauna nei Ta.”. Ena vuqa na yabaki sa oti e a coqai tamana e dua na motoka ka mate kina. Nikua, me kilai tamana, na cauravou yaloqaqa oqo e sa taqomaka tiko na ivakananumi ni gone kei na italanoa mai vei ira na matavuvale kei na itokani.
Ni ra tarogi se lako mai vei na ibalebale ni bula, e levu na tamata era laveta na matavuvale eliu.11 Oqo e oka kina na matavuvale e bula tiko se sa takali. E dina ga,ni da sa mate, eda sega ni yali vakadua. Eda laki bula tiko ena yasa kadua ni ilati.
Ni ra bula sara tiko ga, era gadreva na noda qaseeliu me ra nanumi.12 Eda nanuma na noda ivota vakawa ena noda itukuni, ivola ni kawa kei na italanoa ni vuvale, ivakananumi se vanua ni vakananumi, soqo kei na itaba, kakana, se iyaya ka ra nanumi kina na dau lomani.
Nanuma na vanua ko bula kina—e sega li ni ka talei na nodra vakananumi ka dokai mai na vanua kei na itikotiko na qaseeliu, matavuvale, kei ira eso era veiqaravi ka solibula? Me ivakaraitaki, ena ivakananumi ni tatamusuki ni vulaimatua mai South Moulton, Devonshire, e Igiladi, keirau marautaka kei Sister Gong na kunea na valenilotu lailai kei na itikotiko ka ra a bula kina na neirau qaseeliu na Bawden. Keirau dokai ira na neirau qaseeliu ena neirau dolavi lomalagi mai na cakacaka ni valetabu kei na tuvakawa13 ka yaco me umani vata14 ena sinucodo ni neirau itabatamata.15
Ena veiyabaki oqo ni isoqosoqo vaka “Au digi au,” sa yaga me ra veisemati na itabatamata ena sala vakaibalebale eso. Eda gadreva na wakada me teki na tabada—na veiwekani dina, veiqaravi vakaibalebale, na bula me uasivi mai na waqawaqa ni itukutuku raraba.
Veisemati kei ira na qaseeliu e rawa ni veisautaka na noda bula ena sala veivakurabuitaki. Mai na nodra dredre kei na rawaka, eda tubu kina ena vakabauta kei na kaukauwa.16 Mai na nodra loloma kei na solibula eda vulica kina meda veivosoti ka toso ki liu. Era soro dredre kina na luveda. Eda rawata kina ma taqomaki kei na kaukauwa. Na isema kei ira na qaseeliu e vakavurea na veivolekati ni matavuvale, na vakavinavinaka, kei na cakamana. Na isema vakaoqo e rawa ni kauta mai na veivuke mai na yasa kadua ni ilati.
Me vaka ni dau lako mai na marau ki na matavuvale, sa rawa ki na rarawa. Sa sega ni dua na tamata me vinaka sara. e sega vakakina ni dua na matavuvale. Ni ra sa sega ni lomani, susugi, ka taqomaki keda ko ira ka dodonu me ra vakayacora, eda na vakila na bilirakim madua, mavoa. Na matavuvale sa rawa ni qa lala. Ia, mai na veivuke mai lomalagi, sa rawa ni da ciqomi ira na noda matavuvale ka veilomalomani vakai keda.17
Ena so na gauna na dei ni noda yalodina ki na veiwekani tudei ni matavuvale e rawa ni vukei keda meda rawata na veika dredre. Ena so na gauna, na itikotiko e sa yaco me matavuvale. E dua na goneyalewa vakasakiti ka dau toki vakavuqa na nona matavuvale leqa wasoma e dau kunea e dua na matavuvale Lotu dauloloma ena vanua ga e dau tiko kina me susuga ka tiko kina. Na dra kei na ivakarau ni matavuvale e vakayarayarataki keda ia e sega ni vakatulewataki keda.
Na Kalou e vinakata me marau na noda matavuvale ka tawamudu. E rui balavu na tawamudu kevaka eda veivakararawataki tiko vakai keda. E rui lekaleka na marau ke cegu ga ena bula oqo na veiwekani vakamareqeti. Ena veiyalayalati tabu, e solia tu vei keda na Nona loloma o Jisu Karisito, kei na loloma veivueti me veisautaki keda18 ka vakabula na noda isema ni veiwekani. Na veiqaravi yalosavu ni valetabu baleti ira na noda daulomani kei ira na tani e vakayacora na loloma Veisorovaki ka vuni veisau ni iVakabula me ka dina vei ira kei keda. NI da sa vakasavasavataki, sa na rawa vei keda me da lesu ki vale ki na iserau ni Kalou vaka matavuvale duavata tawamudu.19
Na noda italanoa yadudua e se toso tiko ga, ni da kunea, bulia, ka yaco vata kei na rawaka e uasivia na vakasama.
E a kaya na Parofita o Josefa Simici: “Ena kena irairai beka vei ira eso ni sa rui ivunau kaukauwa eda veivosakitaka tiko oqo—e dua na kaukauwa e vola se vauca vata e vuravura ka vauca vata talega mai lomalagi.”20 Na veimaliwai eda bulia eke e rawa ni tu kei na lagilagi tawamudu mai kea.21 E dina, “ni da na sega ni rawa ni vakavinakataki sara koi keda kevaka e sega o ira [lewe ni noda matavuvale]; era na sega talega ni vakavinakataki sara ko ira kevaka e sega o keda,” oya, e yaco ena “dua na veisemati e taucoko.”22
Na cava e rawa ni da cakava oqo?
Tekivu, raitayaloyalotaka na kemu itaba ni ilovi ki liu ki muri ena maliwa ni rua na iloilo ni tawamudu. Ena dua na mua, raici iko mo luveyalewa, makubuna yalewa, makubuna yalewa vakarua, kei na muana tale ka dua, e dua na tina lailai, tina, budra na gone. Ulei na toso totolo ni gauna! Ena veigauna kei na itutu, raica ko cei e tu kei iko. Soqona na kedra itaba, kei na italanoa; cakava me dina na kedra ivakananumi. Vola na yacadra, veika sotavi, kei na tikinisiga bibi. Era nomu matavuvale—na matavuvale e tiko vei iko ka matavuvale ko vinakata.
Ni ko kunea, doka, ka cakava na veiqaravi ni valetabu baleti ira na lewe ni matavuvale, na yalo i Ilaija, “e dua na ivakatakilakila ni Yalo Tabu ni vakadinadinataka tiko na ituvaki vakalou ni matavuvale,”23 me semati vata na lomadra na tamamuni, tinamuni kei na luvemuni ena loloma.24
iKarua, laiva na ilakolako talei ni tuvakawa me vakainaki ka vu ni marau. Qiriti tubumu. Rai titobu ki na mata ni gone sucu vou qori. Taura na gauna—kunea na tawamudu—ena vei tiki yadudua ni nomu ilakolako. Vulica ka kila ena vakavinavinaka kei na dina na nomu ivota vakavuvale. Marautaka ka yaco mo matadonu ka, ni gadrevi, cakava na ka kece e rawa ena yalomalua mo kakua ni solia yani na ka mata cala. Laiva na veika vinaka me tekivu vei iko.
iKatolu, sikova na FamilySearch.org Vakasobura na iwalewale e tiko ena talevoni veikauyaki. Era sega ni saumi ka talei. Kunea, sema, lewena. Raica ko veiwekani vakacava kei ira ka tiko ena rumu; na kena rawarawa ka yaga me kuria na yaca ki na nomu vunikau bula ni matavuvale, mo kunea ka vakalougatataka na wakamu kei na tabamu.
iKava, vukea mo vakaduavatataka na matavuvale me tawamudu. Nanuma na lewenivanua kei lomalagi. Era lewe vuqa cake ena tai kadua ni ilati mai na kena ena yasana oqo. Ni sa toro voleka mai vei keda na valetabu ena levu cake na vanua, yalovinaka e sa dodonu me da dolele vei ira ka waraka tu mera ciqoma na madigi ni cakacaka ni valetabu.
Na yalayala ni Siganimate ka sa ikoya tikoga oya, ni mai ka ena vuku i Jisu Karisito, sa rawa ni da yaco me da keda italanoa vinaka duadua, ka rawa ni yaco na noda matavuvale me marau ka tawamudu. Ena noda itabatamata kece, ko Jisu Karisito e vueta na yalo kavoro, na sereki ira na bobula, vagalalataki ira era sa mavoa.25 Na taukeni ni vaiyalayalati kei na Kalou kei keda yadudua26 e oka kina na kila ni yaloda kei na yagoda ena cokoti vata tale ena tucaketale ka rawa ni vakuri na noda veiwekani talei duadua ni oti na mate ena marau sa vuabale.27
E tiko na noda italanoa yadudua. Lako mai kunea na nomu. Lako mai kunea na domomu, nomu sere, nomu veiyaloni kei Koya. Sai koya sara ga na inaki ka a bulia kina na Kalou na lomalagi kei na vuravura ka raica ni ra sa vinaka.28
Me dokai na ituvatuva ni Marau ni Kalou, na Veisorovaki i Jisu Karisito, na vakalesui tikoga ni Nona kosipeli kei na Lotu. Yalovinaka lako mai kunea nomu matavuvale, ka kauti ira mai ki vale. Ena yaca tabu savasava i Jisu Karisito, emeni.