Sises Krais Me Wia Kakehlepen Pahpa oh Nohno kan
Sewese noumwail serihkan en kawada arail pwoson Sises Krais, en poakohng Sapwelime rongamwahu oh Sapwelime Mwomwohdiso, oh en kaunop ong wiahda pilipil mwahu kan nan mour wet.
Mie ansou ieu, pahpa men mwesemwesel pwe en kohla iang towehda tuhpenehn pisoprik ieu ehu soutiko. Nah sin serepein sounpar pahiouo ahpw sokala mwowe, ni ah likawih ah likou en meir oh kolokol nah koapi en Soai kan en Pwuhk en Mormon.
“Dahme ke anahne kohkihla ni mihting en?” kisin serepeino peidengki.
“Pwehki ngehi emen sounsawas nan pisoprik,“ pahpahu sapengki.
“Ahpw kowe ahi pahpa!“ nah serepeino sapengki.
Eh ahpw kelehpwdi mwohn serepeino. “Ahi mwohn limpoak,“ e kosoia, “I ese me ke mwauhki ien wadawadeng uhk oh sewesei iuk en meirla, ahpw pwohnget I anahne sewese pisop.“
Nah serepeino sapengki, “Pwe sou mie ahn pisopo pahpa me kak sewese kamairala?“
Se inenen kapingki mehlel ong irail me tohto kan me kin ngoangki wia arail doadoahk en papah nan Mwomwohdiso en Sises Krais rahn koaros. Amwail tohnmetei kan inenen sarawi.
Ahpw duwehte ni mwomwen serepein menet ah wewehki, mie mehkot me pil sarawi me pahrekieng—mehkot me sohte kak welialihda—duwen pahpa oh nohno men ah kin apwalihada seri men. E duwehte mwohmw me kin wiawi nanleng.1 Samatail me ketiket Nanleng, samatail me Sarawio, kin inenen kupwurperenikihda ansou me Sapwelime serihkan kin kasukuhlda oh epwelida sang arail pahpa oh nohno kan pohn sampah.2
Pahpa oh nohno kan, kalahngan en soahng koaros me kumwail wiewia pwe en kairada noumwail serihkan. Oh serihkan, kalahngan en soahng koaros me kumwail wiewia pwehn kairada amwail pahpa oh nohno kan, pwehki duwen dahme pahpa oh nohno kan koaros esehier, pak tohto kitail kak esehla laud duwen pwoson, koapwoaropwoar, oh limpoak sang neitail serihkan duwehte arail kin kaskuhlsang rehtail!3
Pahpa oh Nohno kan Ahneki Pwukoah Sarawi Ehu
Mie pak kumwail kin medewe duwen keper laud me Samatail Nanleng kin wia ni ansou koaros me E kin ketin kadaredo emen seri pohn sampah? Irail wia Sapwelime seri ngehn kei. Sohte imwin soahng kan irail kak wiahla. Irail koasoandi en wiahla aramas lingan en mwahu, mahk, oh mehlel kei. Ahpw irail kohdo pohn sampah ni arail sohte kak apwalih pein iraill, sohte kak wiahda mehkot ihte sengisengki arail anahne sawas. Arail mehn ketemen en arail ansou rehn Koht perperla, pil iangahki arail ese udahn ihs irail oh ihs me irail pahn kak wiahla. Irail kin wehwekihla duwen mour, limpoak, Koht, oh Sapwelime pilahn sang ni mwomwen arail kin kasawih aramas akan limwahrail—ni mehlel arail pahpa oh nohno kan, me, ni mehlel, wie songosongete en esehla soahng kan ong pein irail.
Koht ketikiongehr pahpa oh nohno kan “pwukoah sarawi en kakairada neirail seri kan ni limpoak oh pwung, en kakairada anahn en paliwerarail oh palingenirail oh padahkiong irail en … kapwaiada kosonned en Koht akan.”4
Met itarohng en wiahda pahpa oh nohno mwahu kan en kin pepehd nihpwong.
Met iei ahi iren sawas ong pahpa oh nohno kan koaros:
Kauno ketin poakohng kumwail.
E kin ketin ieiang kumwail.
E ketin keskesihnen limwahmwail.
E ketin wia kakelepemwail ong kaweidpen noumwail serihkan en wiahda pilipil pwung kan.
Alehda kapai oh pwukoah wet ni popohl oh sohte peikasal. Kedehr kiheng kapai en nanleng wet ong emen torohr. Sang ni poahsoan en me kesempwal kan oh padahk kan nan rongamwahuo, kumwail me pahn kaweid noumwail seri nan oretikpen pilahn akan nan rahn koaros. Sewese noumwail seri kan en kawada arail pwoson Sises Krais, en poakohng Sapwelime rongamwahu oh Sapwelime Mwomwohdiso, oh en kaunopohng wiahda pilipil mwahu kan nan mour wet. Ni mehlel, iei ih Sapwelimen Koht pilahn ong pahpa oh nohno kan.
Sehdan pahn uhwong uhk, kedirapwai iuk, pahn song en kaluwete iuk.
Ahpw seri koaros alehdier Marain en Krais me wia mehn ehuong nanleng. Oh Sounkomouro pahn sewese iuk, kahluwa iuk, oh kangongeh iuk. Rapahki Sapwelime Sawas. Peidek ong Kauno!
Duwehte Sises Krais ah wia kakehlepen me pwulopwul kan, Sises Krais me pil wia kakelepen pahpa oh nohno kan.
E kin Ketin Kalaudehla Limpoak
Ekei pak kitail pahn medewe ma emen tohrohr sou pahn mwahusang kitail ong kahluwa oh padahkih neitail seri kan. Ahpw mendahte amwail ahneki pepehm en souitar, mie mehkot rehmwail me kin kiheng kumwail en warohng: amwail limpoak ohng noumwail seri.
Limpoak en pahpa oh nohno ong seri wia ehu manaman me inenen kehlail nan sampah. Iei ehu kisehn mehkot malaulau pohn sampah me kak poatopoat ni mehlel.
Met, mwein kumwail pehm me nanpwungen kumwail oh noumwail seri sohte nohn mwahu. Met iei wasahu me sapwelimen Sounkomouro manaman kin doadoahk. E kin ketin kamwahuwihala me soumwahu kan, oh E pil kak kamwahuwihala nanpwungen aramas. Eh ketin kadirehla pilawa oh mwahmw akan, oh E pil kak kadirehla limpoak oh popohl en nan amwail kousoan.
Amwail limpoak ong noumwail serihkan kin wiahda wasa kaselel ong kaskuhkpen mehlel oh kalaudehla pwoson. Wiahda amwail wasahn kousoan en wia wasahn kapakap, kasukuhl, oh pwoson; kousoan en pepehm en popohl kan; wasa ieu me limpoak mie; tehnpas en Koht ehu.5 Oh “kapakapong Semomw ni manaman en ahmw mohngiong unsek, pwe [ke] en kak audaudkihda [Sapwellime] limpoak, limpoakohte me E kin [ketkiehng] rehn … tohnpadahk kan en Sapwellime Iehros, iei Sises Krais“6
E Kin Ketin Kakehlaka Doadoahk Tikitik oh Mengei Kan
Ehu kehlail me kumwail ahneki, ni amwail wia pahpa oh nohno, iei ansou mwahu en wiahda karasaras mwahu ehuehu rahn. Iangarail kan, sounpadahk kan, oh sounkaweid en nsn inderned kan kin kohdo oh kohkohla. Ahpw kowe me pahn mihmihte pwehn wiahda karasaras mwahu nan mour en noumw seri.
Amwail doadoahk kan pahn mwomwen tikitik karasahieng ngihl laud kan me noumwail serihkan kin rongorong nan sampah. Mie ansou me kumwail pahn pehm me sohte nohn mehkot kumwail katihada. Ahpw tamataman me “sang ni mehkot tikitik oh mengei Kauno kak wiahda me kopwuriamwei.“7 Ehu soutik en penienei, ehu koasoiepen rongamwahu, de ehu karasaras mwahu mwein sohte pahn kak wekidala mour en noumw serio nan ansou tehieu, duwehte ehu dingiding en keteu mwein sohte kak kahrehda tuhke ehu ah mwadangete keirida. Ahpw sang ni poadidi en wihwia mehkot tikitik oh mengei kan, nan ehu ehu rahn akan, kin kairada noumwail serihkan oh pahn mwahusang lapakehn ekeite pak.8
Met iei Sapwelimen Kauno Wiepe. E kin ketin mahseniong kumwail oh noumwail seri ni ngihl tikitik, kaidehn ngihl en nansapwe.9 E kamwahuihala Naaman kaidehn sang “mehkot laud ieu“ ahpw sang ni mehkot mengei, kapwkapwurehiong mwekid en duhdi.10 Serihkan en Isrehl perenikihda kamadipw en mehnpihr ko nan sapwtehno, ahpw dahme kemkemour irail iei manaman en mehkot me tikitik oh mengei en manna—kenerail pilawa en ehuehu rahn.11
Riei ko, pilawa en ehu ehu rahn kin kaunopada keioun mwahu oh ehukihda nan wasahn kousoan. Pwoson oh kadehde kin epwelda keioun mwahu ni mwohmw, ekis ekis nan ehu ansou, nan mehkot tikitik oh ansou me mengei kan, nan momour en ehu ehu rahn akan. 12
Ansou koaros wia ansou en kasukuhl. Amwail lokaia oh mwekid koaros kak wiahda mehn kaweid ong wiahda pilipil kan.13
Kumwail pahn kak sohte kilangada mwadang wahn amwail doadoahk. Ahpw kumwail dehr pwangada. “Soahng koaros pahn wiawi nan arail ansou,“ Kauno ketin masanih. “Eri, ke dehr pwangada nan amw wiewia mwahu kan, pwehki [kowe] wie taptapihada poahson en doadoahk laud ehu.“14 Soangen doadoahk da me kak laudsang sewese sapwelimen Koht seri kesempwal akan en esehla ihs irail oh kawada arail pwoson rehn Sises Krais, Sapwelime rongamwahu, oh Sapwelime Mwomwohdiso? Sises Krais pahn kapaiada oh kalaudehla amwail doadoahk kan en nananti.
E kin Ketikihdo Kaudiahl
Ehu ahl manaman me Kauno kin utungkihda pahpa oh nohno kan iei sang ni kisakis en pein atail kaudiahl. E kin kupwuriki kamwerehdi Sapwellime Ngehno pwe en kahluwa nohno oh pahpa kan.
Ni amwail kin kapakap oh kin kehn Ngehno, E pahn kin kahluwai kumwail sang keper rir kan.15 E pahn kasalehda kisakis en noumwail serihkan, arail kehlail kan, oh arail kapwunod me sohte sansal akan.16 Koht pahn ketin sewesei kumwail en kilang noumwail serihkan nin duwen Ah kin ketin mahsanih irail—palahsang mas liki oh ong nan arail mohngiong kan.17
Sang ni sawas en Koht, kumwail kak esehla ihs noumwail serihkan ni mwohmw mwakelekel oh kaselel. Ih luke kumwail en alehda sapwelimen Koht sawas en kaweid amwail peneinei sang ni pein amwail kaudiahl. Rapahki Sapwelime kaweid nan amwail kapakap kan.18
Weliakapw Mehlel
Mwein sawas me keieun kesempwal me Sises Krais ketikiong pahpa oh nohno kan iei “weliakapw mehlel” en mohngiong.19 Met wia mwekid kopwuriamwei ehu me kitail koaros anahne.
Nan ansou kis, medewe mahs irair wet: Ke mihmi nan ihmw sarawi, rongorong padahk me pid duwen peneinei kan. Sounpadahko kawkawehwe wasahn kouson unsek ehu oh peneinei ehu me inenen unsek. Ohlo oh liho sohte kin akamai. Ihte ansou serihkan kin uhdisang wadek neirail pwuhk sarawi kan iei ansou en wiahda arail homework. Oh koul en “Poakpene Nan Pwungamwail“20 wie kokoul nan mwurio. Mwohn me wia padahko ah lel wasa me koaros en iang peren oh kamwakelehda wasahn duhdu o, ke medemedeweier, “Ai peneinei inenen kansensuwed.“
Maing riei ohl oh lih akan, dehr pwunodiki! Koaros me rongorong padahko wie medemedewe soahng tehieu! Ahpw mehlel o, pahpa oh nohno kan kin pwunodiki me irail sohte itar.
Paiamwahu, mie sawas sang nanleng ong pahpa oh nohno kan: Iei Sises Krais. Iei Ih me wia soun wekidala atail mohngiong.
Ni ahmw kin mweidehng Sounkomouro oh Sapwellime padahk kan nan ahmw mohngiong, E pahn kasalehiong kumwail amwail luwet akan. Ma kumwail pahn likih Sises Krais ni mongiong karakarahk, E pahn ketin wiahda soahng luwet akan en kehlaila.21 Iei Ih me wia Koht en manaman kan.
Met wehwehki me kumwail oh amwail peneinei pahn wiahla peneinei mwomwen unsek ehu? Soh. Ahpw kumwail pahn mwamwahula. Sang ni kalahngan en Sounkomouro, ekis ekis, kumwail pahn ahnekida mwohmw kan me pahpa oh nohno kan anahne: limpoak ong Koht oh Sapwelime serihkan, kanengamah, medewe koaros, pwoson Krais, oh kehlail en wiahda pilipil pwung kan.
Sises Krais kin Ketkihda Utuht sang Sapwelime Mwomwohdiso
Atail doadoahk en kawada pwoson Sises Krais kin wiawi nan wasahn kousoan, ong pein emen emen. Oh iei Mwomwohdiso kin utungada. Likin sawasepen pwuhk sarawi kan oh mahsen kan en soukohp akan, Sapwelimen Sounkomouro Mwomwohdiso kin kihda mehn sawas tohto pwe en sewese pahpa oh nohno kan oh serihkan wiahda pilipil pwung kan:
-
Ong Kakehlepen me Pwulepwul kan: Mehn Kaweid ong Wiahda Pilipil kan sohte kin kihda soahng kan me kak wiawi de sohte kak wiawi. E kin padahngki mehlel poatoapoat kan pwehn sawas ong wiahda pilipil kan me poahsoanda pohn Sapwelimen Sises Krais mour oh padahk kan. Iangih noumwail serihkan wadek. Mweidohng irail en koasoia. Sewese irail en ahneki padahk poatoapoat oh sarawi pwukat en kaweid arail pilipil kan. 22
-
Tiepene lap kan en FSY wia mehn sawas kaselel. I men me pwulopwul koaros en patehng. I luke ohl oh lih pwulopwul me sohte pwopwoud kan koaros en patehng kapokon lap en FSY ni arail wia sounkaweid oh sounsawas kei. Ih luke pahpa oh nohno kan en nantiheng kalaudehla mwekmwekid en palingehn neirail me pwulopwul kan pahn wahdo sang kapokon lap akan en FSY.
-
Serihkan oh me pwulopwul kan nan Mwomwodiso en Sises Krais en Souleng en Imwin-Rahn akan ahneki sounpadahk kan, kaun akan, oh soun kaweid kan. Pak tohto kumwail pahn pidelong nan en emen me pwulopwul mour nan ansou keioun anahn ehu pwe en kawada oh utung arail pwoson oh kadehde. Ekei kumwail wia aramas sohte pwopwoud kei. Ekei sohte pein neirail seri. Amwail doadoahk en papah sapwelimen Koht serihkan me sarawi nan sihlangin Koht.23
Dehr Pwangakihda Manaman wet
Kompokepahi ko, kawada pwoson rehn seri men duwehte sewese wahn rohs ehu en keirda. Kumwail sohte kak waikada wahn rohso pwe en reireila. Kumwail sohte kak kihpeseng tehn rohs o pwe en mwadang masalpeseng. Oh kumwail sohte kak pohn sehse rohs o kumwail kasik en keirda oh masalpeseng.
Dahme kumwail kak wia oh anahne wia ong dih me kokohdo iei kihda pwehl mwahu en kakairada, me iangahki elen alehdi pihl en nanleng me kerekerewei. Kihsang dihpw oh soahng teikan me kin perehla lingen ketipin en nanleng. Wiahda wasa me keieu kaselel en keirida. Ni kanengamah mweidohng dih me kokohdo en wiahda pilipil mwahu, oh mweidohng Koht en wia Sapwellime manaman. Ni imwilahu pahn inenen kaselel oh lingaling mehlel oh kaperen sang soahng kan koaros me ke kak pein wiahda.
Nan Sapwelimen Sahm Nanleng pilahn, ehupenehn nan peneinei kan udahn pahn poatoapoat. Ih met me karehda, ni duwen pahpa oh nohno kan, kumwail sohte kak pwangada, mendahte ma kumwail sohte pereniki soahng kan me wiawiher koa.
Rehn Sises Krais, Kaun en Sounkamwahu oh Sounkomouro, e pahn kin kalapw mie tepida kapw; ansou koaros Eh pahn ketkihda koapwoaropwoar.
Sises Krais me wia kakehlepen peneinei kan.
Sises Krais me wia kakehlepen me pwulopwul kan.
Sises Krais me wia kakehlepen pahpa oh nohno kan.
Ih met me I kadehdehki ni mwaren Sises Krais, ahmen.