Kapitulo 20
Kahibulongan ug Katingalahan nga Paagi
Lima ka tuig sa iyang pagkapresidente, si Spencer W. Kimball nagpamati sa mga hagit sa nagkatigulang nga edad. Nag-otsenta y kwatro ka tuig na ang iyang edad sa Marso 1979. Gitambagan siya sa iyang doktor sa pagpaninguha nga mas makapahulay sa pag-amping sa iyang kusog, apan siya ug ang iyang asawa nga si Camilla, mipadayon sa pagbaton og nagkapuliki nga iskedyol sa biyahe. Sa pagbuhat sa tanan nga iyang gustong buhaton, momata siya og sayo ug matulog og dugay, uban sa kadiyot nga tagpilaw human sa paniudto.
“Dili ako gusto nga maluwas dinhi niini nga mortalidad,” gisultihan niya ang iyang doktor. “Gusto akong mahimaya sa kalibotan nga umaabot.”
Dili na siya makalikay sa epekto sa iyang edad diha sa tag-init. Nakit-an sa mga doktor ang dugo nga nagpundok sa iyang bagul-bagol, ug dihadiha dayon gipaoperahan siya sa pagkunhod sa presyon diha sa iyang utok. Ang operasyon nagmalampuson, ug usa ka bulan ang milabay, si Presidente ug si Sister Kimball nagbiyahe na usab—niini nga panahon ngadto sa Jerusalem.
Mibisita ang propeta sa Balaang Yuta (Holy Land) sa pagpahinungod sa Orson Hyde Memorial Garden, usa ka maanindot nga mga duha ka ektarya nga parke nga bag-ohay nga gitukod sa Simbahan diha sa Bungtod sa mga Olibo. Gimugna diha sa pagdapit sa mayor sa Jerusalem si Teddy Kollek ug gigastohan sa treynta ka libo ka pribado nga mga taghatag, ang parke ginganlan alang sa ulahing-adlaw nga apostol kinsa mianha sa siyudad kaniadtong 1841 sa pagpahinungod sa yuta alang sa pagpundok sa katawhan ni Juda ug isip usa ka yuta sa saad alang sa mga kaliwat ni Abraham. Gusto ni Mayor Kollek nga maghimo og dugang pa nga mga parke libot sa Jerusalem, ug siya nakigtrabaho uban ni Elder Howard W. Hunter sa paghimo sa parke nga matuman.
Ang pagbisita sa propeta ngadto sa Jerusalem, sama sa handumanan nga tanaman, nagpakita sa tinguha sa Simbahan sa pagdugang ngadto sa kahayag ug kamatuoran nga gimahal sa mga tawo sa tibuok kalibotan. Si Presidente Kimball adunay dako kaayo nga pagtahod alang sa relihiyosong mga tradisyon nga makita diha sa Balaang Yuta ug sa bisan diin pa. Gitudlo niya nga ang kaluwasan ug walay kataposang kalipay moabot lamang pinaagi ni Jesukristo. Gani iyang gipanghimatuod nga ang kahayag sa Dios midasig ni Muhammad, Confucius, ang mga Protestanteng mga tigreporma, ug sa ubang mga lider sa relihiyon. Mituo usab siya nga si Socrates, Plato, ug ubang may kabatid sa salabotan nalamdagan sa Dios.
“Atong mensahe,” ang Unang Kapangulohan bag-ohay nga mipahayag, “mao ang linain nga gugma ug kahingawa sa mahangturong kaayohan sa tanang katawhan, walay pagsapayan sa relihiyosong pagtuo, kaliwat, o pagkanasudnon.”
Kaniadtong Oktubre 24, 1979, ang anibersaryo sa pagpahinungod nga pag-ampo ni Elder Hyde, si Presidente Kimball nakig-uban ni Mayor Kollek samtang ilang gisunod ang nagliko-liko nga dalan lugsong padulong sa tanaman. Naglisod sa paglakaw ang propeta, apan gibati ang kanindot nga maanaa sa parke. Gikan sa tanaman, nakita niya ang daghang mga dapit diin milakaw ug mitudlo ang Manluluwas.
Diha sa tiilan sa bungtod, usa ka entablado gipahimutang alang sa pagpahinungod. Gibuksan ni Elder Hunter ang serbisyo, ug usa ka koro sa hapit moduol sa tulo ka gatos nga mga Santos, lakip ang BYU nga mga estudyante nga nag-eskwela diha sa siyudad, miawit sa “Miabut Nang Kabuntagon.” Dayon mibarog si Mayor Kollek ug namulong sa taas nga kasaysayan sa Jerusalem.
“Ako manghinaot nga kamo magpadayon kutob sa gidaghanon nga mga henerasyon nga kita aduna,” gisultihan niya ang mga Santos, “ug nga kining maayo nga relasyon tali kaninyo ug kanamo kinahanglan nga magpadayon sulod niining umaabot nga mga siglo.”
Sa dihang si Presidente Kimball na ang mamulong, nahibulong siya sa sagradong kasaysayan naglibot kaniya. “Gitabok ni Jesukristo kini nga bungtod sa daghang higayon,” miingon siya. “Sa usa ka tanaman nga gitawag og Getsemani, anaa ra sa ubos kanato, gituman Niya kana nga bahin sa Iyang Pag-ula nga nakapahimo kanato sa pagbalik ngadto sa atong Langitnong Amahan.”
Nagyukbo sa iyang ulo, mihalad siya og usa ka pag-ampo nagpahinungod sa tanaman ngadto sa Dios ug sa Iyang himaya. “Himoa kini nga dangpanan,” mipahayag siya, “diin ang tanan nga moanhi mahimong mamalandong sa kasaysayan sa himaya nga Imong gipadagaya diha sa Jerusalem ug sa mas dakong himaya nga umaabot pa.”
Si David Galbraith, ang presidente sa district sa Simbahan, mitapos sa miting pinaagi sa usa ka panapos nga pag-ampo. “Hinaot nga kining espiritwal nga tanaman, uban sa iyang ambongan nga talan-awon, mahimong usa ka tinubdan sa inspirasyon ug usa ka dapit sa pagpamalandong alang sa mga Muslim, mga Kristiyano, ug mga Judeo sa samang paagi,” iyang giampo. “Hinaot nga kini modala kanatong tanan diha sa mga talikala sa panag-inigsoonay ug kalinaw.”
Sa wala pa mobiya ang mga Kimball sa siyudad, mipakita si David kanila og pipila ka mga lugar duol sa handumanan nga tanaman. Sulod sa daghang katuigan, ang Simbahan gustong motukod og campus diha sa Jerusalem aron sa pagpapuyo sa mga estudyante sa BYU nga langyaw, paghatag og usa ka meetinghouse alang sa lokal nga branch sa mga Santos, ug magsilbi isip usa ka sentro sa pag-abiabi alang sa mga bisita. Kini nga dapit adunay nindot kaayo nga talan-awon sa bungtod sa templo, apan hugot nga pagpatuman sa mga balaod sa paggamit og pagpalambo sa yuta mihimo niining imposible alang sa pribadong mga organisasyon sa pagtukod diha sa lugar. Sa gihapon, gihunahuna ni Presidente Kimball nga kini ang labing maayo nga dapit nga iyang nakita alang sa usa ka sentro.
Ang mga Kimball mibalik ngadto sa Siyudad sa Salt Lake sa Oktubre 26, kapoy apan malipayon. Human sa mubo nga panahon, samtang si Presidente Kimball nangandam sa pagtambong og mga komperensiya sa erya sa Australia ug New Zealand, iyang namatikdan nga ang iyang wala nga bukton mibanhod. Gidala niya ang iyang kaugalingon ngadto sa ospital, ug nadiskobrehan sa iyang mga doktor nga daghan pa og dugo nga nagpundok ubos sa iyang bagubagol.
Sa pagkasunod buntag, ang propeta gibalik sa operahanan nga kwarto.
Mga niini nga panahon, ang treynta y singko anyos ang panuigon nga si Silvia Allred ug ang iyang pamilya mibalhin gikan sa Costa Rica ngadto sa Guatemala. Usa ka kinabig gikan sa El Salvador, si Silvia nakaserbisyo og misyon sa Guatemala mga kinse ka tuig ang milabay, ug siya naghinamhinam sa pagbalik uban sa iyang bana, si Jeff, ug sa ilang unom ka gagmay nga mga anak.
Si Jeff mao ang direktor alang sa temporal nga mga panginahanglan sa Central America. Kini nga katungdanan—ug ang uban nga sama niini sa tibuok kalibotan—natukod sa 1979 sa pagtabang sa Opisina sa Tigdumalang Bishopric sa mga buluhaton sama sa pag-apud-apod sa kurikulom sa Simbahan, pag-amuma sa mga kabtangan sa Simbahan, ug sa pagpamalit og mga yuta alang sa bag-ong mga meetinghouse.
Miabot ang mga Allred sa Siyudad sa Guatemala sa sinugdanan sa tuig sa ting-eskwela. Gipalista nila ang ilang mga anak sa usa ka Iningles og pinulongan nga eskwelahan kauban sa lokal ug tibuok kalibotan nga mga estudyante. Ma-Dominggo, mitambong ang pamilya og usa ka dako nga Espanyol og pinulongan nga ward diha sa siyudad.
Sa dihang si Silvia usa ka misyonaryo sa mga 1960, dihay mga napulog usa ka libo nga mga miyembro sa Simbahan ug walay mga stake sa Central America. Gigahin niya kadaghanan ang iyang panahon sa pagserbisyo sa gagmay, nagkalisod nga mga branch diin ang mga misyonaryo mihatag kasagaran sa pagpangulo. Bisan og ang mga Guatemalan naggamit og daghang pinulongan ug mga dayalekto, siya ug ang ubang mga misyonaryo mitudlo lamang gayod gamit ang Espanyol.
Sukad niana, ang pagkamiyembro kusog kaayo nga mitubo sa tibuok Latin America. Sa pagka-1980, sa Guatemala lamang ang anaay lima ka stake, mga dyesiotso ka libo nga mga miyembro sa Simbahan, ug lig-ong lokal nga pagpangulo. Ang kasilinganang mga nasod sa El Salvador, Costa Rica, Honduras, ug Panama usab dihay mga kaugalingon nilang mga stake. Ug hapit usa ka libo ka babaye ug lalaki gikan sa Central America sa karon nagserbisyo og full-time nga mga misyon.
Apan uban niini nga pag-uswag miabot ang panginahanglan alang sa mga kausaban. Nagkadaghan ug nagkadaghan ang Lumad nga mga tawo nga miapil sa Simbahan sa Central America, ug kadaghanan kanila wala magsulti og Espanyol. Ang ubang mga kinabig nagkinahanglan usab og tabang sa pagkat-on ug pagsabot sa mga pagtulon-an sa gipahiuli nga ebanghelyo.
Sa pagtubag niini nga mga panginahanglan, giaprobahan sa Simbahan ang paghubad og mga bahin sa Basahon ni Mormon ngadto sa lokal Lumad nga mga pinulongan—K’iche’, Q’eqchi’, Kaqchikel, ug Mam. Ang bag-ong mga kinabig makahimo usab sa pagtuon sa Mga Baroganan sa Ebanghelyo (Gospel Principles), usa ka yano, sayon nga basahon nga manwal sa Sunday School nga bag-ohay nga nahimo sa Simbahan sa pagtudlo sa sukaranang mga kamatuoran ngadto sa mga miyembro sa bisan asa nga dapit.
Ang mas dako nga pag-uswag nagkinahanglan usab og mga pahiangay ngadto sa unsaon sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa tibuok kalibotan pagtipon nga maghiusa matag semana. Sulod sa tunga nga siglo, ang Simbahan nakahimo og mga miting sa Sunday School, pagkapari, ug sakramento sa nagkalainlaing mga panahon sa Igpapahulay, uban sa Primary, Relief Society, ug mga miting sa kabatan-onan sa mga adlaw sa semana. Apan sa mga Santos kinsa nagpuyo layo gikan sa ilang mga meetinghouse ug walay mga sakyanan o duol og transportasyon nga pampubliko kasagaran nagtan-aw niini nga eskidyol nga mahagiton.
Bag-ohay, si apostol Boyd K. Packer mianha sa Guatemala ug mipahinungod og siyam ka gagmay nga mga meetinghouse diha sa mga kabukiran. Kini nga mga meetinghouse mipakubos og maayo sa panahon sa pagbiyahe alang sa daghang mga miyembro sa Simbahan, ug mirekomendar si Jeff sa pagtukod og daghan pa sa tanang baryo sa Central America. Mga lider sa misyon diha sa kabukiran sa Guatemala nakahimo usab og usa ka eskidyol sa miting nga nagtugot sa mga Santos sa baryo sa pagtipon og makausa sulod sa semana. Ubos sa bag-ong plano, ang Primary nga mga bata magtipon samtang ang mga lalaki ug mga babaye maghimo sa ilang kaugalingon nga mga miting. Ang mga Santos sa tanang edad dayon magtipon alang sa miting sa sakramento.
Ang ward ni Silvia ug Jeff sa Guatemala misunod sa karaang eskidyol sa miting. Apan sa 1980, samtang ang mga Allred nahiluna na sa ilang bag-ong panimalay, ang Unang Kapangulohan mianunsiyo og usa ka tibuok kalibotan nga eskidyol sama kaayo sa usa nga gigamit sa baryo sa Guatemala. Kay sa maghimo og mga miting sa nagkalainlaing mga panahon sulod sa semana, ang tanang mga ward ug mga branch sa karon magtipon ma-Dominggo sulod sa tibuok tulo ka oras nga mga miting.
Sa mga kongregasyon diin kini nga eskidyol gisulayan, ang pagtambong sa Simbahan milambo, ug ang mga Santos adunay mas daghang panahon sa pagtudlo ug sa pagtuon sa ebanghelyo diha sa panimalay. Nanghinaot ang mga lider sa Simbahan nga samang butang ang mahitabo karon sa tibuok kalibotan. Sila miawhag sa mga pamilya sa paggahin sa Igpapahulay nga adlaw nga mag-uban ug sa paghimo sa ilang panimalay nga usa ka dapit diin ang tanan makakaplag og gugma, pag-awhag, pagsuporta, ug pagdayeg. Uban sa nagtubo nga presyo sa lana sa tibuok kalibotan, nanghinaot usab ang mga lider sa Simbahan nga ang bag-ong eskidyol motugot sa mga Santos sa pagdaginot sa lana ug sa pagdaginot sa pamasahe.
Nakakita si Silvia sa kaalam sa pagbaton og eskidyol sa miting nga angay sa mga Santos bisan asa sa kalibotan. Ang iyang anak nga mga babaye makahimo sa pagtambong sa mga klase sa Young Women ma-Dominggo kon sila mahimong mga tin-edyer, ug si Jeff ug ang ilang anak nga mga lalaki dili kinahanglang momata og sayo sa pagtambong sa buntag nga mga miting sa pagkapari.
Sa gihapon, ang bag-ong eskidyol nagkinahanglan og pipila ka pagkaanad.
Sa Abril 6, 1980, si apostol Gordon B. Hinckley mimata sa usa ka maanindot nga buntag sa Pagkabanhaw. Mao kadto ang ika-150 nga anibersaryo sa Simbahan. Siya ug si Presidente Spencer W. Kimball miadto sa Fayette, New York, sa pagsibya og bahin sa kinatibuk-ang komperensiya gikan sa Peter ug Mary Whitmer nga uma, diin ang mga Santos nakahimo sa ilang unang miting kaniadtong 1830.
Ang Simbahan adunay daghang isaulog sa sesquicentennial (ika-150) niini. Ang gipahiuli nga ebanghelyo ni Jesukristo mikaylap ngadto sa otsenta y uno ka mga nasod—hapit katunga sa mga nasod sa kalibotan—nagdala og katuyoan, paglaom, ug pagkaayo ngadto sa mga tawo kinsa sa dugay nga panahon nangandoy alang sa mensahe niini. Ang gidaghanon sa mga templo nagtubo, uban sa bag-ong mga balay sa Ginoo nga gianunsiyo o gitukod karon diha sa Argentina, Australia, Chile, Japan, Mexico, Samoa, Tahiti, Tonga, ug sa Estados Unidos. Ug salamat ngadto sa matinud-anong pagbayad sa mga ikapulo, inubanan sa maalamong pinansiyal nga mga pamuhonan, ang Simbahan nagtukod og gatosan ka bag-ong mga meetinghouse matag tuig. Bisan og ang lokal nga mga Santos mipadayon sa pagbayad og gamay nga porsiyento alang niini nga mga gambalay, ang Simbahan wala na mitawag og mga trabahador nga mga misyonaryo sa pagbuhat sa pagtukod.
Gani si Elder Hinckley nahibalo nga ang Simbahan sa gihapon miatubang og mahinungdanong oposisyon. Diha sa daghang mga dapit sa tibuok kalibotan, mga kongregasyon naningkamot sa pagpabilin sa bag-ong mga miyembro, ug si Elder Hinckley nagbanabana nga katunga sa 4.5 ka milyon nga mga miyembro wala magprakrtis sa ilang tinuohan. Dihay mga katawhan usab kinsa mitan-aw sa kusog nga pag-uswag sa Simbahan sa tibuok kalibotan, pinansyal nga seguridad, ug tataw nga mga pagtudlo isip mga hulga ngadto sa kadaghanang Kristiyanismo, miaghat sa mga kritiko sa paghimo og mga pampleta, mga basahon, ug mga salida nga nag-atake sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw.
Ang ubang mga tawo misupak sa dihang ang Unang Kapangulohan namulong kabahin sa karon nga mga isyu sa politika, nag-angkon niini nga dili angay alang sa Simbahan sa pagbuhat sa mao sa publiko nga paagi. Agi og tubag ngadto sa pagpanaway sa pagsupak sa Simbahan sa Gitarong nga Managsamang mga Katungod (Equal Rights Amendment), si Elder Hinckley bag-ohay nga mihimo og usa ka importante kaayo nga pahayag sa Simbahan kabahin sa hilisgotan. Gimantala sa Pebrero 1980, ang pahayag mipadayag og suporta alang sa managsamang mga katungod sa mga babaye, gibalik og sulti ang mga kabalaka mahitungod sa ERA, ug gipanghimatuod ang katungod sa Simbahan sa pagsulti kabahin sa mga isyu sa moralidad.
Ingon nga nakatuon og kasaysayan sa Simbahan, si Elder Hinckley nahibalo nga ang mga Santos misinati og liyok sa maayong mga panahon ug bati nga mga panahon. Ngadto niining tanan, ang Simbahan mitubo nga mas lig-on. “Mao usab kini sa umaabot,” bag-ohay siya nga mipahinumdom sa iyang kaubang apostoles. “Ang Simbahan motubo ug mouswag ug modako sa usa ka kahibulongan ug katingalahang paagi.”
Ang Simbahan wala gayod magsibya og kinatibuk-ang komperensiya gikan sa duha ka mga dapit kaniadto, busa si Elder Hinckley miabot sa umahan sa Whitmer duha ka oras ka sayo sa pagsiguro nga ang tanan hapsay.
Ubos sa iyang pagdumala, ang Simbahan bag-ohay nga mitukod og usa ka halandumong gamay nga payag ug usa ka modernong meetinghouse diha sa yuta sa Whitmer. Siya ug si Presidente Kimball nagplano sa pagpakigpulong sa mga Santos gikan sa sulod sa payag. Kon ang tanan mahimo sumala sa giplano, usa ka dako nga sattelite dish diha sa lugar mosibya sa mga palakaw diha sa tinuoray nga oras ngadto sa Salt Lake Tabernacle ug sa mga chapel sa tibuok kalibotan.
Human mausisa ang payag, si Elder Hinckley ug si Presidente Kimball mibansay sa ilang mga pakigpulong. Nahibalo nga ang propeta nagpaayo pa sa iyang bag-ohay nga mga operasyon, si Elder Hinckley naghunahuna kon siya aduna bay kalig-on sa paghatag sa iyang pakigpulong. Sa miaging adlaw, si Presidente Kimball makita ug mabati nga gikapoy samtang siya misugod sa komperensiya diha sa Tabernacle. Karon, samtang siya nagpraktis sa iyang pakigpulong, mipadayon siya sa pagpamulong nga may kalisod.
Kini nakapasakit ni Elder Hinckley sa pagtan-aw sa propeta nga nakigbisog. Bag-ohay, ang Simbahan mipatuman og usa ka bag-o nga palisiya diin ang mas magulang nga mga sakop sa Unang Korum sa Seventy moretiro gikan sa aktibo nga katungdanan. Ang mga presidente sa simbahan ug apostoles mipadayon sa pagserbisyo ngadto sa kataposan sa ilang mga kinabuhi, ug sila usahay misinati og mga problema sa kahimsog nga mihimo niini nga malisod nga makig-uban sa mga Santos sa gawas. Sa ingon nga mga panahon, ang mga magtatambag diha sa Unang Kapangulohan sa kasagaran mas daghan og bulohaton sa pagtabang sa presidente. Sa kasubo, ang mga magtatambag ni Presidente Kimball, si N. Eldon Tanner ug Marion G. Romney, mga masakiton usab, ug dili sila sa kanunay makahatag sa propeta sa tanang suporta nga iyang gikinahanglan.
Ang sibya misugod sa udto. Diha sa payag ni Whitmer, si Elder Hinckley ug si Presidente Kimball mitan-aw og usa ka telebisyon nga nagsibya sa pagbukas ni Presidente Tanner sa sesyon sa komperensiya diha sa Tabernacle. Human sa usa ka pag-ampo ug mga himno sa koro, mibarog si Presidente Kimball, ug ang salida mibalhin ngadto sa usa ka hulagway kaniya diha sa payag nga panimalay, nag-abiabi sa mga Santos.
“Nagbarog dinhi karong adlawa,” miingon siya, “among giribyu sa among mga hunahuna ang gamhanang hugot nga pagtuo ug mga buhat niadtong kinsa, gikan niining mapainubsanong sinugdanan, mihatag og dako sa pagtabang nga ang Simbahan mouswag ngadto sa karon nga katingalahang kahimtang; ug labaw pa ka importante, atong malantaw pinaagi sa hugot nga pagtuo ang usa ka panan-awon sa kasigurohan ug mahimayaong kaugmaon niini.”
Samtang si Elder Hinckley mitan-aw, gibati niya ingon og nakakita siya og usa ka milagro. Nagsulti si Presidente Kimball nga walay bisan unsa nga kalisod!
Sa dihang ang propeta nahuman sa iyang pakigpulong, si Elder Hinckley mipresentar og usa ka linain nga pamahayag gikan sa Unang Kapangulohan ug sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles.
“Ang misyon sa Simbahan karon, ingon nga kini mao gikan sa sinugdanan, mao ang pagtudlo sa ebanghelyo ni Kristo ngadto sa tibuok kalibotan,” siya mipahayag. “Kini atong obligasyon, busa, ang pagtudlo sa hugot nga pagtuo diha sa Ginoong Jesukristo, sa pagpangamuyo uban sa katawhan sa yuta alang sa indibidwal nga paghinulsol, sa pagpahigayon sa sagradong mga ordinansa sa bunyag pinaagi sa pagpaunlod alang sa kapasayloan sa mga sala ug ang pagpandong sa mga kamot alang sa gasa sa Espiritu Santo.”
Gibati ni Elder Hinckley ang Espiritu sa gamhanang paagi samtang iyang gibasa ang pamahayag. “Atong hinuktokan sa mapainubsanon ug mapasalamatong paagi ang mga sakripisyo niadtong kinsa nag-una kanato,” miingon siya. “Magmatinguhaon kita sa pagtukod diha niana nga kabilin alang sa panalangin ug kaayohan niadtong kinsa magsunod.”
Wala madugay human ang Simbahan migamit sa gihiusa nga eskidyol sa miting, ang bishop ni Silvia Allred sa Siyudad sa Guatemala mihangyo nga makigkita kaniya. “Ang mga sister diha sa Primary adunay dako nga kalisod sa pagsunod sa bag-ong programa,” miingon siya.
Gumikan nga ang Primary sa karon gihimo sa samang panahon sa mga klase sa hamtong, ang mga magtutudlo sa Primary dili makatambong sa Sunday School, Relief Society ug mga miting sa pagkapari nga ilang dugay na nga gikalipayan. Ang Primary karon mokabat og kaduha ang kadugayon sama sa kaniadto, ug ang pag-amuma og mga lihokan nga mga bata ingon niana ka dugay makakapoy.
“Ang mga sister wala makahibalo kon unsa ang buhaton sa duha ka oras sa Primary,” mipasabot ang bishop, “busa ilang dad-on lamang ang mga bata ngadto sa tanaman sa pagdula.” Gusto sa bishop sa mga lider sa Primary nga sundon ang bag-ong programa sa eksaktong paagi. “Ikaw makatabang kanamo sa pagbuhat niini,” gisultihan niya si Silvia.
Sa Primary, nakaplagan ni Silvia ang labing dako nga hagit nga mahimong ang “pakigbahin nga oras,” sa panahon nga ang tanang mga bata magtipon sa pagkat-on og dugang mahitungod sa pagpuyo sa ebanghelyo ni Jesukristo. Nakigtrabaho si silvia uban sa mga lider sa Primary sa paglakip og musika, mga hulagway nga pangtabang sa pagtuon, ug sa pag-akting sa ilang mga leksiyon. Ug wala madugay, nagustohan sa mga bata ang pag-apil. Diha sa usa ka may kalihokan sa tema sa ebanghelyo, nag-uban sila sa paghimo og dako nga puzzle. Diha sa lain, mikanta sila og mas kusog o mas hinay kon ang lider mopataas o mopaubos sa temperatura sa usa ka aron ingnon nga sukod sa kainiton (termometro). Gi-aksyon usab sa mga bata ang mga istorya sa kasulatan, sama sa sambingay ni Jesus sa maayo nga Samarianhon.
Ang panahon ni Silvia sa Primary wala magdugay, hinoon. Samtang nagbisita sa Siyudad sa Salt Lake sa Abril 1980, siya ug si Jeff nahibalo nga ang Unang Kapangulohan nagplano sa pagbalhin sa opisina sa punoang buhatan sa Central America sa temporal nga mga kalihokan sa gawas sa Guatemala. Sulod sa sobra sa duha ka dekada, ang nasod nalambigit sa sibil nga gubat (civil war), ug ang rebelde nga mga grupo nag-anam og kalig-on.
Bisan og si Silvia ug si Jeff mabinantayon sa panagbangi sukad mibalhin ngadto sa Guatemala, ang ilang pamilya nagpadayon sa kasagarang naandan nga kalihokan, sa pagsimba ug pag-eskwela, pamalit, mga paglulinghayaw sa pamilya sa gawas nga walay dakong kabalaka.
Sa gihapon, usa ka bulan human ang mga Allred mibalik gikan sa Utah, gibalhin sa Simbahan ang opisina sa temporal nga mga kalihokan ngadto sa San Jose, Costa Rica. Ang pagbalahin dili maayo alang ni Jeff, kansang mga proyekto sa trabaho hapit tanan didto sa Guatemala ug El Salvador. Ug si Silvia dihay nagsagol nga mga pagbati mahitungod sa pagbalik ngadto sa Costa Rica. Siya ug ang iyang pamilya nakapuyo sa Guatemala sa wala pay usa ka tuig, ug nagustohan ni Silvia nga mahimong kabahin sa kusog nga pag-uswag sa Simbahan diha sa nasod. Ilabi niyang nagustohan ang pagtan-aw sa batan-ong mga lalaki ug mga babaye nga Guatemalan nga nagtigom og kwarta alang sa mga misyon ug ang nagtubo nga pagka-espiritwal diha sa ilang kabatan-onan ug sa mga klase sa seminary.
Sa Hulyo 1980, sa hapit na ang pamilya mobalhin, ang ilang ward mihatag kanila og usa ka gamay nga panamilit nga pagtipon-tipon. Bisan og ang mga tawo sa Guatemala nag-atubang og nagpadayon nga mga pagsulay, nahibalo ang mga Allred nga ang mga Santos magpadayon nga molambo. Ang nag-unay nga gubat wala mosamok sa mga miting sa Simbahan, ug walay mga lider sa misyon o mga misyonaryo nga gibalhin gikan sa nasod.
Bisan pa sa ilang kaguol, ang mga Allred andam sa pag-adto diin gisugo sa Ginoo, ug dili igsapayan kon hain sila, madasigon silang motabang sa pagtukod sa Iyang gingharian.
Sa panahon nga ang mga Allred mibalhin ngadto sa Costa Rica, ang baynte-uno anyos ang panuigon nga si Olga Kovářová nag-eskwela og physical education sa usa ka unibersidad sa Brno, Czechoslovakia. Sa usa sa iyang mga klase, iyang nakat-unan ang mahitungod sa yoga ug ang mga kaayohan niini sa hunahuna ug sa lawas. Nadani, gusto siyang makat-on pa og dugang.
Usa ka adlaw, usa ka kauban sa klase misulti kaniya mahitungod sa usa ka lokal nga magtutudlo sa yoga, si Otakar Vojkůvka. Miuyon si Olga sa pagkuyog kaniya aron sa paghimamat kaniya.
Si Otakar usa ka gamay, edaran nga lalaki, ug mipahiyom siya samtang iyang giablihan ang pultahan. Gibati ni Olga ang dihadiha dayon nga koneksiyon ngadto kaniya. Atol sa pagbisita, gipangutana niya siya ug ang iyang higala kon sila malipayon ba.
“Wala mi kahibalo,” mitubag sila sa tinuoray.
Gisultihan sila ni Otakar mahitungod sa mga pagsulay nga iyang naatubang sa kinabuhi. Sa mga 1940, nagpadagan siya og maayog kita nga pabrika. Apan human ang usa ka gobyerno nga na-impluwensiya sa Soviet nakabaton og gahom sa Czechoslovakia, ang estado misakmit sa pabrika ug mipadala ni Otakar ngadto sa usa ka bilanggoan nga kampo, nagbiya sa iyang asawa, si Terezie Vojkůvková, sa pagpadako sa ilang duha ka anak nga nag-inusara niana nga panahon. Namatay na si Terezie, ug sa karon si Otakar nagpuyo kauban sa iyang anak nga lalaki, si Gad, ug sa iyang pamilya.
Samtang si Olga naminaw sa istorya ni Otakar, nahingangha siya. Kadaghanan sa mga tawo nga iyang kaila sa iyang nasod walay kalipay ug pintasan. Natingala siya kon giunsa ni Otakar nga nagmalipayon kaayo human nasinati ang daghang malisod nga mga butang.
Wala madugay si Olga mibisita og balik ni Otakar. Niini nga panahon dinha usab si Gád. “Unya,” miingon siya, “ikaw interesado sa yoga?”
“Wala akoy nahibaloan bisan unsa mahitungod sa yoga,” miingon si Olga, “apan ako gusto nga makakat-on tungod kay kamong tanan ingon og malipayon kaayo. Nagtuo ako kini tungod sa yoga.”
Misugod sila sa paghisgot sa pagka-espiritwal ug ang katuyoan sa kinabuhi. “Ang Dios mipadala kanato nganhi sa yuta aron sa pagtanom og hingpit nga kalipay, kinabuhi, ug gugma diha sa mga kalag,” misulti si Otakar kaniya.
Nagdako sa usa ka walay dios nga katilingban, si Olga wala gayod makahatag sa Dios o sa katuyoan sa kinabuhi og dakong paghunahuna. Ang iyang mga katigulangan nahimong mga Protestante, hinoon, ug karon iyang nahibaloan nga siya adunay daghang mga pangutana mahitungod sa relihiyon. Dili sama sa iyang mga propesor ug mga kauban sa eskwelahan, kinsa wala maghatag og interes sa relihiyon, si Otakar seryosong midawat sa iyang mga pangutana ug mipahulam kaniya og mga basahon kabahin sa hilisgotan.
Samtang gitun-an ni Olga, siya nangandoy nga makakaplag pa og katuyoan sa kinabuhi. Mipadayon siya sa pakigkita ni Otakar, nag-anam sa pagkamas-malipayon samtang siya mitudlo kaniya mahitungod sa iyang mga tinuohan. Siya misulti og mas daghan pa mahitungod sa iyang Kristiyanong pagtuo ug sa iyang pagkamatinud-anon ngadto sa Dios. Ug mas nagkadaghan ang nakat-onan ni Olga, mas nangandoy pa siya alang sa usa ka espiritwal nga komunidad.
Usa ka adlaw, mirekomendar si Otakar nga basahon niya ang usa ka libro ni Elder John A. Widstoe mahitungod sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Human niya mabasa, iyang gisultihan si Otakar nga siya nadani sa mga Santos. “Makahatag ka ba kanako og pinuy-anan [address] sa usa ka Czech nga Mormon?” nangutana siya.
“Dili ka magkinahanglan og pinuy-anan,” miingon si Otakar. “Anaa ikaw sa panimalay sa usa kanila.”
Nabunyagan si Otakar sa hapit na ang Ikaduhang Gubat sa Kalibotan ug usa sa labing una nga mga miyembro sa Simbahan sa Czechoslovakia. Sa 1950, sa dihang ang gobyerno sa Czechoslovakia mipugos sa tanang langyaw nga mga misyonaryo nga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa pagbiya sa nasod, siya ug mga 245 ka mga miyembro sa Simbahan mipadayon sa pagpraktis sa ilang relihiyon, nag-uban sa pagsimba diha sa usa ka pribado nga mga panimalay sa Prague,Plzeň, ug Brno.
Samtang nakakat-on pa og daghan si Olga, mihulam siya og Basahon ni Mormon gikan ni Otakar. Sa dihang iyang nabasa ang mga pulong ni Lehi, “Ang mga tawo naingon nga unta sila makabaton og hingpit nga kalipay,” gibati niya ingon og iyang nadiskobrehan ang usa ka nawala nga kamatuoran. Gugma ug kahayag ingon og mibuhagay sa matag selyula (cell) sa iyang lawas. Siya nahibalo, sa walay pagduhaduha nga ang Langitnong Amahan ug si Jesukristo buhi. Gibati niya ang Ilang gugma alang kaniya ug alang sa tanang mga tawo sa tanang dapit.
Sa unang higayon sa iyang kinabuhi, miluhod siya sa pag-ampo ug gibu-bu ang tanan niyang pasalamat ngadto sa Dios. Ug sa pagkabuntag, miadto siya sa apartment ni Otakar ug nangutana, “Aduna bay paagi ako makasugod sa akong kinabuhi sama sa usa ka bag-ong tawo?”
“Oo, aduna,” siya miingon. Giablihan niya ang Biblia ug gipakita kaniya si Jesus nga nagtudlo mahitungod sa bunyag.
“Unsa ang gipasabot sa pagsulod sa gingharian sa Dios?” nangutana siya.
“Aron mahimong disipulo ni Kristo,” siya miingon. Siya dayon mipasabot nga nagkinahanglan siya nga mabunyagan ug magsunod sa mga sugo sa Dios. Iyang gisultihan siya mahitungod sa pipila ka mga leksiyon nga iya unang kinahanglan nga dawaton ug gidapit siya sa pagbisita sa iyang panimalay sa sunod Dominggo alang sa pagpundok sa mga Santos. Malipayong gidawat ni Olga.
Nagpundok sila sa usa ka kwarto sa taas nga andana sa apartment ni Otakar. Pipila ka mga sopa ang malingkuran alang sa gamay nga grupo, ug ang mga salimbong gibitad sa ubos sa pagpugong sa mga silingan kinsa himantayon sa relihiyon nga makakita sa sulod. Nagtan-aw sa palibot, natingala si Olga sa pagkakita nga pito ka mga miyembro mga ka-edad sa iyang mga ginikanan ug mga apohan.
“Kini ba nga Simbahan alang lamang sa tigulang nga mga tawo?” siya natingala. “Unsay akong gibuhat dinhi?”