Kapitulo 35
Dili Kita Mahimong Mapakyas
Samtang ang 1950 misugod na, ang Panagbangi nga walay Gubat [Cold War] tali sa Estados Unidos ug sa Soviet Union nagkadako. Ubos sa impluwensya sa Soviet, ang bag-ong mga gobyerno nga komunista sa tibuok sentral ug silangang Europe misira sa ilang mga utlanan ug miusab sa ilang sosyal ug ekonomikanhong mga paagi sa kinabuhi. Sa samang higayon, pipila sa kasadpang mga nasod nga European milaban sa Estados Unidos ug Canada sa pagdepensa sa ilang mga kaugalingon batok sa posibleng mga pag-atake gikan sa komunista nga mga nasod. Ug usa ka lumba sa pagtukod ug pagpundo og mga armas misugod human milampos sa ilang unang pagsulay sa nuclear nga iggugubat, nga nakapakurat sa kalibotan uban sa pagbuto sa usa ka bomba sama niadtong gigamit sa Estados Unidos sa gubat batok sa Japan.1
Sa Czechoslovakia, ang mga lider sa misyon nga si Wallace ug Martha Toronto nangandam alang sa posibleng pagpapahawa. Ang komunistang gobyerno sa nasod, nga mipadayon sa pagbantay og maayo kanila ug sa ilang mga misyonaryo, bag-ohay nga mipasar og balaod nagpugong sa relihiyosong kagawasan ug nagdili sa mga langyaw gikan sa pagserbisyo isip relihiyosong mga lider diha sa nasod. Ang gidaghanon sa mga misyonaryong Santos sa Ulahing mga Adlaw nga gipugos sa pagpagawas sa nasod sa pagkakaron mitubo na og dose, ug kini panahon na lamang ang gipaabot sa dili pa papahawaon ang nahibilin.
Misulat si Wallace ngadto sa Unang Kapangulohan mahitungod sa krisis, ug gitambagan siya sa pagpadala sa iyang pamilya ug kadaghanan sa nahibiling mga misyonaryo pagawas sa Czechoslovakia. Apan si Presidente George Albert Smith ug ang iyang mga magtatambag milaom gihapon nga si Wallace ug usa o duha sa mga elder nga nagserbisyo isip mga assistant unta makakuha og permiso sa pagpabilin.
“Kamo maunungon ug walay kahadlok,” ang Unang Kapangulohan misulti kaniya. “Alang sa inyong balaang paggiya magpadayon kita sa pagpangamuyo sa Ginoo ug sa pagsalig diha sa Iyang magpatigbabaw nga gahom sa pagpanalipod ug sa pagpalambo sa Iyang Simbahan diha nianang pinili nga yuta.”2
Nianang Lunes, Enero 30, ang mga sakop sa Prostějov Branch mipahibalo ni Wallace nga duha ka misyonaryo nga nag-alagad sa ilang siyudad, si Stanley Abbott ug Aldon Johnson, wala motunga alang sa Sunday School sa miaging adlaw. Sa una, nagtuo ang mga Santos nga ang mga misyonaryo tingali nabiyaan sa tren o nalangan tungod sa baga nga nyebe. Apan ang mga miyembro sa branch nahibalo nga ang apartment sa mga elder girikisa ug nga ang sekreto nga polis misukit-sukit og usa ka lokal nga Santos sa Ulahing mga Adlaw. Karon ang tanan nahadlok sa labing grabe nga mahitabo.
Gi-kontak ni Wallace ang embahada sa Amerika ug diha dayon mibiya alang sa Prostějov. Pinaagi sa pagpakigsulti sa diplomat sa nasod, nahibaloan niya nga ang mga elder nabilanggo tungod sa pagsulay og bisita sa usa ka miyembro sa Simbahan sa usa ka bilanggoan diin gipabuhat og bug-at nga mga trabaho.
Samtang ang mga adlaw nahimong mga semana, ang gobyerno nga Czechoslovak midumili sa pagpakigsulti og personal ni Wallace. Ang lokal nga polis sa Prostějov midumili sa mga Santos sa pagpahigayon og mga miting diha sa lungsod, ug pipila sa mga miyembro sa branch gisukit-sukit ug gisamok. Sa Pebrero 20, gidumala ni Wallace ang pagbakwit sa onse pa ka misyonaryo, apan walay usa gikan sa misyon ang gitugotan sa pagduaw o pagpakigsulti nila ni Elder Abbot o Elder Johnson.
Ang nabilanggo nga mga misyonaryo gibulag gikan sa usag usa, si Elder Abbott gibutang nga nag-inusara nga pagkabilanggo. Ang bilanggoan mihatag sa mga misyonaryo og usa ka piraso sa itom nga pan sa buntag ug usa ka panaksang sabaw sa gabii. Dili sila makaligo o makailis sa ilang mga sapot. Sa panahon sa pagsukit-sukit, ang sekretong polis mihulga nga bunalan sila og puthaw nga mga batota ug prisohon sila sulod sa mga tuig kon dili sila mokumpisal nga mga espiya.3
Sa Pebrero 24, gitubag ni Martha ang usa ka tawag sa telepono gikan sa embahador sa Amerika. Ang gobyernong Czechoslovak mibalhin sa gibilanggo nga mga misyonaryo ngadto sa Prague ug andam sa pagbuhi kanila kon sila mosaad sa pagbiya sa nasod sulod sa duha ka oras. Dali nga mipalit si Martha og duha ka tiket sa eroplano padulong sa Switzerland. Dayon gi-kontak niya si Wallace, ug sila nagkauyon nga mag-abot sa luparanan sa eroplano, diin ang mga misyonaryo ihatod.
Didto sa luparanan sa eroplano, si Wallace may panahon lamang sa paghatag sa mga misyonaryo sa ilang mga tiket ug pipila ka mga panudlo. Si Martha, sa laing bahin, mibarog sa usa ka plataporma nga makita ang mga tawo nga mosakay sa eroplano. Sa dihang iyang nakita ang polis nga nagdala sa duha ka batan-ong mga lalaki ngadto sa eroplano, miwarawara siya ngadto kanila. Ang mga elder daot ug hugaw nga tan-awon, ug misinggit siya sa pagpangutana kon sila maayo ba.
“Oo,” mitubag sila, miwarawara og balik. Dayon sila misakay sa eroplano, ug gitan-aw ni Martha samtang ang eroplano nawala ngadto sa itom nga mga panganod nga nagbitay ibabaw sa siyudad.4
Sa mga adlaw nga misunod, midali si Martha sa pag-andam alang sa pagbakwit sa iyang pamilya. Giplano niya ang pagbiyahe nga mag-inusara uban sa unom ka anak, lakip ang masusong bata nga lalaki, samtang si Wallace mipabilin sa Czechoslovakia hangtod ang gobyerno motugot niini.
Sa adlaw nga wala pa sila mogikan, ang pamilya naniudto sa dihang mga lalaki nga mga nagdyaket og panit miabot sa mission home ug namugos nga makigsulti ni Wallace. Diha dayon nahibalo si Martha nga sila mao ang sekretong mga polis. Siya masakiton nang daan ug luya na ang pagbati, ug ang ilang presensya mihimo lamang niya sa pagbati og mas grabe. Human sa unsay nahitabo sa mga misyonaryo, ug ngadto sa daghang mga tagilungsod nga Czechoslovak, siya walay ideya kon unsa kahay buhaton sa mga polis ngadto sa iyang bana.
“Martha, kinahanglan akong mokuyog uban niini nga mga lalaki,” miingon si Wallace. Nasiguro siya nga sila gustong mosukit-sukit kaniya mahitungod sa bag-ohay nga gipapahawa nga mga misyonaryo. Kon ugaling ako dili mobalik, miingon siya, “dad-a ang mga bata ingon sa giplano ugma sa buntag ug dad-a sila sa panimalay.”
Ang mga oras milabay nga walay pulong gikan ni Wallace, ug kini ingon nga si Martha mobiya nga walay kasayoran kon unsay nahitabo sa iyang bana. Dayon, pito ka oras human ang mga polis mikuha kaniya, si Wallace miabot sa panimalay igo sa pagdala sa iyang pamilya ngadto sa tren.
Diha sa estasyon, usa ka pundok sa mga miyembro sa Simbahan nagpundok, nagdala og mga putos nga puno sa mga prutas, gihudno nga mga pagkaon, ug mga sandwich alang ni Martha ug sa mga bata. Pipila sa mga Santos mitunol sa mga pagkaon pinaagi sa mga bintana sa tren samtang kini misugod na sa paglarga. Ang uban midagan subay sa plataporma ug nagpalupad og mga halok. Mitan-aw si Martha kanila, ang iyang mga mata puno sa mga luha, hangtod ang tren miliko sa usa ka likoanan ug sila dili na makita.5
“Si Presidente Mauss moabot sa Nagoya. Makaadto ka ug mosugat kaniya?”
Ang mga pangutana sa mga misyonaryo misorpresa ni Toshiko Yanagida. Dugay na siyang naghulat nga makadungog gikan sa bag-ong presidente sa Japanese Mission sukad pa gyud nga siya [si Toshiko Yanagida] misulat kaniya mahitungod sa pagdala og Hinapon og pinulongan nga branch ngadto sa iyang lungsod nga natawhan sa Nagoya. Si Presidente Mauss wala gayud mobalos og sulat, busa siya wala makasiguro kon iya bang nadawat ang sulat.6
Miuyon si Toshiko sa pag-uban, ug siya ug ang mga misyonaryo misugat ni Presidente Mauss diha sa estasyon sa tren sa wala madugay. Sa iya dayong pag-abot [ni Presidente Mauss], siya [si Toshiko] nangutana kaniya kon siya [si Presidente Mauss] nakadawat ba sa iyang sulat. “Akong nadawat,” miingon siya. “Kana mao kon ngano ako mianhi.” Gusto niya nga motabang siya [si Toshiko] kaniya sa pagpangita og usa ka dapit sa pagpahigayon og mga miting sa Simbahan diha sa lungsod. Naghinam-hinam si Toshiko.7
Misugod dayon sila sa ilang pagpangita. Dili daghan ang mga Santos sa Nagoya––ang mga misyonaryo lamang, pamilya ni Toshiko, ug usa ka babaye nga ginganlan og Yoshie Adachi diha sa usa ka siyudad nga unom ka gatos ka libo nga mga tawo––busa sila wala manginahanglan og dako nga dapit nga kapundokan. Apan si Presidente Mauss mihukom sa pag-abang og usa ka dako og wanang nga katudloan diha sa usa ka dako nga eskwelahan sa siyudad.
Ang mga Santos sa Nagoya mipahigayon sa ilang unang miting sa Sunday School kaniadtong Enero 1950. Sa pagdani og dugang pa nga mga tawo, si Toshiko ug ang mga misyonaryo mibutang og mga pahinumdom diha sa usa ka lokal nga pamantalaan. Sa pagkasunod nga Dominggo, 150 ka mga tawo ang miabot diha sa dako og wanang nga katudloan. Kasagaran ang mga miting sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw midani og mga pundok sa Japan human sa gubat tungod kay daghang mga tawo ang nangita og paglaom ug kahulogan human sa kasakit nga ilang nasinati.8 Apan alang sa kadaghanan, temporaryo ang interes alang sa Simbahan, ilabi na sa dihang ang nasod mas nahimong lig-on sa ekonomikanhong paagi. Samtang nagkagamay ang mga tawo nga mibati og panginahanglan nga mosalig sa hugot nga pagtuo, mikunhod ang pagtambong sa mga miting.9
Sa ilang bahin, si Toshiko ug ang iyang bana, si Tokichi, nanglimbasog sa mga aspeto sa pagka-Santos sa Ulahing mga Adlaw—ilabi na sa pagbayad sa ikapulo. Dili kaayo dako og kita si Tokichi, ug usahay naghunahuna sila kon sila aduna bay igong ikabayad sa paniudto sa eskwelahan sa ilang anak nga lalaki. Naglaom usab sila nga makapalit og balay.
Human sa usa ka miting sa Simbahan, gipangutana ni Toshiko ang usa ka misyonaryo mahitungod sa ikapulo. “Kabos kaayo ang mga Hapon karon human sa gubat,” miingon siya. “Lisod kaayo ang ikapulo alang kanamo. Kinahanglan ba gayod kaming mobayad?”10
Mitubag ang elder nga ang Dios misugo sa tanan sa pagbayad og ikapulo, ug namulong siya bahin sa mga panalangin sa pagsunod sa baroganan. Nagduhaduha si Toshiko—ug nasuko og gamay. “Amerikano kini nga panghunahuna,” gisultihan niya ang iyang kaugalingon.
Ang ubang mga misyonaryo miawhag kaniya sa pagbaton og hugot nga pagtuo. Usa ka sister nga misyonaryo misaad ni Toshiko nga ang pagbayad og ikapulo makatabang sa iyang pamilya nga makab-ot ang ilang tumong nga makapanag-iya og ilang kaugalingon nga balay. Gusto nga mahimong masulundon, si Toshiko ug Tokichi mihukom sa pagbayad sa ilang ikapulo ug nagsalig nga moabot ang mga panalangin.11
Ingon niini nga panahon, ang mga sister nga misyonaryo misugod sa pagpahigayon og inato nga mga miting sa Relief Society diha sa ilang apartment alang ni Toshiko ug sa ubang mga babaye diha sa dapit. Nakigbahin sila og mga mensahe sa ebanghelyo, mihisgot og praktikal nga mga pamaagi sa pag-atiman sa ilang mga panimalay, ug mikat-on sa pagluto og barato nga mga pagkaon. Sama sa mga Relief Society sa ubang mga bahin sa kalibotan, mipahigayon sila og mga tabo, diin namaligya sila og tsokolate ug ubang mga butang aron makatigom og kwarta alang sa ilang mga kalihokan. Mga usa ka tuig human ang Nagoya nga mga Santos misugod sa pagpahigayon og mga miting, usa ka Relief Society ang pormal nga gitukod, nga si Toshiko isip ang presidente.12
Siya ug si Tokichi misugod usab sa pagkakita sa mga panalangin nga miabot gikan sa pagbayad og ikapulo. Mipalit sila og barato nga lote diha sa siyudad ug mipahimo og mga plano alang sa usa ka balay. Mi-apply dayon sila og loan alang sa panimalay pinaagi sa usa ka bag-o nga programa sa gobyerno, ug sa dihang nadawat nila ang pagtugot nga magtukod, misugod sila sa pagtrabaho sa pundasyon.
Hanoy ang proseso hangtod nga usa ka inspektor sa gambalay [building] nakamatikod nga ang ilang lote dili kaagian sa mga bombero. “Kini nga yuta dili yuta nga angay nga tukoran og balay,” siya misulti kanila. “Dili kamo mahimong makapadayon pa sa pagtukod.”
Dili sigurado kon unsay buhaton, nakig-istorya si Toshiko ug Tokichi sa mga misyonaryo. “Magpuasa ug mag-ampo kaming unom alang kaninyo,” miingon ang usa ka elder kanila. “Buhata usab ninyo ang sama.”
Sa misunod nga duha ka adlaw, ang mga Yanagida mipuasa ug nag-ampo uban sa mga misyonaryo. Laing inspektor ang miabot dayon aron sa pagsuta og usab sa ilang lote. Aduna siyay reputasyon sa pagka-estrikto, ug sa sinugdanan gihatagan niya ang mga Yanagida og gamayng paglaom nga makapasar sa inspeksiyon. Apan samtang gitan-aw niya ang lote, nakamatikod siya og solusyon. Sa usa ka emerhensiya, ang mga bombero makaabot sa luna pinaagi sa yanong pagtangtang sa usa ka duol nga koral. Ang mga Yanagida mahimong makatukod sa ilang balay sa kataposan.
“Tingali kamong duha adunay maayo kaayo nga gibuhat kaniadto,” ang inspektor miingon kanila. “Sa akong daghang katuigan wala gayod ako sukad nahimong ingon ka matinabangon kaayo.”
Hilabihan ang kalipay si Toshiko ug Tokichi. Mipuasa sila ug nag-ampo ug mibayad sa ilang ikapulo. Ug sama sa gisaad sa sister nga misyonaryo, sila makabaton og ilang kaugalingon nga panimalay.13
Sayo sa 1951, si David O. McKay nakigbugno sa mga hagit nga nag-atubang sa programa sa misyonaryo sa Simbahan. Sulod sa milabay nga unom ka bulan, iyang nabantayan gikan sa layo samtang laing panagbangi ang mibuto, niini nga higayon sa silangang Asia. Gipaluyohan sa China ug sa Soviet Union, ang komunistang Amihanang Korea nga nakiggubat sa Habagatang Korea. Nahadlok sa pagkaylap sa komunismo, ang Estados Unidos ug ang ubang mga kaalyado mipadala og mga kasundalohan sa pagsuporta sa Habagatang mga Koreano sa ilang pakig-away.14
Niana nga panahon, ang Simbahan may mga lima ka libong full-time nga mga misyonaryo, hapit tanan kinsa gikan sa Estados Unidos, ug gatosan ka bag-ong mga misyonaryo gitawag matag bulan.15 Apan ang gubat sa Korea nagmugna og usa ka bag-ong panginahanglan alang sa mga sundalo, ug ang gobyerno sa U.S. sa makausa na usab nagpanawag og batan-ong mga lalaki disinwebe ngadto sa baynte says anyos––ang grupo gayod sa edad gikan diin ang Simbahan nagkuha sa kadaghanan sa mga misyonaryo niini. Human sa mabinantayong paghunahuna, ang Unang Kapangulohan temporaryong gipaubsan ang misyonaryong edad gikan sa baynte ngadto sa disinwebe, naghatag sa batan-ong mga lalaki og higayon sa pagserbisyo og misyon sa dili pa sila moatubang sa mga tintasyon nga makaplagan diha sa kinabuhing militar, kon ugaling sila matawag.16
Isip ang magtatambag diha sa Unang Kapangulohan kinsa nagdumala sa misyonaryong buhat, si Presidente McKay sa wala madugay miatubang og kaugtas gikan sa daghang mga bahin. Usahay siya makadawat og mga sulat gikan sa mga Santos kinsa mipasangil og mga lider nga nagpakita og pagdapig pinaagi sa pagrekomendar og pipila ka batan-ong mga lalaki alang sa misyon, sa ingon nagtugot kanila sa pagpalangan sa serbisyo militar, samtang nagpabilin sa uban nga matawag sa pagkasundalo. Ang lokal nga mga tagilungsod ug ang mga hunta sa pagpanawag, sa laing bahin, mipasangil sa Simbahan sa pagpasagad sa katungdanan sa yutang natawhan pinaagi sa pagpadayon sa pagtawag og batan-ong mga lalaki isip mga misyonaryo.17
Ang mga lider sa Simbahan wala magtan-aw niini niana nga paagi. Sila dugay na nga miawhag sa mga Santos sa pagtubag sa panawagan sa ilang nasod bisan kanus-a kini moabot.18 Sa gihapon, human sa pagkonsulta sa mga opisyal sa Utah, ang Unang Kapangulohan mihimo og dugang pa nga mga kausaban sa anaa na nga palisiya. Alang sa gidugayon sa gubat, sila mihukom, nga ang batan-ong mga lalaki nga makahimo alang sa serbisyo militar dili na pagatawgon og full-time nga mga misyon. Ang mga tawag limitado ngadto sa dili minyo nga mga babaye ug sa mas gulang nga mga lalaki, minyo nga mga magtiayon, mga beterano, ug batan-ong mga lalaki nga dili madawat alang sa serbisyo militar. Ang Simbahan mitawag usab og mas daghang senior nga mga magtiayon sa pagserbisyo og mga misyon.19
Niana nga tingtugnaw, samtang si Presidente Mckay nakigsabot sa mga opisyal sa hunta sa pagpanawag, ang panglawas ni Presidente Albert Smith misugod sa pagkahugno. Mibisita si Presidente McKay sa propeta sa iyang adlaw nga natawhan, sa Abril 4, ug nakita siya [si Presidente Smith] nga nag-ungaw sa kamatayon, giliyokan sa pamilya. Napuno sa pagbati, gipanalanginan ni Presidente McKay ang propeta mga oras lamang sa wala pa siya mamatay.20
Paglabay sa duha ka adlaw, gisugdan ni Presidente McKay ang unang sesyon sa Abril 1951 nga kinatibuk-ang komperensiya. Nagtindog diha sa plataporma sa Tabernacle, namulong siya kabahin sa dalaygong kinabuhi ni Presidente Smith. “Usa siya ka halangdon nga tawo,” misulti siya sa kongregasyon, “labing malipayon kon makalipay siya sa uban.”
Wala madugay diha sa komperensiya, ang mga Santos mipaluyo ni David O. McKay isip ang presidente sa Simbahan, uban ni Stephen L. Richards ug J. Reuben Clark isip iyang mga magtatambag. “Walay usa nga makadumala niini nga Simbahan nga dili una makahibalo unsa ang gusto sa pangulo sa Simbahan, ang atong Ginoo ug Manluluwas, si Jesukristo,” misulti si Presidente McKay sa mga Santos samtang siya mitapos sa komperensiya. “Wala ang Iyang balaang paggiya ug kanunay nga inspirasyopn, dili kita magmalampuson. Uban sa iyang paggiya, uban sa Iyang inspirasyon, dili kita mahimong mapakyas.”21
Samtang ang bag-ong propeta milantaw sa umaabot, siya adunay mga dekada sa kasanitian nga mogiya kaniya. Daghang mga tawo ang misalig sa iyang taas, tahor nga pamarog, maidlot nga mga mata, ug ang puti nga buhok midugang sa iyang hitsura nga propetang tan-awon. Ang iyang kagaan og buot, gugma sa mga tawo, ug kaduol sa Espiritu nakapasuod kaniya ngadto sa mga miyembro ug dili miyembro sa Simbahan. Ang iyang mga tuig isip usa ka magtutudlo ug prinsipal sa eskwelahan klaro pa kaayo diha sa iyang pagkatawo. Siya malinawon ug daling makahimo og epektibong desisyon ubos sa kapig-ot ug usa ka makadani nga mamumulong kinsa sa kasagaran mikutlo og balak sa iyang mga pamulong. Kon siya walay mga buluhaton sa Simbahan, siya sa kasagaran nagtrabaho diha sa uma sa pamilya sa Hunsville, Utah.
Daghang mga butang ang gihunahuna ni Presidente McKay samtang ang iyang pagkapangulo misugod. Sa panahon sa iyang apostolikanhong pagpangalagad, siya kasagaran namulong mahitungod sa kasagrado sa kaminyoon, pamilya, ug edukasyon, ug ang iyang nagpadayong pagpakabana ngadto niini nga mga prayoridad mitabang kaniya sa paggiya sa Simbahan diha sa hustong dalan. Ang pagkahuman sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan miresulta sa “pagtubo sa gidaghanon sa natawo nga mga bata” sa Estados Unidos samtang ang mga sundalo mipauli sa panimalay, naminyo, ug mipuyo og kinabuhing may pamilya. Tungod sa tabang sa gobyerno, kadaghanan niini nga mga lalaki mi-eskwela sa mga unibersidad sa pag-angkon og edukasyon ug sa pagdawat og importanting pagbansay sa panginabuhi. Matinguhaon si Presidente McKay sa pagtanyag kanila og suporta.22
Nabalaka usab siya mahitungod sa mga kalisang sa Gubat sa Koreano ug ang pagkaylap sa komunismo sa pipila ka mga bahin sa kalibotan. Niini nga panahon, daghang panggobyerno ug relihiyosong mga lider ang namulong batok sa komunismo. Sama kanila, mituo si Presidente McKay nga ang komunismo nga mga pangagamhanan misumpo sa relihiyon ug mikunhod sa kagawasan.
“Ang Simbahan ni Kristo nagbarog alang sa impluwensiya sa gugma,” mipahayag siya wala madugay human sa kinatibuk-ang komperensiya, “diin sa kadugayan mao lamang ang gahom nga modala ngadto sa katawhan sa kaluwasan ug kalinaw.”23
Niana nga tingpamulak, sa Siyudad sa Salt Lake, ang kinatibuk-ang presidente sa Primary nga si Adele Cannon Howells nahibalo nga ang iyang panglawas masakiton ug nagkaluya. Saysenta y singko anyos lamang siya, apan ang pagkanasakit og rheumatic fever sa bata pa nakadaot sa iyang kasingkasing. Bisan pa sa iyang kahimtang, midumili siya sa paghunong og trabaho.24
Ang iyang plano sa paggamit og nagsunod-sunod nga mga painting sa Basahon ni Mormon alang sa ika-singkwenta nga anibersaryo sa Children’s Friend sa kataposan nag-uswag. Samtang dili tanan ang naghunahuna sa pagsuhol og usa ka propesyonal nga gibansay nga tigpintal sama ni Arnold Frieberg mao ang labing maayo nga paggamit sa oras o kwarta, mituo si Adele nga ang mga painting makapukaw sa interes sa mga bata diha sa Basahon ni Mormon ug masulit ang gasto.25
Sulod sa kataposang duha ka tuig, nakakuha siya og suporta gikan sa Sunday School ug nakakumbinser sa mga sakop sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles nga ang mga painting mahimong mapuslanon. Si Adele ug ang mga opisyal sa Sunday School naghimo og komitiba sa pagdumala sa proyekto ug sa pagpadala og pipila sa mga dibuho ni Arnold ngadto ni Presidente McKay ug sa iyang mga magtatambag.26
Sa Enero 1951, si Adele ug usa ka representante gikan sa Sunday School nakigkita sa Unang Kapangulohan sa paghisgot sa gilaraw.27 Siya ug si Arnold gusto nga mopakita sa mga istorya sa Basahon ni Mormon nga puno sa espiritwal nga gahom ug makapugos nga aksyon, sama sa batan-ong manggugubat ni Helaman nagmartsa padulong ngadto sa panggubatan ug si Samuel ang Lamanite nagtagna sa pagkatawo sa Manluluwas. Dili gusto si Arnold nga ang mga painting buhaton sa binata nga estilo. Mituo siya nga ang mga bata nagkinahanglang makakita sa pulong sa Dios ingon ka gamhanan ug ka halangdon. Gusto niya nga ang mga bayani sa Basahon ni Mormon makita nga gamhanan sa pisikal nga paagi, hapit mas dako sa tinuod nga kinabuhi. “Ang pagkamaskuladuhon sa akong mga painting usa lamang ka pahayag sa espiritu sa sulod,” gipasabot niya sa kadugayan.28
Ang Unang Kapangulohan miuyon ni Adele nga si Arnold mao ang husto nga tigpintal alang sa buluhaton.29 Ang Sunday School ug ang gipanag-iya sa Simbahan nga Deseret Book Company mipasalig sa pagbayad og duha sa tulo ka bahin [two thirds] sa gasto inig sugod, ug si Adele mopuno sa ikatulo gikan sa iyang kaugalingong bulsa.30 Sa mga bulan nga misunod, siya ug si Arnold mihimo og mga plano alang sa mga painting samtang ang iyang panglawas mipadayon sa pagkunhod. Wala magdugay, siya mipabilin nga naghigda nga masakiton.31
Sa gabii sa Abril 13, gihikay ni Adele ang pagbaligya sa pipila sa iyang kabtangan sa pagbayad alang sa mga painting.32 Gitawag usab niya si Marion G. Romney, usa ka assistant ngadto sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles, sa paghisgot sa Basahon ni Mormon ug sa mga bata sa Simbahan. Misulti siya mahitungod sa mga painting ug sa iyang tinguha sa pagpahuman niini sa umaabot nga tuig. Miingon siya nga gipanghinaot niya nga ang tanang mga bata sa Simbahan mosugod sa pagbasa sa Basahon ni Mormon sayo sa kinabuhi.
Pagkasunod hapon, namatay si Adele. Diha sa iyang lubong, si Elder Romney mihatag og pagdayeg ngadto sa mamugnaon ug maabtik nga babaye kinsa mihatag sa kinabubut-on ngadto sa organisasyon sa Primary. “Dako kaayo ang iyang gugma sa buluhaton sa Primary,” miingon siya. Ang matag tawo nga iyang naimpluwensiya mibati sa giladmon sa iyang gugma alang kanila sa tinagsatagsa.”33
Human sa mubong panahon, misugod si Arnold Friberg sa iyang unang painting sa Basahon ni Mormon: Ang Igsoong Lalaki ni Jared Nakakita sa Tudlo sa Ginoo.34
Duol sa siyudad sa Valence sa habagatang-silangan sa France, si Jeanne Charrier nagsuroy-suroy uban sa iyang ig-agaw. Nagpahiluna buyon sa daplin sa Rhône River, ang Valence usa ka matahom nga dapit nga may gatusan ka gidugayon nga katedral sa Katoliko Romano. Samtang daghang mga tawo diha sa siyudad mga Katoliko, ang mga sakop sa pamilya ni Jeanne maoy usa sa pipila ka mga Protestante. Balik sa nanglabay nga mga henerasyon, ilang girisgo ang ilang mga dungog ug gani ang ilang mga kinabuhi alang sa ilang mga tinuohan.35
Nagtubo si Jeanne nga usa ka deboto nga Kristiyano, apan sa bag-ohay lamang, sa panahon sa iyang pagtuon sa unibersidad og matematika ug pilosopiya, nakakat-on siya og mga ideya nga migiya kaniya sa pagduha-duha sa iyang tinuohan. Gipamalandong niya ang nabantog nga mga pulong sa French nga batid sa pangatarungan nga si René Descartes—“Ako buhi, busa ako makahunahuna.” Ang panabot midala lamang og mas daghan pang mga pangutana. Nahunahuna niya, “Ako buhi, apan hain ako, giunsa nako pag-abot didto, ug nganong atoa ako didto?”
Pipila ka panahon sa wala pa ang pagsuroy-suroy ni Jeanne sa daplin sa bungtod, ang iyang mga pangutana migiya kaniya sa pagluhod ug sa pagduol sa Ginoo. “Dios,” nag-ampo siya, “kon ikaw buhi, ako naghulat alang sa tubag.”36
Si Jeanne ug ang iyang ig-agaw walay nadala nga bisan unsa nga mainom sa ilang suroy-suroy ug sa wala madugay giuhaw. Nakakita sila og gamay nga pundok sa mga tawo ug mihukom sa pagpangayo og tubig. Usa ka hingkod nga lalaki ug babaye malipayon sa pagtabang, ug mipaila sa ilang mga kaugalingon nga sila si Léon ug Claire Fargier. Mga miyembro sila sa Ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw, ug ang duha ka batan-ong mga lalaki nga kauban nila mga misyonaryo. Ang grupo mihatag ni Jeanne ug sa iyang ig-agaw og usa ka pamphlet mahitungod sa Simbahan, ug si Léon midapit kanila sa usa ka umaabot nga komperensiya sa misyon ug sa konsyerto sa usa ka string quartet gikan sa Brigham Young University.37
Nakuryoso si Jeanne ug mihukom sa pagtambong. Diha sa komperensiya, usa ka tawo mihatag kaniya og usa ka Basahon ni Mormon. Sa dihang siya nahiuli sa panimalay ug misugod sa pagbasa niini, dili siya makahunong. “Kini sa tinuod makapadani,” nahunahuna niya.38
Human niana, misugod si Jeanne sa paggahin og mas daghang pang oras uban sa mga Fargier. Si Léon ug Claire naminyo sulod sa napulog tulo ka tuig sa dihang sila nabunyagan ngadto sa Simbahan sa 1932. Sa wala pa ang Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, si Léon miserbisyo isip usa ka misyonaryo ug nangulo og mga miting ma-Dominggo alang sa gamay nga grupo sa mga Santos gikan sa Valence ug Grenoble, usa ka lungsod nga sobra sa 65 ka kilometro ang gilay-on.39 Sa diha dayon nga misugod ang gubat ug ang Amerikanong mga misyonaryo mibakwit, gidumala ni Léon ang mas dako nga dapit. Mibiyahe siya sa tibuok France, nagpanalangin sa masakiton ug nagpahigayon sa sakramento. Sa ubang mga adlaw gipaninguha niya nga makasakay sa tren tali sa duha ka mga lungsod, apan sa kasagaran, milakaw siya o misakay og bisekleta, usahay sulod sa daghang oras sa usa ka adlaw.40
Sa dihang ilang gikahimamat si Jeanne, si Léon ug Claire lokal nga mga misyonaryo sa Valence Branch. Nakigbisog sa pagtukod og balik human sa pagkaguba sa gubat, ang gamay nga kongregasyon nagpundok diha sa usa ka balay paabangan. Bisan pa sa makalolooy nga kahimtang, si Jeanne naawhag ngadto sa mga miting ug naghinam-hinam sa pagkat-on pa mahitungod sa ebanghelyo. Nangayo pa siya og dugang nga mga basahon ug nahatagan og kopya sa Doktrina ug mga Pakigsaad. Samtang gibasa niya ang basahon, dili siya makalimod sa gahom sa mga pulong niini.
“Kini tinuod,” siya mitapos. “Dili kini imposible hinoon .”41
Wala magdugay, gusto ni Jeanne nga magpabunyag, apan naguol siya mahitungod kon unsaon pagsumbalik sa iyang pamilya. Grabe kaayo sila ka supak ngadto sa Simbahan, ug siya nahibalo nga sila dili gayud mosuporta sa iyang pagpili. Sa makadiyot, gibati niya ang kalibog tali sa iyang pagtuo ug sa iyang pamilya, ug iyang giuswag ang pasalig sa pagpabunyag. Dayon iyang nahinumdoman unsay gisulti ni Pedro ug sa ubang apostoles diha sa Bag-ong Tugon sa adlaw sa pagkunsad sa Espiritu Santo [Pentecostes]: “Kinahanglan gayod kita nga mosunod sa Dios kay sa mga tawo.”
Ang ilang mga pulong kanunay niyang gihunahuna, ug nahibalo siya kon unsay kinahanglan niyang buhaton. Sa usa ka matahom nga adlaw sa Mayo 1951, miubog siya ngadto sa init nga tubod sa kabukiran sa Cévennes ug gibunyagan ni Léon Fargier. Gusto niya nga ang iyang mga ginikanan maanaa didto uban kaniya, apan ang ilang pagdumot sa gipahiuli nga ebanghelyo hilabihan ka lig-on, ug siya mihukom sa paghupot sa bunyag nga sekreto.42
Wala madugay nahibalo ang iyang pamilya, bisan pa niana, wala nay mahimo pa ngadto kaniya. Gibati ni Jeanne nga sakit ang ilang pagdumili sa pagdawat. Batan-on pa siya––baynte singko anyos pa lamang––ug nahunahuna niya nga mas maayo pa tingali ang pagbalhin ngadto sa Estados Unidos ug makig-uban sa mga Santos didto.43 Apan ang mga Falgier nangamuyo kaniya sa pagpabilin. Dihay siyam ka gatos lamang ka mga Santos sa tibuok France, Belgium, ug French og pinulongan sa Switzerland, ug sila nanginahanglan sa iyang tabang sa paglig-on sa Simbahan sa Valence.44
Usa ka libo treynta y siete ka gatos ka kilometro ang gilay-on, sa Brno, Czechoslovakia, giablihan ni Terezie Vojkůvková ang usa ka pakete gikan sa iyang higala nga si Martha Toronto, kinsa miabot nga luwas diha sa panimalay sa Estados Unidos. Sa sulod, nakita ni Terezie ang mga sapot alang sa iyang pamilya, ug hilabihan niya ka mapasalamaton. Ang iyang pamilya hilabihan sa kalisod sukad nga ang iyang bana, si Otakar Vojkůvká, nawad-an sa iyang negosyo sa pagtagkos og libro [bookbinding] sa milabay nga duha ka tuig. Gi-embargo sa mga opisyal nga komunista ang kompaniya ug gidakop si Otakar, kinsa usa ka malampusong negosyante ug ang presidente sa Brno Branch. Human naglahutay og unom ka bulan sa usa ka bilanggoan nga gipabuhat og bug-at nga trabaho, sa karon siya makakwarta og makalolooy nga sweldo isip trabahador sa pabrika.
Misulat si Terezie ni Martha sa pagpasalamat kaniya alang sa pakete. “Ang abang dako, ug ang paggalam sa among lugar mahal kaayo,” gisultihan niya ang iyang higala. “Ang sakit mikuha og bahin sa sweldo, ug busa gamay na lamang ang mahibilin sa pagsapot sa pamilya.”45
Diha sa samang sulat, mihisgot si Terezie sa bag-ong mga pagdili nga giantos niya ug sa ubang mga Czechoslovak nga mga Santos ubos sa gobyernong komunista. Pila ka semana human milayas si Martha sa nasod, ang iyang bana, si Wallace, napugos sa pagsunod kaniya. Dayon human niana, ang gobyernong komunista mimando sa kasamtangang presidente sa misyon, usa ka Czechoslovak nga Santos nga ginganlan og Rudolf Kubiska, sa pagwagtang sa misyon. Ang mga Santos sa tibuok nasod gimandoan usab sa paghunong sa pagpahigayon og publiko nga mga miting.
Wala masiguro kon unsaon sa pagtubag ngadto sa mga kalihokan sa gobyerno, nahunahunaan sa pipila ka mga Santos kon kinahanglan bang tugotan nila ang gobyerno sa pagtudlo og mga lider sa Simbahan aron sila makahimo sa pagpadayon og mga miting, sama sa nahitabo sa ubang mga denominasyon. Ang kapangulohan sa misyon, bisan pa niana, mibati nga ang mao nga kasabotan imposible.
Gimingaw si Terezie sa pagtambong sa senemana nga mga miting sa Simbahan. “Ang mga Dominggo dugay mahuman ug walay espiritu kon kami dili makapakigbahin sa among mga pagbati ug mga pagpamatuod ngadto sa uban,” gisulatan niya si Martha.
Sa gihapon, wala siya mobati nga sinalikway. Isip usa ka sakop sa Partido Komunista, si Presidente Kubiska adunay mga koneksyon sa politika, nga mipanalipod sa mga Czechoslovak nga mga Santos gikan sa labing grabe nga pagsamok-samok ug pagpanggukod nga giantos sa ubang relihiyosong mga grupo. Uban sa kataposang mga panudlo gikan ni Presidente Toronto, siya ug ang iyang mga magtatambag sa hilom nagpatuman og yano nga plano sa pagpadayon og mga serbisyo sa pagsimba.46
Ilang gipahimangnoan ang mga Santos kon unsaon sa pagsimba diha sa panimalay. Matag indibidwal ug pamilya kinahanglang mag-ampo, magtuon sa mga kasulatan, mogahin og mga ikapulo ug mga halad, ug magkat-on sa ebanghelyo gikan sa bisan unsa nga mga materyal sa Simbahan nga sila aduna, lakip ang bag-ong mga isyu sa Improvement Era nga ang mga Toronto mabinantayon nga mituki sa pagkuha sa bisan unsa nga pagsaway sa komunismo. Makausa sa usa ka bulan, usa ka gamay nga grupo sa mga Santos makapundok sa panimalay sa usa ka tawo sa pag-ambit sa sakramento. Kon mahimo, ang mga korum sa pagkapari kinahanglang magkita sa pribadong paagi, ug ang mga lider sa branch ug sa misyon maninguha sa pagbisita sa mga Santos.
Isip usa ka pangandam, ang kapangulohan sa misyon dili mosulat niini nga mga panudlo apan hinoon isangyaw kini pinaagi sa pagsulti. Ang walay nahitabo nga publiko nga mga miting mitabang sa daghang mga Czechoslovak nga mga Santos sa pagkaamgo kon unsa ka bililhon ang ilang pagkamiyembro sa Simbahan. Mitubo sila sa espirituhanong paagi, ug, bisan sa risgo, pipila kanila mipadayon sa pagpakigbahin sa ebanghelyo ngadto sa ilang mga higala. Ang ubang mga tawo gani nabunyagan taliwala sa mga pagdaug-daog.47
Uban sa tabang sa mga Santos sa Estados Unidos, si Terezie mihan-ay alang sa iyang mga ginikanan og buhat sa templo nga pagahimoon. Nanghinaot siya nga siya ug ang iyang pamilya makaadto sa templo sa ilang kaugalingon mismo ug maghiusa nga masilyo. “Ang mga miyembro sa Simbahan sa Zion, ako mangahas sa pagsulti, dili modayeg sa dakong pribilehiyo nga sila aduna sa pagpuyo nga duol kaayo sa templo sa Ginoo,” misulat siya ngadto ni Martha.
“Maanaa ba kaha ang gitinguha og maayo nga kalinaw taliwala sa mga katawhan sa yuta?” mipadayon siya sa paghanduraw diha sa sulat. “Kon kita lamang maghinigugmaay sa usag usa––tanan kanato––ug unta kon ang gubat ug kasilag makahunong!”48