Kasaysayan sa Simbahan
Kapitulo 3: Ang Dalan sa Katarong


“Ang Dalan sa Katarong,” kapitulo 3 sa Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 3, Maisugon, Halangdon, ug Gawasnon, 1893–1955 (2021)

Kapitulo 3: “Ang Dalan sa Katarong”

Kapitulo 3

Ang Dalan sa Katarong

Tabernakulo sa Salt Lake nga may dakong bandera sa U.S. nga gikatap sa tibuok kisame

Nagbisita si Anthon Lund sa mga branch sa Simbahan sa Germany sa dihang ang pulong sa pagpadayag ni Wilford Woodruff kabahin sa mga pagbugkos miabot sa Misyon sa Europe. “Kini nga pagpadayag mohatag og hingpit nga kalipay ngadto sa daghang mga kasingkasing,” siya misinggit sa dihang iyang nahibaloan ang balita.1

Ang bag-ong paagi adunay espesyal nga kamahinungdanon alang sa pipila ka elder sa iyang misyon. Sukad ang Ginoo mipadayag ngadto ni Joseph Smith nga ang mga Santos makapahigayon og importanting mga ordinansa alang sa patay, ang mga miyembro sa Simbahan nagsiksik sa ilang mga katigulangan ug nagpahigayon og mga ordinansa alang kanila. Ang pipila sa elder, ang anak nga mga lalaki sa langyaw nga mga Santos, miadto sa Europe nanghinaot sa pagkuha pa og daghang impormasyon mahitungod sa ilang mga katigulangan gikan sa mga paryente ug mga arkibo [archives].2

Karon, human sa pagpadayag ni Presidente Woodruff, ang ilang interes sa pagsiksik nadugangan. Daghang Santos sa tibuok Simbahan, sa tinuod, nahimong mas madasigon sa pagsiksik sa kasaysayan sa ilang pamilya aron sa pagbugkos og tingob sa mga henerasyon sa usa ka walay pagkabugto nga kadena. Ang Apostol ug magsusulat sa kasaysayan sa Simbahan nga si Franklin Richards gani nagplano sa pagtukod og usa ka sinuportahan sa Simbahan nga librariya sa kagikanan3

Uban sa malisod nga mga panahon sa ekonomiya nga samang naghampak sa Europe ug Estados Unidos, bisan pa niana, daghang Santos sa Europe adunay gamay nga paglaom sa paglangyaw ngadto sa Utah, ang mao lamang dapit nga adunay mga templo diin sila makapahigayon niini nga mga ordinansa alang sa ilang mga katigulangan. Ang pinansyal nga krisis sa Estados Unidos naghimo niining tanan nga imposible alang sa mga Santos kinsa mianha sa Utah sa pakakaplag og trabaho, ug ang mga lider sa Simbahan naguol nga ang mga langyaw mobiya sa teritoryo sa pagpangita og katrabahoan. Pinansyal nga mga kasagmuyo migiya na sa uban sa pagbiya sa panon.4

Sa Hulyo 1894, nahibaloan ni Anthon unsa gyod kalisod ang sitwasyon sa Utah. Sa usa ka dinalian nga sulat ngadto sa Misyon sa Europe, mireport ang Unang Kapangulohan nga ang mga kabug-atong pinansyal sa Simbahan hapit dili na maantos samtang daghang mga ward ug stake miduol sa Simbahan alang sa tabang sa kwarta.

“Sa pagtan-aw niining kahimtang nga ania kanato karon,” misulat ang Unang Kapangulohan, “gihunahuna namo nga kini kaalam sa pagtudlo kaninyo sa dili pagdasig og paglangyaw sa pagka-karon.”5

Ang Unang Kapangulohan, sa paghimo niini nga hangyo, wala magtapos sa pagpundok sa Israel. Sulod sa kapin sa kwarenta ka tuig, ang mga Santos sa kinasingkasing naningkamot sa pagtuman sa mga pagpadayag nga nagmando kanila sa pagpundok. Giaghat sa mga misyonaryo ang bag-ong mga kinabig gikan sa tibuok kalibotan sa pagbalhin ngadto sa Utah ug magpaduol sa balay sa Ginoo. Apan kana nga nabatasaan dili makapadayon hangtod ang sitwasyon sa ekonomiya molambo.6

“Kanunay kaming nag-ampo alang sa pagpundok sa Israel ug nagmaya sa pagtan-aw sa mga Santos nga moanha sa Zion,” misulat sila, apan midugang, “Dakong kaalam kinahanglan gayod nga gamiton aron ang labing kaayohan sa gipundok ingon man sa wala mapundok nga Israel mahimo unta nga mapanalipdan.”

Hangtod ang mga kahimtang molambo sa Utah, ang kapangulohan mipahimangno, nga si Anthon kinahanglan nga molig-on sa Simbahan sa Europe. “Himoa nga ang mga Santos, tagsa-tagsa,” misulat sila, “motagad niini isip ilang moral ug relihiyosong katungdanan sa pagbuhat sa tanan nga sila makahimo sa pagtabang sa mga elder nga misyonaryo sa pagtukod og mga branch ug sa pag-amuma niini.”7

Diha-diha dayon mipadala og kopya si Anthon sa sulat ngadto sa mga lider sa misyon, nagsugo kanila sa pagsunod sa tambag niini.8


Sa Hulyo 16, 1894, ang United States Congress [Kongreso sa Estados Unidos] ug si Presidente Cleveland mihatag og awtoridad sa mga katawhan sa Utah sa pagsulat og batakang balaod sa estado. Ang Unang Kapangulohan sa wala madugay nianang adlawa nagmaya sa dihang ilang nadawat ang usa ka telegrama gikan sa mga kaabin sa Simbahan sa Washington: “Balaod sa pagka-estado gipirmahan. Ang imong mga tawo gawasnon; ug kini nagtapos sa atong kahago.”9

Sa dihang ang mga Santos unang mihangyo alang sa usa ka gobyerno sa estado kaniadtong 1849, ang gobyerno sa pederal mihatag hinoon kanila og gobyerno sa teritoryo. Isip mga lungsuranon sa usa ka teritoryo, ang mga katawhan sa Utah wala tugoti sa pagpili og gobernador o ubang dagko og ranggo nga mga opisyal sa gobyerno. Hinoon, sila kinahanglang magsalig diha sa presidente sa Estados Unidos sa pagtudlo og mga opisyal alang kanila. Kini nga sistema migiya ngadto sa daghang mga panagbangi tali sa mga Santos, ug ubang taga Utah, ug sa gobyerno sa U.S. sa daghang mga katuigan. Kini nagdili usab sa mga Santos sa paghupot og pipila ka mga panggobyerno nga katungdanan. Ubos sa usa ka gobyerno sa estado, ang mga katawhan sa Utah sa kataposan makahimo na gayod sa pagdumala sa ilang mga kaugalingon.10

Apan ang malisod nga buluhaton sa Utah mao pay pagsugod. Samtang ang mga delegado nag-abot sa Siyudad sa Salt Lake aron sa pagsulat sa batakang balaod, si Emmeline Wells ug ang ubang kababayen-an misulat og paghangyo nga ang bag-ong batakang balaod mopahiuli sa pagbotar, o mga katungod sa pagbotar, ngadto sa mga kababayen-an sa Utah. Bisan tuod og kadaghanan sa mga estado ug mga teritoryo sa Estados Unidos midili sa mga kababayen-an sa pagbotar, ang Utah mitugot sa mga lungsuranong babaye sa pagbotar kaniadtong 1870. Unya, napulog pito ka tuig ang milabay, ang Edmunds-Tucker Act [Edmunds-Tucker nga Balaod] mibawi sa katungod aron sa paghuyang sa gahom sa mga Santos sa politika diha sa teritoryo.11

Ang balaod nakapasuko ni Emmeline ug sa ubang mga kababayen-an sa Utah, naggiya kanila sa pagtukod og mga kapunongan sa katungod sa mga babaye sa tibuok teritoryo sa pagbotar. Mipadayon usab sila sa pakigtrabaho sa ubang nasyonal ug internasyonal nga mga organisasyon sa katungod sa mga babaye sa pagbotar aron sa pakig-away alang sa katungod sa tanang mga kababayen-an sa pagbotar.12 Alang kang Emmeline, ang katungod sa pagbotar ug ubang katungod adunay sagradong katuyoan. Mituo siya nga ang kagawasan usa ka baroganan sa ebanghelyo ni Jesukristo. Ang Relief Society miaghat sa mga sakop niini sa pagbarog sa ilang kaugalingon ug magpalambo sa ilang mga abilidad. Diha sa mga miting sa Simbahan, ang mga kababayen-an mibotar usab sa mga butang nga eklesiastikanhon. Nganong dili sila makapahimulos sa samang pribilehiyo sa pakighisgot og mga problema sa katilingban?13

Gani ang katungod sa mga babaye sa pagbotar usa ka init nga lantugiunon nga isyu, nagbahin bisan sa mga lider sa Simbahan.14 Ang mga tawo nga wala mouyon sa katungod sa mga babaye sa pagbotar kasagaran miangkon nga ang mga babaye hilabihan ka emosyonal sa paghimo og politikal nga mga desisyon. Sila milantugi nga ang mga babaye wala kinahanglana nga mobotar kon sila adunay mga bana, mga amahan, ug mga igsoong lalaki nga morepresentar kanila diha sa kahon sa balota.15 Si Elder B. H. Roberts, kinsa nagserbisyo isip usa ka delegado sa konbensyon, sama ang gituohan. Misupak usab siya sa pag-apil sa katungod sa mga babaye sa pagbotar diha sa batakang balaod tungod kay siya mituo nga basin pa maghimo kini sa dokumento nga kontrobersyal kaayo sa pagdawat og pag- uyon gikan sa mga botante sa Utah.16

Usa ka konbensyon sa batakang balaod gisugdan sa Siyudad sa Salt Lake sa tingpamulak sa 1895. Tungod kay ang dili makabotar opisyal nga gidid-an sa pag-apil sa mga kalihokan, ang mga kababayen-an mitawag sa bana sa usa sa mga naningkamot sa katungod sa pagbotar sa paghatag sa ilang hangyo ngadto sa mga delegado.17

Sa Marso 28, si B. H. namulong diha sa konbensyon mahitungod sa isyu. “Samtang miuyon ako nga ang kadaghanan sa mga katawhan niini nga teritoryo uyon sa katungod sa mga babaye sa pagbotar,” siya mipahayag, “bisan pa niana adunay dakong gidaghanon kinsa dili uyon niini, ug masuk-anong misupak niini, ug mobotar batok niining batakang balaod kon kini adunay probisyon nga nagtugot niini.”18

Human sa duha ka adlaw, si Orson Whitney, usa ka dugay na kaayo nga bishop sa Siyudad sa Salt Lake, namulong sa konbensyon alang sa mga naninguha sa katungod sa pagbotar. Siya mipahayag nga kini kaugmaon sa babaye sa pag-apil sa gobyerno, ug siya miawhag sa mga delegado sa pagsuporta sa katungod sa mga babaye sa pagbotar. “Nagtan-aw ako niini isip usa sa gamhanang paagi diin ang Makagagahom nagtuboy niining makasasala nga kalibotan, nagtuboy niini nga mas maduol ngadto sa trono sa Tiglalang,” siya miingon.19

Sa usa ka editoryal alang sa Women’s Exponent, mipahayag usab si Emmeline sa iyang pagsupak sa mga kontra sa katungod sa mga babaye sa pagbotar. “Makalolooy kini nga tan-awon kon sa unsang paagi ang mga lalaki nga supak sa katungod sa mga babaye sa pagbotar naninguha sa pagpatoo sa mga babaye nga sila nagmahal kanila pag-ayo, ug naghunahuna kanila nga naghingapin sa kamaayo,” siya misulat. “Ang mga babaye sa Utah wala gayod mapakyas bisan kanus-a og pagsulay sa bisan unsa nga ngalan o kinaiyahan, ug ang ilang kaligdong dili mapangutana.”20

Sa panahon sa Abril 4 nga miting sa Relief Society sa kinatibuk-ang komperensiya, si Emmeline namulong pag-usab mahitungod sa katungod sa mga babaye sa pagbotar, masaligon nga ang mga delegado sa konbensyon moapil niini sa bag-ong batakang balaod. Ang sunod nga mamumulong, si Jane Richards, midapit sa mga babaye sa kwarto kinsa misuporta sa katungod sa pagbotar sa pagbarug. Ang tanang mga kababayen-an diha sa kwarto mibarog.

Sa hangyo ni Emmeline, si Presidente Zina Young dayon nangulo sa pag-ampo sa mga babaye, naghangyo alang sa panalangin sa Ginoo sa ilang kawsa.21


Samtang ang mga babaye sa Teritoryo sa Utah mihangyo alang sa boto, si Albert Jarman mibiyahe gikan sa London ngadto sa habagatang kasadpan sa England sa pagpamatuod ngadto sa iyang amahan. Milaom siya sa pag-usab sa hunahuna ni William mahitungod sa Simbahan ug sa pagbutang og kataposan sa iyang makadaot nga pagtudlo. Mituo nga ang iyang mga pulong, gihan-ay sa usa ka klaro ug masinabtonong paagi, makahimo og kaayohan sa iyang amahan, kon siya lamang maminaw.22

Nakaplagan ni Albert si William nga haruhay nga nagpuyo sa usa ka siyudad nga gitawag og Exeter. Anaa siya sa maayong panglawas, bisan tuod og ang iyang ulo puno sa uban ug ang baga nga bungot naghimo niyang mas tigulang tan-won kay sa iyang edad. Sobra sa usa ka dekada ang milabay sukad sila nagkita sa usag usa, ug sa una si William sa gihapon ingon og nagduda sa pagkatawo ni Albert.23 Human mibalik ngadto sa England, miangkon si William, nadunggan niya ang hungihong mahitungod sa pagbuno kang Albert ug gisulatan ang Unang Kapangulohan mahitungod niini. Sa dihang sila wala motubag, miingon siya, iyang gihunahuna ang labing ngil-ad.24

Human magkaatubang, hinoon, si Albert nakahimo sa pagkumbinsir kaniya sa iyang kasaypanan.25 Ang tambag ni Presidente Lund nga si Albert magtuon sa ebanghelyo sa dili pa makigbangga sa kinaadman ni William nahimong maalamon. Human magkahiusa og balik sa iyang amahan, si Albert makaingon nga siya usa ka intelihente nga tawo.26

Apan si William dili isog o madagmalon ngadto kaniya. Ang tingtugnaw sa 1894–95 grabe kaayo sa England, nga mipasamot sa mga problema sa pagginhawa nga mitakboy ni Albert. Gipapuyo siya ni William sa panimalay sa iyang pamilya aron sa pagpaayo hangtod mamaayo ang panahon. Ang iyang asawa, si Ann, mihimo usab sa tanan nga iyang mahimo sa pagtabang nga mamaayo si Albert.27

Sa panahon sa iyang pagpuyo, naningkamot si Albert sa pagpamatuod ngadto sa iyang amahan, nga walay kalamposan. Niini nga mga higayon, dili makasulti si Albert kon gituyo ba sa iyang amahan ang pagpamakak mahitungod sa Simbahan o kon siya kanunay bang misulti og mga binuang nga mga butang nga siya mituo na niini.28

Usa ka adlaw, misulti si William ni Albert nga mohunong na siya sa pag-atake sa mga Santos kon ang Simbahan mobayad kaniya og £1,000. Alang niining gamay nga kantidad, miingon siya, angkonon niya sa publiko nga siya sayop mahitungod sa mga Santos ug dili na gayod mosulod og kwarto sa pagtudlo aron sa pagsaway sa Simbahan pag-usab. Gipaabot ni Albert ang sugyot ngadto ni Presidente Lund, apan ang Unang Kapangulohan misalikway niini.29

Walay nahimo sa pag-usab sa hunahuna sa iyang amahan mahitungod sa Simbahan, mibiya si Albert sa Exeter human sa pipila ka semana. Sa wala pa sila magbulag, siya ug si William miadto og studio sa litratista aron magpalitrato silang duha nga mag-uban. Sa usa ka litrato, naglingkod si William sa usa ka lamesa, ang iyang tuo nga kamot nagtudlo ngadto sa usa ka pahina sa abli nga basahon, samtang si Albert nagbarog sa luyo niya. Sa lain, ang duha ka lalaki nagbarog nga nagtupad isip amahan ug anak nga lalaki. Ilawom sa mga bungot ni William mao ang marka sa pahiyom.30


Ang konbensyon sa batakang balaod sa Siyudad sa Salt Lake natapos sa Mayo. Sa kalipay ni Emmeline Wells ug sa uban nga dili maihap sa Utah, ang mga delegado mibotar sa paglakip diha sa batakang balaod sa katungod sa mga babaye sa pagbotar.31

Human sa konbensyon, si B. H. Roberts mipabiling aktibo sa politika, bisan pa sa iyang tibuok panahon nga mga responsibilidad sa Simbahan. Ang iyang mga pakigpulong batok sa katungod sa pagbotar sa mga babaye nahimong wala na panumbalinga sa tibuok estado. Apan ang iyang dungog isip usa ka tigsangyaw ug tigtudlo mipabilin nga lig-on sa sulod ug sa gawas sa Simbahan. Sa Septyembre, duha ka bulan sa dili pa ang sunod nga piniliay, ang mga Demokratiko sa Utah mipili ni B. H. isip ilang kandidato alang sa United States House of Representatives [Balay sa mga Representate sa Estados Unidos].32

Sulod sa mga dekada, ang mga lider sa Simbahan kasagaran naghupot og importanting mga katungdanan sa gobyerno sa Utah. Ang mga Santos mibotar usab isip usa ka pundok, usahay nagsakripisyo sa ilang indibidwal nga mga pagtuo sa politika aron sa pagpatunhay sa impluwensya sa Simbahan diha sa teritoryo. Apan human ang mga Santos nagbulag ngadto sa lain-laing mga partido sa politika sayo sa mga 1890, ang mga lider sa Simbahan nahimong mas sensitibo mahitungod sa pagbulag sa mga butang sa simbahan ug sa estado, nag-ila nga dili tanan sa Utah adunay managsama nga mga opinyon sa politika. Niana nga panahon, ang Unang Kapangulohan ug ang Korum sa Napulog Duha ka Apostoles nag-uyon nga ang kinatibuk-ang mga awtoridad kinahanglan nga dili mo-impluwensya sa mga botante pinaagi sa pagpamulong sa publiko mahitungod sa politika.33

Sa panahon sa konbensyon sa batakang balaod, hinoon, ang Unang Kapangulohan temporaryong mipahunong niini nga tambag, nagtugot ni B. H. ug sa ubang kintaibuk-ang mga awtoridad sa pagserbisyo isip mga delegado. Sa dihang nadawat ni B. H. wala madugay ang pagpili sa Partido Demokratiko, wala siya maghunahuna nga siya sayop sa pagdawat niini. Ni namatikdan niya ang bisan unsa nga mga pagsupak gikan sa Unang Kapangulohan. Gibati usab ni Apostoles Moses Thatcher ang mao gihapon sa dihang ang mga Demokratiko mipili niya sa pagdagan alang sa United States Senate [Senado sa Estados Unidos].34

Sa Oktubre 1895 nga kinatibuk-ang miting sa pagkapari, hinoon, gibadlong ang duha ka lalaki ni Joseph F. Smith sa publiko tungod sa pagdawat sa mga pagpili nga wala una konsoltaha ang mga sakop sa ilang mga korum. “Kita adunay buhi nga mga propeta sa Simbahan, ug ang ilang tambag kinahanglan gayod nga pangayoon,” mipahimangno siya sa kongregasyon. “Sa panahon nga ang usa ka tawo nga may awtoridad naghukom sa pagbuhat kutob sa iyang gusto, siya nagtunob sa makuyaw nga yuta.”35

Sa iyang pakigpulong, si Presidente Smith wala magsaway ni B. H. sa iyang mga pagtuo sa politika. Hinoon, iyang gipaniguro pag-usab ang pagkawalay gilabanan sa Simbahan sa politika ingon man sa palisiya niini nga ang full-time nga mga lider sa Simbahan kinahanglan nga mopunting sa ilang panahon ug mga paningkamot sa ilang pangalagad. Human sa miting, hinoon, ang mga sakop sa Partido Republikano migamit sa pagbadlong aron sa pag-atake sa kampanya ni B. H. Tungod kay si Joseph F. Smith usa ka Republikano, daghang mga Demokratiko ang mipasangil kaniya sa paggamit sa iyang katungdanan diha sa Simbahan sa pagdaot sa ilang partido.36

Sa mubong panahon nga milabay, sa usa ka interbyu sa pamantalaan, misulti si B. H. sa iyang pagtahod sa awtoridad sa Simbahan ug gamay nalang og kulang nga mamasangil nga ang Unang Kapangulohan naninguha sa pagdaot sa iyang kampanya. Apan siya nangusog sa iyang katungod sa pagpaninguha og politikanhong katungdanan, bisan pa sa mga pagsupak sa Unang Kapangulohan, tungod kay nagtuo siya nga wala siya makalapas og mga balaod sa Simbahan. Sa kadugayan namulong siya nga maisugon. Sa usa ka rally sa politika, gipanghimaraot niya ang mga tawo kinsa migamit sa ilang impluwensya diha sa Simbahan sa pag-impluwensya sa mga botante.37

Sa Adlaw sa Eleksiyon, ang mga Republikano sa tibuok nasod nangharos sa kadaogan batok sa mga Demokratiko sama ni B. H. Roberts ug Moses Thatcher. Ug ang mga botante sa Utah miuyon sa bag-ong batakang balaod uban sa gikasabotan nga paghatag og mga katungod sa mga babaye sa pagbotar.

Naninguha si B. H. sa pagbutang og malipayong hitsura diha sa publiko. Siya ug ang iyang partido nasayod nga may usa nga kinahanglan nga mapildi. “Kini ingon og nahulog sa among partido niini nga panahon,” miingon siya.

Apan sa sulod gibati niya ang kasakit sa iyang kapildihan.38


Sa Enero 4, 1896, ang Utah nahimong ikakwarenta y singko nga estado sa Tinipong Bansa sa Amerika. Sa Siyudad sa Salt Lake, ang mga tawo nagpabuto og mga pusil ug nagsirbato agig pagsaulog. Gibagting ang mga kampana tadlas sa bugnaw, asul nga langit samtang ang katawhan nagpundok sa kadalanan, nagwarawara og mga bandila ug mga banner.39

Nagpadayon sa pagkaguol si Heber J.Grant mahitungod sa iyang mga higala nga sila si B. H. Roberts ug Moses Thatcher. Ang duha ka lalaki midumili sa pagpangayo og pasaylo gumikan sa wala pagkonsulta sa ilang mga lider sa pagkapari sa wala pa magtinguha og pampublikong katungdanan, naggiya sa Unang Kapangulohan ug sa Napulog Duha ka Apostoles sa paghukom nga ilang gibutang ang ilang karera sa politika og una sa ilang serbisyo sa Simbahan. Nagtuo usab ang Unang Kapangulohan nga si B. H. walay kaangayang misaway kanila ug sa Simbahan sa pipila sa iyang politikanhong mga diskurso ug mga interbyu.40

Sa Pebrero 13, ang Unang Kapangulohan ug kadaghanan sa Napulog Duha nag-abot sa Templo sa Salt Lake uban ni B. H. ug ubang mga presidente sa Seventy. Sa panahon sa miting, ang apostoles nangutana ni B. H. mahitungod sa iyang mga pahayag batok sa Unang Kapangulohan. Giangkon ni B. H. ang tanan nga iyang nasulti ug nabuhat, nga walay pagmahay sa bisan usa niini.

Samtang mipadayon ang miting naguol si Heber. Tagsa-tagsa, ang mga lider nangalyupo ni B. H. sa pagpaubos sa iyang kaugalingon, apan ang ilang mga pulong walay epekto. Sa dihang mibarog si Heber sa pagsulti ngadto sa iyang higala, ang emosyon misanap kaniya, naglisod siya sa pagsulti.

Human ang matag apostol ug seventy mamulong, si B. H. mibarog ug miingon nga maayo pa mawala kaniya ang iyang lugar sa kapangulohan sa Seventy kay sa mangayo og pasaylo alang sa unsay iyang nabuhat. Siya mihangyo dayon sa mga tawo diha sa kwarto sa pag-ampo nga siya dili kawad-an sa iyang hugot nga pagtuo.

“Mag-ampo ka ba alang sa imong kaugalingon?” nangutana si apostol Brigham Young Jr.

“Sa pagkatinuod,” miingon si B. H., “wala kaayo ako ganahi niini karon.”

Sa dihang nahuman ang miting, mihalad si Heber sa panapos nga pag-ampo. Dayon si B. H. naninguha sa pagbiya sa kwarto, apan nagunitan siya ni Heber ug migakos kaniya. Mibuhi si B. H. ug midali sa paglakaw, isog ang iyang hitsura.41

Pipila ka semana ang milabay, sa Marso 5, ang Unang Kapangulohan ug ang Korum sa Napulog Duha ka Apostoles nag-abot na usab uban ni B. H. ug nakita siya nga walay kausaban. Si Presidente Woodruff mihatag kaniya og tulo ka semana sa paghunahuna og usab sa iyang kahimtang. Kon magpabilin siya nga dili mahinulsulon, pagawason siya gikan sa Seventy ug pagadid-an sa paggamit sa pagkapari.42

Sa sunod nga semana, si Heber ug ang iyang kaubang apostol si Francis Lyman mipahigayon sa pakigkita sa hilom uban ni B. H. Samtang sila nagsultihanay, misulti si B. H. sa apostoles nga dili niya usbon ang iyang hunahuna. Kon ang Unang Kapangulohan nagkinahanglang mangita og usa ka tawo nga mopuli sa iyang lugar diha sa kapangulohan sa Seventy, siya miingon, sila gawasnon sa pagbuhat sa mao.

Si B. H. misul-ob sa iyang amerkana ug mibiya. “Gusto kong mahibalo kamo nga ang lakang nga pagahimoon batok kanako naghatag kanako sa labing dako nga kagul-anan,” siya miingon. “Dili ko gusto ninyo nga maghunahuna nga ako napakyas sa pagsabot sa tanan nga mawala kanako.”

Nakamatikod si Heber og mga luha diha sa mga mata sa iyang higala, ug gihangyo niya siya sa paglingkod. Dayon si B. H. mihisgot sa mga panahon sa dihang ang mga lider sa Simbahan nakapahiubos kaniya diha sa publiko ug misangyaw dapig sa Partido Republikano. Sulod sa duha ka oras, sila ni Heber ug Francis mitubag sa iyang mga problema ug nangalyupo kaniya sa pag-usab sa iyang padulngan. Gibati ni Heber ingon og siya ug si Francis gipanalanginan nga nahibalo kon unsa ang isulti.

Sa dihang nahuman sila sa pakigsulti, si B. H. miingon sa iyang mga higala nga siya gustong mohunahuna mahitungod sa iyang sitwasyon nianang gabhiona ug mobalik kanila uban sa iyang desisyon sa pagkabuntag. Si Heber dayon mibiya sa iyang higala, nag-ampo nga ang Ginoo mopanalangin kaniya.43

Sa pagkasunod buntag si B. H. mipadala og mubo nga sulat ngadto ni Heber ug Francis. “Ako modawat sa awtoridad sa Dios diha sa mga kaigsoonan,” kini mabasa sa usa ka bahin. “Tungod kay sila naghunahuna nga ako sayop, ako moyukbo kanila, ug ibutang ang akong kaugalingon diha sa ilang mga kamot isip mga sulugoon sa Dios.”

Mihimo og kopya si Heber sa sulat og diha-diha dayon mitabok sa dalan ngadto sa opisina ni Presidente Woodruff.44


Mga duha ka semana ang milabay, didto sa Templo sa Salt Lake, si B. H. Roberts nangayo og pasaylo ngadto sa Unang Kapangulohan, midawat sa iyang sayop sa wala pagpangayo og pagtugot sa pagdagan alang sa politikanhong katungdanan. Nagbasol siya sa bisan unsa nga iyang nasulti diha sa publiko nga nakahimo og kagubot taliwala sa mga Santos, ug misaad siya sa paghimo og mga kausaban alang sa bisan unsa nga sala nga iyang nabuhat.

Miingon usab siya nga atol sa iyang pakigsultihanay uban ni Hebert J. Grant ug Francis Lyman, mga hunahuna kabahin sa iyang mga katigulangan mipahumok sa iyang kasingkasing.

“Ako lamang ang representante nga lalaki sa Simbahan sa bahin sa akong amahan, ug usab sa bahin sa akong inahan,” miingon siya, “ug ang hunahuna nga mawagtangan sa pagkapari ug mabiyaan ang akong mga katigulangan sa pagpahulay nga walay representante diha sa pagkapari mitandog og hilabihan ka kusog sa akong mga pagbati.”

“Miduol ako sa Ginoo ug nakadawat og kahayag ug panudlo pinaagi sa Iyang Espiritu sa pagtugyan ngadto sa awtoridad sa Dios,” mipadayon siya.“ ”“Akong ipahayag nganha kaninyo ang akong tinguha ug pag-ampo nga ako unta makahimo sa maong katagbawan, ug moagi sa bisan unsa nga pagpaubos nga inyong nakita nga angay nga ipahamtang ngari kanako, manghinaot nga sa labing minos magpabilin ang pagkapari sa Dios, ug makabaton sa pribilehiyo sa paghimo sa buhat alang sa akong mga katigulangan dinhi niining balaan nga balay.”45

Gidawat sa Unang Kapangulohan ang pagpangayo og pasaylo ni B. H. Human sa napulo ka adlaw, ubos sa direksyon ni Presidente Woodruff, si George Q. Cannon misulat og pahayag nagtin-aw sa baroganan sa Simbahan sa pag-apil sa mga lider sa politika. Dayon iyang gipakita kining pahayag ngadto sa Unang Kapangulohan ug sa kinatibuk-ang mga awtoridad sa Simbahan alang sa ilang pag-uyon.46

Sa pagkasunod adlaw, diha sa Abril 1896 nga kinatibuk-ang komperensiya, gibasa ni Heber J. Grant ang pahayag ngadto sa mga Santos. Ang tanang kinatibuk-ang awtoridad sa Simbahan mipirma niini gawas ni Anthon Lund kinsa atoa pa sa Europe, ug si Moses Thatcher, kinsa midumili sa pakig-uli sa Unang Kapangulohan ug sa iyang kaubang apostoles.

Gitawag og ang “Political Manifesto [Politikal nga Manipesto],” ang pahayag nagmatuod sa pagtuo sa Simbahan diha sa pagbulag sa simbahan ug sa estado. Gikinahanglan usab niini nga ang tanang kinatibuk-ang awtoridad kinsa mipasalig sa ilang mga kaugalingon sa full-time nga serbisyo diha sa buhat sa Ginoo sa pagpangayo og pagtugot sa ilang mga lider sa korum sa dili pa moapil o modawat og bisan unsa nga politikanhong katungdanan.47

Diha sa komperensiya, si B. H. Roberts miawhag sa mga Santos sa pagpaluyo sa ilang eklesiastikanhong mga lider, ug siya mipamatuod sa malahutayong buhat sa Ginoo. “Niini nga dispensasyon, ang dili mapakyas nga pulong sa Dios gipanaad ngadto sa paglig-on sa buhat, sa walay pagsapayan sa pagkadili hingpit sa mga tawo,” siya mipahayag.

“Bisan tuod og pipila tingali madagma diha sa kangitngit,” miingon siya, “sila sa gihapon mahimong mobalik ngadto sa dalan sa katarong, magpahimulos sa walay kasaypanang paggiya ngadto sa kaayohan sa kaluwasan.”48

  1. Anthon H. Lund ngadto ni Heber J. Grant, Hunyo 19, 1894, Letterbooks, volume 1, 323, 326, Anthon H. Lund Papers, CHL.

  2. Allen, Embry, ug Mehr, Hearts Turned to the Fathers, 17–24, 33–41; Saints, volume 1, mga kapitulo 35 ug 39; tan-awa usab, sama pananglit ang, James, Journal, 1; ug Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, sa wala pa ang Peb. 19, 1894; Peb. 19, 1894; Feb. 23, 1894, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA.

  3. Allen, Embry, ug Mehr, Hearts Turned to the Fathers, 33–34, 42–47. Hilisgotan: Family History ug Genealogy

  4. Anthon H. Lund ngadto ni Sarah Peterson Lund, Ago. 25, 1893, Letterbooks, volume 1, 53; James E. Talmage ngadto ni Anthon H. Lund, Ago. 16, 1894, Anthon H. Lund Papers, CHL; Unang Kapangulohan ngadto ni Anthon H. Lund, Hulyo 5, 1894, First Presidency Letterpress Copybooks, volume 28; George Q. Cannon, Journal, Sept. 28, 1893.

  5. Unang Kapangulohan ngadto ni Anthon H. Lund, Hulyo 5, 1894, First Presidency Letterpress Copybooks, volume 28. Hilisgotan: Paglangyaw

  6. Saints, volume 2, mga kapitulo 10–14; tan-awa usab sa Thirteenth General Epistle, Okt. 1855, sa Neilson and Waite, Settling the Valley, 242–44, 248–49.

  7. Unang Kapangulohan ngadto ni Anthon H. Lund, Hulyo 5, 1894, First Presidency Letterpress Copybooks, volume 28. Hilisgotan: Pagpundok sa Israel

  8. Anthon H. Lund ngadto ni First Presidency, Ago. 4, 1894, First Presidency Mission Administration Correspondence, CHL; Lund, Journal, Hulyo 30, 1894.

  9. An Act to Enable the People of Utah to Form a Constitution and State Government, and to Be Admitted into the Union [Hulyo 16, 1894], Statutes at Large [1895], 53rd Cong., 2nd Sess., kapitulo 138, 107–12; George Q. Cannon, Journal, Hulyo 17, 1894; “Utah’s Bill Is Law,” Deseret Evening News, Hulyo 17, 1894, 1. Hilisgotan: Utah

  10. Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 10, 17, ug 26. Hilisgotan: Legal ug Politikanhong mga Institusyon sa Amerika

  11. “Steps Leading to Statehood,” Deseret Evening News, Hulyo 30, 1894, 4; “Convention and Woman Suffrage,” Woman’s Exponent, Abr. 1, 1895, 23:241–42; Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 25, 30, ug 35. Hilisgotan: Women’s Suffrage

  12. Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 37 ug 41; Emmeline B. Wells, “A Glimpse of Washington,” Mar. 1, 1891, sa Derr ug uban pa, First Fifty Years of Relief Society, 579–81.

  13. Emmeline B. Wells, “Letter to the Sisters at Home,” Woman’s Exponent, Abr.1, 1886, 14:164; [Emmeline B. Wells], “Editorial Thoughts,” Woman’s Exponent, Mayo 1, 1888, 16:180; Doktrina ug mga Pakigsaad 26:2; 28:13.

  14. George Q. Cannon, Journal, Abr. 4, 7, ug 11, 1895; “Presidente B. H. Roberts,” Juvenile Instructor, Hunyo 15, 1901, 36:354; “Ex. Governor Thomas,” Woman’s Exponent, Mayo 1, 1895, 23:261; “Is Still the Theme,” Deseret Evening News, Abr. 5, 1895, 1.

  15. Harrison, Separate Spheres, 80; Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 369–70.

  16. George Q. Cannon, Journal, Abr. 4, 7, ug 11, 1895; “Presidente B. H. Roberts,” Juvenile Instructor, Hunyo 15, 1901, 36:354; “Ex. Governor Thomas,” Woman’s Exponent, Mayo 1, 1895, 23:261; “Is Still the Theme,” Deseret Evening News, Abr. 5, 1895, 1.

  17. An Act to Enable the People of Utah to Form a Constitution and State Government, and to Be Admitted into the Union [Hulyo 16, 1894], Statutes at Large [1895], 53rd Cong., 2nd Sess., kapitulo 138, 107–12; “Convention and Woman Suffrage,” Woman’s Exponent, Abr. 1, 1895, 23:241; [Emmeline B. Wells], “Utah and Statehood,” Woman’s Exponent, Ago. 1 ug 15, 1894, 23:172; Wells, Diary, volume 19, Mar. 25, 1895; Official Report of the Proceedings and Debates, Mar. 14–15, 1895, 142, 163; Mar. 18–19, 1895, 197, 216.

  18. Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 369–71; Official Report of the Proceedings and Debates, Mar. 28, 1895, 424. Hilisgotan: B. H. Roberts

  19. Whitney, Through Memory’s Halls, 105, 239; Official Report of the Proceedings and Debates, Mar. 30, 1895, 508.

  20. Woman Suffrage,” Woman’s Exponent, Abr. 1, 1895, 23:244. Hilisgotan: Emmeline B. Wells

  21. Relief Society General Board, Minutes, volume 1, Abr. 4, 1895, 94–96; Wells, Diary, volume 19, Abr. 4, 1895.

  22. Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, sa wala pa ang Peb. 19, 1894; Abr. 27, 1894, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA; “Jarman and Jarman,” Deseret Evening News, Mar. 24, 1894, 5.

  23. Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, Nob. 16, 1894; Peb. 16, 1895, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA; Eleventh Ward, General Minutes, Hunyo 30, 1895, 219–20; “Albert Edward Jarman Meets with His Father, William Jarman,” Hulagway, anaa sa familysearch.org; Howard, “William Jarman,” 66, 69; “Albert Jarman Interviewed,” Deseret Evening News, Hulyo 22, 1899, 3.

  24. “Albert Jarman Interviewed,” Deseret Evening News, Hulyo 22, 1899, 3; “Jarman’s Lurid Murder Tales,” Deseret Evening News, Hulyo 22, 1899, 3; Anthon H. Lund ngadto ni Wilford Woodruff, Mar. 20, 1895, First Presidency Mission Administration Correspondence, CHL.

  25. Eleventh Ward, General Minutes, Hunyo 30, 1895, 219–20; Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, Dis. 8, 1894, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA.

  26. Anthon H. Lund ngadto ni Wilford Woodruff, Mar. 20, 1895, First Presidency Mission Administration Correspondence, CHL; “Albert Jarman Interviewed,” Deseret Evening News, Hulyo 22, 1899, 3.

  27. Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, Dis. 8, 1894; Dis. 21, 1894; Ene. 5, 1895; Peb. 12, 1895; Peb. 16, 1895, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA.

  28. Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, Mar. 12, 1895, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA; Anthon H. Lund to Wilford Woodruff, Mar. 20, 1895, First Presidency Mission Administration Correspondence, CHL.

  29. William Jarman ngadto ni Albert Jarman, Mar. 1, 1895, copy in Anthon H. Lund ngadto ni Wilford Woodruff, Mar. 20, 1895, First Presidency Mission Administration Correspondence, CHL.

  30. Albert Jarman ngadto ni Maria Bidgood Barnes, Peb. 16, 1895; Mar. 5, 1895, Jarman Family Papers, Huntington Library, San Marino, CA; “Albert Edward Jarman ug William Jarman,” Litrato, anaa sa familysearch.org; “Albert Edward Jarman Meets with His Father, William Jarman,” Litrato, anaa sa familysearch.org; “Mormonism Exposed by Mr. William Jarman,” East Anglian Daily Times (Ipswitch, England), Mayo 27, 1909, 4.

  31. Statehood Constitutional Convention [1895] State Constitution, artikulo 4, seksyon 1, 7, 60; Wells, Diary, volume 19, Abr. 18, 1895; Emmeline B. Wells, “Equal Suffrage in the Constitution,” Woman’s Exponent, Mayo 1, 1895, 23:260.

  32. Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 392; Proceedings before the Committee, 1:927; “Rawlins, Thatcher and Roberts,” Salt Lake Herald, Sept. 6, 1895, 3; “Roberts’ Tour of Triumph,” Salt Lake Herald, Okt. 8, 1895, 1.

  33. Mga Santos, volume 2, mga kapitulo 10 ug 27; Lyman, Political Deliverance, 150–81; Woodruff, Journal, Okt. 4, 1892; “Declaration,” Deseret Evening News, Mar. 17, 1892, 4. Hilisgotan: Politikanhong Walay Pagdapig

  34. Franklin D. Richards, Journal, Sept. 14, 1894; “Roberts’ Strong Position,” Salt Lake Herald, Okt. 14, 1895, 1; “Talk with Thatcher,” Salt Lake Tribune, Nob. 11, 1896, 8; Lyman, Political Deliverance, 259.

  35. Abraham H. Cannon, Diary, Okt. 7, 1895; Grant, Journal, Okt. 7, 1895; Francis Marion Lyman, Journal, Okt. 7, 1895. Hilisgotan: Joseph F. Smith

  36. Francis Marion Lyman, Journal, Okt. 7 ug 10, 1895; “The Crisis in Utah,” Salt Lake Herald, Okt 18, 1895, 4; “Roberts’ Strong Position,” Salt Lake Herald, Okt 14, 1895, 1; Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 393–94.

  37. “Roberts’ Strong Position,” Salt Lake Herald, Okt. 14, 1895, 1; “Masterful Roberts,” Salt Lake Herald, Nob. 2, 1895, 5; Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 395–96.

  38. “Not a Democratic Year,” Salt Lake Tribune, Nob. 6, 1895, 7; “Democratic Leaders Talk,” Salt Lake Herald, Nob. 8, 1895, 1; Francis Marion Lyman, Journal, Nob. 7, 1895; Roberts, “Life Story of B. H. Roberts,” 399; tan-awa usab sa White, Republic for Which It Stands, 849–51.

  39. “Utah a State,” Deseret Evening News, Ene. 4, 1896, 1; Woodruff, Journal, Ene. 4, 1896; Wells, Diary, volume 20, Ene. 4, 1896; Salt Lake Tabernacle Decorated for Utah Statehood Celebration, Litrato, CHL. Hilisgotan: Utah

  40. Grant, Journal, Ene. 8, 1896; George Q. Cannon, Journal, Mar. 5 ug 19, 1896.

  41. Grant, Journal, Peb. 13, 1896; Francis Marion Lyman, Journal, Peb. 13, 1896; Brigham Young Jr., Journal, Peb. 13, 1896; George Q. Cannon, Journal, Peb. 13, 1896.

  42. Woodruff, Journal, Mar. , 1896; George . Cannon, Journal, Mar. , 1896; Francis Marion Lyman, Journal, Mar. 1896; Grant, Journal, Mar. 5, 1896. Mga Hilisgotan: Disiplina sa Simbahan; Mga Korum sa Seventy

  43. Grant, Journal, Mar. 12, 1896; Francis Marion Lyman, Journal, Mar. 12, 1896.

  44. B. H. Roberts ngadto ni Francis Marion Lyman ug Heber J. Grant, Mar. 13, 1896, sa Francis Marion Lyman, Journal, Mar. 13, 1896; Grant, Journal, Mar. 13, 1896.

  45. George Q. Cannon, Journal, Mar. 26, 1896.

  46. George Q. Cannon, Journal, Abr. 5 ug 6, 1896.

  47. “To the Saints,” Deseret Weekly, Abr. 11, 1896, 532–34; tan-awa usab sa “To the Saints,” sa Clark, Messages of the First Presidency, 3:271–77. Hilisgotan: Politikanhong Walay Pagdapig

  48. “Sixty-Sixth Annual Conference,” Deseret Weekly, Abr. 11, 1896, 531. Unang kapahayag sa kinutlo gi-edit aron sayon nga basahon; “nagsaad” sa orihinal giusab ngadto sa “nagsaad.” Hilisgotan: B. H. Roberts