Vakabauti Jisu Karisito
Na gaunisala balavu meu yaco kina meu vuniwai ni bula e kena itekivu walega. Ni oti o ya sa qai tarava mai na veiyabaki ni cakacaka e valenibula, na vakadidike, na vulici vakatabakidua ni dua na tabana ni veiqaravi, kei na veitarogi me rawati kina na ivola. Sa qai tarava mai na vuqa na veiyabaki ni veivakavulici, na veiqaravi, kei na bolebole ni tabana ni veisele vou ni uto, na veika kece oqo sa vakavuna vei au na yalo e rokova na ituvaki kei na cakacaka ni yago ni tamata. Au sa vakadeitaka kina ni sa ka vakalou na veibuli.
Na Yago Vakasakiti ni Tamata
Vakasamataka mada na vanua e vu mai kina na yago ni tamata. E tekivu ena nodrau duavata e rua na yaloka ni vakaluveni—e dua mai vei tinana ka dua mai vei tamana. E tu vei rau na yaloka ruarua oqo na veika kece sara ni nona bula na tamata vou ko ya, e maroroi tu ena dua na vanua somidi ka sega ni rawa ni da raica ena matada ga. E ruasagavulu katolu na koromosoni(chromosomes) mai vei rau na itubutubu yadua era sa cokovata ena dua na yaloka vou. Na koromosoni yadua oqori e tu kina e udolu na tikina ka na lewai kina na nona ivakarau ni bula na tamata ka se bera ni sucu oqori. Rauta ni oti e ruasagavulu karua na siga ena nodrau duavata na yaloka e rua oqori, sa tekivu me tatuki e dua na uto somidi. Ni oti e ruasagavulu kaono na siga, sa tekivu me drodro na dra. Era vakalevutaki ka wasewasei na yaloka. Eso era yaco me mata me rai; eso tale era yaco me daliga me rogo se na iqaqalo ni liga me vakila na veika talei e vakavolivoliti keda.
Na igacagaca yadua e ibulibuli vakasakiti. Na mata e tiko kina e dua na iloilo ka moici koya ga vakataki koya. Era vakatara na nave kei na masela me dua ga na iyaloyalo ni ka e raica e rua na yaloka ni mata. Na daliga e veisautaka na biau ni rorogo ka bulia na rorogo ni vosa ena mona.
Na uto e koto kina e va na paipo ka lewa na vanua me gole kina na drodro ni dra. Era tadola ka tasogo e sivia ni vaka-100,000 na gauna ena dua na siga—vaka-36 na milioni ena dua na yabaki. Vakavo kevaka e veisau ena vuku ni tauvimate, sa rawa ni taura tu na dredre ni cakacaka oqori. E sega ni dua na ka e bulia na tamata e rawa ni yavalati tiko vakabalavu vakaoqo ka qai sega ni ca. Ena veisiga yadua, e dau pamutaka na uto ni qase na wai ka rawa ni vakasinaita e dua na taqe 2,000 na qaloni (7,570 na lita). Ena dela ni uto e koto kina e dua na ivurevure ni livaliva ka dau solia sobu na kaukauwa ena so na laini, ka vakavuna me ra cakacaka vata e udolu vakaudolu na tiki ni masela.
Vakasamataka mada na ivakarau ni veitokoni ena yago. Na gacagaca veisa yadua sa tu na kena veitokoni totolo sara mai na kena isa. Na gacagaca sega ni vakaisa, me vaka na mona, na uto, kei na liva, era vakani mai na rua na sala ni dra. Oqo ena taqomaka na gacagaca kevaka ena mani tasogo na drodro ni dra ena dua na sala oqori.
Vakasamataka mada na kena rawa vua na yago me taqomaki koya vakataki koya. Me taqomaka mai na mavoa, e dau vakila na yago na mosi. Me vorata na vuvuca ni mavoa, e dau bulia na wainimate me valuta na veika e sega ni tiki ni yago oqori. E sega walega ni veivuke ena kena valuti na leqa vakasauri, ia ena bulia tikoga na itatarovi ni veileqa ena rawa ni yaco mai muri.
Vakasamataka na ivakarau e vakavinakataki koya kina vakataki koya na yago. Na sui e ramusu ena semati koya vakataki koya ka yaco me kaukauwa tale. Na kadresu ni kuli ni yago e dau tauri koya vata ga vakataki koya. Ni turu na sala ni dra e rawa ni botani koya ga vakataki koya. E dau vakavouya ga na yago na tikina era sa makawa.
E vakalawataka ga na yago na kena veitikina bibi. Sa dau moici e veigauna na ivakatagedegede ni veika e yaga ka dodonu me tiki ni yago. Ka veitalia na kena dau duidui vakalevu na ivakarau ni katakata ni draki, sa dau vakatulewataki vakamatau na katakata ni yago ka veivolekati sara na kena iyalayala.
Ena veiyabaki ni kila ka vakacakacaka, au sa vulica kina ni na qai yaco ga na bula ni sa muri na lawa kece sara e veiwekani vata kei na veivakalougatataki oqori.1 Na ituvaki kei na inaki ni yago era vakatulewataki ena veilawa eso. E tukuna vakakina e dua na tiki ni ivolanikalou: “Ia na matanitu kecega sa tu na kena lawa, ia na lawa kece sa tu na kena ivakarau kei na ka sa vauci kina.”2
O ira na dauvakadidike ena vuqa na tabana era dau dikeva na ivakatakilakila vata vakaoqo ni lawa kei na ivakarau, se ena kena tukuni na ua kei na di ni maji, na ibulibuli ni vula, se na vanua era basika kina na kalokalo e lomalagi. Na mataqali lawa kei na ivakarau vakaoqo e yavutaki kina na veika buli kece sara. Na lawa eso oqori e rawa ni kunei ka vakamacalataki. E rawa ni vakarautaki na kena revurevu. Na ivakarau vakaoqo e vakadinadinataka ni tiko e dua na Dauveibuli Cecere Sara.3
Na vakabauta ena yasana kadua e sega ni rawa ni vakarautaki. Ia na nodrau vakasotari vata na vakabauta na Kalou vata kei na lawa kei na ivakarau ni maliwa lala sa vakatakilai ena ivolanikalou:
“Sa virikotora ko Koya [na Kalou] na ivakarau ni ka kecega, era sa muria ga na nodra sala ena kena gauna;
“Ia sa dui tu ga na ivakarau me ra muria, io na ivakarau ni lomalagi kei na vuravura, io na vuravura oqo kei na vuravura tale eso… .
“Raica ko ira kecega era sa dui matanitu, ia ko koya sa raica e dua vei ira se dua sa lailai sara, sa dodonu me kila ni sa raica tiko na lagilagi kei na kaukauwa ni Kalou.”4
Na Vakalou ni Veibuli
E tukuna na ivolanikalou ni lomalagi, na vuravura, kei na veika kecega e tu e delai vuravura era ibulibuli vakalou.5 Na ivolanikalou talega e vukea na noda kila e levu cake na ka me baleta na noda veiwekani vata kei na Kalou kei na Luvena, ko Jisu Karisito, ena Veibuli. Na imatai ni malanivosa ena iVolatabu e tukuna vakaoqo, “Ena ivakatekivu sa bulia na lomalagi kei vuravura na Kalou,”6 ka, “sa bulia na tamata na Kalou mei tovo vata kei koya, … na tagane kei na yalewa sa buli rau ko koya.”7 E vakavuvulitaka oqori na ivola i Eparaama “a ratou sa ia na Kalou ka bulia na tamata me itovo vata kei iratou, io sa bulia na tamata me itovo vata kei na Kalou, io na tagane kei na yalewa eratou sa bulia.”8
E volai ena ivolanikalou na nona nanu- ma na Tamada Vakalomalagi me baleta na Luvena e Duabau ga: Ni sa lomani ira na kai vuravura vakaoqo na Kalou me solia kina na Luvena e Duabau ga sa vakatubura, me kakua ni rusa ko ira yadua era sa vakabauti koya, me ra rawata ga na bula tawamudu.”9
Na ivola i Joni e tekivuna na itukutuku oqo:
“Ena ivakatekivu sa bula ko koya na Vosa, erau sa tiko vata kei na Kalou ko koya na Vosa, ka sa Kalou ko koya na Vosa.
“Ena ivakatekivu erau sa tiko vata ko koya oqo kei na Kalou.
“Sa cakava na ka kecega ko koya, a sa sega e dua na ka sa caka me sega ni cakava ko koya.”10
E tukuna na ivolanikalou ni Vosa11 ni Kalou ko Jisu Karisito—na nona italai na Kalou ena kena liutaki na vuravura oqo ka Bulia na ka bula kecega.
A vakadeitaka vei Mosese na dina oqo na Tamada Vakalomalagi, ka kaya:
“Raica au sa buli ira ena kaukauwa ni noqu vosa, [na vuravura kei na veika kecega sa tu kina], sai koya na Noqu Le Duabau ga, o koya sa sinai ena loloma kei na dina.
“Raica au sa bulia e vuqa na vuravura, ka sa sega ni wili rawa; Ia sa tu na inaki ni noqu buli ira, a sa buli ira na Luvequ e Duabau ga ena vukuqu.”12
Ena vuqa tale na ivolanikalou era vakadeitaka ni, ena nona veidusimaki na Tamana, sa bulia kina na ka kecega ko Jisu Karisito.13 E dua vei ira ka kaukauwa duadua na Nona ivakadinadina sara ga o Koya: “Raica koi Au ko Jisu Karisito na Luve ni Kalou. Au sa bulia na lomalagi kei na vuravura kei na veika kecega sa tu kina. Au a tiko vata kei Tamaqu mai na ivakatekivu.”14
Na Vakabauta Bulabula me Baleti Jisu Karisito
E gadrevi na vakabauta bulabula kevaka e dua me ciqoma na vakasama o ya. Na vakabauta e yavu ni ivakadinadina yadua. Na imatai ni ivakavuvuli ni kosipeli e tekivu ena noda vakabauta na Turaga ko Jisu Karisito.15 E kaya ko Paula ni “vakabauta sa vaka ni sa vakayacori na veika sa vakanuinuitaki, e vaka ni sa vakaraitaki na veika sa tawa kune.”16 E kerea me “tikoga ena lomamudou na Karisito ena vakabauta, mo dou vakawakana ka tauyavutaki ena loloma, mo dou kila na loloma i Karisito.”17 Sa vakauqeti keda ko Paula me da “lomavata ena vakabauta ka kila sara na Luve ni Kalou.”18
Eda vulica mai na iVola i Momani ni “da sa bula ga vei Karisito ena noda vakabauta… . Ia eda sa tukuni Karisito ka rekitaki Karisito, ka vunautaki Karsito, ka parofisaitaki Karisito; ia eda sa vola na ka sa vakatakilai vei keda, me ra kila kina na noda kawa na sala sa bokoci kina na nodra ivalavala ca.”19
Na veivakalougatataki e drodro mai na noda vakabauti Koya sa vakatakilai talega ena iVola i Momani. Eda wilika kina: “Ia mo dou toso ki liu ka tudei vei Karisito ena nomudou vakanuinui kece sara, mo dou lomana na Kalou kei na tamata kecega. Ia kevaka dou sa toso ki liu ka tugana ki lomamudou na vosa i Karisito ka vosota me yacova na ivakataotioti, raica sa kaya vakaoqo na Tamada: Dou na rawata na bula tawamudu.”20 Sai koya oqori na “isolisoli uasivi duadua ni Kalou.”21
Na vakabauta e bulabula me baleta na Turaga ena basika kina na saumaki vakadua kei na noda soli keda taucoko ki na Nona cakacaka tabu. Eda na yaco me da luve ni veiyalayalati; eda sa yaco me da Luvena. E vakadeitaka vakakina na ivolanikalou: “Ia ena vuku ni veiyalayalati dou sa vakayacora dou sa vakatokai kina mo dou luve i Karisito; raica sa vakasucumi kemudou vakayalo ko Koya ena siga oqo, ni dou sa kaya dou sa vakabauta na yacana ka veivutuni, a sa vakasucumi kemudou kina mo dou luvena.”22
Na vakabauta e bulabula me baleta na Turaga e yaco kina na saumaki mai, na veivutuni,23 e dua na veisau ni vakasama, mai na sala vakavuravura ki na Nona sala na Kalou levu. E vakavuna na nona veivutuni e dua ena “lomamudou taucoko.”24 e vakuria ko Alama, “Vunautaka vei ira me ra veivutuni ka vakabauta na Turaga ko Jisu Karisito, vunauci ira me ra yalomalumalumu ka yalomalua; io me ra vakabauta na Turaga ko Jisu Karisito me kakua ni rawai ira na vere.”25
E dua na inaki ni iVola i Momani, me vakauqeti ira na Jiu kei ira na Matanitu tani ni Karisito ko Jisu na Kalou tawamudu.26 Ko ira era wilika na iVola i Momani ka kerea ena vakabauta me ra kila na kena dina, ena vakdinadinataki vei ira ni dina. Ena yaco “me ra kila talega … ni ko Jisu Karisito na iVakabula kei vuravura [ia] ko Josefa Simici na nona dauvakatakila ka parofita ena veisiga e muri oqo.”27
Na Vakabauti Jisu Karisito: E yaga ena Veivakabulai kei na Bula Vakacerecerei
Na vakabauti Jisu Karisito e sega walega ni veivakalougatataki ki na noda bula, ia e yaga sara me baleta na noda vakabulai tawamudu kei na noda bula vakacerecerei. E kaya na ivolanikalou, “Sa kilikili me veivutuni na tamata kecega ka vakabauta na yaca i Jisu Karisito, io me ra masuta na Tamada ena yacana ka vosota ena vakabauta na yacana me yacova na ivakataotioti, kevaka e sega era na sega ni curu ki na matanitu ni Kalou.”28 Sa vakacolati ira talega na itubutubu na Turaga me ra vakavulici ira na luvedra me ra “vakabauti Jisu Karisito na Luve ni Kalou Bula.”29
Au vakadinadinataka ni Karisito ko Jisu, Na Luve ni Kalou Bula. O Koya na noda Dauveibuli, na iVakabula ka Dauveivueti,30 na Dautataro vei Tamana,31 na Dauveisereki,32 ko Jiova ni Veiyalayalati Makawa.33 Sai koya na Imanueli sa yalataki tu,34 na Mesaia sa lumuti,35 ka noda iVakaraitaki cecere.36 Ena lesu tale mai ena dua na siga me vakatulewa ka veiliutaki, me nodra Tui na tui ka nodra Turaga na turaga.37 Ena qai yaco mai na gauna, me da na tu yadua kina ena Kena iserau ena siga ni lewa.38 Au masulaki keda yadua me na vakabau na noda dui vakabauta me baleti Koya.