Ang Kalinaw ug Hingpit nga Kalipay nga Mahibalo nga ang Manluluwas Buhi
Gikan sa usa ka pakigpulong sa debosyonal nga gipamulong didto sa Brigham Young University niadtong Disyembre 10, 2002. Alang sa kinatibuk-an nga teksto sa Iningles, bisitaha ang speeches.byu.edu.
Isip usa sa Napulog Duha ka mga Apostoles, makaingon ako nga ang mga sakop sa Napulog Duha nagmaya sa pribilehiyo nga makatudlo ug makapamatuod kabahin sa atong hinigugma nga Manluluwas. Malipayon kami nga mopakigbahin sa among mga pagpamatuod kabahin sa Iyang kinabuhi, Iyang pangalagad, ug Iyang misyon sa pagka-mortal.
Atong gisaulog ang mapaubsanong pagkatawo sa Manluluwas niini nga panahon sa tuig bisan nasayud kita nga wala kini mahitabo sa Disyembre. Mas posible, ang Ginoo natawo pagka-Abril. Ang ebidensya sa kasulatan ug sa kasaysayan naghisgot og usa ka panahon sa tingpamulak sa tuig, haduol sa Pagpalabay sa mga Judeo (tan-awa sa D&P 20:1).
Ang mga kasulatan namahayag nga ang Iyang inahan, si Maria, gikasal kang Jose (tan-awa sa Mateo 1:18; Lucas 1:27). Ang ilang pagkasinayuran ikapahisama sa moderno nga pagkakaslunon, nga gisundan sa wala madugay sa tinuoray nga seremonya sa kaminyoon.
Ang asoy ni Lucas nagrekord sa pagpakita sa anghel nga si Gabriel ngadto kang Maria dihang iyang nahibaloan ang mortal niya nga misyon:
“Ug ang manolunda miadto ug miingon kaniya, “Kumusta ka, babayeng hinatagan sa grasya, ang Ginoo anaa uban kanimo: dalaygon ikaw diha sa mga kababayen-an. …
“Ug ang manolunda miingon kaniya, Ayaw kalisang, Maria: kay naangkon mo ang kahimuot sa Dios.
“Ug, tan-awa, magasamkon ikaw ug igaanak mo ang usa ka bata nga lalaki, ug siya imong paganganlan si Jesus.
“Siya mahimong bantugan, ug pagatawgon nga Anak sa Labing Halangdon” (Lucas 1:28, 30–32).
Hinumdumi ang gikapital nga A ug L. Ang atong Langitnong Amahan mao ang Labing Halangdon. Si Jesus mao ang Anak sa Labing Halangdon.
“Ug si Maria nangutana sa manolunda, Unsaon ba pagkahimo niini, nga wala man akoy bana?
Ang manolunda mitubag kaniya, “Pagakunsaran ikaw sa Espiritu Santo, ug pagalandungan ikaw sa gahum sa Labing Halangdon: tungod niini, ang bata nga matawo paganganlan nga balaan, ang Anak sa Dios” (Lucas 1:34–35).
Sa wala pa mag-usa si Jose ug Maria, nagpaabut na siya nianang Balaan nga Bata. Si Jose nagtinguha sa pagpanalipod kang Maria (tan-awa sa Mateo 1:18–19), nanghinaut nga si Maria malikay sa silot nga ipahamtang sa usa ka babaye nga magsabak sa dili pa makompleto ang kaminyoon. Samtang namalandong siya niining mga butanga, ang anghel nga si Gabriel mipakita kang Jose, nag-ingon:
“Jose, anak ni David, ayaw pagpanuko sa pagpangasawa kang Maria: kay kanang iyang gisamkon gikan sa Espiritu Santo.
“Ug igaanak niya ang usa ka bata nga lalaki, ug siya imong paganganlan si Jesus: kay siya mao man ang magaluwas sa iyang katawhan gikan sa ilang mga sala” (Mateo 1:20–21).
Wala kinahanglana nga sila Maria ug Jose matudloan sa giladmon sa kahulugan sa ngalan nga Jesus. Ang tinubdan nga Hebreohanon diin kini gikuha, Yehoshua o Jehosua, nagpasabut nga “Si Jehova mao ang kaluwasan.”1 Mao nga ang buhat sa Ginoong Dios nga si Jehova, nga sa dili madugay paganganlan og Jesus, mao ang kaluwasan. Siya mamahimo nga Manluluwas sa kalibutan.
Sa Basahon ni Mormon atong mabasa ang pagpakigsulti ni Nephi sa usa ka anghel kinsa nangutana, “Nasayud ka ba sa pagpakig-angay sa Dios?”
Si Nephi mitubag, “Ako nasayud nga siya nahigugma sa iyang mga anak, bisan pa niana, ako wala masayud sa kahulugan sa tanan nga mga butang.
“Ug siya miingon ngari kanako: Tan-awa, ang birhen nga imong nakita mao ang inahan sa Anak sa Dios, sumala sa kahimtang sa unod.
“… ako nakakita nga siya gibayaw sa Espiritu; ug human siya ibayaw sa Espiritu sulod sa usa ka panahon ang anghel namulong ngari kanako, nag-ingon: Tan-awa!
“Ug ako mitan-aw ug nakakita sa birhen pag-usab, nagkugos og bata diha sa iyang mga bukton.
“Ug ang anghel miingon ngari kanako: Tan-awa ang Kordero sa Dios, oo, gani, ang Anak sa Amahan sa Kahangturan!” (1 Nephi 11:16–21).
Mga Pagtulun-an gikan sa Lucas
Ang bililhong mga pagtulun-an gidugang pinaagi sa paborito ug pamilyar nga istorya nga atong giasoy panahon sa Kapaskohan sumala sa narekord sa Lucas, kapitulo 2: “Ug nahinabo nga niadtong mga adlawa miabut gikan kang Cesar Augusto ang usa ka sugo sa pagpanglista sa tanang nanagpuyo sa tibuok kalibutan” (Lucas 2:1).
Usa kini ka listahan sa pagbuhis, usa ka sensus, ug usa ka pagpalista—rehistro sa pagka-lungsuranon sa gingharian sa Roma. Si Haring Herod misugo nga ang mga tawo maihap sa yuta sa ilang mga katigulangan. Si Maria ug si Jose, nga nagpuyo sa Nazaret, kinahanglan pa nga mobiyahe padulong sa habagatan ngadto sa siyudad sa David, sa gibana-bana nga 90 ka milyas ang gilay-on (145 kilometros). Tingali mas layo pa ang ilang gibiyahe mituyok pa sila sa paglikay sa dili mahigalaon nga dapit sa tunga-tungang probinsya sa Samaria.
Labing siguro mibiyahe sila kauban sa ilang mga paryente kinsa gipatawag usab ngadto sa yuta sa ilang katigulangan. Kining malisud nga biyahe walay duda nga gihimo uban sa ilang mga hayop, sama sa mga iro ug mga asno. Tingali og nagkampo sila pipila ka gabii tungod kay ang ilang panaw mokabat man og tulo ngadto sa upat ka adlaw. Sa dihang nangabut sila sa Betlehem, ang panahon miabut nga matawo ang Balaan nga Bata.
“Ug iyang gianak ang iyang panganay nga usa ka lalaki, ug kini iyang giputos sa mga bakbak ug gipahigda sa pasungan, kay wala na may luna alang kanila sa balay nga abutanan” (Lucas 2:7).
Kini nga bersikulo puno sa kahulugan, gibuhong pinaagi sa pagkahibalo sa usa ka pulong gikan sa orihinal nga teksto nga Griyego sa Bag-ong Tugon ug sa pagsabut sa kultura niana nga panahon ug dapit. Ang termino diin nagagikan ang “balay nga abutanan” gihubad mao ang kataluma.2 Ang prefix nga kata sa Griyego (o cata) nagpasabut nga “paubos” sa higayon o dapit. Kon ang kata sumpayan sa luma, ang pulong nagpasabut sa usa ka dapit diin ang mga tawo mohunong, o mopahulay gikan, sa ilang panaw. Sa Griyego nga Bag-ong Tugon, ang pulong nga kataluma makita sa laing duha lamang ka mga linya, nga gihubad sa matag hitabo dili isip “balay nga abutanan” apan isip “lawak” (Marcos 14:14; Lucas 22:11).
Niana nga panahon ug dapit, ang usa ka balay nga abutanan sa Asian dili sama sa moderno nga Holiday Inn o Bethlehem Marriott. Ang abanganan nga balay kaniadto mihatag og luna sa panon sa mga biyahidor, maglakip sa mga tawo ug sa ilang mga hayop. Ang panon mopahulay sa dapit nga kaniadto nailhan nga (ug mao gihapon ang pagkaila karon) isip usa ka caravansary, o usa ka khan. Ang diksyonaryo mipasabut niini nga mga termino isip usa ka balay nga abutanan nga nagpalibut og usa ka korte sa sidlakan (o Asian) nga mga nasud diin ang panon sa mga biyahidor mamahulay inig ka gabii.3
Ang ingon nga pasilidad sagad rektanggulo ang porma, naglangkob sa sentro nga nataran alang sa mga hayop, gilibutan sa gagmayng mga kwarto diin mamahulay ang mga tawo. Kining gagmay nga mga kwarto naghimo sa mga tawo nga ibabaw og gamay kay sa ilang mga hayop, bukas ang mga agianan sa pultahan aron ang mga tag-iya makabantay sa ilang mga hayop. Ang Hubad ni Joseph Smith sa Lucas 2:7 nagpasabut nga wala nay lawak alang kanila sa mga “balay nga abutanan,” nagpasabut nga ang tanang gagmayng kwarto sa caravansary napuno na.
Ang panghunahuna nga ang mga tigbalantay sa balay nga abutanan dili maabi-abihon o gani dili buotan posible nga sayop. Ang mga tawo didto sa walay pagduda sama ra sa karon—mga maabi-abihon. Tinuod kini ilabi na sa panahon diin ang normal nga populasyon sa Jerusalem ug kasilinganang Betlehem napun-an sa mga paryente sa lokal nga mga lungsuranon.
Sa usa ka Asian nga caravansary, ang mga hayop ibutang sa usa ka kilid sa nataran sa pagkagabii. Niana nga nataran tingali anaa ang mga asno, mga iro, karnero, posible sad ang mga kamel ug mga baka, kauban sa hugaw sa mga hayop ug mga baho.
Tungod kay ang mga lawak palibut sa nataran napuno na, si Jose posibling mihukom nga atimanon ang pagpanganak ni Maria diha sa tunga sa nataran sa caravansary, kauban sa mga hayop. Hingpit ang pagkaposible nga diha nianang ubos kaayo nga kahimtang ang Kordero sa Dios natawo.
Kaduha diha sa Lucas 2 ang paghisgot gihimo mahitungod sa mga bakbak. Unsay kahulugan sa hugpong sa pulong nga “kini iyang giputos sa mga bakbak” (Lucas 2:7)? Akong nasabut ang kahulugan labaw sa paggamit og ordinaryo nga diaper o habol. Imbis unom ka mga pulong sa Binisaya nga teksto, usa ra ka pulong ang gigamit sa Griyego nga teksto sa Bag-ong Tugon. Kana nga pulong mao ang sparganoo, usa ka verb nga buot ipasabut pagputos sa bag-ong natawo nga bata gamit ang espesyal nga panapton, mga tinabas nga iliyok gikan sa kilid ngadto pikas kilid.4 Ang panapton tingali nagdala og ilhanan nga nagpaila sa pamilya. Kana nga pamaagi gigamit ilabi na sa pagkatawo sa kinamagulangan nga anak nga lalaki.
Ang anghel mipahibalo, “Ug ang inyong ilhanan mao kini; Inyong makaplagan ang usa ka gamayng bata nga naputos sa mga bakbak, ug nagahigda sa pasungan” (Lucas 2:12). Ang panapton nga giputos Kaniya sigurado nga maila ug lahi.
Unsa man ang mahitungod sa pasungan? Ang pasungan usa ka kutawanan o abli nga kahon diha sa kwadra nga lawganan sa mga hayop. Mas ibabaw kay sa salog sa hugaw nga nataran, ang pasungan tingali mao ang pinakalimpyo nga magamit nga dapit. Ang mao nga lawganan nahimo nga kuna alang sa atong Ginoo!
Ang Talagsaong mga Ginikanan sa Manluluwas
Mas labaw kaimportante kay sa ubos nga dapit sa pagkatawo sa Manluluwas mao ang Iyang talagsaon nga mga ginikanan. Daghang mga kasulatan nangutana “Kinsa ang mopadayag sa Iyang kaliwatan?” (Isaias 53:8; Mga Buhat 8:33; Mosiah 14:8; 15:10). Nagpasabut kini nga “Kinsa ang mopadayag sa Iyang kagikanan?” Karon, duha ka libo ka tuig na ang milabay, atong gisangyaw nga si Jesus nga Kristo natawo gikan sa imortal nga Amahan ug sa mortal nga inahan. Gikan sa Iyang imortal nga Amahan, napanunod ni Jesus ang gahum nga mabuhi hangtud sa kahangturan. Gikan sa Iyang mortal nga inahan, Iyang napanunod ang palad sa pisikal nga kamatayon.
Si Jesus miila niini nga mga kamatuoran samtang nagpanghitabo kini sa Kaugalingon Niyang kinabuhi: “Walay tawo nga makakuha niini gikan kanako,” Miingon siya, “hinonoa ginahalad ko kini sa kinaugalingon kong pagbuot. May kagahum ako sa paghalad niini ug may kagahum ako sa pagbawi niini. Kining maong sugo nadawat ko gikan sa akong Amahan” (Juan 10:18).
Kadtong talagsaon nga mga hiyas sa Iyang mga ginikanan mga mahinungdanon alang sa Iyang misyon sa pag-ula sa mga sala sa tanang katawhan. Sa ingon, si Jesus nga Kristo natawo aron mamatay ug dayon mibangon og usab ngadto sa kinabuhing dayon (tan-awa sa 3 Nephi 27:13–15). Siya namatay aron kita mabuhi pag-usab. Natawo Siya aron ang tanang tawo mahupay gikan sa ikot sa kamatayon ug mabuhi lapas sa lubnganan (tan-awa sa 1 Mga Taga-Corinto 15:55; Mosiah 16:7–8; Alma 22:14; Mormon 7:5).
Ang Iyang Pag-ula nahitabo sa Getsemani, diin siya gisingot og daw apol (tan-awa sa Lucas 22:44), ug sa Golgotha (o Kalbaryo), diin ang Iyang lawas gilansang sa krus ngadto sa “dapit sa kalabira,” nga nagpasabut og kamatayon (Marcos 15:22; Mateo 27:33; tan-awa usab sa 3 Nephi 27:14). Kini nga walay kinutuban nga Pag-ula makapahimong gawasnon sa tawo gikan sa walay kinutuban nga kamatayon (tan-awa sa 2 Nephi 9:7). Ang Pag-ula sa Manluluwas naghimo sa Pagkabanhaw nga usa ka reyalidad ug sa kinabuhing dayon nga posible alang sa tanan. Ang Iyang Pag-ula nahimong sentro nga buhat sa tibuok tawhanong kasaysayan.
Ang kamahinungdanon niini gihatagan og gibug-aton ni Propeta Joseph Smith, kinsa miingon, “Ang sukaranan nga mga baruganan sa atong relihiyon mao ang pagpamatuod sa mga Apostoles ug mga Propeta, mahitungod ni Jesukristo, nga Siya namatay, gilubong, ug mibangon sa ikatulong adlaw, ug mikayab ngadto sa langit; ug ang ubang mga butang nga may kalabutan sa atong relihiyon mga sumpay lamang niini.”5
Kini nga pamahayag mao ang nagpalig-on nga inspirasyon nga naggiya sa Unang Kapangulohan ug sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles pipila ka tuig ang milabay sa nagkaduol kita sa ika-2,000 nga anibersaryo sa pagkatawo sa Manluluwas. Kami nga 15 ka tawo nga gitugyanan sa mga yawe sa gingharian miandam sa sinulat namong pagpamatuod. Giulohan namo kini og “Ang Buhi nga Kristo: Ang Pagpamatuod sa mga Apostoles.”6 Ang matag usa sa 15 ka mga Apostoles nga buhi nianang panahona mipirma niana nga pagpamatuod.
Ang matag indibidwal nga adunay pagpamatuod sa Ginoo adunay pribilehiyo, sa hugot nga pagtuo, nga masayud sa Iyang balaanon nga mga ginikanan ug mopamatuod nga si Jesus mao ang Anak sa buhi nga Dios. Ang tinuod nga pagpamatuod naglakip sa kamatuoran nga ang Amahan ug ang Anak mipakita kang Propeta Joseph Smith, kansang pagkatawo atong gisaulog sa Disyembre 23. Kana nga pagpamatuod naglakip sa kamatuoran nga ang Simbahan ni Jesukristo sa mga Santos sa Ulahing mga Adlaw tinuod ug gigiyahan sa usa ka buhi nga Ginoo subay sa panagna ug pagpadayag pinaagi sa awtorisado nga mga tigdumala kinsa nagadawat ug nagasanong sa panudlo gikan Kaniya.
Bisan sa pinakasamok nga mga panahon sa modernong kinabuhi, kini nga kahibalo nagdala kanato sa kalinaw ug hingpit nga kalipay. “Paglipay,” ang Agalon miingon, “ug ayaw kahadlok, kay Ako ang Ginoo anaa uban kaninyo, ug mobarug diha kaninyo; ug kamo magpamatuod kanako, gani si Jesukristo, nga Ako ang Anak sa buhi nga Dios, nga Ako mao, nga Ako mao karon, ug nga Ako mao ang moabut” (D&P 68:6). Sa pagmahal, among gihuptan ang Iyang bulahan nga saad.
Ang Atong Gasa Kaniya
Ang malisud nga mga adlaw anaa sa unahan. Ang sala nagkadaghan. Nakita nang daan ni Pablo nga ang mga miyembro sa Simbahan moagi og mga pagpanglutos (tan-awa sa 2 Timoteo 3:1–13; D&P 112:24–26). Si Pedro mitambag, “Kon aduna may paantuson tungod sa iyang pagka-Kristohanon, nan, dili niya kini pag-ikaulaw, hinonoa kinghanglan magahimaya siya sa Dios tungod sa maong ngalan” (1 Pedro 4:16). Samtang si Jesus mikanaog ubos sa tanang butang aron sa pagbangon labaw sa tanang butang, Siya naglaum nga kita mosunod sa Iyang ehemplo. Pagpas-an og yugo uban Kaniya, ang matag usa kanato makabuntog sa tanan natong mga hagit, bisan unsa pa ka lisud kini (tan-awa sa Mateo 11:29–30).
Sa pagkonsiderar sa tanang butang nga nahimo sa Manluluwas—ug sa padayong gihimo—alang kanato, unsa man ang atong mahimo alang Kaniya? Ang pinaka-mahinungdanong gasa nga atong ikahatag sa Ginoo inig ka Pasko, o sa bisan unsang panahon, mao ang paghimo sa atong kaugalingon nga walay buling sa kalibutan, takus nga motambong sa Iyang balaan nga templo. Ug ang Iyang gasa ngari kanato mao ang kalinaw tungod sa kahibalo nga kita andam sa paghimamat Kaniya, kon moabut na ang panahon.
Ang kahingpitan sa pagpangalagad sa Agalon nag-agad sa umaabut. Ang mga panagna kabahin sa Iyang Ikaduhang Pag-anhi tumanon pa. Sa Pasko, dayag lang, kita mag-focus sa Iyang pagkatawo. Ug nganhi sa kalibutan Siya moanhi na usab. Sa Iyang Una nga Pag-anhi, si Jesus mianhi nga wala kaayo mahibaoi. Diyutay rang mga tawo ang nahibalo sa Iyang pagkatawo. Sa Iyang Ikaduha nga Pag-anhi, ang tanang katawhan mahibalo sa Iyang pagbalik. Ug dayon Siya moanhi, dili isip “usa ka tawo nga nagpanaw ibabaw sa yuta” (D&P 49:22), apan “ang himaya sa Ginoo ipadayag, ug ang tanan nga mga tawo makakita niini” (Isaias 40:5; tan-awa usab sa D&P 101:23).
Isip usa ka espesyal nga saksi sa Iyang balaan nga ngalan, akong ipamatuod nga si Jesus ang Kristo mao ang balaan nga Anak sa buhi nga Dios. Siya mohigugma kaninyo, mobayaw kaninyo, ug mopakita sa Iyang kaugalingon nganha kaninyo kon kamo mohigugma Kaniya ug mosunod sa Iyang mga sugo (tan-awa sa Juan 14:21). Sa pagkatinuod, ang maalamon nga mga lalaki ug babaye sa gihapon nagadayeg Kaniya.
Detalye gikan sa Kristo ug ang Adunahang Batan-on nga Tigmando, ni Heinrich Hofmann, sa maayong kabubut-on sa C. Harrison Conroy Co.; Talan-awon sa Betlehem, 1857, ni Nikanor Grigor’evich Chernetsov, Pushkin Museum, Moscow, Russia, the Bridgeman Art Library International
Ang Dalan Padulong sa Betlehem, ni Joseph Brickey; paghulagway sa caravansary gikan sa The World in the Hands, gikulit ni Charles Laplante, gimantala 1878, Emile Antoine Bayard, private collection, Ken Welsh, the Bridgeman Art Library International
Si Kristo sa Getsemani, ni William Henry Margetson, sa maayong kabubut-on sa Church History Museum