2023
ค้นพบความหวังและความรักเมื่อต่อสู้กับสื่อลามก
สิงหาคม 2023


“ค้นพบความหวังและความรักเมื่อต่อสู้กับสื่อลามก,” เลียโฮนา, ส.ค. 2023.

ค้นพบ ความหวัง และ ความรัก เมื่อต่อสู้กับ สื่อลามก

ความหวังมีอยู่เสมอเมื่อท่านทราบขั้นตอนที่ชัดเจนในการอยู่บนเส้นทางสู่การฟื้นตัว

พระเยซูทรงเอื้อมพระหัตถ์ลงไปในน้ำ

The Hand of God [พระหัตถ์ของพระผู้เป็นเจ้า] โดย ยองซุง คิม ไม่อนุญาตให้ทำสำเนา

ในฐานะมืออาชีพที่ค้นคว้าเรื่องผลกระทบของการใช้สื่อลามกและศาสตราจารย์ด้านชีวิตครอบครัวที่มหาวิทยาลัยบริคัมยังก์ หลายคนที่มีปัญหาเกี่ยวกับการใช้สื่อลามกหรือผู้ที่ขอความช่วยเหลือสำหรับคนที่รักเข้ามาหาผม บางครั้งผมได้รับคำถามทำนองนี้ “ฉันจะเอาชนะปัญหาเรื่องสื่อลามกได้หรือไม่?” หรือแม้แต่ “การที่ฉันดูสื่อลามกเป็นเรื่องที่สำคัญจริงๆ หรือ?” คำถามเหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความซับซ้อนในการพยายามจัดการกับการใช้สื่อลามก

พระคัมภีร์และศาสดาพยากรณ์ยุคสุดท้ายสอนว่าพระเยซูคริสต์ประทานความหวังและความรักแก่ทุกคน โดยไม่คำนึงถึงความทุกข์หรือบาปในปัจจุบันของพวกเขา ศาสดาพยากรณ์อีเธอร์สอนว่า “ผู้ใดที่เชื่อในพระผู้เป็นเจ้าจะหวังได้อย่างแน่แท้เพื่อโลกที่ดีกว่านี้, แท้จริงแล้ว, แม้มีที่ทางพระหัตถ์ขวาของพระผู้เป็นเจ้า, ซึ่งความหวังนี้มาจากศรัทธา” (อีเธอร์ 12:4) ทุกคนที่ใช้ศรัทธาในพระบิดาบนสวรรค์และพระเยซูคริสต์จะมีความหวัง ศรัทธา และสัญญาแห่งการมีอนาคตที่ดีขึ้นอย่างแน่นอน

และการที่ผู้นำศาสนจักรเตือนเราหลายต่อหลายครั้งตลอดหลายปีที่ผ่านมาเกี่ยวกับความเสี่ยงของการใช้สื่อลามกก็เป็นความจริงเช่นกัน1 ในทำนองเดียวกัน การวิจัยเชิงประจักษ์ชี้ให้เห็นว่าการดูสื่อลามกอาจเป็นอันตรายต่อตัวบุคคลและทำให้ความสัมพันธ์ย่ำแย่ลงได้2 แม้ว่าสิ่งเหล่านี้จะเป็นความจริงพื้นฐาน แต่ความเป็นจริงของการจัดการหรือเอาชนะสื่อลามกอาจเป็นสิ่งที่ท้าทายในบางครั้ง

ในฐานะเป็นผู้ที่ใช้เวลาหลายปีในการพยายามเข้าใจถึงผลกระทบของสื่อลามก ผมเห็นเป็นที่แน่ชัดว่าการดูสื่อลามกโดยเจตนาส่งผลเสียอย่างร้ายแรงต่อบุคคลและครอบครัว นอกจากนี้ ผมเห็นว่าหลายคนพยายามดิ้นรนค้นหาหนทางหลีกเลี่ยงการใช้สื่อลามกและหลีกหนีจากความมืดที่เบียดบังความสุขของตนอยู่เสมอ การค้นพบความหวังอาจเป็นเรื่องยากหากไม่ทราบขั้นตอนแน่ชัดในการอยู่บนเส้นทางสู่การฟื้นตัว ด้วยเหตุนี้ ผมจึงแบ่งปันขั้นตอนบางส่วนด้านล่างที่อาจต้องทำเพื่อเลิกดูสื่อลามก

แม้ว่าจะมีรูปแบบในการฟื้นฟูบางอย่างที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย—เช่น ศรัทธาในพระผู้เป็นเจ้า ความซื่อสัตย์ และการขอความช่วยเหลือ—แต่ขั้นตอนบางอย่างในการฟื้นฟูอาจดูแตกต่างออกไปตามระดับความเกี่ยวข้องกับสื่อลามกของตัวบุคคล ประธานดัลลิน เอช. โอ๊คส์ ที่ปรึกษาที่หนึ่งในฝ่ายประธานสูงสุดอธิบายถึงความเกี่ยวข้องกับสื่อลามกซึ่งมีอยู่สี่ระดับ ได้แก่ (1) ใช้แบบควบคุมไม่ได้หรือเสพติด (2) ใช้ถี่มากหรือติดเป็นนิสัย (3) ใช้เป็นครั้งคราว และ (4) พบเห็นโดยไม่ตั้งใจ3 สำหรับความเกี่ยวข้องสามระดับแรก ผมจะแนะนำขั้นตอนในเชิงบวกที่ท่านและคนที่ท่านรักอาจนำไปใช้ในเส้นทางการจัดการกับการใช้สื่อลามกได้

1. จัดการกับการใช้สื่อลามกแบบควบคุมไม่ได้ (เสพติด)

การใช้สื่อลามกบ่อยๆ จะสร้างแรงกระตุ้นภายในตัวท่านให้ดูหรือฟังเนื้อหาลามกและใช้บ่อยขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป การเสพติดสื่อลามกจะจำกัดเสรีภาพในการเลือกของท่าน ถ้าท่านเสพติด ท่านจะประสบปัญหาในการคิดหรือมีส่วนร่วมกับกิจกรรมหรือความสัมพันธ์ที่สำคัญอื่นๆ เช่น ครอบครัวและเพื่อนฝูง แม้ว่าท่านจะสามารถกลับใจและกลับสู่เส้นทางพันธสัญญาได้เสมอ แต่การเสพติดสื่อลามกก็อาจทำให้ท่านรู้สึกสิ้นหวัง หดหู่ และวิตกกังวลได้

ผู้ชายเดินผ่านประตู

ขั้นตอนที่เป็นประโยชน์

มุ่งความสนใจไปที่อัตลักษณ์อันสูงส่งของท่าน การมุ่งความสนใจไปที่ตัวตนของท่านในฐานะบุตรหรือธิดาของพระผู้เป็นเจ้าจะช่วยสร้างความเชื่อของท่านอีกครั้งว่าท่านสามารถทำสิ่งที่ยิ่งใหญ่ได้ ซึ่งรวมถึงการเอาชนะการใช้สื่อลามกด้วย แม้ว่าหลายคนที่ต่อสู้กับการเสพติดสื่อลามกจะรู้สึกสิ้นหวัง แต่ถ้าท่านนึกถึงอัตลักษณ์และจุดประสงค์อันสูงส่งของตนเอง ท่านจะมีพลังศรัทธาในพระเจ้าและลงมือทำได้ดีขึ้น (ดู ฟีลิปปี 4:13)

พูดคุยกับผู้อื่นเกี่ยวกับปัญหานี้ การประสบกับการล่อลวงและการดูสื่อลามกแบบควบคุมไม่ได้จะนำไปสู่ความรู้สึกโดดเดี่ยวลึกๆ วิธีที่ดีที่สุดวิธีหนึ่งในการป้องกันไม่ให้ท่านปิดบังและทำให้ปัญหาเลวร้ายลงคือการพูดคุยเกี่ยวกับการใช้สื่อลามกอย่างเปิดเผย ขอความช่วยเหลือจากสมาชิกในครอบครัว เพื่อน และผู้นำศาสนจักร ตลอดจนแหล่งช่วยจากระดับมืออาชีพ เพื่อทำให้การต่อสู้ของท่านเป็นการต่อสู้ที่ท่านไม่ได้เผชิญเพียงลำพัง

ค้นหานักบำบัดในพื้นที่ที่เชี่ยวชาญเรื่องการเสพติดทางเพศ ผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิตสามารถช่วยให้ท่านเข้าใจเหตุผลที่ท่านอาจหันไปดูสื่อลามกได้ พวกเขาสามารถช่วยท่านจัดการกับรูปแบบการใช้สื่อลามกแบบควบคุมไม่ได้ที่อาจจำกัดความสามารถของท่านในการใช้สิทธิ์เสรีเพื่อค้นหาปีติและความสุข

เข้าร่วมกลุ่มฟื้นฟูการเสพติด เซสชันกลุ่มฟื้นฟูการเสพติดและแหล่งช่วยในชุมชนอื่นๆ สามารถช่วยเชื่อมโยงผู้ที่แสวงหาการฟื้นตัวจากการใช้สื่อลามก อีกทั้งยังเป็นแหล่งให้คำปรึกษา ข้อความแห่งความหวัง และตัวอย่างเชิงบวกแก่ท่านได้4 เส้นทางสู่การเสพติดของแต่ละคนนั้นแตกต่างกันไป แต่เมื่อท่านได้ฟังเรื่องราวและการต่อสู้ดิ้นรนของผู้อื่น ท่านจะได้เรียนรู้ว่าท่านไม่ได้ถูกกำหนดให้เผชิญกับการทดลองเพียงลำพัง และคนอื่นๆ ที่เคยตกอยู่ในสถานการณ์คล้ายๆ กันสามารถให้ความช่วยเหลือและให้กำลังใจท่านได้

2. จัดการกับการใช้สื่อลามกถี่มากและติดเป็นนิสัย

ไม่ใช่ทุกคนที่ติดบ่วงของสื่อลามกแล้วจะเสพติด ท่านอาจติดอยู่ในรูปแบบของการดูสื่อลามก แต่ไม่ได้อยู่ในรูปแบบตามคำจำกัดความของการเสพติดในเชิงการแพทย์ ท่านอาจคิดว่ารูปแบบนี้เป็น “นิสัยที่ไม่ดี” ที่เกิดขึ้นซ้ำๆ ของการใช้สื่อลามก แม้ว่าผลที่ตามมาจากความเกี่ยวข้องกับสื่อลามกในระดับนี้อาจรุนแรงน้อยกว่าการเสพติด แต่ก็ยังส่งผลเสียต่อชีวิตท่านอยู่ดี

ตัวอย่างเช่น การใช้สื่อลามกเป็นประจำจะส่งผลต่อความสามารถของท่านในการรู้สึกถึงจิตกุศลและอาจสร้างทัศนคติที่ไม่สมจริงต่อความใกล้ชิดทางเพศและความรัก ซึ่งอาจทำให้ความคิดและความรู้สึกของท่านที่มีต่อความใกล้ชิดกลายเป็นความเห็นแก่ตัวมากขึ้น ทำให้ท่านรู้สึกและแสดงออกถึงประเภทของความรักที่ลึกซึ้งและกระชับความสัมพันธ์ได้ยากขึ้นตามไปด้วย เพราะแม้แต่การใช้สื่อลามกเป็นครั้งคราวก็สามารถกระตุ้นตัณหาราคะ ซึ่งเป็นคำที่ใช้แทนความรักที่มีพื้นฐานมาจากความปรารถนาและพฤติกรรมที่เห็นแก่ตัว ซึ่งตรงกันข้ามกับพระประสงค์ของพระผู้เป็นเจ้า5 พระเจ้าทรงสอนว่า “คนที่มองดูหญิงด้วยตัณหาราคะในนางจะปฏิเสธความเชื่อ, และจะไม่มีพระวิญญาณ” (หลักคำสอนและพันธสัญญา 42:23)

บันไดที่มีแสงสว่างสาดส่อง

ขั้นตอนที่เป็นประโยชน์

ขอความช่วยเหลือจากผู้อื่น การรู้สึกติดอยู่ในรูปแบบการใช้สื่อลามกเป็นประจำอาจทำให้ท่านคับข้องใจได้ ท่านอาจรู้สึกว่าการใช้สื่อลามกไม่ได้เป็นสิ่งที่ต้องได้รับความช่วยเหลือด้านสุขภาพจิต หรือท่านอาจรู้สึกหวาดกลัวที่จะหันไปขอความช่วยเหลือจากเพื่อนและสมาชิกในครอบครัว สิ่งสำคัญคือต้องจำไว้ว่าการแสวงหาแหล่งช่วยเหล่านี้เป็นขั้นตอนแรกที่สำคัญ คนที่ท่านรักอาจช่วยตรวจสอบการใช้โทรศัพท์หรืออินเทอร์เน็ตและสร้างความรับผิดชอบในชีวิตของท่านได้ การสนทนาและพูดคุยกับสมาชิกในครอบครัวหรือเพื่อนที่รักเป็นประจำก็เป็นอีกวิธีหนึ่ง การสนับสนุนทางสังคมนี้สามารถช่วยขัดขวางการใช้สื่อลามกแบบถี่มาก

เรียนรู้ว่าเหตุการณ์หรืออารมณ์ใดที่กระตุ้นให้ท่านอยากดูสื่อลามก สำหรับหลายๆ คน ความปรารถนานี้อาจถูกกระตุ้นโดยความเครียด การถูกปฏิเสธ หรืออารมณ์ด้านลบอื่นๆ ท่านอาจพบว่าการระบุสถานการณ์ที่ทำให้ท่านรู้สึกอยากดูสื่อลามกนั้นสามารถช่วยท่านได้มาก เมื่อระบุสถานการณ์ได้แล้ว ความรู้นี้สามารถช่วยให้ทุกคนที่เกี่ยวข้องทราบถึงสถานการณ์ที่ควรหลีกเลี่ยงและรู้ว่าเมื่อใดที่ท่านอาจต้องการความช่วยเหลือและกำลังใจมากที่สุด

เพลิดเพลินกับนันทนาการที่ดีงาม เนื่องจากการใช้สื่อลามกถี่มากมักถูกกระตุ้นจากอารมณ์ด้านลบ อีกขั้นตอนหนึ่งที่เป็นประโยชน์คือการมุ่งเน้นไปที่กิจกรรมยามว่างหรืองานอดิเรกในเชิงบวกที่ช่วยคลายเครียดและทำให้ท่านกระปรี้กระเปร่า แม้ว่ากิจกรรมเหล่านี้เพียงอย่างเดียวจะไม่ได้ตัดขาดการล่อลวงให้ดูสื่อลามกออกไปเสียทีเดียว แต่การพยายามทำกิจกรรมเชิงบวกจะทำให้สถานการณ์ที่กระตุ้นความอยากดูสื่อลามกลดลง กิจกรรมเหล่านี้นำมาซึ่งความสุขและความผ่อนคลายในชีวิตท่าน

อัญเชิญแสงสว่างของพระผู้เป็นเจ้ามาสู่ชีวิตท่าน ท่านอาจจับคู่งานอดิเรกเชิงบวกกับความมุ่งเน้นต่อแสงสว่างทางวิญญาณที่มาจากการมีส่วนร่วมในพระกิตติคุณ แสงสว่างแห่งพระกิตติคุณนี้มาจากการอ่านพระคัมภีร์ สวดอ้อนวอนทุกวัน และไปพระวิหาร ถ้าทำได้ เอ็ลเดอร์ดีเทอร์ เอฟ. อุคท์ดอร์ฟ แห่งโควรัมอัครสาวกสิบสองกล่าวว่า “พระผู้เป็นเจ้าทรงสัญญาถึงความหวังแห่งแสงสว่างของพระองค์—พระองค์ทรงสัญญาว่าจะทรงส่องทางข้างหน้าเราและแสดงให้เห็นทางออกจากความมืดมน”6

3. จัดการกับการใช้สื่อลามกเป็นครั้งคราว

สำหรับบางคน การใช้สื่อลามกไม่ใช่นิสัยที่ทำบ่อยหรือการเสพติด ท่านอาจดูสื่อลามกอยู่บ้าง แต่ไม่ได้ทำเป็นประจำ แม้ว่าท่านอาจถูกล่อลวงให้คิดว่าการใช้สื่อลามกเป็นครั้งคราวเป็นเรื่องไม่น่ากังวล แต่ประธานโอ๊คส์สอนว่า “เช่นเดียวกับพฤติกรรมที่เป็นบาปทั้งหมด การจงใจใช้สื่อลามกขับพระวิญญาณบริสุทธิ์ออกไป”7 ความอ่อนไหวทางจิตวิญญาณของท่านที่พังทลายลงเป็นผลกระทบทางลบที่สำคัญของการใช้สื่อลามกเป็นครั้งคราว ซาตานต้องการใช้สื่อลามกเพื่อทำลายความสัมพันธ์ของท่านกับความรักและพลังทางวิญญาณที่พระวิญญาณบริสุทธิ์ประทานให้

นิ้วที่เข้าไปหยุดไม่ให้โดมิโนล้มลง

ขั้นตอนที่เป็นประโยชน์

แสวงหาพระวิญญาณ ขั้นตอนสำคัญในการก้าวข้ามการใช้สื่อลามกเป็นครั้งคราวคือการพยายามเข้าใกล้พระวิญญาณของพระผู้เป็นเจ้าทุกวัน เพราะพระบิดาบนสวรรค์ทรงรู้จักท่านโดยแน่แท้ พระองค์จึงทรงทราบวิธีช่วยเหลือท่านเป็นอย่างดี ถ้าท่านรู้สึกว่าตัวเองขาดการติดต่อกับพระวิญญาณ ให้มุ่งมั่นจดจ่อกับพระคริสต์ตั้งแต่วันนี้ จดจำและรักษาพันธสัญญาของท่าน รวมทั้งเริ่มกระบวนการการกลับใจเพื่อพระวิญญาณบริสุทธิ์จะประทานการนำทางและช่วยเหลือท่านอีกครั้ง การฟังการกระตุ้นเตือนจากพระวิญญาณบริสุทธิ์ทุกวันและรู้สึกถึงความรักของพระเยซูคริสต์และพระบิดาบนสวรรค์ทุกวันจะช่วยให้ท่านตอบสนองได้ดีขึ้นต่อการล่อลวงหรือความปรารถนาที่จะดูสื่อลามกที่อาจเกิดขึ้น

สร้างและรักษาขอบเขตที่ชัดเจนเมื่อท่านเข้าถึงสื่อลามก การวางโทรศัพท์มือถือให้ห่างจากเตียงของท่านในตอนกลางคืน ตลอดจนการใช้ตัวกรองหรือโปรแกรมซอฟต์แวร์ความรับผิดชอบอื่นๆ บนอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ของท่านสามารถช่วยกีดกันท่านไม่ให้เข้าไปใช้สื่อลามกที่มีอยู่มากมายในออนไลน์ แม้ว่าการวางขอบเขตดังกล่าวโดยทั่วไปแล้วยังไม่เพียงพอที่จะเปลี่ยนแปลงการใช้สื่อลามกที่ติดเป็นนิสัยได้ แต่ก็สามารถช่วยจำกัดการกลับไปมีพฤติกรรมแบบเดิมและลดการล่อลวง

ความหวังในพระคริสต์

ไม่ว่าท่านจะอยู่ระดับใดของการใช้สื่อลามกอย่างต่อเนื่อง มีขั้นตอนที่ท่านสามารถนำไปใช้และตัดสินใจได้เสมอเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งให้ตนเองในการต่อต้านสื่อลามกและเอาชนะได้ในที่สุด ท่านสามารถนำความหวังกลับเข้ามาในชีวิตได้โดยใช้สิทธิ์เสรีในการตัดสินใจที่ชัดเจน โดยไม่เพียงแต่หลีกเลี่ยงสื่อลามกเท่านั้น แต่ยังใช้มาตรการเชิงรุกเพื่อพัฒนาการฟื้นตัวของท่านด้วย

พระกิตติคุณสัญญาว่าเราจะได้รับพรที่ดีงามเมื่อเราฝากความหวังไว้ในพระเยซูคริสต์ เอ็ลเดอร์อุคท์ดอร์ฟเป็นพยานว่า “ไม่ว่าชีวิตเราวันนี้จะมืดมนเพียงใด แต่เพราะพระชนม์ชีพ และการเสียสละของพระเยซูคริสต์ เราจึงตั้งความหวังและมั่นใจได้ว่าตอนจบของหนังสือแห่งชีวิตเราจะเกินความคาดหวังสูงสุดของเรา”8 และประธานเอ็ม. รัสเซลล์ บัลลาร์ด รักษาการประธานโควรัมอัครสาวกสิบสองสอนว่า “เมื่อเรามีความหวังในพระคริสต์ เราจะรู้ว่าเมื่อเราต้องทำและรักษาพันธสัญญาศักดิ์สิทธิ์ ความปรารถนาและความฝันสูงสุดของเราจะเป็นจริงได้ผ่านทางพระองค์”9

การดูสื่อลามกโดยเจตนามีผลเสียต่อชีวิตเราใช่หรือไม่? คำตอบจากศาสดาพยากรณ์ยุคปัจจุบันและวิทยาศาสตร์สมัยใหม่เป็นไปในทางเดียวกันคือ ใช่ นี่หมายความว่าคนที่มีปัญหาเกี่ยวกับสื่อลามกถูกกำหนดให้มีชีวิตที่ไม่สมหวังและย่ำแย่หรือไม่? ไม่ใช่เลย ความงดงามของพระกิตติคุณอยู่ในคำสัญญาที่ว่าเราสามารถกลับใจได้ตลอดเวลา เราสามารถก้าวหน้าในเส้นทางพันธสัญญา รวมทั้งรับพระวิญญาณบริสุทธิ์และความรักของพระผู้เป็นเจ้าอีกครั้งในชีวิตเราได้ เราได้รับสัญญาว่าเราจะ “เผชิญได้ทุกอย่างโดยพระองค์ผู้ทรงเสริมกำลัง [เรา]” (ฟีลิปปี 4:13) สื่อลามกอาจทำลายสิ่งที่ศักดิ์สิทธิ์และดีงามได้มากมาย แต่เราสามารถขจัดสิ่งเหล่านั้นออกจากชีวิตเราโดยการพึ่งพาพระเยซูคริสต์และอำนาจการเยียวยาของพระองค์ อีกทั้งประยุกต์ใช้คำแนะนำที่ระบุไว้ในบทความนี้

อ้างอิง

  1. ดู ตัวอย่าง เจฟฟรีย์ อาร์. ฮอลแลนด์, “ไม่มีที่แก่ศัตรูของจิตวิญญาณข้าพเจ้า,” เลียโฮนา, พ.ค. 2010, 54–57; นีล แอล. แอนเดอร์เซ็น, “พลังอำนาจในฐานะปุโรหิต,” เลียโฮนา, พ.ย. 2013, 92–95; ลินดา เอส. รีฟส์, “การปกป้องให้พ้นสื่อลามก—บ้านที่มุ่งเน้นพระคริสต์,” เลียโฮนา, พ.ค. 2014, 15–17.

  2. ดู ตัวอย่าง Brian J. Willoughby and others, “Curvilinear Associations between Pornography Use and Relationship Satisfaction, Sexual Satisfaction, and Relationship Stability in the United States,” Computers in Human Behavior, vol. 125 (Dec. 2021), sciencedirect.com; Samuel L. Perry and Cyrus Schleifer, “Till Porn Do Us Part? A Longitudinal Examination of Pornography Use and Divorce,” Journal of Sex Research, vol. 55, no. 3 (Mar./Apr. 2018), 284–296, tandfonline.com

  3. ดู ดัลลิน เอช. โอ๊คส์, “หลุดพ้นจากกับดักของสื่อลามก,” เลียโฮนา, ต.ค. 2015, 50–55.

  4. ท่านสามารถดูโปรแกรมฟื้นฟูการเสพติดที่ศาสนจักรสนับสนุนได้ที่ addictionrecovery.ChurchofJesusChrist.org ท่านสามารถเข้าร่วมกลุ่มออนไลน์หรือดูว่ามีกลุ่มในพื้นที่หรือไม่

  5. ดู ตัวอย่าง โจชัว เจ. เพอร์กีย์, “ความรักกับตัณหา,” เลียโฮนา, ต.ค. 2016, 30–35.

  6. ดีเทอร์ เอฟ. อุคท์ดอร์ฟ, “ความหวังแห่งความสว่างของพระผู้เป็นเจ้า,” เลียโฮนา, พ.ค. 2013, 70.

  7. ดัลลิน เอช. โอ๊คส์, “หลุดพ้นจากกับดักของสื่อลามก,” 53.

  8. ดีเทอร์ เอฟ. อุคท์ดอร์ฟ, “พลังอันไร้ขอบเขตของความหวัง,” เลียโฮนา, พ.ย. 2008, 28.

  9. เอ็ม. รัสเซลล์ บัลลาร์ด, “ความหวังในพระคริสต์,” เลียโฮนา, พ.ค. 2021, 54.