Wase 2
“E Dua na Ka Vinaka Cake”
Na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo
Ena vulaitubutubu ni 1842, era a cakacaka vagumatua na Yalododonu Edaidai mai Nauvoo e Illinois, me ra tara e dua na valetabu ena nodra siti. A vakayaloqaqataki ira na tamata kece na Parofita o Josefa Simici me ra veivuke. Era cakava na tagane na cakacaka ni tara valetabu, ka ra vakasaqara na marama na veisala eso me ra cau kina. E nanuma lesu kina o Sarah M. Kimball:
“E rauta ni tolu na fiti na cecere ni bai ni Valetabu e Nauvoo. Era a kerea vagumatua na Peresitedi ni Lotu kei ira eso tale na veivuke me tosoi na cakacaka.
“Ena dua na siga ni keirau veitalanoa tiko kei Miss [Margaret] Cook … me baleta e dua na kerekere se qai yaco walega mai ka kerei kina na kakana, isulu, iyaya ni moce kei na iyaya tale eso me baleti ira na tamata cakacaka kei na nodra matavuvale, qai kaya ni na taleitaka me cau ena talitali kevaka e rawa na kena iyaya. Au kaya vua ni na noqu itavi na kena iyaya, ka vakatura de so talega e tautavata kei keirau na nodra vakasama. Keirau qai [veitalanoataka] me tauyavu e dua na isoqosoqo ni culacula. Na kena inaki me veivuke ena kena tara na valetabu.
“Ena veisureti era a sota mai kina ki na neitou [vale] e rauta ni dua na daseni na marama ena Lotulevu ka tarava.”1
Ena itabagauna ko ya, e dau matau vei ira na marama me ra tauyavutaka na nodra isoqosoqo, ka vakavuqa, kei na kena yavu ni vakavulewa kei na kena lawa lalai—na kena lawa me cicivaki kina na isoqosoqo. Era sa mani duavata na marama era a sota ena vale nei Sarah Kimball me ra tauyavutaka e dua na yavu ni vakavulewa kei na kena lawa lalai, a mani bolea o Eliza R. Snow me vola. Era qai kerei Josefa Simici na marama me dikeva ka solia kina na nona nanuma. Ni wilika oti na parofita, e kaya ni oqo na kena uasivi duadua e qai bau raica. ‘Ia,’ e kaya o koya, ‘e sega ni o koya oqo na ka o ni vinakata. Tukuna vei ira na marama sa ciqoma na Turaga na nodra vakacacabo, ka sa vakarautaka tu o Koya e dua na ka vinaka cake mai na yavu ni vakavulewa buli. Au mani sureti ira kece kina me ra sota vata kei au kei iratou e vica na turaga … ena yakavi ni Lotulevu ka tarava, au na cokonaki ira kina na marama ena ruku ni matabete ena ivakarau ni matabete.’”2
Tauyavutaki na iSoqosoqo ni Veivukei
Ena Lotulevu ka tarava, ena ika 17 ni Maji, 1842, era soqoni vata kina e ruasagavulu na marama ena itabavale e cake ni dua na vale, ka dau vakatokai tu ena vuqa na gauna me “the red brick store,” ka tiko kina e dua na valenivolavola nei Josefa Simici kei na dua na nona bisinisi me bula tiko kina na nona matavuvale. Era sota tiko ena ruku ni vakatulewa nei Josefa Simici kei rau na lewe ni Kuoramu ni Le Tinikarua, o rau o Elder John Taylor kei Elder Willard Richards.3
A tauyavutaki ira na Parofita o Josefa Simici ena dua na ivakarau vakauqeti ka vakadonui vakalou ka sega ni muria na kena ivakarau sa takalevu tu ena gauna oya vei ira na veisoqosoqo ni marama.
Ni tekivu na soqoni, e tukuna o koya vei ira na marama me ra veivakayaloqaqataki vei ira na turaga “me ra dau caka vinaka ena nodra raica na veika era vinakata na dravudravua—me ra vakasaqara na cakacaka ni loloma cecere, ia ena nodra qaravi ira tiko—me ra veivuke ena nodra vakadodonutaka na nodra bula ka vaqaqacotaka na ivalavala dodonu ena isoqosoqo ni marama.”4
A digitaki na wati Josefa Simici o Emma me peresitedi ni isoqosoqo vou oqo. A qai vakayaloqaqataki watina na Parofita me digitaka na daunivakasala, me rau vakatulewataka vata kei koya ena isoqosoqo oqo, ena nodra qaravi na dravudravua—vukei na nodra gagadre, ka sotavi na veika tale eso ni isoqosoqo oqo.” A qai digitaki rau o Sarah M. Cleveland kei Elizabeth Ann Whitney o Sisita Smith me rau nona daunivakasala. A qai vakatikori rau na daunivakasala o Elder Taylor ena veitabaki ni liga me rau veiqaravi ena nodrau itutu ena mataveiliutaki.5
Ni toso tiko na soqoni oqori, a kaya o Josefa Simici ni nona kacivi na watina sa vakayacori kina e dua na parofisai a vakatakilai vua rauta ni 12 na yabaki sa oti, ka vosa kina na Turaga vei watina ni o koya na “marama digitaki, kau sa lesi iko” ka tukuna vua ni na “lesi mai na ligai [Josefa Simici] me veivakavulici ka veivakauqeti vei ira na lewe ni lotu, io me vaka sa vukei iko kina na Yalo Tabu.”6 A wilika o Josefa Simici vei ira era tiko kina na ivakatakila kece oqo, ka sa wase 25 tu ni Vunau kei na Veiyalayalati.7
Ena ivakatakila, a tukuna kina vei Emma na Turaga na veigalala eso ena nona, me vaka ni na daunivolavola vei watina ka dau biuta vata na serenilotu me baleti ira na Yalododonu. A vakasalataki Emma talega na Turaga me dau rogoca na ivakasala eso ni qaqarauni, me dau yalodina ka ivalavala dodonu, me kakua ni dau vosakudrukudru, me dau vosavinaka vua na watina ka dau vukei koya, me dau veivakavulici mai na ivolanikalou ka veivakauqeti ki na Lotu, me dau volavola ka vuli, me dau “biuta vakatikitiki na veika ni vuravura oqo, ka segata na veika e vinaka cake,” mo dau maroroya na veiyalayalati, mo yalomalua ka qarauna na dokadoka ka dau muria na ivunau.8
Ena itinitini ni ivakatakila, e qai kaya na Turaga ni veika sa tukuna vei Emma e sega ni baleti koya ga ia na Noqu “ivakaro oqo vei ira na tamata kecega.”9 Ena nona dodonu vakaparofita, a talemuria kina na tikina oqo o Josefa Simici, ka vakabibitaka ni ivakasala kei na ivakasala ni qaqarauni ena ivakatakila oqo sa baleti ira kece na lewe ni isoqosoqo tauyavu vou oqo. E kaya o koya “ni sega ni o [Emma] walega, ia eso tale e rawa ni ra rawata na veivakalougatataki vata.”10 Na ivakatakila oqo sa soli kina na ivakavuvuli me ra vakayavutaki kina na marama Yalododonu Edaidai.
Ni oti eso na veivosaki, era sa mani nanuma na marama me ra vakatokai ira me ra iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo. Qai kaya kina o Emma Smith: “Eda sa na vakarau vakayacora e dua na cakacaka veivakurabuitaki. … Eda na sotava na veigauna duatani ka bibi cake tikoga na itavi.”11
John Taylor
Ni sa cava na soqoni, a wasea o Elder John Taylor na nona vakasama. E kaya ni “reki na yalona” ni raica “na nodra kalawa mai na tamata dokai duadua ena cakacaka oqo, ka nanumi ni na vakayagataki kina na ivalavala dodonu kecega ka vakainaki kina na yalo dauveinanumi ni marama.” E reki talega o koya ni “raica na kena sa tauyavu na isoqosoqo oqo me vaka na lawa mai lomalagi—me vaka na ivakatakila a soli e liu vei Mrs. [Emma] Smith ka lesi ki na veikacivi bibi oqo—ka laurai ni sa toso tiko ki liu na veika kecega ena kena ivakarau lagilagi oqo.” Na nona masu me “me na tiko ga ena isoqosoqo oqo na veivakalougatataki ni Kalou kei na vakacegu mai lomalagi mai na gauna koya ka lako yani.” Qai vakavoqataka e dua na matasere na itukutuku nei Elder Taylor ena nodra lagata na “Me da marau ena siga ni vakabulai” ni bera na masu ni suka.12
Veivakadonui, iVakarau, kei na Veivakalougatataki ni Matabete
Ena dua na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei ena ono na macawa ka tarava, a vakavuvulitaki ira tiko na marama ena dua na gauna balavu na Parofita o Josefa Simici qai kaya: “Na isoqosoqo oqo me na ciqoma na ivakaro ena ivakarau sa virikotora tu na Kalou—mai vei ira era sa lesi me ra veiliutaki— au sa solia oqo na ki vei kemuni ena yaca ni Kalou, ka na reki na isoqosoqo oqo ka na tekivu me drodro sobu mai ena gauna oqo na kila ka kei na vuku—oqo na itekivu ni veisiga vinaka ki na isoqosoqo oqo.” 13
Ni parofita ni Turaga, e tu vei Josefa Simici na idola taucoko ni dodonu ni matabete e vuravura. O koya gona, ena nona tauyavutaka na iSoqosoqo ni Veivukei me cici ena ruku ni nona veidusimaki, sa dolava kina na madigi eso me ra vakaitavi kina na marama ena Lotu ena veiitavi bibi ni cakacaka ena matanitu ni Turaga. Era sa veiqaravi oqo ena ruku ni veivakadonui ni matabete ka yalataki kina na veivakalougatataki e sivia na kena era sa ciqoma oti. Ena yacovi ira mai na veivakalougatataki oqori me vaka na nodra yalodina kei na gugumatua. Ena drodrovi ira yani na kila ka kei na vuku ena nodra ciqoma na taucoko ni veivakalougatataki ni matabete ena valetabu. Era na ciqoma na veicakacaka vakalotu ka cakava na veiyalayalati tabu ka na vukei ira me ra vakarautaki ira kei na nodra matavuvale me baleta na bula tawamudu. (Me so tale na itukutuku ni iSoqosoqo ni Veivukei kei na matabete, raica na wase 8.)
Na Nanamaki Taumada me baleta na iSoqosoqo ni Veivukei
A tubu vakatotolo sara Na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo, me sivia yani na 1,100 ena Okosita ni 1842. Taumada, era sega ni dau lewena kecega na isoqosoqo na marama lewe ni Lotu. Me ra kerekere na marama me ra lewena, e yavutaki na nodra ciqomi mai na nodra ivakarau vinaka kei na ivalavala dodonu. E kaya o Josefa Simici, “E dodonu me dua na isoqosoqo digitaki, me ra vakatikitikitaki mai na veika ca ni vuravura, digitaki, ivalavala dodonu, ka savasava.”14
Era maqusa na marama e Nauvoo me ra lewena na iSoqosoqo ni Veivukei. Era sa nanamaki me ra soli veivuke vakayago ka vakayalo ena dua na ivakarau tauyavutaki vakamatau ka vakadonui. Era raica talega na madigi sega ni vakatauvatani rawa me da vakavulici mai vua e dua na parofita me da vakarautaki kina ki na kila ka vakayalo cecere cake kei na veivakalougatataki ni valetabu. Era taleitaka na nodra vakaduavatataki kei ira na ganedra ena matabete ena veinaki cecere oqo.
Ni sa tu vei ira na marama na galala oqo, sa nodra itavi me ra bula kina. E kaya vei ira o Josefa Simici: “O ni sa toka kina oqo ena dua na itutu ka rawa kina mo ni cakacakataka na yalo ni loloma sa teivaka koto na Kalou e lomaseremuni. Kevaka o ni bula ki na veivakavuvuli oqo, sa dua na ka cecere ka lagilagi!”15 Me vaka e tukuna o Peresitedi Boyd K. Packer ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena vica vata na yabaki e muri, “Sa nona itavi e dua na marama me kauta mai ki na nona bula na ivalavala dodonu e dau vakamareqeti ena iSoqosoqo ni Veivukei me vaka ga ni nona itavi na tagane me taracake ena nona bula na ivakarau ni bula era dau vakamareqeta na matabete.”16
Na iSoqosoqo ni Veivukei e sega ni dua wale ga na ilawalawa marama era vinakata tiko me ra dau caka vinaka e vuravura. E duatani o koya. E “dua na ka vinaka cake” o koya, baleta ni a tauyavu ena veivakadonui ni matabete. Sa dua na ikalawa gadrevi ki na kena tevuki e vuravura na cakacaka ni Kalou na kena tauyavutaki. E vakarautaki ira na marama ena Lotu me ra ciqoma na veicakacaka vakalotu kei na veiyalayalati, ka vukei ira ena nodra itavi vakamatavuvale.
iVakaro nei Josefa Simici
Ena imatai ni nodra soqoni na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo, a lesi kina o Sisita Eliza R. Snow me sekeriteri ni iSoqosoqo. Ena nona itutu oqori, sa dau vola vakavinaka ka vakamatailalai kina na itukutuku, ka vakatokai me itukutuku ni bose, ena veisoqoni yadua ni iSoqosoqo ni Veivukei e tiko kina. E tukuna o Josefa Simici vei ira na marama ni itukutuku ni bose oqori ena yaco me “yavunivakavulewa ka lawa” ni isoqosoqo.17
Ena vuqa na veisoqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei, era sa dau solia nodra gauna na marama me ra vakaroti kina. Era vakalougatataki na marama ni ra a vakavulici mai vua na Parofita o Josefa Simici ena ono na nodra soqoni. Ni veivakavulici, era vakila na kena sovaraki mai vakalevu na Yalotabu. Ni cava e dua vei ira na soqoni oqori, e vola o Sisita Snow, “A sovaraki mai ena dua na kena ivakarau kaukauwa na Yalo ni Turaga, ka ra na sega sara ni guilecava o ira era a tiko ena gauna taleitaki oya.”18
Ena itukutuku kece ni bose e vola o Sisita Snow, e veivakauqeti vakalevu duadua na nona itukutuku me baleta na nona ivunau na Parofita. Na nona ivakavuvuli na parofita ena veigauna vaqori e dusimaki kina na nodra cakacaka na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei kei ira na veiliutaki ni matabete era veiqaravi vata kei ira. Na veivakavuvuli oqori sa vakauqeta tikoga na cakacaka ni Lotu nikua.
E vakavuvulitaka o Josefa Simici na veivakavuvuli ka vukei ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei me ra “vukei na dravudravua” ka “vakabulai na yalo”—na ivakavuvuli ka yavutaki kina na tarai cake ni isoqosoqo.19 Ni tara cake ena yavu oqo, sa tudei ka levu cake kina na veivakauqeti ni iSoqosoqo ni Veivukei. Me tekivu mai na veisoqoni taumada ni iSoqosoqo ni Veivukei, era sa dau vakayagataka na marama na ivakavuvuli ni Parofita ena nodra sasaga me ra vakalevutaka cake na vakabauta kei na buladodonu ni tamata yadua, vaqaqacotaki ni matavuvale kei na vuvale, ka vakasaqarai ira ka vukei ira era vakaleqai tu.
Vakalevutaki na Vakabauta kei na Bula Savasava Yadua
E vakavulici ira na marama o Josefa Simici ni sa nodra itavi bibi me ra segata na nodra dui vakabulai. E kaya kina, “Eda na bula walega ena noda qarava na noda Kalou—na tamata kece me dui cakava ena vukuna—e sega ni dua e rawa ni cakava ena vukuna e dua tale.”20 E vakavulici ira me ra tamata buladodonu, me ra yaco me tamata savasava, ka ra vakavakarau ki na cakacaka vakalotu ni valetabu kei na veiyalayalati. E vakauqeti ira me ra veisaututaki kei na Turaga, kei ira era wavoliti ira tu, ka vakakina vei ira vakataki ira: “Kemuni na marama … , kevaka e tu ena kemuni maliwa na veiqati? Au na sega ni ciqoma—sa dodonu mo ni veivutuni ka rawata na loloma ni Kalou.”21 “Sega ni ivalu, sega ni mauwe, sega ni veisaqasaqa, ia na yalomalua, na loloma, na savasava, oqo na veika me na vakalevulevui keda.”22
Ena dua na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei, a vosa kina na Parofita o Josefa Simici me baleta na wase 12 ni 1 Korinica, ka vakabibitaka kina ni marama yadua, ni qarava vakavinaka na nona itavi, sa ka bibi sara ki na Lotu raraba. A solia kina o koya na “idusidusi me baleta na veitutu duidui [ena Lotu], kei na kena dodonu me veiqaravi na tamata yadua ena ilesilesi sa lesi kina; ka ra vakatawana e vica na itutu era lesi kina.” E veivakasalataki talega me baleta na mataqali rai “e dau nanumi kina ni ra lolovira na veitutu e ra ena Lotu ka vuvutaka na nodra itutu eso tale.” Oqo, e kaya o koya, “na lialia ni yalo ni tamata, me guta e dua na tamata e dua tale na itutu mai na kena e veilesi kina na Kalou.”23 Ena veivakavuvuli vakaoqori, sa vukei ira kina na marama me ra “caka dodonu ena mata ni Turaga.”24
“Kevaka me da lako yani ena mata ni Kalou,” e kaya o Josefa Simici vei ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei, “me da savasava sara mada ga o keda.”25
Vaqaqacotaka na Matavuvale kei na Vuvale.
E dina ni ra a vakaitavi na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei taumada ena nodra veitikotiko ka vakarau me ra qaravi ira na wekadra, era sega vakadua ni guilecava na nodra itavi ki na nodra matavuvale kei na vuvale. Era dinata na nodra isolisoli era sucu kaya mai vakatina ka dauveisusu. Era dinata talega na ivakatakila e solia na Turaga mai vei Josefa Simici me baleta na itavi ni matavuvale:
“Ia sa nomu ilesilesi mo qarava na noqu tamata … na watimu, ia mo qaravi koya ena yalomalumalumu ka tauca vua na vosa ni veivakacegui.”26
“Raica ko ira na itubutubu mai Saioni, se ena dua na iteki sa tauyavutaki tu, me ra vakavulici ira na luvedra ena ivakavuvuli dina ni ra sa yabaki walu; io na ivakavuvuli ni veivutuni, na vakabauti Jisu Karisito na Luve ni Kalou Bula, na papitaiso kei na isolisoli ni Yalo Tabu e na veitabaki ni liga; ia kevaka e sega, era na cudruvi kina.
“Raica oqo na ivakaro vei ira na lewei Saioni, se ena dua ga na nona iteki sa tauyavutaki tu.
“Ia me ra papitaiso na luvedra ni ra sa yabaki walu me bokoci kina na nodra ivalavala ca, ia era na vakalougatataki ena veitabaki ni liga.
“Ia me ra vakavulici ira talega na luvedra me ra dau masu ka caka dodonu ena mata ni Turaga.”27
“Ia au sa vakaroti kemudou mo dou vakavulici ira na luvemudou me ra kila na rarama kei na dina. …
“… Vakavulici ira vinaka na nona lewe ni vuvale. …
“Raica na ka au sa vakarota vua e dua sa baleta na tamata kecega. …
“… Me vakavulici ira vakavinaka na nona[ vuvale ]me ra gugumatua ka dau masu tiko ga.”28
Na itukutuku tomiki mai na itukutuku ni soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo e vakaraitaka ni ra a sega sara ni guilecava o Josefa Simici kei ira na marama na ivakavuvuli eso mai na ivakatakila oqo. Na nodra vosa kei na nodra ivalavala e tukuna ni sa ka bibi sara ena nodra vakasama na nodra vuvale kei na nodra vuvale na tani. Me vaka oqo, e vakavuvulitaka o Emma Smith “ni sa kena gauna me ra vakatawai ira kina na luvedra yalewa o ira na tina ka vakauqeti ira me ra muria tiko ga na sala ni ivalavala dodonu.”29 A vakaraitaka na Parofita o Josefa Simici na nona leqataka tiko na isema vakaveiwatini. E vakasalataki ira na marama: “Me vakavulici ena isoqosoqo oqo na iwalewale ni veimaliwai vei ira na watimuni, mo ni itovo malua ka taleitaki. Ni bikai tu e dua na tagane ena lomaleqa—ni veilecayaki, kevaka e rawa ni kidavaki ena matadredredre, sega ni veiba—kevaka e rawa me sotava na vosa malua, ena vakamalumutaka na yalona ka loma vinaka kina. Ni sa rarawa mai na vakasama, ena gadreva na vosa vakayalovinaka. … Ni o lako ki vale kakua ni cavuta e dua na vosa ni cudru ia me vakaisala na nomu cakacaka ena yalovinaka, ena loloma cecere kei na loloma dina.”30 Ena veisoqoni tale eso, a solia kina na Parofita na mataqali ivakasala vata oqo vei ira na tagane, ka kaya ni sa nona itavi na tagane me “lomana, vakamareqeta, ka susuga na watina” ka dau “kauwaitaka ena yalomalua na yalona.”31
Ni ra veitalanoataka na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei na sala eso me ra vukei ira kina na tamata ena nodra veitikotiko, dau vakatabakidua na nodra rai ki na matavuvale kei na vuvale. Na itukutuku ni nodra veisoqoni e dau sinai ena ivakamacala eso me vakaoqo: “a soli itukutuku o Mrs. Hawkes me baleta na matavuvale na Drury—eratou se tauvimate tikoga ka gadreva na noda masu—ke sega tale ni dua na ka.”32 “O Sisita Joshua Smith … a laki sikovi Sisita McEwen kei Sisita Modley. Raica ni ratou leqa sara tu ga vakaca. Eratou gadreva me ratou vukei tiko e veisiga.”33 “O P. M. Wheeler … e vakatura ki na yalololoma ni isoqosoqo oqo me baleti Sisita Francis Lew Law, e tauvimate tu ka sega na nona vuvale, e dua na yada sa qase sara ka vakaleqai sara tu vakaca ena gauna oqo ena bula vakailavo.”34 “E tukuna mai o Sisita Peck me baleti Mr. Guyes kei na nona matavuvale eratou tauvimate ka leqa sara tu vakaca. Vukei iratou. … Tukuna o Mrs. Kimball ni ratou tauvimate tu na matavuvale nei dua na Mr. Charleston, ituvaki ca sara koto na watina ka gadreva sara vakatotolo e dua na nasi. Kaya ni sa vukei iratou.”35
Na nodra sasaga cokovata na Yalododonu me ra tara e dua na valetabu e Nauvoo a vakavurei mai na nodra lomana na nodra veimatavuvale. Sa vakavuvulitaka vei ira na na Parofita o Josefa ni rawa ni ra papitaisotaki ena vukudra na nodra lewe ni matavuvale era sa mate. A vakatarai me ra qarava na veicakacaka vakalotu oqori ena taudaku ni valetabu ena dua na gauna, ia sa vakaroti ira na Turaga:
“Dou tara kina na noqu vale, raica ena mai tiko kina ko Koya sa Cecere Sara.
“Raica sa sega tale na vanua e kune e vuravura me na mai tiko kina ka vakalesuya vei kemudou na veika sa yali tu oqo vei kemudou, ia a kauta tani ga ko Koya; io na ilesilesi kece vakabete.
“Raica sa sega tu e vuravura na tobu ni papitaiso me baleta na nodra papitaisotaki na lewe ni lotu ena vukudra na sa mate—
“Raica sa rawa walega ni vakayacori na cakacaka tabu oqo ena noqu vale.”36
Era vinakata talega me ra tara na valetabu me rawa ni ra ciqoma kina na veiyalayalati vou ka tawayalani ni vakamau, me rawa ni ra vauci kina me tawamudu na nodra veimatavuvale.37
Era kunea vakalevu na lewe ni Lotu e Nauvoo na vakacegu ena veipapitaisotaki me baleti ira na mate kei na yalayala ni matavuvale tawamudu. E dua vei ira na lewenilotu oqori e dua na marama na yacana o Sally Randall. Ni mate na luvena gonetagane yabaki 14, a vakauta na itukutuku ni rarawa vei ira na lewe ni matavuvale. Ni oti ga vakalailai, a kila rawa na veika me baleta na papitaiso me baleti ira na mate. A baci volavola tale vei ira na wekana, ia ena gauna oqo ena vakacegu kei na veivakadeitaki vou:
“Sa papitaiso o tamai [Joji] ena vukuna ia sa dua na ka lagilagi na noda vakabauta ka ciqoma na taucoko ni kosipeli me vaka sa vunautaki tu oqo ka rawa ni papitaisotaki me baleti ira kece na itokani era sa mate ka vakabulai ira ena kena yawa ki muri eda rawa ni kilai ira rawa. Au vinakati kemudou mo dou vola mai na imatai ni yacadra na wekadatou kece era sa mate me yacovi ira sara yani na tukada kei na buda. Au vinakata meu cakava na veika au rawata meu vakabulai ira na noqu itokani. …Au namaka ni dou na nanuma ni ivunau matalia oqo ia dou na raica ni ka dina.”
E vakadinadinataka o Sally vei tinana, ka sa mate talega e dua na luvena, “Isa, nau, kevaka me daru na marautaka e dua na nodaru tikina ena imatai ni tucake tale, me daru na tauri rau tale na luvedaru me vaka ga na nodaru a laki vakadavori rau ena nodrau ibulubulu.”38
Veivuke Ena Noda Vakasaqarai Ira ka Vukei Ira Era Vakaleqai Tu
Me tekivu mai na tauyavu ni Lotu ena 1830, era sa dau kunea na marama ni Yalododonu Edaidai na veisala sega ni wili rawa me ra veiqaravi kina. Era dau dinata na nona vosa na iVakabula: “Ni kemuni a cakava vua e dua sa lailai vei ira na wekaqu oqo, ni a cakava vei au.”39
Ni liutaka na Parofita o Josefa Simici na sasaga me tara e dua na valetabu e Kirtland mai Ohio, era raica na marama e vuqa na leqa vei ira na dautaravale kei na nodra veimatavuvale. Me vaka e nanuma lesu o Sarah M. Kimball, “Era caka bata na marama ka vakauta yani ena yalomamarau vei ira na liganicakacaka ena valetabu ka ra qai kana ena nodra dui teveli ka sega na bata.”40 Era raica talega na marama ni gadrevi me caka na kapeti kei na ilatilati me baleta na valetabu. E nanuma lesu o Polly Angell na vosa nei Josefa Simici ni raica na nodra cakacaka tiko. E kaya vaqo: “Era dau liu ka bibi duadua na marama ena veicakacaka vinaka kecega. A liu o Meri [na yalewa ni Makitala] ena tucaketale; ia o kemuni na marama oqo o ni sa liu ena cakacaka ena loma ni valetabu.”41
Ni sa tauyavu na iSoqosoqo ni Veivukei ena ruku ni veivakadonui ni matabete, sa qai cecere cake kina na sasaga ni nodra vukei na tarā tiko na Valetabu e Nauvoo. Ena dua na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei, era vakanamata vakadua na marama ena veisala rawarawa eso e rawa ni ra qaravi ira kina na tagane era sa cakacaka sara tiko vagumatua ena valetabu. “Era vakaraitaka yadudua na marama na nodra nanuma,” ka ra vakaraitaka na nodra duavata “ena gagadre me ra veivuke ena kena toso na tara ni valetabu ka vukei na inaki kei Saioni.” E tukuni ena kena itukutuku e vuqa na nodra cau na iSoqosoqo ni Veivukei:
“E kaya o Sis. Jones ni sa tu vakarau me lako voli ka veivosakitaka mai na iyaya, kevaka e vakakina—sa lomasoli me tiko e nona vale e dua me cakacaka ena valetabu.
“E kaya o Mrs.Durfee kevaka eratou vinakata na veiliutaki ni isoqosoqo, sa tu vakarau me lako wavoki ena dua na qiqidreti ena ose ka kumuna mai na vauvau kei na veika tale eso me baleta na kena tosoi na cakacaka.
“E vakatura o Mrs. Smith me ra cau mai na watidra na dauveivoli ena iyaya eso me rawa ni ra vakacakacakataki kina eso tale.
“E kaya o Miss Wheeler ni sa tu vakarau me solia e dua na iwase ni nona gauna cava ga, se nona gauna kece—
“O Mrs. Granger sa tu vakarau me cakava e dua ga na ka e rawa, talitali, culacula, se qarauni ira na tauvimate, na ka ga e rawa ni veivuke kina.
“E kaya o Miss Ells ni sa tu vakarau me lako yani ka veivosakitaka na kena soli mai na cau kei na so tale na ka.
“E kaya o Mrs. Angell ni sa tu vakarau me bono isuwai kevaka e gadrevi ni sega ni rawa mai na isulu vou.
“E vakatura o Mrs. Smith me kau vauvau mai ka soli vei ira na kena marama me ra tali sitokini me nodra na dautaravale ena vulaibatabata ka lako mai.
“Sa lomasoli o Sis. Stringham me cula isulu ni tagane ka cakacaka ena valetabu.
“Sa vakatura o Sis. Felshaw me na solia eso na sovu. …
“E vakatura o Sis. Stanley me dau solia e 50 na karamu na valasi [flax], kei na dua na lita na sucu e veisiga.
“Ena caka isulu o Miss Beman.
“E vakatura o Sis. Smith me na kau masilini kei na ka tale eso mai vei ira na dauveivoli ka ra sega ni lewe ni Lotu, ka ra noda itokani. …
“Sa lomasoli o Sis. Geen me solia na waniculacula e cakava ga o koya.”42
E drodro mai yalodra na marama oqo na gagadre cecere me ra vakaitavi ena cakacaka vinaka. Era kitaka vakakina ena vauvau kei na qiqidreti, sovu kei na culacula, kakana kei na isulu, gauna kei na taledi. Mai na nodra isoqosoqo vou, era a cakacaka na marama ena Lotu me vaka na yalololoma era a buli vata mai me ra tara cake na Lotu ni Turaga.
E vakauqeti ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei na Parofita o Josefa Simici ena nodra sasaga me ra vaqaqacotaki ira era vakaleqai tu. Ena dua na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei, ni oti na nona vakavulici ira mai na 1 ni Korinica 12 (raica na tabana e 18), sa tekivu me wilika na ivunau nei Paula me baleta na loloma cecere ena 1 Korinica 13. Ni vosa me baleta na iwase oqo, e kaya kina: “Kakua ni qiqo nomu rai ena vuku ni nona ivalavala dodonu na wekamu. … Mo vakarabailevutaka na yalomu vei ira na tani kevaka mo vakataki Jisu. … Ni levu cake na nomu yalosavasava kei na ivalavala dodonu, ni tubu cake na nomu vinaka, me rabailevu na yalomu—me kovuti ira yani na tani—sa dodonu mo vosota vakadede ka ciqoma na caka cala ni kawatamata. Sa ka talei dina na yalo ni tamata!”43
Ena dua tale na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei, a vakavuvulitaka kina o koya: “E sega ni dua na ka yaga vakalevu cake me vukea na nodra biuta tani na tamata na ivalavala ca me vaka na nomu taura na ligadra ka vakatawai ira vakavinaka. Ni ra vakaraitaka vei au na tamata na ivakaraitaki lailai duadua ni yalovinaka kei na loloma, sa dua na ka na kena vakauqeta vakaukauwa na noqu vakasama, ia na kena veibasai e dau vakavotuya mai na yalo ca ka vakabutobutotaka na vakasama ni tamata.”44
Era taura na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei na veiqaravi ni yalololoma me yavu ni ivakavuvuli ni nondra isoqosoqo. Ni ra sota na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo, era dau tukuna na marama yadua na veika e baleti ira na tamata era vakaleqai tu. A ciqoma e dua na dauniyau na cau, ka veisoliyaki yani na cau oqori me ra vukei kina na vakaleqai tu. Na cau e oka kina na ilavo, na iyaya, na taledi, kei na gauna. Era solia na marama na isulu kei na iyaya ni moce. Era solia na valasi [flax], vauvau, kei na wa ni talitali ka rawa ni caka me isulu. Era solia talega na kakana: apolo, varasa, valawa, suka, madrai, kei na bata.
Sa ivakaraitaki cecere sara ni veiqaravi ena yalololoma o Sisita Emma Smith, me vaka ni Peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei. E dolava na nona vale vei ira na viakana, sega ni vakavale, kei na tauvimate. Na “The Homestead,” me vaka e dau vakatokai kina ena so na gauna na nodratou vale tolonikau na Smith, e tiko kina e dua na rumu ni soqoni ka rua na rumu ni moce. Ena gauna a tauyavu kina na iSoqosoqo ni Veivukei, a tiko ena loma ni vale e 11 na tamata ka sega ni ratou wili kina o Emma, Josefa, kei na 4 na luvedrau.
O ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei taumada era dau qaravi ira era vakaleqai tu ka ra dau qaravi talega ena so na gauna. Me vakaoqo, a curu ki na iSoqosoqo ni Veivukei o Ellen Douglas ni oti ga vakalailai na nodratou yaco mai ki Nauvoo vakamatavuvale ena Maji ni 1842. Ni oti e tolu na vula a mate na watina, o George. Eratou a cakacaka vata vakamatavuvale me rawa kina na veika ni bula, ia a dredre vei iratou ni sega na turaga watina ka tamadratou. A vakaitavi tikoga ena cakacaka ni iSoqosoqo ni Veivukei o Ellen ena nona veivuke vei ira era rarawa, tauvimate, kei na dravudravua. Ena Epereli ni 1844, eratou a tauvimate o koya kei na vica na luvena ka ratou gadreva kina na veivuke. A vola e dua na ivola vei iratou na nona matavuvale mai Igiladi ka vakamacalataka kina na nodra vukei koya na iSoqosoqo ni Veivukei ni lako me sikovi Ann na nona itokani:
“Ni sa tekivu meu bula cake mai au lako sobu ki na siti ka laki sikovi Ann ena vanua e tiko kina, au tiko mai kina me rua na bogi. … Era vinakata na marama ena vanua e tiko kina o Ann meu kerea ki na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama eso na isulu me baleti au kei na noqu matavuvale. Au sega ni vinakata meu cakava, qai kaya o koya niu gadreva me caka e dua na ka ni sa rui balavu na noqu davo tu kevaka au sega ni cakava ena cakava o koya ena vukuqu.” A mani qai vakadonuya o Sisita Douglas me kere veivuke. “Keitou lako vua e dua na marama,” e tomana ko koya, “ka taroga vei au ko koya se cava au vinakata vakalevu duadua. Au tukuna niu gadreva … e vuqa na ka. Niu tauvimate tu sa kabasu na nodra isulu na luvequ baleta niu sega ni rawa ni botana, mani tukuna o koya ni na tovolea vakaukauwa ena vukuqu. A lako mai ni oti e vica na siga o Ann ka ratou kauta mai na qiqidreti ena ose ka kauta mai vei au e dua na iloloma au se bera vakadua ni bau taura.”45
“Me da na Dabe Vata Kina mai Lomalagi”
E vakamacalataka o Elder John A. Widtsoe ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua na cakacaka e vakayavutaki kina na iSoqosoqo ni Veivukei: “Veivukei ena dravudravua, veivukei ena tauvimate; veivukei ena vakatitiqa; veivukei ena lecaika—veivukei ena veika kece e vakataotaka na marau kei na toso ni marama. Sa dua na isolisoli levu!”46
O ira na marama Yalododonu Edaidai, era tudei tu ena vakabauta kei na ivakadinadina, sa soli dina vei ira na “nodra itavi na agilosi.”47 E vakavuvulitaka o Elder M. Russell Ballard ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua: “Na marama kece ena Lotu oqo sa veiyalayalati oti kei na Turaga sa dua na nona itavi vakalou me veivuke ena vakabula yalo, me liutaki ira na marama e vuravura, me vaqaqacotaka na veivuvale e Saioni, ka tara na matanitu ni Kalou.”48
Ni rau lewa vata o Sarah M. Kimball kei Margaret Cook me rau tekivuna e dua na isoqosoqo ni culacula, erau vinakata me rau veivuke ena kena vakarautaki e dua na valetabu vei ira na tamata. Ena nodra veivakauqeti kei na veituberi e dua na parofita kei na veiliutaki ni matabete, sa yaco rawa kina vei rau kei ira na tacidrau marama me ra vakarautaki ira eso na tamata ki na valetabu.
E toso tiko nikua na cakacaka oqo. Ni ra dusimaki ena ivakavuvuli e vakavuvulitaka o Josefa Simici, era sa dau cakacaka vata na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei me ra vakarautaki na marama kei na nodra matavuvale ki na nona veivakalougatataki cecere duadua na Kalou. Era muria ena yalomarau na nona ivakasala na tinai Josefa Simici, o Lucy Mack Smith: “Me da veivakamareqeti, me da veivakatawai, veivakacegui ka rawata na veidusimaki, me da na dabe vata kina mai lomalagi.”49
Era vakila na Yalododonu na gagadre vakatotolo me tara na Valetabu e Nauvoo.
Ena 17 ni Maji, 1842, sa yaco kina o Emma Smith me imatai ni peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei.
A solia mai na Turaga na “idola ni [Nona] matanitu” mai vei Pita, Jemesa kei Joni ki vei Josefa Simici (raica na V&V 27:13).
Liutaka na soqoni ni iSoqosoqo ni Veivukei o Emma Smith.
Dusimaki ira na marama ena iSoqosoqo ni Veivukei na Parofita o Josefa Simici.
“Ia au sa vakaroti kemudou mo dou vakavulici ira na luvemudou me ra kila na rarama kei na dina” (V&V 93:40).
Tobu ni veipapitaisotaki ena Valetabu na Helsinki Finland
Erau liutaka o Emma kei Josefa Simici na sasaga ni nodra vukei na viakana, sega nodra vale, kei na tauvimate.
Valetabu e Toronto Ontario