Les Zes
Boosheid Overwinnen
‘Wie kan de omvang, diepte en pijn van de geslagen wonden peilen, die boze, gemene woorden tot gevolg hebben?’
President Gordon B. Hinckley
Doelen van de les
Help ouders in deze les met het volgende:
-
Bewust worden van de verwoestende gevolgen van onbeheerste boosheid op het gezin.
-
Begrijpen waar boosheid vandaan komt en de noodzaak om de verantwoording te nemen voor problemen met boosheid.
-
Manieren leren om boosheid te beheersen en te overwinnen.
-
Een terugvalpreventieplan ontwikkelen zodat problemen met boosheid niet terugkomen.
Het probleem van boosheid
President Gordon B. Hinckley heeft gezegd: ‘Boosheid is een venijnig en verwoestend kwaad dat de genegenheid doodt en de liefde verjaagt.’1 Satan hitst gezinsleden op om in toorn met elkaar te twisten (zie 2 Nephi 28:20; 3 Nephi 11:29; Moroni 9:3).
Jack
Jack zag ziedend van boosheid toe hoe zijn zoon Bart (15) vol branie de kamer binnenkwam en Steve (11) in zijn nekvel pakte en uit de ligstoel voor de televisie bonjourde. ‘Je zit in mijn stoel, stuk onbenul’, zei hij op dreigende toon. Steve kromp van pijn in elkaar en zei zachtjes: ‘Die stoel is niet van jou.’ Toen Steve zich terugtrok, gaf Bart hem met de rug van zijn hand een mep tegen het hoofd. Bart plofte in de stoel neer, pakte de afstandsbediening, zocht een zender met rockmuziek op en schroefde het volume flink op. Maanden van boosheid kwamen in Jack omhoog. Het zweet stond hem op het voorhoofd. Zijn handen jeukten en zijn armen begonnen te trillen. Hier kan ik niet tegen, dacht hij. Hij heeft niet alleen geen respect voor anderen, maar hij daagt me opzettelijk uit. Hij weet dat ik dat soort gedrag niet pik. Jack liep kwaad op Bart af, greep zijn arm beet en draaide die om terwijl hij schreeuwde: ‘Wie denk je wel dat je bent? Je toont voor niemand enig respect. Je denkt alleen maar aan jezelf.’ Jack trok Bart uit de stoel en krijste: ‘Ga naar je kamer. Ik wil je niet meer zien.’ Bart worstelde zijn arm los en liep honend de voordeur uit en sloeg die met een knal achter zich dicht.
Enkele dagen later vertelden Jack en zijn vrouw het voorval aan een therapeut van LDS Family Services. ‘Ik word zo kwaad op die knul dat ik een waas voor mijn ogen krijg’, jammerde hij. ‘Ik kan niet meer fatsoenlijk met hem praten. Soms zeg ik dingen waar ik later spijt van heb. Het probleem wordt steeds erger.’
De meeste ouders worden wel eens boos op hun kinderen. Die boosheid kan een reden hebben, en ouders erop attenderen dat er iets mis is dat aangepakt moet worden. Verstandige ouders nemen dan ook gepaste maatregelen om kleine problemen niet uit de hand te laten lopen. Soms zijn problemen te complex voor een simpele oplossing. Kinderen kunnen opstandig en respectloos zijn en steeds weer boze gevoelens bij hun ouders opwekken. Ouders moeten niet toegeven aan boze gevoelens en voorkomen dat conflicten door hun toedoen uit de hand lopen.
Ouderling Lynn G. Robbins van de Zeventig heeft boosheid omschreven als ‘een gedachtenzonde die tot vijandige gevoelens of gedrag leidt. Zij is de ontsteker van agressie in het verkeer, wangedrag in het stadion en geweld in het gezin.’2 President Gordon B. Hinckley heeft over de tragische gevolgen van boosheid gezegd: ‘Wie kan de omvang, diepte en pijn van de geslagen wonden peilen, die boze, gemene woorden tot gevolg hebben?’3 Over de hele wereld mishandelen ouders hun kinderen in verbaal, lichamelijk en seksueel opzicht. Ieder jaar komen er miljoenen meldingen van vermeende kindermishandeling bij overheidsinstellingen binnen.
Boosheid is wel eens omschreven als ‘de verleidelijkste van alle negatieve emoties’.4 Degenen die boos worden, zijn er bijna altijd van overtuigd dat hun boosheid gerechtvaardigd is. Sommige mensen scheppen genoegen in hun woede-uitbarstingen. Ze ervaren een bepaalde macht en superioriteit als ze anderen intimideren. Boosheid is echter verslavend en heeft een verwoestende uitwerking op zowel de slachtoffers ervan als op degenen die aan de verleiding toegeven.
Boosheid wordt op drie manieren verkeerd aangepakt — door agressie, internalisering en passief-agressief gedrag.
Agressie. De boosheid wordt geuit door lichamelijk geweld (duwen, schoppen, slaan, aan het haar en aan de oren trekken); emotionele en verbale mishandeling (schreeuwen, schelden, vloeken, dreigen, beschuldigen, belachelijk maken, manipuleren, kleineren); seksuele mishandeling (incest, molestatie, seksuele pesterijen); en controle en dominantie.
Internalisering (verinnerlijking). De boosheid wordt op zichzelf gericht, wat leidt tot zelfminachting, depressie of zelfvernietigend gedrag (alcohol- en drugsgebruik, zelfmoordpogingen, automutilatie).
Passief-agressief gedrag. De boosheid komt indirect tot uiting (traagheid, onverantwoordelijkheid, koppigheid, sarcasme, oneerlijkheid, prikkelbaarheid, ontevredenheid, kritiek, uitstel).
Boze ouders kunnen kinderen intimideren om gehoorzaam te zijn, maar de resulterende gedragsveranderingen zijn dan vaak van tijdelijke aard. Kinderen die tegen wil en dank gehoorzamen, worden later vaak opstandig.
De prijs van boosheid
Een ouder zal minder snel boos reageren als de gevolgen ze duur komen te staan. Helaas worden veel ouders boos op hun kinderen omdat ze denken dat de prijs van hun boosheid wel meevalt. Ze halen veel sneller uit naar hun kinderen dan naar een vriend of vriendin, een collega, werkgever, politieagent of gerespecteerd kerkleider. De prijs die ouders op den duur voor de boosheid op hun kinderen moeten betalen, is echter veel hoger dan de eventuele voordelen ervan. Die prijs bestaat onder meer uit het volgende:
-
Verlies van de Geest.
-
Verlies van respect (voor zichzelf en van gezinsleden).
-
Verlies van vriendschap en medewerking.
-
Verlies van zelfvertrouwen.
-
Schuld en eenzaamheid.
-
Gespannen relaties.
-
Schade aan zichzelf en anderen.
-
Kinderen die hun ouders vrezen in plaats van liefhebben.
-
Kinderen die opstandig worden, delinquent gedrag vertonen en op jonge leeftijd uit huis gaan.
-
Kinderen die mislukken op school.
-
Meer kans op problemen zoals depressies, slechte gezondheid, verslavingsgedrag en werkgerelateerde problemen.
Oorzaken van boosheid
Sommige ouders willen met boosheid hun kinderen intimideren en overheersen, zich superieur voelen of problemen uit de weg gaan. Boosheid kan voortkomen uit hoogmoed en zelfzucht, bijvoorbeeld als iemand zijn of haar zin niet krijgt, of uit een gebrek aan zachtmoedigheid (geduld bij provocaties). Sommige mensen worden boos als ze gefrustreerd, gekwetst of teleurgesteld zijn.
Boosheid komt ook vaak om de hoek kijken als iemand zich bedreigd, tekortgedaan of verkeerd behandeld voelt of dat bij een ander meent te zien. De bedreiging kan lichamelijk of emotioneel zijn. Iemand kan bijvoorbeeld bang zijn voor lichamelijk geweld, voor vernedering of voor het verlies van de achting in eigen ogen of in die van anderen. In het eerdere voorbeeld voelde Jack zich bedreigd in zijn beeld als een gerespecteerde vader die controle heeft over het gedrag van zijn kinderen. Hij maakte zich zorgen dat anderen hem zouden veroordelen als een machteloze en slechte vader.
Verdraaide percepties
Percepties van gevaar zijn vaak verdraaid. Boosheid treedt maar al te vaak op als men de intentie van een ander verkeert inschat: ‘Hij wil me pijn doen’; ‘Ze wil me dat niet geven’; ‘Mijn gevoelens laten hem koud’; ‘Hij gebruikt me.’
Sommige mensen worden boos zonder eerst na te denken. Die boosheid is vaak moeilijk te beheersen, omdat het allemaal zo snel gebeurt. In andere situaties wordt de boosheid steeds meer opgekropt, als iemand bijvoorbeeld het gevoel heeft dat hij of zij voortdurend wordt bedreigd, onheus wordt bejegend of verkeerd wordt behandeld. Iemands boosheid kan ook steeds groter worden als hij of zij te lang bij een gebeurtenis stilstaat, waarbij alles in gedachten vaak veel erger lijkt dan het in werkelijkheid is.
Als iemand zich bedreigd voelt en boos op iemand reageert, maakt het lichaam zich gereed om in actie te komen. De bloeddruk stijgt, de spieren spannen zich aan, de ademhaling gaat sneller en de gedachten richten zich op de dreiging of verkeerde behandeling. Deze staat van paraatheid kan in één explosieve verbale of lichamelijke reactie op de waargenomen dreiging aangewend worden. Of een reeks provocaties kunnen ertoe leiden dat alles steeds verder wordt opgekropt. De persoon explodeert dan vaak door een situatie die niet eens zo belangrijk hoeft te zijn en normaliter wordt genegeerd.
Deze fysiologische veranderingen duiden op enkele belangrijke sleutels om boosheid te reguleren. Het beste moment waarop ouders kunnen handelen is zodra ze een toename in de stress ervaren. Ze kunnen dan verder onderzoeken waar de dreiging vandaan komt en deze beter plaatsen. Een beter begrip kan het gevoel van dreigend gevaar verminderen en daarmee ook de kans op boosheid. Negatieve, boosheid opwekkende gedachten worden eerder vervangen door positieve, rustgevende gedachten als iemand positiever naar de situatie kijkt. De ouder kan productievere manieren bedenken om op de bedreiging of onheuse bejegening te reageren, waarmee het probleem wordt opgelost in plaats van verergerd.
Een gefrustreerde ouder kan situaties die waarschijnlijk nog meer stress opleveren ook vermijden tot hij of zij meer ontspannen en beheerst kan reageren. De ouder kan de situatie vervolgens zonder boosheid proberen op te lossen.
Boosheid overwinnen
De volgende beginselen kunnen ouders helpen om problemen met boosheid te overwinnen. Vraag de ouders bij het overbrengen van deze beginselen vooral te letten op wat voor hen het beste werkt.
Bidden
Ouders dienen met een oprechte bedoeling te bidden om hun boze gevoelens te overwinnen. De psalmist leert ons dat de Heer degenen die bidden zal bewaren in de stormen van het leven: ‘Toen riepen zij tot de Here in hun benauwdheid, en Hij voerde hen uit hun angsten; Hij maakte de storm tot een zacht suizen, zodat de golven stil werden. Zij verheugden zich, omdat die tot rust kwamen, en Hij leidde hen naar de haven van hun begeerte’ (Psalmen 107:28–30). Vasten en priesterschapszegens zijn eveneens goed om boze gevoelens te overwinnen. Priesterschapszegens, gebeden en vasten dienen gepaard te gaan met de inspanningen van het individu zelf om te veranderen.
Onderliggende problemen oplossen
Ouders dienen met hun kinderen te praten en de problemen op te lossen die hun boosheid oproepen. De meeste problemen zijn vreedzaam op te lossen. Meer informatie in dat opzicht staat in les 3 (‘Communiceren met liefde’), les 7 (‘Conflicten oplossen’) en les 9 (‘Consequenties toepassen’). Bij het aanpakken van problemen horen ouders met hetzelfde respect tegen hun kinderen te praten als ze aan een werkgever, collega, vriend of vriendin of kerkleider zouden tonen.
Verantwoording nemen voor boosheid
Ouders die een probleem hebben met boosheid, moeten toegeven dat ze dat probleem hebben en er de verantwoording voor nemen voordat ze ermee kunnen afrekenen. Kinderen kunnen hun ouders weliswaar prikkelen, maar ouders zijn verantwoordelijk hoe ze daarop reageren. Ze kunnen leren hun boosheid te beheersen en op een betere manier te reageren.
Sommige mensen praten hun boosheid goed en beweren dat ze zo zijn opgegroeid. Sommige ouders gebruiken bijvoorbeeld lichamelijk geweld bij hun kinderen omdat dat in hun cultuur gebruikelijk is. Maar dergelijk gedrag is niet acceptabel voor onze hemelse Vader. Ouderling Richard G. Scott van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft gezegd dat ons lidmaatschap in het gezin van God voorrang heeft boven onze culturele identiteit:
‘Uw hemelse Vader heeft u aangewezen om geboren te worden in een bepaalde afstammingslijn, waaruit u uw erfgoed van ras, cultuur en tradities hebt ontvangen. Die afstamming kan u een rijk erfgoed en grote reden tot vreugde verschaffen. Maar u hebt wel de plicht om vast te stellen of er iets in dat erfgoed is waarvan u zich moet ontdoen omdat het indruist tegen het plan van geluk van de Heer. (…)
‘(…) Geen gezin kan lang standhouden in een situatie vol angst of geweld; dat leidt tot twist en opstandigheid. Liefde is het fundament voor een gelukkig gezin.’5
Als mensen een probleem inzien, kunnen ze zich bekeren en het probleem aanpakken.
De cirkel van boosheid onderkennen
Als een ouder vaak boos is, kan er sprake zijn van een gedragscyclus die in vier fasen verloopt. Gedragswetenschappers hebben verschillende namen aan de fasen in deze cirkel toegekend, maar de wezenlijke kenmerken zijn gelijk. Hierna volgt een samenvatting van de cirkel zoals die door de specialisten op het gebied van woedebeheersing Murray Cullen en Robert E. Freeman-Longo is beschreven.6 Mensen zijn het beste in staat om hun boosheid in de eerste fasen van de cirkel te beheersen, voordat de fysiologische veranderingen plaatsvinden.
Fase van ‘doen alsof alles normaal is’. Het leven verloopt zonder problemen, maar er is sprake van onderhuidse boosheid die de manier van leven en denken van de persoon beïnvloedt. Gebeurtenissen en situaties zorgen steevast voor bepaalde verkeerde denkpatronen. De persoon rationaliseert en vergoelijkt deze verkeerde denkpatronen.
Fase van ‘opkroppen’. Als de persoon zich verder richt op het verkeerde denkpatroon, gaat hij of zij zich bedreigd voelen en boos reageren. De gedachten van de persoon vervallen steeds weer in een bekend patroon, zoals: ‘Het maakt haar toch niets uit wat ik als ouder tegen haar zeg’ of ‘Ik moet altijd alles doen hier, hij steekt nooit een hand uit.’ Er zijn lichamelijke signalen dat de persoon boos wordt (spanning, stijfheid, gespannenheid, bonzend hart, snelle ademhaling, buikpijn of een plotseling warm gevoel). De persoon fantaseert over en plant hoe hij of zij de boosheid kan botvieren en gaat mogelijk over tot verslavingsgedrag dat de boosheid nog verder versterkt (drugs- en alcoholmisbruik, te veel eten, te veel werken).
Fase van ‘boosheid uiten’. Boosheid wordt naar anderen geuit door naar ze te schreeuwen, ze te kleineren en lichamelijk of seksueel te mishandelen. Of de boosheid keert zich naar binnen toe in de vorm van zelfminachting, zelfmoordpogingen of alcohol- of drugsmisbruik.
Fase van ‘neerwaartse spiraal’. De persoon ervaart schuld en schaamte. De verdedigingsmechanismen treden in werking en de persoon probeert de boosheid goed te maken door ‘iets goeds’ te doen om te bewijzen dat hij of zij een goed iemand is. De persoon neemt zich vervolgens voor om zijn of haar boosheid te beheersen. Als het voornemen weer verwatert, valt de persoon terug in de fase ‘doen alsof alles normaal is’.
Een logboek van boosheid bijhouden
Een logboek van boosheid bijhouden kan een ouder bewuster maken van zijn of haar cirkel van boosheid.7 De ouder kan boosheid beter in de kiem leren smoren met behulp van de beginselen in deze les.
Boosheid opwekkende gedachten ombuigen
Ouders moeten naar andere verklaringen zoeken voor het gedrag waarover ze zich boos maken. Een kind dat brutaal tegen ze is, heeft bijvoorbeeld een zware dag op school achter de rug. Een opstandig kind voelt zich misschien alleen geaccepteerd door leeftijdsgenoten die onacceptabel gedrag vertonen. Ouders zouden situaties die ze dwarszitten moeten beschouwen als problemen die om een oplossing vragen en als gelegenheden om een betere band met hun kinderen te krijgen, niet als bedreigende gebeurtenissen die om een dramatische, boze reactie vragen.
Als ouders boze gedachten willen aanpakken, is timing van cruciaal belang. Als iemand erg boos wordt, is hij of zij niet meer voor rede vatbaar. De persoon kan dan beter van de situatie weggaan en tot bedaren komen.
Net zoals sporters en musici urenlang oefenen om in bepaalde situaties optimaal te presteren, kunnen ouders oefenen om optimaal te reageren als ze tot boosheid geprikkeld worden. Raymond Novaco van de University of California te Irvine heeft geopperd dat mensen het begin van een boze reactie leren onderkennen en verkeerde gedachten vervangen door positieve uitspraken die een accuratere kijk op de situatie bevorderen.8 Op rustige momenten kunnen ze gezondere uitspraken mentaal doornemen, zoals: ‘Hoe los ik dit probleem op? Ik raak overstuur, maar ik weet wat ik moet doen. Ik kan deze situatie aan. Ik weet hoe ik mijn boosheid onder controle kan houden. Ik kan mijn gevoel voor humor behouden.’
Als een echte provocatie begint, kan iemand deze of andere geschikte uitspraken gebruiken: ‘Wat wil ik met deze interactie bereiken? Ik win er niets mee als ik boos word. Als ik boos word, betaal ik een prijs die ik niet wil betalen. Ik moet zoeken naar iets positiefs. Ik moet niet uitgaan van het ergste of voorbarige conclusies trekken. Mijn boosheid is een teken dat ik mijzelf moet toespreken. Ik kom er wel uit. Ik kan deze persoon met respect behandelen.’
Uit de situatie weggaan
Het beste moment waarop ouders kunnen handelen is zodra ze een toename in de stress ervaren. Ze kunnen leren hun boosheid te peilen. Eén manier om dat te doen is een denkbeeldige thermometer met het boosheidniveau voor ogen te houden. Als ze bij 30 graden hun zelfbeheersing gaan verliezen, moeten ze uit de situatie weggaan voordat ze oververhit raken. Dan kunnen ze tegen het kind zeggen: ‘Ik word boos. Ik heb even tijd nodig om af te koelen.’ Het is niet goed om het kind de schuld te geven door te zeggen: ‘Je maakt me boos.’
Kalmerende activiteiten zoeken
Rustgevende activiteiten zijn bijvoorbeeld mediteren, werken, joggen, zwemmen, luisteren naar muziek of een boek lezen. Ouders moeten hun boosheid niet de vrije teugel geven of over het voorval blijven malen om te proberen rustig te worden. Als ze gaan malen of de boosheid de vrije loop laten, loopt de situatie vermoedelijk uit de hand. Als ze het voorval steeds weer in gedachten herkauwen, zullen ze de situatie eerder blijven overdrijven. Als ze hun boosheid uiten, doen ze dat ook en praten ze in gedachten de uitbarsting van hun boosheid goed.
Dankbaarheid en kijken naar het goede in hun kinderen kan ouders helpen bedaren. Een andere manier om rustig te worden is de raad van president Boyd K. Packer van het Quorum der Twaalf op te volgen om ongewenste gedachten te verjagen door heilige muziek: ‘Als de muziek begint te spelen en de woorden zich in uw gedachten vormen, zullen de ongepaste gedachten verdwijnen. De hele sfeer op het toneel van uw verstand zal erdoor veranderen. Omdat [de muziek] opbouwend en zuiver is, zullen de slechte gedachten verdwijnen.’9
Onderliggende gevoelens uiten
Boosheid wordt vaak geuit in plaats van gevoelens van verdriet, angst, onbehagen of afwijzing. Sommige mensen aarzelen om deze gevoelens te uiten, uit angst dat ze zwak of kwetsbaar zullen overkomen.
Als mensen onderliggende gevoelens kalm kunnen verwoorden, tonen ze wat hen werkelijk dwarszit, niet alleen maar hun vijandigheid. Als de echte problemen op tafel komen, zijn conflicten sneller uit de wereld.
Er is vaak meer moed voor nodig om eerlijk te zijn dan om boos te zijn. Als ouders hun onderliggende gevoelens uiten, merken ze vaak dat kinderen zich minder gaan verweren en gewilliger zijn om de problemen op te lossen. De onderlinge relaties gaan er dan op vooruit.
Sommige mensen vinden het moeilijk om hun gevoelens die aan hun boosheid ten grondslag liggen, te herkennen en te uiten. Het zou ze kunnen helpen om samen met hun huwelijkspartner na te gaan waar de boosheid vandaan komt, los van het wangedrag van de kinderen, zoals de bezorgdheid dat de ouder er niets van bakt of de angst dat het kind het niet zal redden in de maatschappij. Als de ouder de onderliggende gevoelens eenmaal helder voor ogen heeft, kan hij of zij er met de huwelijkspartner of het kind zonder boosheid over praten.
Betty
Telkens wanneer Betty aan naschoolse activiteiten meedeed, zag ze op tegen de boze reactie van haar moeder. Nadat haar moeder een ouderschapscursus had gevolgd, begon ze de gevoelens te uiten die met haar boosheid te maken hadden. ‘Ik ben zo bang dat je in de problemen komt, net zoals mijn moeder toen zijn een tiener was. Ze raakte zwanger en ik werd geboren’, bekende ze. ‘Ik wil niet dat jou dat overkomt.’ Betty verzekerde haar moeder dat ze zich volledig aan de wet van kuisheid wilde houden. De moeder was gerustgesteld en stond voortaan meer open voor de activiteiten van Betty.
Geestelijke veranderingen bewerkstelligen
Tot Christus komen betekent onder meer een geestelijke verandering ondergaan die resulteert in vreedzaam en liefdevol gedrag. Ouderling Marvin J. Ashton van het Quorum der Twaalf heeft gezegd over waarlijke bekering: ‘Wij gaan anderen met meer geduld en liefde behandelen, en hebben het verlangen om een positieve rol in hun leven te spelen.’10 Boosheid is dan minder een probleem.
Het Boek van Mormon beschrijft een ‘grote verandering’ in het hart door bekering en discipelschap — een geneigdheid ‘om voortdurend goed te doen’ (Mosiah 5:2). Paulus heeft geschreven: ‘De vrucht van de Geest is liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtmoedigheid, zelfbeheersing’ (Galaten 5:22–23). Mormon heeft de volgende raad gegeven, die op iedereen van toepassing is die zijn of haar boosheid tracht te beteugelen: ‘Bidt tot de Vader met alle kracht van uw hart dat gij met die liefde — die Hij heeft geschonken aan allen die ware volgelingen zijn van zijn Zoon Jezus Christus —vervuld zult zijn, opdat gij zonen van God zult worden; opdat wij, wanneer Hij verschijnt, Hem gelijk zullen zijn, want wij zullen Hem zien zoals Hij is’ (Moroni 7:48).
Als mensen geestelijk veranderen, worden ze minder snel boos en krijgen ze meer zelfvertrouwen dat ze hun boosheid onder controle kunnen houden. Ouders kunnen deze verandering als volgt in de hand werken:
-
Dagelijks in de Schriften lezen en de leringen ervan in hun leven toepassen.
-
Dagelijks bidden om hulp in alle aspecten van het leven, waaronder problemen met boosheid.
-
Bekering en zoeken naar de genezende kracht van de verzoening.
-
Waar nodig de hulp van de bisschop inroepen.
-
Persoonlijke doelen stellen om problemen met boosheid een voor een te overwinnen.
-
Bidden dat ze de mensen om hen heen zien zoals de Heer hen ziet.
-
Verbonden hernieuwen en de tempel en de kerk bezoeken.
Terugval voorkomen
Terugvalpreventie is het proces waarbij de cirkel van boosheid door de persoon zelf wordt doorbroken door de gedachten en het gedrag te veranderen en door anderszins in te grijpen. Deze interventiestrategieën voorkomen dat de boosheid toeneemt. Bij terugvalpreventie en interventiestrategieën kan de hulp van familie, vrienden, collega’s, een bisschop of therapeut een leerkracht gewenst zijn. Terugvalpreventie is doorgaans tijdens de eerste twee fasen in de cirkel van boosheid aan de orde: de fase van ‘doen alsof alles normaal is’ en de fase van ‘opkroppen’. De persoon leert de risicofactoren (gebeurtenissen of emoties die boosheid uitlokken) herkennen en er zó op te reageren dat de cirkel wordt doorbroken en er geen terugval plaatsvindt. Hieronder staan voorbeelden van hoe iemand een terugval kan voorkomen.
Fase van ‘doen alsof alles normaal is’. De persoon onderkent een probleem met boosheid maar beheerst het op een gezonde manier. Hij of zij is zich bewust van wat de boosheid oproept en gebruikt strategieën om ermee om te gaan, zoals het vermijden van situaties met een verhoogd risico, ontspanning zoeken en een time-out nemen. De persoon spant zich actief in om de conflicten en problemen die de boosheid in de hand werken op te lossen.11
Fase van ‘opkroppen’. De persoon gebruikt nieuwe strategieën om de boosheid te temperen. Hij of zij corrigeert en vervangt negatieve gedachten door positieve uitspraken (‘Ik kan het aan’ of ‘Ik kom wel met een oplossing voor dit probleem’). Hij of zij erkent de onplezierige gevoelens die achter de boosheid schuilgaan, en ziet in dat die gevoelens normaal zijn. De persoon stopt met bepaalde gedragspatronen, waaronder het fantaseren over wat hij of zij met de boosheid gaat doen. Hij of zij praat over de problemen of, als de situatie niet te veranderen is, schrijft die van zich af. De persoon stopt zijn of haar energie in lichamelijke activiteiten en krikt het zelfvertrouwen op door iets te doen wat hij of zij leuk vindt.12 De persoon streeft ook naar een geestelijke wedergeboorte.
De vrede van god
President Joseph F. Smith beklemtoonde hoe belangrijk het is om vriendelijk te zijn voor kinderen in plaats van boos: ‘Als u met ze praat, doe dat dan niet in boosheid, doe het niet hardvochtig, of met een veroordelende geest. Spreek vriendelijk tegen ze; (…) zo nodig (…) huil met ze (…). Verzacht hun hart; geef ze een gevoel van liefde voor u. Gebruik geen zweep en geen geweld, maar (…) benader ze met rede, met overreding en ongeveinsde liefde.’13
Mensen die de beginselen en suggesties in deze les toepassen, kunnen leren hun boosheid te beheersen in plaats van andersom. Hieronder staat een voorbeeld van hoe iemand zijn boosheid wist te overwinnen.
‘Ik liep vaak rond met het gevoel dat ik iedereen die ik zag wel wat aan kon doen. Mijn leven stond in het teken van woede. Ik kon niet met mijn eigen vrouw en kinderen praten zonder in woede uit te barsten. Mensen begonnen me te mijden. Ik haatte mezelf en ik haatte hen. Ik had vaak de neiging om iemand te slaan — wie dan ook. Ik barstte bij het minste of geringste in woede uit. Uiteindelijk ben ik hulp gaan zoeken. In therapiesessies praatte ik over allerlei zaken die me al langer dwarszaten — problemen die met mijn boosheid te maken hadden. Ik leerde om anders te gaan denken en anderen in een beter daglicht te gaan zien. Ik ben evangeliebeginselen op mijn problemen gaan toepassen — gebed, schriftstudie, vergeving. Ik begon me beter te voelen over mezelf. Na verloop van tijd is de boosheid verdwenen en had ik mijn leven weer in de hand. Nu kan ik normaal met mijn gezin omgaan. Ik geniet ervan om met andere mensen om te gaan. Het lijkt alsof ik mijn leven heb teruggekregen.’
De apostel Paulus heeft gezegd dat ‘de vrede Gods (…) alle verstand te boven gaat’ (Filippenzen 4:7). Zij die met boosheid hebben geworsteld, weten hoe bevrijdend het is om verlost te zijn van die gevoelens en om vrede te ervaren. Ouders die door boosheid zijn geketend, kunnen dit probleem overwinnen en gemoedsrust vinden.
Ouders dienen de krachtige invloed van de Heilige Geest nooit te vergeten of te onderschatten. Als ze de Heer om hulp vragen, zal de Heilige Geest hen troosten, steunen en leiden in het beheersen en overwinnen van hun boosheid (zie Johannes 14:26–27; LV 8:2–3).
Mijn Cirkel van Boosheid Onderkennen
Beschrijf de situaties waarin u vaak boos wordt (bijvoorbeeld: huwelijkspartner maakt ruzie met mij, negatief saldo op bankrekening, wanorde in huis):
Beschrijf de gedachten of zelfrechtvaardigingen die uw boosheid verergeren (bijvoorbeeld: mijn huwelijkspartner geeft alleen om zichzelf; mijn man heeft totaal geen verantwoordelijkheidsgevoel):
Beschrijf de onderliggende gevoelens van uw boosheid (bijvoorbeeld: geen respect, gebruikt, genegeerd):
Beschrijf de lichamelijke signalen die aangeven dat u boos wordt (bijvoorbeeld: zweethanden, snelle hartslag, gespannenheid, prikkelbaarheid):
Beschrijf wat u doet om uw boosheid te voeden (bijvoorbeeld: blijven hangen in de situatie, weigeren erover te praten, alcohol drinken):
Beschrijf hoe u uw boosheid uit (ook uw ergste gedrag):
Beschrijf uw gedachten, gevoelens en gedragingen nadat u uw boosheid hebt botgevierd (bijvoorbeeld: opluchting, schuld, spijt, boetvaardig):
Voorbeeldlogboek van Boosheid
|
Benodigde informatie |
Situatie A |
Situatie B | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Datum en aanleiding (gebeurtenis of persoon): |
19/10 Onenigheid met echtegenoot. |
20/10 Kinderen misdragen zich. | ||||||||||||||||||
|
Intensiteit van mijn boosheid: |
Een beetje |
Heel erg |
Een beetje |
Heel erg | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Gedachten die mijn boosheid voeden: |
Hij is een hufter. Geeft niet om mij. |
Kinderen luisteren nooit. Hebben geen respect voor me. | ||||||||||||||||||
|
Onderliggende gevoelens van mijn boosheid: |
Niet geliefd, genegeerd, niet gewaardeerd. |
Gebruikt, genegeerd. | ||||||||||||||||||
|
Hoe ben ik met mijn boosheid omgegaan: |
Schreeuwde tegen hem. Noemde hem een hufter. |
Zei kalm dat ze naar hun kamer moesten gaan tot ze zich konden gedragen. | ||||||||||||||||||
|
Woorden tegen mezelf verteld bij boosheid: |
Hij verdient straf. Hij heeft me gekwetst. Ik zet het hem alleen betaald. |
Het zijn nog maar kinderen. Ze probeerden me niet uit te dagen. | ||||||||||||||||||
|
Succes in het beheersen van mijn boosheid: |
Geen |
Geweldig |
Geen |
Geweldig | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Wat leek te helpen: |
Niets heeft geholpen. Wat ik deed maakte het nog erger. |
Nam een time-out. Ging een eindje wandelen en praatte daarna met de kinderen. | ||||||||||||||||||
|
Boosheid onderdrukt, geuit of opgelost: |
Gevoelens onderdrukt na mijn uitbarsting. |
Mijn frustraties uitgepraat. | ||||||||||||||||||
|
Wat ga ik de volgende keer beter doen: |
Niet reageren. Kalmeren voordat ik wat zeg. |
Niets. Ging deze keer goed. | ||||||||||||||||||
Aangepast overgenomen uit Murray Cullen and Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusetts: NEARI Press, 2004), pp. 33-34. ISBN 1-92965 7-12-9.
Logboek van Boosheid
|
Benodigde informatie |
Situatie A |
Situatie B | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Datum en aanleiding (gebeurtenis of persoon): | ||||||||||||||||||||
|
Intensiteit van mijn boosheid: |
Een beetje |
Heel erg |
Een beetje |
Heel erg | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Gedachten die mijn boosheid voeden: | ||||||||||||||||||||
|
Onderliggende gevoelens van mijn boosheid: | ||||||||||||||||||||
|
Hoe ben ik met mijn boosheid omgegaan: | ||||||||||||||||||||
|
Woorden tegen mezelf verteld bij boosheid: | ||||||||||||||||||||
|
Succes in het beheersen van mijn boosheid: |
Geen |
Geweldig |
Geen |
Geweldig | ||||||||||||||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 | |
|
Wat leek te helpen: | ||||||||||||||||||||
|
Boosheid onderdrukt, geuit of opgelost: | ||||||||||||||||||||
|
Wat ga ik de volgende keer beter doen: | ||||||||||||||||||||
Aangepast overgenomen uit Murray Cullen and Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusetts: NEARI Press, 2004), pp. 33-34, ISBN 1-92965 7-12-9.
Mijn Terugvalpreventieplan
Normale Fase
Aanleidingen voor boosheid:
Strategieën om ermee om te gaan of eraan te ontsnappen:
Acties om problemen op te lossen die tot boosheid leiden:
Fase van ‘Opkroppen’ en Gebruik van Interventies
Aanleidingen voor boosheid:
Strategieën om ermee om te gaan of eraan te ontsnappen: