Punaoa Faaleaiga
Vasega Ono: Faatoilaloina o le Ita


Vasega Ono

Faatoilaloina o le Ita

Faamoemoega o le Vasega

I lenei vasega, fesoasoani i matua:

  • Ia mataala i taunuuga ogaoga o le ita le taupulea i tagata o le aiga.

  • Ia malamalama pe faapefea ona latou feita ma le manaomia ona tauaveina le tiutetauave mo faafitauli o le ita.

  • Ia aoao auala e taulima ma pulea ai le ita.

  • Ia atiina ae se fuafuaga e faaitiitia ma puipuia ai faafitauli o le ita ia aua nei toe tupu.

O le Leaga o le Ita

Na aoao mai Peresitene Gordon B. Hinckley, “O le ita o se mea leaga tele e lepetia ai le agalelei ma tuliesea ai le alofa.”1 Ua saili satani e faaoso le ita ma uunaia le feitagai i aiga (tagai i le 2 Nifae 28:20; 3 Nifae 11:29; Moronae 9:3).

Siaki

Na faatumuina Siaki i le ita ao ia vaai atu i lona atalii o Pati, e 15 tausaga, o matele mai i totonu o le potu ma uu le ua o Sitivi, e 11 tausaga, ma tosoese o ia mai le nofoa faamoe i luma o le televise. “Ua e nofo i lou nofoa, valea,” lana tala, taufaafefe. Sa faamimigi Sitivi ma le tiga, ma tali vaivai atu, “E le o sou nofoa.” Na tualima e Pati le autafa o le ulu o Sitivi ao aluese atu Sitivi mai ia te ia. Sa faapau ifo Pati i le nofoa, aumai i luga le faasoloata, sui le ala ata i se ala ata o musika tele vave, ma ki faaleotele. O masina e tele o le ita sa faaputuputu i totonu o Siaki. Sa sisina ifo le afu i lona muaulu. Na amata ona migoi solo ma tetete ona lima. Ua ou le lava lenei mea, lona mafaufau. E le gata ina leai sona faaaloalo mo isi, ae ua ia luiina au ma le loto i ai. Ua ia iloa o le a le mafai ona ou onosaia na ituaiga amio. I lona ita tele, na oso atu ai Siaki ia Pati, uu ma mimilo lona ogalima ma ee atu: “O le a la lou manatu o ai oe? E leai sou faaaloalo i so o se tasi. Pau lava le mea e te mafaufau i ai o oe lava ia.” Ao tosoina mai Pati mai le nofoa, na ee atu Siaki: “Alu i lou potu. Ou te le toe fia vaai ia te oe.” Na toso faafuasei mai e Pati lona lima ma savali faalii atu i fafo o le faitotoa i luma, ma ato mai le faitotoa.

O nai aso mulimuli ane, na toe faamatala e Siaki ma lona toalua le mea na tupu i se fautua i le Auaunaga a le AAG mo Aiga. “Ou te matua ita lava i le tamaitiiti e le mafai ai ona lelei lau vaai,” lana aue. “e le mafai ona ou talanoa ia te ia i se auala poto. O nisi taimi ou te fai atu ni tala ou te faanoanoa mulimuli ai. Ua faasolo ina sili ona leaga le faafitauli.”

O le tele o matua e feita ia latou fanau mai lea taimi i lea taimi. O lagona o le ita e mafai ona aoga, e lapatai ai matua ua i ai se mea ua sese ma e manaomia le taulimaina; o matua atamamai e faia ni faaiuga talafeagai e puipuia ai faafitauli laiti mai le vave faateleina. O nisi taimi e faigata faafitauli ma e sili atu i se fofo faigofie. E mafai ona fouvale ma le ava fanau ma faatupuina le ita i o latou matua mai lea taimi i lea taimi. E le tatau ona pulea matua e lagona o le ita ma taui atu i auala na e faateteleina ai le feeseeseaiga.

Na faamatalaina e Elder Lynn G. Robbins o le Fitugafulu le ita o se “agasala lea e tupu mai le manatu ma oo atu ai i lagona po o uiga feitagai. O le mafuaaga lea o feeseeseaiga i avetaavale i luga o le auala, o le tauaimisa i totonu o malae taalo, ma le faasaua i totonu o aiga.”2 Na lapatai mai Peresitene Gordon B. Hinckley e uiga i taunuuga matautia o le ita, ma fesili mai, “O ai na te iloa manua ua faia, lo latou loloto ma le tiga, e upu malolosi ma le saua e tautalagia i le ita?”3 I le lalolagi atoa, e sauaina e matua feita a latou fanau i upu, faaletino, ma le feusuai. O tausaga uma lava, e faitau miliona ripoti e tuuaia ai le sauaina o fanau ua tuuina atu i faalapotopotoga faalemalo.

Na faamatalaina le ita o “le lagona sili lea ona faatosina i lagona le lelei uma.”4 O i latou o e feita e toetoe o i latou uma lava e talitonu e sao lo latou ita. O nisi tagata ua manatu o le faaalia o lo latou ita e faamalie ma faafiafia loto. Latou te lagona le malosi ma le maualuga pe a latou faafefeina isi. Ae ui i lea, o le ita o se mausa; na te faaleagaina i latou o e pauu atu i lana faatosina faatauanau ma i latou o e feita.

E tolu auala e taulimaina sese ai le ita—saua faaletino, ita ia te ia lava, ma amio saua e le tuusao.

Saua Faaletino. E faaalia le ita e ala i le saua faaletino (tatui, kiki, fepo, sasa, tosoina o le lauulu ma taliga); saua faale-lagona ma upu (ee, lau igoa, upu masoa, taufaafefe, tautuuai, aamu, puleaina, faaitiitia le taua); saua faalefeusuaiga (saua i feusuaiga i totonu o le aiga, pule le uma, gaoioiga faalefeusuai); ma le faatonu ma le pule.

Ita i totonu. E faasaga le ita i le tagata lava ia, ma taitai atu ai i le faaitiitia o lona lava taua, le mautonu, po o uiga faaleaga tagata (inu ava malosi, faaaoga fualaau faasaina, pule i le ola, ma le faatamaia faaletagata lava ia).

Amio saua e le tuusao. E faaalia le ita i gaoioiga e le tuu sao (tuai, le faatuatuaina, loto maaa, faauiga lua, le faamaoni, ita gofie, le faamalieina, faitio, fai mea tuu).

O matua e feita atonu e faafefeina fanau e usitai, ae peitai o le taunuuga o le suiga faale-amio e masani ona le tumau. O fanau e usitai ona o le faamalosia e tele lava ina tetee mulimuli ane.

O Taunuuga o le Ita

E masani lava ona tali atu se matua i se tamaitiiti i le ita pe afai e ogaoga tele ni taunuuga. O le mea e faanoanoa ai, o le tele o matua e feita ia latou fanau ona latou te vaai i le taunuuga o lo latou ita e maualalo tele. E faigofie le lafo atu ia latou fanau nai lo le agai sao atu o lo latou ita i se uo, se pule, se alii leoleo, po o se taitai lotu faaaloalogia. Ae ui i lea, o tau mulimuli ane o le faaleoina o le ita i fanau a se tasi, e mamao lava mai ni faamanuiaga e ono maua. O tauunuuga e aofia ai mea nei:

  • Aluese o le Agaga.

  • Leai o se faaaloalo (mo le tagata lava ia ma mai tagata o le aiga).

  • Ma’umau o faigauo ma fegalegaleaiga.

  • Leai o se talitonuga faaletagata lava ia.

  • Tausalaina ma le tuuatoatasi.

  • Mafutaga saisaitia.

  • Faamanualiaina o le tagata lava ia ma isi.

  • O fanau e fefefe nai lo le alolofa i o latou matua.

  • O fanau e tetee, e aafia i amioga faasolitulafono, ma tuua le aiga a o talavou.

  • O fanau ua le manuia i le aoga.

  • O le faateleina o le le saogalemu mo faafitauli e pei o le le mautonu, mai, amioga tau-mausa, ma popolega tau galuega.

Mafuaaga o le Ita

O nisi matua e faaaoga le ita e faafefe ma puleaina ai a latou fanau, ia maua ai le lagona taua, ma ia aloese ai mai le feagai ma faafitauli. Atonu e oso le ita mai le faamaualuga ma le manatu faapito, e pei o le taimi ua le fai ai le mea e manao ai o ia, po o le leai o se loto maualalo (o le onosai i foliga o le maitaita). O nisi tagata e feita pe a lagona le loto vaivai, tiga, po o le le faamalieina.

E masani ona tupu le ita pe a vaaia e se tagata se puapuaga, sese, po o le agaleaga ise tasi po o isi. O le puapuaga atonu e faaletino pe faale-lagona foi. Mo se faataitaiga, atonu e fefe le tagata i le faaleagaina o le tino, faamaasiasiina, po o le leai o se faatauaina o le tagata lava ia po o isi. I le faataitaiga na talanoaina, na lagona e Siaki le lamatia o lona tulaga o se tama faaaloalogia e puleaina amio a lana fanau. Na popole o ia nei faamasinoina o ia e isi faapea o se matua e leai se malosiaga ma le le amanaia.

Mafaufauga le Manino

O mafaufauga o le le saogalemu e masani ona le manino. E masani lava, e tupu le ita pe a faamasino sese e se tagata le faamoemoega o isi: “O loo taumafai o ia e faatiga ia te au”; “O loo ia taofia au mai le mauaina o le mea o loo ou manao ai”; “E le popole o ia i ou lagona”; “O loo ia faaaogaina au.”

O nisi tagata e feita toeitiiti lava a aunoa ma le mafaufau i ai. O lenei ituaiga ita e masani ona faigata ona puleaina ona e vave tele le oso. I nisi tulaga, e faatupuina lemu le ita ao mafaufau se tagata i puapuaga faifai pea, sese, po o le agaleaga. E faatupuina foi le ita pe a nofoai se tagata i se mea na tupu, fiafia i mafaufauga na e masani ona matua le manino ma ova atu nai le mea moni.

Pe afai e matauina e tagata se faafitauli ma tali atu i se tasi i le ita, ua saunia o latou tino e osofai. Ua vevela lo latou toto, malo o latou maso, faatopetope lo latou manava, ma ua saunia o latou mafaufau e tali atu i le faafitauli po o le agaleagaina. O lenei tulaga o le saunia atonu e pa atu i se tali matautia se tasi, i upu po o le faaletino i le faafitauli na matauina. Pe o le a iu ina faatupuina lemu le ita ao aafia tagata i le tele o uiga faatiga. O mafaufauga faaoso-ita e faateleina vagana ua faapa e le tagata le mea ua ita ai, o nisi taimi o se mea laitiiti e mafai lava ona faapasi.

O nei suiga faaletino ua fautuaina mai ni manatu autu mo le puleaina o le ita. O le taimi sili mo se matua e gaoioi ai o le taimi muamua lava e vaaia ai le faateleina o le popolega. E mafai e le matua ona saili ni faamatalaga faaopoopo e uiga i le faafitauli ua matauina, ao faasolo ina malamalama manino atili i ai. O le malamalama atili i ai atonu e faaitiitia ai le matauina o le tulaga matautia, ma faaitiitia ai le tulai mai o le ita. O manatu le lelei, ma faatupu-ita e mafai ona suia i ni manatu e sili atu le lelei, ma filemu ao vaai atu le tagata i le tulaga popole i se vaaiga lelei. E mafai e le matua ona mafaufau i ni auala sili atu le manuia e tali atu ai i le puapuaga po o le amioga le tonu, o se tali o le a foia ai le faafitauli nai lo le faateteleina vave.

O se matua popole e mafai foi ona aloese mai tulaga e ono faatetele ai le popole seia sili atu lona filemu ma ua puleaina. Ona mafai lea e le matua ona galue e foia le faafitauli e aunoa ma le ita.

Faatoilaloina o le Ita

O mataupu faavae o loo mulimuli mai e mafai ona fesoasoani i matua e manumalo ai i faafitauli o le ita. Ao e aoao atu, fai atu i matua e saili ma faaaoga mataupu faavae e sili ona lelei mo i latou.

Tatalo

E tatau i matua ona tatalo ma le manao moni mo le fesoasoani e manumalo ai i lagona ita. Na aoao mai le fai Salamo o le a faasaoina e le Alii i latou e tatalo mai faigata o le olaga: “Ona latou alalaga atu lea ia Ieova i lo latou puapuaga; ua ia aumaia i latou mai o latou tiga. Ua liua e ia le afa i le malu, ia taoto ia te ia le au peau. Ona latou fiafia lea, aua ua malu; ua na taitaiina foi i latou i le taulaga na latou loto i ai” (Salamo 107:28–30). O le anapogi ma faamanuiaga faaleperisitua e fesoasoani foi i le manumalo i lagona ita. O faamanuiaga faaleperisitua, tatalo, ma le anapogi e tatau ona tuufaatasi ma le taumafaiga a le tagata ia sui.

Foia Faafitauli Autu

E tatau i matua ona talanoa ma a latou fanau ma foia faafitauli na e faaoso ai lo latou ita. O le tele lava o faafitauli e mafai ona foia filemu. Mo se fesoasoani, e mafai e matua ona iloilo le vasega 3 (“Fesootai atu i le Alofa”), vasega 7 (“Foiaina o Feteenaiga”), ma le vasega 9 (“Faaaogaina o Taunuuga”). Pe a talanoaina faafitauli, e tatau i matua ona talanoa atu ia latou fanau i le faaaloalo lava lena latou te faaalia i se tagata faigaluega, se uo, po o se taitai o le Ekalesia.

Taliaina o le Mafuaaga o le Ita

E tatau i matua o i ai se faafitauli o le ita ona iloaina o loo i ai ia i latou se faafitauli ma taliaina loa le tiutetauave mo lena faafitauli ao le i mafai ona latou manumalo ai. Atonu e faaoso e fanau o latou matua, ae o le tiutetauave o matua le auala latou te tali atu ai. E mafai ona latou aoao e pulea lo latou ita ae tali atu i ni auala sili atu ona lelei.

O nisi tagata e tuuaia lo latou ita, faapea o se vaega tuufaasolo o lo latou aganuu. Mo se faataitaiga, o nisi matua e sauaina faaletino a latou fanau, ma tau amiotonuina i latou lavaona o le amioga o loo faia e tagata uma i le latou vaega faaleaganuu. O ia ituaiga amioga e le taliaina e le Tama Faalelagi. Na aoao mai Elder Richard G. Scott o le Korama a Aposetolo e Toasefululua o le avea ma se tasi o le aiga o le Atua e faamuamua i le faasinomaga faaleaganuu:

“Na tofia oe e le Tama Faalelagi e te fanau mai i se gafa patino e te maua ai lou tupuaga o le lanu, aganuu, ma tu masani. O lena gafa e mafai ona maua mai ai se talatuu faatamaoaigaina ma ni mafuaaga maoae e olioli ai. Peitai ua ia te oe le matafaioi e iloilo ai pe i ai se vaega o lena talatuu e tatau ona lafoai ona e le ogatasi ma le fuafuaga a le Alii mo le fiafia. …

“… E leai se aiga e mafai ona tumau pe a atuatuvale pe pulea faamalosi; e na ona tau atu ai i le femisaai ma le fouvale. O le alofa o le faavae lea o se aiga fiafia.”5

O le taimi lava e iloa ai ma faailoa e tagata se faafitauli, e mafai loa ona salamo ma amata ona manumalo i le faafitauli.

Faailoa le Lio o le Ita

Afai ua faasoloatoa le ita o se matua, atonu ua aafia o ia i le lio o amioga lena e aofia ai ni vaega se fa. Ua tuuina mai e tagata popoto faapitoa i amioga ni igoa i vaega o le lio o le ita, ae o mafuaaga uma lava e tutusa. O loo i lalo se faatulagaga o le lio na faamalamalamaina mai e tagata faapitoa i le puleaina o le ita o Murray Cullen ma Robert E. Freeman-Longo.6 E sili atu ona faamanuiaina tagata i le puleaina o le ita i le taimi amata o le lio, ao lei oo i le tulaga o le faatupuina faaletino .

Vaega faafoliga o loo lelei mea uma. O loo solo lelei le olaga, ae o loo faatupuina le ita i totonu, ua aafia ai le auala o loo ola ma mafaufau ai le tagata. O mea tutupu ma tulaga e oo mai e vave ona faaoso ai mafaufauga masani, ma mamanu femoumouai. E manatu mama i ai le tagata ma tauamiotonuina nei manatu le moni.

Vaega faatupuina. Ao taulai atu le tagata i le mafaufau femoumouai, ua amata ona ia lagona le fefe ma le le saogalemu ma amata ona faaalia le ita. O mafaufauga o le tagata e i ai pea lava manatu masani e pei o le “E le popole o ia i le mea e fai atu ai se matua,” po o le “Ou te faia uma lava galuega iinei; e le fesoasoani mai lava o ia.” O faailoilo faaletino e tau mai ai ua amata ona ita (le to’a, faamalo, faamaaa, tatavale le fatu, topetope le manava, tiga le manava, po o le vevela po o le lagona mu). Ua ia vaai faalemafaufau ma fuafua le gaoioiga e fai ona o le ita ma atonu o le a auai i amioga e avea ma mausa e fafaga ai le ita (sauaina i fualaau ma meainu faasaina, ovaai, ovagalue).

Vaega faatinoina. Ua faaali atu le ita i isi i le ee atu i ai, faamaasiasi i latou, ma sauaina i latou faaletino po o le faafeusuaiga. Pe atonu foi o le a agai i totonu ia te ia lava ia e ala i le faaitiitia o lona lava taua faaletagata, taumafai e pule i le ola, po o le sauaina i mea inu ma fualaau faasaina.

Vaega o le faatoafilemuina. Ua lagona e le tagata le nofosala ma le ma. Ona aliae lea o puipuiga, ma taumafai le tagata e nana le ita i le faia o se mea masani e lelei ina ia faamaonia ai o ia o se tagata lelei. Ona tautino lea o le tagata e pulea lona ita. A le tumau le tautinoga, o le a toe taamilo le tagata i tua i le vaega faafoliga o loo lelei mea uma.

Tausia se Faamaumauga o le Ita

O le tausia o se faamaumauga o le ita o le a faateleina ai le iloa e le matua o lona lio o le ita.7 E mafai e le matua ona aoao e faatei vave le ita, i le faaaogaina o mataupu faavae i lenei vasega.

Faatoafilemu Mafaufauga Faaoso-Ita

E tatau i matua ona vaai mo nisi mafuaaga mo amioga na e faaitaina latou. Mo se faataitaiga, o se tamaitiiti ua le faaaloalo ia i latou atonu na le fiafia i le aoga. O se tamaitiiti tetee atonu e lagona e ia pau lava ana tupulaga e taliaina o ia o i latou o loo aafia i amioga e le faatagaina. E tatau i matua ona mafaufau i mea o loo latou popole ai o ni faafitauli e manaomia le foiaina ma o ni avanoa e faalatalata atu ai i fanau ae le o ni gaoioiga lamatia e manaomia ai se tali faatupu vevesi, ma le ita.

Ao luiina e matua mafaufauga ita, e taua tele le taimi. Pe afai e oo atu se tagata i se tulaga maualuga o le ita, o le a le mautonu loa o ia. Pe afai e oo atu lagona i lenei tulaga, ua tatau loa ona aluese le tagata mai lea nofoaga ma faaalu se taimi e faatoa filemu ai.

E pei lava o tagata tamomoe ma tagata musika ao saunia i ni itula uumi e aoao ina ia lelei le faaaliga i tulaga faapitoa, e mafai e matua ona saunia e tali lelei atu pe a latou oo atu i ni tulaga e faaosoina ai le ita. Na fautua mai Raymond Novaco o le Iunivesite o Kalefonia i Irvine faapea e aoao tagata ia iloa le amataga o se tali ita ma suia mafaufauga femoumouai i ni fuaitau faafilemu e faatupuina ai se vaaiga sili ona sa’o o le mea ua tupu.8 I taimi filemu, e mafai ona latou faataitaia faalemafaufau fuaitau faapenei: “E faapefea ona ou foia lenei faafitauli? Ua ou ita, ae ou te iloa le auala e fai ai. E mafai ona ou taulimaina le mea lenei. Ua ou iloa le ala e pulea ai lou ita. E mafai ona ou faatumauina lou aga malie.

Pe a amata se faaosoosoga moni lava, e mafai e se tagata ona faaaoga nei fuaitau faafilemu ma nisi: “O le a le mea ou te manao e maua mai lenei feoeoeaiga? E leai sau mea e maua mai le ita. Pe afai ou te ita, o le a ou totogia le tau ou te le manao ai. E manaomia lou vaai mo mea lelei. E le mafai ona ou vaai i le itu sili ona leaga po o le fai o faaiuga sese. O lou ita o se faailoilo ua oo i le taimi e faatonu ai au lava ia. E mafai ona ou faavasegaina lenei mea. E mafai ona ou faaali atu i lenei tagata le faaaloalo.”

Alu Ese mai le Faafitauli

O le taimi sili lava mo matua e gaoioi ai o le taimi latou te iloa ai ua faateleina le popole. E mafai ona latou aoao e nofouta i lo latou ita. O se tasi auala e nofouta ai i le ita o le vaai faalemafaufau lea i se fuafiva lena e fuaina le tulaga o lo latou ita. Afai latou te le mafai ona puleaina i le 80 tikeri, ua tatau loa ona latou o ese mai le mea o tupu ao le’i oo ina vevela tele. E tatau ona latou tau atu i le tamaitiiti, “Ua ou ita. Ou te manaomia sina taimi e faato’ato’a ai.” E le fesoasoani le tuuaia o le tamaitiiti i le fai atu, “Ua e faaitaga au.”

Faailoaina o Gaoioiga e Faatoafilemu ai

O gaoioiga e faafilemu ai atonu e aofia ai le mafaufau loloto, galue, tamoemoe, aau, faalogologo i musika, po o le faitauina o se tusi. E le tatau i matua ona taumafai e faatoafilemu i le faaleoina o lo latou ita po o le mafaufau pea i le mea ua mafua ai le ita. Afai latou te mafaufau pea i ai ma faaleo atu, atonu o le a faateleina lo latou ita. Ao latou vaai pea lava pea faalemafaufau i le faalavelave, o le a oo lava ina latou faateleina le mea na tupu. Ao latou faaleoina atu, ua latou faia le mea lava e tasi, o le tauamiotonuina i o latou mafaufau o le faaalia matautia o lo latou ita.

O se agaga faafetai ma se taumafaiga e vaai i le lelei o loo ia latou fanau e mafai ona fesoasoani i matua e faatoafilemu ai lo latou ita. O le isi ala e faatoafilemu ai o le mulimuli lea i le fautuaga a Peresitene Boyd K. Packer o le Korama a le Toasefululua, le na fautua mai o mafaufauga le manuia e tatau ona suia i musika paia: “Ao amata le musika ma amata ona fatuina upu i lou mafaufau, o le a amata loa ona mouese atu ma le maasiasi [mafaufauga] le aoga. O le a suia atoa ai lava le lagona i luga o le tulaga o lou mafaufau. Aua [o le viiga] e mama toe faagaeetia loto, o le a mouese loa ma mafaufauga eleelea.”9

Faasoa Lagona Autu

E masani lava ona faaalia le ita e sui tulaga i lagona o le tiga, fefe, maasiasi, po o le teena. O nisi tagata e mumusu e faasoa atu nei lagona, e fefefe nei latou faaalia ai le vaivai po o le le gafatia.

Pe afai e faasoa atu e tagata lagona autu, e amata ona latou talanoa i mea na e matua faalavelave lava ia i latou, ae le nao lo latou inoino. Pe afai e talanoaina le mea moni o tupu, ua tele lava ina foia feeseeseaiga.

E masani lava ona sili atu le lototele e manaomia e faamaoni ai nai lo le ita. Pe afai e faasoa atu e matua lagona autu, e masani ona latou iloa ai o a latou fanau e sili atu le naunau e foia faafitauli nai lo le tetee. O le a faaleleia le mafutaga a tagata o le aiga.

O nisi tagata e faigata ona faailoa ma faaali lagona e mafua ai lo latou ita. Atonu e fesoasoani ia i latou le sailiili ma o latou taitoalua pe aisea ua latou lagona ai le ita, i le sailia lea o mafuaaga i tua atu o le amioga faaalia a le tamaitiiti, e pei o le popolega ua le faamanuiaina se tasi i le avea ai ma se matua, po o le fefe o le a le faamanuiaina le tamaitiiti. O le taimi lava e iloa ai e le matua ma faailoa lagona autu, o le a mafai loa ona ia talanoa e uiga i na lagona i lona toalua po o le tamaitiiti nai lo le faaalia o le ita.

Peti

O taimi uma lava e auai Peti i gaoioiga pe a tuua le aoga, e atuatuvale o ia i tali ita a Tina. Ina ua uma se vasega faamatua, na amata loa e Tina ona faasoa atu lagona e mafua ai lona ita. “O loo i ai lou popolega o le a tupu se mea ia oe, e pei o lo’u tina ao talavou o ia. Na maitaga o ia ma maua ai au o se pepe,” lana faasoa mai. “Ou te le manao e tupu lena mea ia te oe.” Na tali atu Peti i le faamautinoaina lea o Tina i lona tuuto i le tulafono o le legavia. Na faatalitonuina Tina ma lagolago atu loa ma le fiafia i gaoioiga a Peti i le lumanai.

Saili le Suiga Faaleagaga

O le faagasologa o le o mai ia Keriso e aofia ai se suiga faaleagaga lena e taunuu i le amio filemu, ma alofa. E pei ona faamalamalama mai e Elder Marvin J. Ashton o le Korama a le Toasefululua, pe a tatou liua moni lava o le “faiga tatou te faia ai isi o le a faatumuina atili i le onosai, agalelei, talia faalelei, ma se faanaunauga e faia se mea lelei i o latou olaga. ”10 O le a faaitiitia loa le avea o le ita o se faafitauli.

Ua faamatalaina e le Tusi a Mamona le “liuga tele” o le loto e oo mai ona o le liua ma le fia avea ma soo —le manao “ia faia mea lelei e le aunoa” (Mosaea 5:2). Na tusia e Paulo o fua o le Agaga o le “alofa, olioli, filemu, onosai, mataalofa, agalelei, faamaoni, agamalu, le gaoia” (Kalatia 5:22–23). Na tuuina mai e Mamona lenei fautuaga, e mafai ona aoga ia i latou o loo tauivi ia suia la latou amio ita: “Tatalo atu i le Tama ma le malosi atoa o le loto, ina ia faatumulia outou i lenei [alofa], lea ua ia faaee mai i luga o i latou uma o e o soo moni o lona Alo o Iesu Keriso; ina ia mafai ona avea o outou ma atalii o le Atua; a oo ai ina afio mai o ia o le a tatou faapei o ia, ona o le a tatou vaai ia te ia e pei ona i ai o ia” (Moronae 7:48).

Ao suia tagata faaleagaga, o le a amata ona lagona le faaitiitia o le ita ma maua le lototele e mafai ona sili atu ai ona latou pulea le ita. Ina ia fesoasoani i lenei suiga ia amata ma fesoasoani ia faaauau pea, e mafai ona latou:

  • Faitau tusitusiga paia i aso uma ma faaaoga aoaoga i o latou olaga.

  • Tatalo i aso uma mo le fesoasoani i vaega uma o le olaga, e aofia ai faafitauli o le ita.

  • Salamo ma saili ia maua le mana faamalolo o le Togiola.

  • Saili le fesoasoani mai le epikopo pe a manaomia.

  • Faatutu ni sini patino ia manumalo i faafitauli o le ita; galue i le faafitauli e tasi seia manumalo ai ona amata lea i le isi.

  • Tatalo o le a latou vaai ia i latou o loo siomia i latou e pei ona silasila le Alii ia i latou.

  • Faafou feagaiga ma tapuai i le malumalu ma sauniga o le Ekalesia.

Puipui le Toe Tupu

O le puipuiga o le toe tupu o le faagasologa o le faatamaia o le lio o le ita e ala lea i le suia o mafaufauga ma le amio ma le faaaogaina o isi fuafuaga osofaalava ua atiina ae e le tagata. O fuafuaga osofaalava e maua ai nisi filifiliga nai lo le faatupuina o le ita. O le puipuia o le toe tupu ma fuafuaga osofaalava atonu e aofia ai le fesoasoani mai le aiga, uo, au faigaluega, se epikopo,po o se faiaoga. O le puipuia o le toe tupu mai e masani ona tupu i le taimi o vaega muamua e lua o le lio o le ita: vaega o le faafoliga o loo lelei mea uma ma le faatupuina. E aoao le tagata ia iloa ma tali atu i vaega lamatia (mea o tutupu po o faalogona e faaoso ai le ita) i auala e momotu ai le lio ma puipuia le toe tupu mai. O le faataitaiga lenei o le ala atonu e mafai ai ona puipuia e se tagata le toe tupu mai.

Faafoliga o loo lelei mea uma. Ua faailoa e le tagata se faafitauli o le ita ae ua taulimaina i se auala lelei. Ua i ai sona iloa e uiga i mea faaoso ita ma ia faaaogaina auala e taulima ai, e pei o le aloese mai tulaga matautia, malolo lelei, ma alu ese mai le faafitauli[malologa]. Ua galue malosi le tagata ia foia le feeseseaiga ma faafitauli e mafua ai le ita.11

Vaega o le Faatupuina. E faaaoga e le tagata fuafuaga fou lelei ia faaitiitia ai le maualuga ma le malosi o le ita. Na te faasa’oina ma suia mafaufauga le lelei i faamatalaga lelei (“E mafai ona ou taulimaina lenei mea” po o le “E mafai ona ou maua fofo i lenei faafitauli”). Na te faailoa mai le lagona tiga i tua atu o le ita ma iloa ai o nei lagona le faatupu ita o ni lagona masani. Na te taofia amioga ua avea ma vaisu, e aofia ai le vaai faalemafaufau i le faatinoina o le amio ma fuafua e faaleo atu lagona ita. Na te talanoa atu e uiga i faafitauli pe, afai e leai se suiga, na te tusia ia mea. E faatea ese e le tagata le mamafa o le faafitauli i gaoioiga faaletino ma faatupuina ai le lototele faaletagata lava ia i le faia o le mea e fiafia i ai o ia.12 E tauivi foi le tagata mo le toe fanauina faaleagaga.

O Le Filemu o le Atua

Na faamamafaina mai e Peresitene Iosefa F. Samita le taua o le agalelei i fanau nai lo le ita: “Pe a outou talanoa ia i latou, aua nei faia ma le faatiga, po o le agaga o le tetee. Tautala ia i latou i le alofa; … fetagisi faatasi ma i latou pe a manaomia. … Faamalulu i o latou loto; ia latou maua le le lagona alofa mo outou. Aua nei faaaogaina le sasa ma ia leai se lima tete, ae ia … talanoa ia i latou i le mafaufau lelei, i le faatauanau ma le alofa faamaoni.”13

O tagata e faaaogaina mataupu faavae ma fautuaga i lenei vasega e mafai ona manumalo i lo latou ita nai lo le puleaina o i latou e le ita. O se faataitaiga lenei o le ala na manumalo ai se tasi i lona ita:

“Sa masani ona savali solo ma se lagona pei ou te manao e faatiga tagata uma ou te vaai i ai. Na pulea e le ita lou olaga. E le mafai ona ou talanoa i lou toalua ma tamaiti e aunoa ma le ita tele. Sa aloese tagata mai ia te au. Na ou ita ia te au lava ia, ma na ou ita ia i latou. Sa masani ona ou lagona pei ou te manao e tui se tasi—soo se tasi lava. Ou te oso i le ita i se tamai sasi lava. Na iu ina ou sailia le fesoasoani. Na ala atu i le faatalanoaga lou talanoa atu e uiga i le tele o mea na faalavelave ia te au i se taimi umi lava—faafitauli na mafua ai lou ita. Na ou aoao e sui le ala ou te mafaufau ai ma vaai i tagata i se auala sili atu ona lelei. Na ou faaaoga foi mataupu faavae o le talalelei i lou faafitauli—tatalo, suesue tusitusiga paia, faamagalo. Na amata ona ou maua se lagona lelei ia te au lava ia. Na iu ina leai sou ita, ma na ou lagona ua ou toe puleaina lou olaga. O lenei ua ou feoeoeia ma lou aiga. Ua mafai ona ou fiafia e faatasi ma isi. Ua ou lagona pei ua ou toe ola mai.”

Na saunoa mai le Aposetolo o Paulo, “O le manuia foi mai le Atua … silisili lava i mea uma e manatu i ai” (Filipi 4:7). O i latou na tauivi ma le ita ua iloa le faamanuiaina i le lagonaina o le filemu ma le saoloto mai lena uiga. O matua na saisaitia e le ita e mafai ona faasaoloto mai lenei faafitauli ma faataitaia le filemu i le mafaufau.

E le tatau i matua ona faagalo pe faaitiitia le faatosinaga malosi a le Agaga Paia. Ao latou sailia le fesoasoani mai le Alii, o le Agaga Paia o le a faamafanafana, lagolago, ma taitaia i latou i le taulimaina ma le manumalo o lagona ita (tagai i le Ioane 14:26–27; MF&F 8:2–3).

Faamatalaga

  1. I le Conference Report, Ape. 1991, 97; po o le Liahona, Iul. 1991, 77.

  2. I le Conference Report, Ape. 1998, 106; po o le Liahona, Iul. 1998, 90–91.

  3. I le Conference Report, Oke. 1991, 71; po o le Liahona, Iul. 1991, 56.

  4. Daniel Goleman, Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ (USA: Bantam Books, 1995), 59.

  5. I le Conference Report, Ape. 1998, 62; po o le Liahona, Iul. 1998, 96.

  6. Tagai i le Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusetts: NEARI Press, 2004), 67–70. ISBN# 1-929657-12-9.

  7. O le manatu i le faaaogaina o le faamaumauina o le ita na fuafuaina mai le Men and Anger, 31–32.

  8. Anger Control: The Development and Evaluation of an Experimental Treatment (Lexington, Massachusetts: Lexington Books, 1975), 7, 95–96.

  9. “Inspiring Music—Worthy Thoughts,” Ensign, Ian. 1974, 28.

  10. I le Conference Report, Ape. 1992, 26; po o le Liahona, Iul. 1992, 20.

  11. Men and Anger, 70–71.

  12. Men and Anger, 72–74.

  13. Gospel Doctrine, lom. 5. (Salt Lake City: Deseret Book, 1939), 316.

“O ai na te iloa manua ua faia, lo latou loloto ma le tiga, e upu malolosi ma le saua e tautalagia i le ita?”

Peresitene Gordon B. Hinckley

FAAILOAINA o Lou Lio o le Ita`

Faamatala tulaga masani na e faaoso ai lou ita (mo se faataitaiga, misa ma le toalua; tele naua tupe tala i tua; gasu le fale):

Faamatala mafaufauga po o lagona tauamiotonuina e faaoso ai lou ita (mo se faataitaiga, e le popole lou toalua i se isi nao ia lava; e matua le faatuatuaina lava lou toalua):

Faamatala lagona autu o lou ita (mo se faataitaiga, le faaaloalo, faaaogaina, le amanaiaina):

Faamatala faailoilo faaletino e tau mai ai ua e ita (mo se faataitaiga, lima afugia, topetope le tata o le fatu, le to’a, maitaita):

Faamatala po o le a lau mea e fai e faaoso ai lou ita (mo se faataitaiga, mafaufau pea lava pea i le agasala, musu e talanoa i ai, inuina o mea inu malolosi):

Faamatala pe faapefea ona e faatinoina lou ita (e aofia ai lau amio sili ona leaga):

Faamatala ou mafaufauga, lagona, ma amio pe a uma ona faatino lou ita (mo se faataitaiga, mapu, nofosala, faanoanoa, salamo):

Faamaumauga Faataitai o le Ita

Faamatalaga Talosagaina

Tulaga A

Tulaga E

Aso ma le gaoioiga po o le tagata faaoso ita:

10/19 Misa ma le toalua.

10/20 Tamaiti le usitai.

Malosi o lou ita:

Maualalo

Malosi

Maualalo

Malosi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Mafaufauga na faaosoina lou ita:

E valea. E le popole ia au.

E le faalogo tamaiti. E le faaaloalo ia te au.

Lagona autu o lou ita:

Le alofagia, le amanaiaina, le faafetaia.

Faaaogaina, le amanaiaina.

O le auala na taulimaina ai lo’u ita:

Faataio atu ia te ia. Faaigoaina o ia o le vale.

Na tau atu ma le to’a ia i latou e o i lo latou potu seia mafai ona pulea a latou amio.

Mea e tau atu ia te oe lava ia i le taulimaina o le ita:

E tatau lava mo ia le faasalaina. Ua ia faatiga ia te au. Ua ou toe fai atu le mea na ia faia mai.

Ua na o ni tamaiti i latou. E le’i taumafai i latou e tetee ia te au.

Faamanuiaina i le puleaina o le ita:

Leai

Lelei tele

Leai

Lelei tele

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

O le a le mea na fesoasoani:

E leai se mea na ou faia na fesoasoani. O le mea na ou faia na sili ai ona leaga.

Fai se malologa. Alu e savalivali, ona talanoa lea ma tamaiti.

Taofiofi, faaleo, po o le ita ua foia:

Lagona taofiofi ina ua uma lou vevesi.

Talanoa e uiga i lou le mautonu.

O le mea o le a ou faia ia sili atu i le isi taimi:

Aua le tali atu. Faatoafilemu ao le i tautala.

Sa leai lava se mea. Na faamanuiaina au i le taimi lea.

Mai ia Murray Cullen ma Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusetts: NEARI Press, 2004), 33–34. ISBN# 1-929657-12-9.

Faamaumauga o le Ita

Faamatalaga Talosagaina

Tulaga A

Tulaga E

Aso ma le mea po o le tagata na faaosoina le ita:

Malosi o lou ita:

Maualalo

Malosi

Maualalo

Malosi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Mafaufauga e faaosoina lou ita:

Lagona autu o lou ita:

Na faapefea ona ou taulimaina lou ita:

Mea e tau ia te oe lava ia e taulima ai le ita:

Faamanuiaina i le puleaina o lou ita:

Leai

Lelei tele

Leai

Lelei tele

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

O mea e foliga mai na fesoasoani:

Taofiofi, faaleo atu, po o le ita ua foia:

O le mea o le a ou faia ia sili atu i le isi taimi:

Mai ia Murray Cullen ma Robert E. Freeman-Longo, Men and Anger: Understanding and Managing Your Anger (Holyoke, Massachusetts: NEARI Press, 2004), 33–34, 117. ISBN# 1-929657-12-9.

O lau Fuafuaga o le Puipuia o le Toe Tupu

Tulaga Masani

Faaosoina le Ita:

Fuafuaga e Taulimaina pe Alo ese:

Mea e Fai e Foia ai Faafitauli e iu i le Ita:

Tulaga Faatupuina ma le Faaaogaina o Osofaalava

Faaosoina le Ita:

Fuafuaga e Pulea pe Aloese ai:

Lolomi