“Pagkamaayo ug Pagkanindot … nga Magkahiusa sa Pagpuyo”

“Usa ka dugay’ng pagtinabangay, usa ka malig-ong pagtinabangay, ug usa ka naghiusa nga pagtinabangay.”

Gikan sa Kinabuhi ni Joseph Smith

Niadtong Disyembre 27, 1832, si Propeta Joseph Smith nakadawat og usa ka sugo gikan sa Ginoo nga ang mga Santos magsugod na sa paghimo og usa ka templo sa Kirtland (tan-awa sa D&P 88:119). Niadtong Hunyo 1, 1833, ang Ginoo mihatag og dugang nga mga pagpanudlo ngadto sa Propeta: “Karon aniay kaalam, ug ang hunahuna sa Ginoo—himoa ang pagtukod sa balay nga dili sama sa paagi sa kalibutan … ; busa, himoa nga kini matukod sama sa paagi nga Ako mipakita kaninyong tulo” (D&P 95:13–14).

Paglabay sa pipila ka adlaw, ang Ginoo mituman sa Iyang saad, mipakita ni Joseph Smith ug sa iyang mga counselor sa First Presidency og usa ka talagsaong panan-awon diin ilang nakita ang detalyadong mga plano alang sa templo. Si Frederick G. Williams, ang Ikaduhang Magtatambag sa First Presidency, nakahinumdum: “si Joseph [Smith] nakadawat sa pulong sa Ginoo nga dad-on ang iyang duha ka mga magtatambag, si [Frederick G.] Williams ug [Sidney] Rigdon, ngadto sa atubangan sa Ginoo, ug nga Siya mopakita kanila sa plano o modelo sa balay nga pagatukuron. Nanluhod dayon kami, misangpit sa Ginoo, ug ang bilding mitunga sa gilay-on nga igong makita, ako ang unang nakakita niini. Unya kaming tanan mitan-aw niini. Human namo matan-aw og maayo ang gawas nga bahin, ang bilding ingon nga sa diha gayud sa among atubangan.”¹

Sa dihang si Joseph Smith mipasabut ngadto sa konseho sa mga high priest sa mahimayaong plano nga gipadayag na ngadto sa First Presidency, ang mga kaigsoonan nangalipay ug dihadiha nanggawas aron pagpili og lugar nga katukuran—usa ka luna sa umahan sa trigo nga gitanoman sa managsoong Smith sa miaging tinglarag. Dihadiha si Hyrum Smith midagan aron pagkuha og sanggot aron pagsugod og limpyo sa yuta nga tukuran, nagpaninggit sa kalipay, “Nangandam kami sa pagtukod og usa ka balay sa Ginoo, ug ako determinado nga maoy makauna sa pagtrabaho.”²

Kini nga pagbati sa kadasig nakahimo paghiusa sa pagbati samtang ang mga Santos nagtrabaho ug nagsakripisyo aron pagtukod sa unang templo niini nga dispensasyon. Ubos sa pagdumala ni Emma Smith, ang mga babaye namuhat og mga medyas, mga pantalon ug mga jacket alang sa mga lalaki nga nagtrabaho sa templo. Ang mga babaye usab namuhat og mga kurtina ug mga alpombra alang sa templo, ang pagtrabaho sa sulod sa templo ubos sa pagdumala ni Brigham Young. Si Brother John Tanner nibaligya sa iyang 890.31 ka ektarya nga umahan didto sa New York, niabut sa Kirtland sa tukma gayud nga panahon aron pagpahulam sa Propeta og $2,000 ka dolyares aron paglukat sa na-prenda nga luna sa templo, nga hapit na ma-embargo. Aron pagpanalipod sa templo gikan sa mga naghulga nga mga manggugubot, ang mga lalaki ang mobantay sa templo magabii, mangatulog sa mao gihapon nga sinina nga ilang gisul-ob isip mga trabahador sa konstruksyon sa panahon sa adlaw.

Ang Propeta namahayag: “Dako nga pagpangandam ang gihimo sa pagsugod sa usa ka balay sa Ginoo; ug bisan pa man sa kawad-on sa Simbahan, ang atong panaghiusa, pagsinabtanay, ug hingpit nga paghigugmaay mipasulabi sa paglig-on kanato sa pagtuman sa mga kasugoan sa Dios.”³

Si Heber C. Kimball, nga nahimong miyembro sa korum sa Napulog Duha usa ka tuig sa wala pa ang templo ipahinungod, mihulagway sa talagsaong gibuhat: “Ang tibuok simbahan nagkahiusa niini nga buluhaton, ug ang matag lalaki mitabang niini nga buluhaton. Kadtong walay mga mananap nga magamit nangadto sa pagtrabaho didto sa kuhaanan sa bato ug miandam sa mga dad-onon nga mga bato paingon sa balay.”⁴ Si Elder Kimball nahinumdum: “si Joseph miingon, ‘Uban ngari, mga kaigsoonan, mangadto kita sa kuhaanan sa bato ug molihok alang sa Ginoo.’ Ug ang Propeta mismo mitrabaho nga nagsul-ob sa luag nga tinapaktapak nga sapot nga gisapaw ug tinapakan nga karsones [panapton nga angay sa pagtrabaho] ug motrabaho didto sa kuhaanan og bato sama kanamong tanan. Unya kada Sabado among dad-on ang among mga mananap aron paghakot sa bato ngadto sa Templo, ug kami mipadayon hangtud ang balay nahuman; ug ang among mga asawa sa tanang panahon naggansilyo, naghabol ug nanahi, ug … mibuhat sa tanang matang sa buluhaton.”⁵

Ang mga gibuhat sa mga Santos sa Kirtland maoy matang sa panaghiusa, pagsakripisyo, ug matinud-anong gugma nga nakahimo nga posible alang sa katuyoan sa Ginoo nga matuman sa mga tuig nga moabut. Kini usa sa daghang mga panahon nga ang mga Santos magtinabangay, magtuman sa tambag ni Propeta Joseph Smith: “Usa ka dugay’ng pagtinabangay, usa ka malig-ong pagtinabangay, ug usa ka nagkahiusa nga pagtinabangay.”⁶

Mga Pagtulun-an ni Joseph Smith

Kon kita magtinabangay pagbuhat nga maghiusa, kita may dugang mahimo sa pagtuman sa katuyoan sa Dios.

“[Among] bation ang kalipay sa pagpakigkita sa mga Santos sa lain na usab nga Kinatibuk-ang Komperensya [Oktubre 1840]…. Ang mga Santos ingon ka mapaninguhaon, walay pagkaluya, kanunay nga madasigon, sa dako nga buluhaton sa ulahing mga adlaw; ug [kini] nakahatag kanamo og hingpit nga kalipay ug kahimuot, ug nakapadasig kanamo og maayo, samtang nakigbatok sa mga kalisdanan nga dili kapugngan nga mag-atang sa among dalan.

“Buhata nga ang mga kaigsoonan kanunay mopakita sa samang espiritu, ug pagtinabangay, ug kon atong buhaton, kita makapadayon sa unahan; ang buluhaton sa Ginoo mopadayon pagtubo, ang Templo sa Ginoo modaghan, ang mga Elder sa Israel madasig, ang Zion matukod, ug mahimong dalaygon, nga hingpit ang kalipay, ug mahimaya sa tibuok kalibutan; ug ang awit sa pagdayeg, himaya, kadungganan, ug kahalangdon ngadto Kaniya nga naglingkod sa trono, ug ngadto sa Kordero hangtud sa kahangturan, manganaykanay gikan sa usa ka bungtod ngadto sa laing bungtod, gikan sa bukid ngadto sa laing bukid, gikan sa pulo ngadto sa laing pulo, ug gikan sa kayutaan ngadto sa laing kayutaan, ug sa mga gingharian niini nga kalibutan nga mahimong gingharian sa atong Dios ug sa Iyang Kristo [tan-awa sa Pinadayag 11:15].

“Kami nalipay kaayo sa pagkatinuod nga makahibalo nga aduna niining usa ka espiritu sa panaghiusa nga anaa sa bisan diin nga mga simbahan, sa panimalay ug sa laing dapit, niini nga kayutaan, maingon man sa mga pulo sa kadagatan; kay pinaagi niini nga baruganan, ug pinaagi sa usa ka pagtutok sa buluhaton, makahimo kita pagdala ngadto sa kalampusan sa mga katuyoan sa atong Dios.”⁷

“[Ang Templo sa Nauvoo] padayong gibuhat sa hilabihan kapaspas; makugihong pagpaningkamot ang gihimo sa matag kamot aron mapahigayon ang pagtukod niini, ug ang tanang matang sa kagamitan anaa sa maayo nga kondisyon sa paghuman, ug sa pagkasunod nga tinglarag kita makapa-abot nga ang bilding matikop…. Adunay daghang higayon, panahon sa tingtugnaw, may gidaghanon nga usa ka gatos ka kamot ang namuak og bato, samtang sa sama nga higayon daghan kaayong mga tawo ang mitabang sa pagpanghakot, ug lain pa nga mga buluhaton….

“Samtang ang kugihang mga tawo adunay buluhaton sa ilang nagkalain-laing bokasyon nagpadayon sila sa ilang matag adlaw nga panginabuhi, ug migamit sa ikapulo sa ilang panahon, ug ang uban ingon usab kamakugihon mobayad sa ilang ikapulo ug mga pagpahinungod sa mao gihapon nga talagsaong tumong. Wala pa sukad ang pundasyon sa Simbahan napahimutang, nga kami nakakita og pamatuod nga may usa ka dakong tinguha sa pagsunod sa [mga gikinahanglan] ni Jehova, usa ka mainiton nga tinguha sa pagsunod sa kabubut-on sa Dios, labaw ka makugihong paningkamot ang gibuhat, o dakong mga sakripisyo nahimo sukad masukad nga ang Ginoo miingon, ‘Himoa ang Templo nga pagatukuron pinaagi sa ikapulo sa akong mga katawhan.’ [Tan-awa sa D&P 97:10–11.] Ingon sa maisip nga ang espiritu sa pagkakugihan, pagkamanggihatagon ug pagkamasunuron dungan nga nag-abut ngadto sa tigulang ug batan-on; ug mga kaigsoonan nga lalaki ug babaye, mga batang lalaki ug babaye, ug bisan mga estranghero, mga dili taga Simbahan nagkahiusa nga walay ingon ka mahinatagon alang sa kalampusan niining talagsaon nga buluhaton; bisan gani ang biyuda, sa daghang mga kahigayunan, dili kapugngan, gikan sa iyang kawad-on, sa paghatag sa iyang duha ka sentimos.

“Among gibati niining higayona ang pagtanyag ngadto sa tanan, tigulang ug batan-on, sa tanan kon taga Simbahan ug taga gawas niini, ang among walay pagpakaaron-ingnon nga mga pasalamat sa ilang walay sama ka mahinatagon, kabuotan, kakugihan, ug kamasunuron, nga sa tukmang higayon gipamatuod niining higayona. Dili nga kita sa kaugalingon o sa pagkatawo nakaayo sa pagpanapi pagaingnon pa, apan sa higayon nga ang mga kaigsoonan, niining panahona, nagpakita og panaghiusa sa katuyoan ug desinyo, ug ang tanan mopas-an sa ilang mga buluhaton, ang among pag-antus, paghago, pagpakasakit ug kahasol tinuod sa hinayhinay nawala, ang atong yugo nahimong sayon ug ang atong gipas-an nahimong gaan [tan-awa sa Mateo 11:30].”⁸

“Karon, tugoti ako sa pagsulti sa katapusan, sama sa Tig-awit sa karaan, ‘Ania karon pagkamaayo ug pagkamalipayon gayud sa mga magsoon nga managpuyo sa paghiusa.’ ‘Kini sama sa bililhon nga lana nga anaa sa ibabaw sa ulo, nga nagadaligdig ibabaw sa bungot bisan sa bungot ni Aaron, nga midaligdig ibabaw sa liab sa iyang mga bisti, sama sa tun-og sa Hermon nga nangatagak ibabaw sa kabukiran sa Sion; ‘kay didto gisugo ni Jehova ang panalangin, bisan sa kinabuhi nga walay katapusan!’ Ang panaghiusa usa ka gahum. [Tan-awa sa Salmo 133:1–3.]”⁹

Kita malig-on sa panaghiusa kon kita maningkamot sa pagtuman sa mga balaod sa Dios ug mobuntog sa atong hinakog nga mga pagbati ug sa atong mubo nga mga panabut.

Niadtong Disyembre 1840 ang Propeta misulat ngadto sa mga miyembro sa Korum sa Napulog Duha ug ubang mga lider sa priesthood nga nag-alagad og misyon didto sa Great Britain: “Kini … nakapahimuot kaayo sa akong hunahuna, nga adunay ingon niini ka maayong pagsinabtanay kaninyo, ug ang mga Santos malipayong nagpatalinghug sa tambag, ug puno sa paningkamot sa usag-usa niining buhat sa gugma, ug sa pagpalambo sa kamatuoran ug pagkamatarung. Mao gayud unta kini sa Simbahan ni Jesukristo; ang panaghiusa usa ka gahum. ‘Pagkaanindot sa mga kaigsoonan nga magpuyo nga magkahiusa!’ [Salmo 133:1.] Awhaga ang mga Santos sa Labing Halangdon sa pagbaton kanunay niini nga baruganan, ug ang labing mahimayaong mga panalangin mao gayud ang bunga, dili lang gani sa tagsa-tagsa kanila, kon dili sa tibuok Simbahan— aron nga ang gingharian magpadayon, ang kadagkoan pagatahuron, ug ang mga panginahanglan madali ug malipayong masunod….

“Awhaga ang mga Santos sa paghinumdom nga ang mga dagkong mga butang nag-agad sa ilang kaugalingong paninguha, ug nga sila gitawag isip kaubang alagad uban kanato ug sa Espiritu Santo aron malampus niining dakong buluhaton sa ulahing mga adlaw; ug ang ganti nga malakip, mao ang mga panalangin ug kahimayaan unya, buhata nga ang matag hinakog nga pagbati dili lang kay ikalubong, hinoon mawagtang; ug himoa ang gugma ngadto sa Dios ug sa tawo mopatigbabaw, ug maghari nga madaugon sa matag hunahuna, nga ang ilang mga kasingkasing mahimong mahisama sa kang Enoch sa karaan, ug makasabut sa tanang mga butang, karon, kagahapon ug sa umaabut, ug makabaton og tagsa-tagsa ka gasa, samtang magpaabut sa pagbalik ni Ginoong Jesukristo [tan-awa sa 1 Mga Taga-Corinto 1:7].

“Ang buluhaton diin kita naghiusa pagpanginlabot maoy usa ka dili ordinaryo nga buluhaton. Ang mga kaaway nga atong pagabatukan mga abtik ug hanas kaayo mo-maniobra; ang angay kanato mao ang pagmabinantayon sa pagtigum sa atong katakus, ug ang labing maayo nga mga pagbati magpataliwala kanato; ug unya, pinaagi sa panabang sa Makagagahum, kita magmalampuson ngadto sa pagkamalampuson, ug gikan nga nagmadaugon ngadto sa pagkamadaugon, ang atong lawasnon nga kadautan mahimong kapugngan, ang atong hunahuna nga sayop mawagtang, atong makita nga walay luna sa atong mga dughan alang sa kasilag; ang kalaksot sa bisyo dili na makita, ug kita mobarug nga kasaligan sa panan-aw sa langit, ug paga-ilhon nga mga anak sa Dios.

“Buhaton nato nga matinuod nga kita wala maninguha alang sa atong kaugalingon, apan alang sa Dios; sa ingon niana ang talagsaong mga panalangin maangkon nato nga pareho niining kinabuhia ug sa kahangturan.”¹⁰

“Kami moingon ngadto sa mga Santos nga moanhi [sa Nauvoo], kami nakapahimutang na sa pundasyon alang sa pagpundok sa katawhan sa Dios dinhi nga dapit, ug [kami] nagalaum nga sa panahon nga ang mga Santos manganhi, sila anaa sa ubos sa mando nga gitakda sa Dios…. Kami nanghinaut dinhi sa pagbakos sa among mga hawak, ug pagwagtang sa taliwala kanato sa mga magpupugas og kadautan; ug kami naglaum nga inig-abut sa atong mga kaigsoonan gikan sa gawas nga nasud, sila makatabang kanato pagpalambo niini nga buluhaton, ug aron pagtuman niini nga talagsaong plano, nga ang Zion pagatukuron diha sa pagkamatarung; ug ang tanang mga nasud magpanon ngadto sa iyang bandila;’ nga isip mga katawhan sa Dios, ubos sa Iyang mando, masunuron sa Iyang balaod, kita mahimong molambo diha sa pagkamatarung ug kamatuoran; nga sa dihang ang Iyang mga katuyoan mangatuman, kita mahimong modawat sa kabilin kauban niadtong mga nabalaan.”¹¹

“Kita, kitang tanan, anaa ang atong mga higala, ang atong mga nakasuod, ang atong mga pamilya ug mga kaubanan; ug atong makita nga ang higot sa panaghigalaay … ug ang pag-inigsoonay hugot nga naghiusa kanato uban sa kaliboan nga mapinanggaong mga panag-uban; gihangup nato ang tinuohan alang sa tanan ug uban pa, bisan kadto ‘nga kaniadto gidala ngadto sa mga santos.’ [Judas 1:3.] Kita nahatagan og kahigayunan nga makapaminaw sa mahangturon nga ebanghelyo, nga miabut nganha kanato pinaagi sa espiritu sa panagna, pinaagi sa pagbukas sa mga langit, pinaagi sa gasa sa Espiritu Santo, pinaagi sa pangalagad sa mga anghel, ug pinaagi sa gahum sa Dios…. Usa ka inigsoon nga pagbati nga mihikap sa kinatibuk-an, nga mao ang lawas ni Kristo, nga, sigun sa giingon ni Pablo, nga mao ang iyang simbahan; ug walay usa ka bahin sa lawas nga masakitan nga ang lain nga bahin dili mobati sa kasakit, kay miingon si Pablo, kon ang usa ka bahin sa lawas mag-antus, ang tanang bahin mag-antus usab; ug kon ang usa ka bahin malipay ang tanang bahin pagadaygon uban niini [tan-awa sa 1 Mga Taga Corinto 12:12–27].”¹²

Ang labing dako nga temporal ug espirituhanon nga mga panalangin kanunay nga nagdagayday gikan sa usa ka naghiusa nga paningkamot.

Niatong Enero 1841 si Propeta Joseph Smith ug ang iyang mga counselor sa First Presidency mihatag og giya sa mga Santos nga mangadto sa Nauvoo gikan sa nagkalain-laing mga dapit sa kalibutan: “Pinaagi sa pagtinabangay sa pagbuhat, ug sa panaghiusa sa pagpaningkamot, kita makahimo lamang sa pagtuman sa dakong buluhaton niining ulahing mga adlaw …, samtang ang atong mga hilig, nga temporal ug espirituhanon, madugangan og maayo, ug ang mga panalangin sa langit kinahanglan modagayday ngari kanato sa walay paghubas nga tuburan; niini, kita nagtuo sa wala gayuy pagduhaduha.

“Ang labing dako nga temporal ug espirituhanon nga mga panalangin nga kanunay modagayday gumikan sa pagkamatinud-anon ug sa pagkamapaningkamuton nga pagtinabangay, nga wala gayud mahitabo sa tinagsa nga pagpaningkamot o pagkugi. Ang kasaysayan sa daghang nanlabay nga panahon nakapakita kaayo niini nga kamatuoran….

“Kami manghinaot nga ang mga Santos makasabut, nga sa ilang pag-abut dinhi, sila dili gayud maglaum og kahingpitan, o nga ang tanan may pagsinabtanay, kalinaw, ug gugma; kon sila magpatuyang niini nga mga hunahuna, sila sa walay duda mahimong mahiubos, kay dinhi adunay mga tawo, dili lamang kay gikan sa nagkalain-laing mga estados, apan gikan sa nagkalainlaing mga nasud, kinsa, bisan sila mibati og talagsaong pagmahal alang sa kamatuoran, nga sila adunay sayop nga pagtuo sa gitun-an, ug tungod niini, kini magkinahanglan og igong panahon sa dili pa kining mga butanga mahimong mahunong. Usbon namo, nga adunay daghang mitipon nga wala mabantayi, ug gitinguha og pugas ang dili pagsinabtanay, panaglalis, ug kayugot diha taliwala kanato, ug tungod niini, magdala og kadautan ngadto sa mga Santos…. Busa, ingna kadtong buot moanhi dinhing dapita nga siguroon nga determinado sila nga motuman sa mga kasugoan sa Dios, ug dili mawad-an sa paglaum niadtong mga butang nga among gihisgutan, ug unya sila magmalampuson—ang kahibalo sa langit itudlo ngadto kanila, ug sila mahimong, sa katapusan, magkakitaay, ug maghudyaka sa hingpit nga katumanan niadtong himaya nga giandam alang sa mga matarung.

“Aron matukod ang Templo sa Ginoo, dakong buluhaton ang gikinahanglan gikan sa mga Santos, aron sila magtukod og usa ka balay nga mahimong dawaton sa Makagagahum, ug diin ang Iyang gahum ug himaya mahimong mapakita. Busa ingna kadto siya nga gawasnong mosakripisyo sa ilang panahon, sa ilang talento, ug sa ilang kabtangan, alang sa kalampusan sa gingharian, ug alang sa gugma nga anaa kanila alang sa kamatuoran, … pakighiusa uban kanamo niini nga dakong buluhaton sa ulahing mga adlaw, ug pagpakig-ambit sa kalisdanan, nga sila sa kaulahian makaambit sa himaya ug kadaugan.”¹³

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Pagtudlo

Hunahunaa kini nga mga ideya samtang kamo magtuon niini nga hugna o samtang kamo mangandam sa pagtudlo. Alang sa dugang nga tabang, tan-awa sa mga pahina vii–xiii.

Hunahunaa ang mahitungod sa gipamulong ni Propeta Joseph Smith, “Usa ka walay kinutuban nga pagtinabangay, usa ka malig-ong pagtinabangay, ug usa ka nagkahiusa nga pagtinabangay” (mga pahina 329–30). Unsay mahitabo kon ang pagpaningkamot dili igo kadugay o igo kalig-on? Unsay mahitabo kon ang mga tawo magtinabangay og bira sa managlahi nga mga padulngan? Unsaon kaha nato sa paggamit ang gipamulong sa Propeta diha sa atong mga pamilya? Sa atong mga calling sa Simbahan?
Basaha ang unang tibuok nga paragrap sa pahina 332. Ngano nga ang atong mga gipas-an mahimong mogaan sa higayon nga kita magtinabangay? (Alang sa pipila ka mga ehemplo, tan-awa sa mga pahina 327–332.) Unsa nga mga prinsipyo ang nakatabang kanimo sa pagbuhat uban ang lig-on nga panaghiusa sa ubang tawo?
Ribyuha ang unang tibuok nga paragrap nga nagsugod sa ubos sa pahina 333. Unsa ang pipila ka mga peligro sa paghinakog? Unsay atong mahimo aron pagwagtang sa hinakog nga mga pagbati sa sulod sa atong mga kaugalingon? Unsay inyong bation sa higayon nga kamo “mohimo sa gugma ngadto sa Dios ug sa tawo nga mopatigbabaw” sa inyong kasingkasing?
Ribyuha ang pahina nga nagsugod sa ubos sa pahina 335. Sa unsang mga paagi nga kamo may naani gikan sa “higot sa panaghigalaay” ug “dili masukod nga gugma sa panagsuod” diha sa inyong ward o branch? Unsaon sa mga ward ug mga branch matabangan sa higayon nga usa ka inigsoon nga pagbati milukop sa kinatibuk-an”?
Pagtuon sa paragrap nga nagsugod sa ubos sa pahina 336. Sa imong hunahuna dili maalamon ang maglaum og kahingpitan sa mga miyembro sa atong mga ward ug mga branch? Kanus-a kamo nakakita og dili hingpit nga pundok sa katawhan nga migamit sa ilang nagkalain-laing mga talento ug mga abilidad alang sa katuyoan sa tanan? Unsa ang mahimong resulta sa magkahiusang paningkamot?

May Kalabutan nga mga Kasulatan:Mateo 18:19–20; Juan 17:6–26; Mosiah 18:21; 3 Nephi 11:29–30; D&P 38:24–27; Moses 7:18

Human si Joseph Smith mipasabut sa plano sa Templo sa Kirtland, sigun sa gipadayag sa Ginoo, si Hyrum Smith midagan aron pagkuha sa sanggot. nga nagsinggit, “Mangandam kita sa pagtukod og usa ka balay sa Ginoo, ug ako determinado nga maoy makauna sa pagtrabaho.”

men — “Ang panaghiusa usa ka gahum, ‘Pagkaanindot sa mga kaigsoonan nga magpuyo nga nagkahiusa!’ Awhaga ang mga Santos sa Labing Halangdon sa pagbaton kanunay niini nga baruganan.”