Hugna 12

Kaligdong

Palamboon nato sa atong kaugalingon ang kaligdong—kanang kalidad sa kalag nga gihatagan nato og pinakataas nga bili diha sa uban.

Gikan sa Kinabuhi ni Spencer W. Kimball

Sa wala pa ang iyang tawag isip usa ka Apostol, si Spencer W. Kimball aktibo kaayo sa negosyo ug sa komunidad didto sa Arizona. Usa siya sa tag-iya sa negosyo sa insurance ug real estate ug miapil sa lokal ug estado nga mga kapunongang pangserbisyo. Niining mga butanga, nailhan siya sa iyang pagkamatinuoron ug kaligdong. Nahisulat kini bahin kaniya: “Personal nga pagkamatarung mao ang namatngonan sa mga tawo diha ni Spencer W. Kimball. … Kanunay siya nga matinuoron, tumanon ang unsay iyang gisaad ug makigsabut uban sa pagkamatinuoron ug dili kaduhaduhaan nga mga motibo.”¹

Ang kaligdong maoy kabahin sa iyang kinaiya gikan pa sa iyang kabatan-on, ingon sa gipakita sa mosunod: “Si Spencer ug ang pipila ka mga batang lalaki nanghulam ug kabayo ug karaan nga kalesa aron gamiton sa dihang ang ilang klase sa science sa eskwelahan nanglakaw sa usa ka field trip. Diha sa libaungon nga karsada ang mulye sa kalesa nabuak. Pagkasunod nga adlaw si Spencer mipasabut ngadto sa iyang mga higala, ‘Mag-amut-amot unta ‘ta og kwarta aron bayran ang nabuak nga mulye,’ apan walay usa nga mitanyag og tabang. Iya silang giagni, nga nagaingon, ‘Kana nga mulye kinahanglan nga bayaran, kon gikinahanglan buhaton ko kana’ “²

Namulong sa usa ka kinatibuk-ang miting sa priesthood niadtong Oktubre 1974, si Presidente Marion G. Romney, Ikaduhang Magtatambag sa Unang Kapangulohan, naghisgot sa mga ehemplo ni Presidente Kimball: “Sa nanglabay nga mga katuigan nahimo na siyang sumbanan sa kaligdong. Walay usa nga nagduhaduha nga tumanon niya ang sagrado nga pagsalig sa Ginoo nga gihatag kaniya uban sa kapiligro sa iyang kinabuhi. … Unsa ka mahimayaon nga kalalakin-an sa priesthood, kon ang tanan unta kanato nagbaton sa kaligdong nga gihuptan ni Presidente Kimball.”³

Mga Pagtulun-an ni Spencer W. Kimball

Ang kaligdong maoy sukaranan sa maayong pamatasan.

Ang kaligdong (ang pagkamauyunon ug abilidad sa pagsunod sa atong mga pagtuo og mga pasalig) maoy usa sa mga nagunang mga elemento sa maayong kinaiya, ug kon walay maayo nga kinaiya ang usa ka tawo walay paglaum nga makapahimulos sa presensya sa Ginoo dinhi o didto sa mga kahangturan.⁴

Ang kaligdong mao ang usa ka kahimtang o hiyas sa pagkahingpit, walay pagkabahin, o walay pagkabuak. Mao kini ang kinatibukan ug walay pagkadaut. Usa kini ka lunsay ug ligdong nga pamatasan. Walay pagpakaaron-ingnon ug kinasingkasing ang pagbati. Maisugon kini, usa ka tawhanon nga hiyas sa dili masukod nga kabililhon. Matinuuron kini, buotan, ug matarung. Kuhaa kini ug walay laing mahibilin kon dili walay sulod nga bayanan. …

Ang kaligdong diha sa mga indibidwal ug sa gilangkob nga mga lawas mao ang dili pagpangutana, “Unsay gihunahuna sa uban ngari kanako, ug sa akong mga binuhatan?” kon dili, “Unsay hunahuna nako sa akong kaugalingon kon ako kining buhaton o mapakyas sa pagbuhat niana” Angay ba kini? Husto ba kini? Motugot ba ang Magtutudlo? …

Ang kaligdong diha sa tawo kinahanglan nga magdala og kalinaw sa kahiladman, kasiguroan sa katuyoan, seguridad sa buhat. Ang kakulang niini mosangput sa kabalit-aran: walay panaghiusa, kahadlok, kasub-anan, walay kasiguroan.⁵

Maayo unta kon ang tanan kanato mosusi sa atong mga kaugalingon kon aduna bay tinagoang kinaiya sa pagpakaaron-ingnon ug kangil-ad o kasaypanan. O kon aduna bay dili makatarunganon nga pamalibad ug pangatarungan sa ginagmay nga mga kalapasan ug mga pagpamakak? Aduna bay nangaging mga kasal-anan nga atong gihunahuna nga dili himatikdan? Nagsulay ba kita sa pagtabon sa ginagmay nga pagtamay ug ginagmay nga mga pagpatuyang nga gitago sa atong mga kaugalingon—gipasangil lang nga dili kaayo kini mahinungdanon ug walay kalabutan? Aduna bay mga luna sa inyong mga hunahuna ug mga lihok ug mga kinaiya nga buot natong tagoon gikan niadtong kinsa labi pa natong gitahud?⁶

Ipakita nato ang kaligdong pinaagi sa paghupot sa atong mga pakigsaad uban sa pagtahud.

Kon maghimo kita og usa ka pakigsaad o pakigsabut uban sa Dios, kinahanglan gayud nga atong huptan kini bisan unsa pay mahitabo. Dili kita magpinareho sa estudyante nga miuyon sa pagsunod sa piho nga mga sumbanan sa pamatasan ug dayon mipakyas sa iyang gipanumpaan ug misulay kon unsa ka dugay siya makalikay uban sa panlimbong. Dili kita magpinareho sa misyonaryo nga miuyon sa pagserbisyo sa Ginoo sulod sa duha ka tuig, dayon giusikan ang iyang panahon sa katapul ug pangatarungan. Dili kita magpinareho sa miyembro sa Simbahan nga moambit sa sakrament sa buntag, dayon molapas sa Igpapahulay inig ka hapon.⁷

Sa pagbaliwala sa atong mga pakigsaad, atong samaran mismo ang atong kaugalingong kahangturan. … Sayon ra ang pagpangatarungan sa atong kaugalingon ug madanihon ang pagpangatarungan, apan ang Ginoo mipasabut diha sa moderno nga pagpadayag nga “kon kita mosulay sa pagtabon sa atong mga sala, o sa pagtagbaw sa atong garbo, [o] sa atong walay kapuslanan nga pangandoy … ang langit sa ilang mga kaugalingon mobiya; ang Espiritu sa Ginoo maguol; ug … [ang tawo] pasagdan ngadto sa iyang kaugalingon, sa pagpatid batok sa mga tunokon” (D&P 121:37–38).

Sa pagkatinuod, mahimo kitang mopili, ang kagawasan sa pagpili ato, apan dili kita makalikay sa mga sangputanan sa atong mga pagpili. Ug kon ugaling adunay kahuyang sa atong kaligdong, anha diha itingub sa yawa ang iyang pagtintal.⁸

Ang mga pakigsaad nga atong gihimo uban sa Dios naglakip sa mga panaad sa pagbuhat, dili lamang sa paglikay sa pagbuhat, sa pagtrabaho og matarung ingon man usab sa paglikay sa dautan. Ang mga anak sa Israel mihimo sa ingon nga mga pakigsaad pinaagi ni Moises, nga nag-ingon, “Ang tanan nga giingon ni Jehova among pagabuhaton” (Exodo 19:8, mga italic gidugang), dili pa lang dugay kaayo nga mitalikod si Moises gipakyas nila ang ilang mga saad pinaagi sa pagbuhat og sayop. Diha sa mga tubig nga bunyaganan naghimo kita og sama nga pakigsaad ug nanumpa kita niini pag-usab diha sa ordinansa sa sakrament. Ang dili pagtahud niini nga mga panumpa, ang pagdumili sa pagserbisyo o pagdawat sa responsibilidad ug dili kaayo pagbuhat sa pinakamaayo niini, mao ang sala sa dili pagbuhat. …

Ang mga naghupot sa Melchizedek Priesthood ug kadtong kinsa nakadawat sa ilang mga endowment sa templo naghimo og dugang ug piho nga mga saad sa pagbuhat, sa pagtrabaho og matarung. Gipahayag sa Ginoo ang panaad sa usag usa tali sa Langitnong Amahan ug sa mga naghupot sa priesthood, isip usa ka “panumpa ug pakigsaad,” [D&P 84:39.] … Maputol sa usa ka tawo ang priesthood nga pakigsaad pinaagi sa paglapas sa kasugoan—ug pinaagi usab sa dili pagtuman sa iyang mga katungdanan. Sa mao gihapon nga paagi, aron pagputol niini nga panumpa ang usa ka tawo nagkinahanglan lamang sa dili pagbuhat.⁹

Tumana ang inyong mga saad. Ipadayon ang inyong kaligdong. Sunda ang inyong mga pakigsaad. Ihatag sa Ginoo karong tuiga ang inyong pinakataas ug pinakahugot nga pagpahayag sa pagtuo. Buhata kini “uban sa inyong kadungganan” ug mapanalanginan kamo karon ug sa kahangturan.¹⁰

Kon dili kita matinuoron, naglimbong kita sa atong mga kaugalingon.

Hapit tanang pagkadili matinuoron, masubay ang pagsugod ug pagtubo niini diha sa personal nga pagtuis nga atong gitawag og pangulipas sa kaugalingon. Mao kini ang una, ug pinaka ngilad, ug hilabihang kamaluibon nga matang sa panlimbong: Gilimbongan nato ang atong mga kaugalingon.¹¹

Ang pagpangatarungan sa atong kaugalingon mao ang kaaway sa paghinulsol. Ang Espiritu sa Dios magpabilin diha sa matinuoron nga kasingkasing aron sa paglig-on, sa pagtabang, ug sa pagluwas, apan sa ingon nga paagi ang Espiritu sa Ginoo dili mopabilin uban sa tawo nga mangatarungan sa kaugalingon sa iyang sayop nga binuhatan.¹²

Ang atong Tiglalang nag-ingon diha sa gikulit nga mensahe didto sa Sinai, “Dili ka magpangawat.” [Exodo 20:15.] Og usab gibalik kini nga gibase diha sa Pagpahiuli, “Dili kamo mangawat.” (D&P 59:6.)

Diha sa pangpubliko nga opisina ug sa pribado nga mga kinabuhi, ang pulong sa Ginoo nagdahunog: “Dili kamo mangawat; … ni magbuhat sa bisan unsa nga butang nga sama niini.” (D&P 59:6.)

Makita nato sa atong kaugalingon ang pagpangulipas sa tanang matang sa pagkadili matinuoron, lakip na ang pagpangupit sa tindahan, nga usa ka makapaminos nga buhat nga gibuhat sa minilyon nga mga tawo kinsa nangangkon nga dungganan, ligdong nga mga tawo.

Ang pagkadili matinuoron maobut sa nagkalainlaing matang: … sa pagpakaaron-ingnon nga nahigugma aron makapangilkil og kwarta; pagpanglungkab sa kaha sa kwarta o pagpangawat sa mga kagamitan sa mga agalon; nagpalsipikar sa mga dokumento sa negosyo; … paglikay sa pagbayad og eksakto nga buhis; sa paghulam [loan] gikan sa gobyerno o pribado nga kompaniya nga wala maghunahuna sa pagbayad; sa pagdeklarar og dili angayan, dili tukma nga pagkaalkansi aron makalikay sa pagbayad sa mga utang; sa pagpanulis diha sa karsada o panimalay ug ubang mahalon nga mga kabtangan; sa pagpangawat og oras, sa dili pagbayad sa husto nga usa ka adlaw nga suhol sa pagtrabaho, sa dili pagplite; ug sa tanang matang sa pagkadili matinuoron sa tanang mga dapit ug sa tanang mga kahimtang. …

“Gibuhat bitaw ni sa tanan;” mao ang kanunay nga gihatag nga pangatarungan. Walay katilingban nga mahimsog kon walay pagkamatinuoron, pagsalig, ug pagpugong sa kaugalingon.¹³

Dili siya matinuoron kinsa manguha og labaw pa kay sa iyang bayran. Pangilad kini. Minos og dungog ang tawo nga mapakyas sa pagbayad sa iyang mga utang. Para nako ang kada kahamugaway nga gipahimuslan sa tawo nga maghatag og kadaut sa giutangan dili hingpit nga matinuoron. … Dili sa kanunay nga dili madungganon ang utangan, kon dili ang dili pagbayad sa mga utang.¹⁴

Ang mangawat sa mga usa ka sintabos o mga dolyar o mga kagamitan dili makahatag og problema nga pinansyal sa gikawatan, apan makapawala sa dignidad sa tawong nangawat.¹⁵

Ang atong sumbanan sa kaligdong nag-impluwensya sa atong mga pamilya ug sa uban.

Ang ginikanan nga mopaus-os sa edad sa bata aron makalikay sa bayranan alang sa hingkod diha sa mga pasundayag ug eroplano ug mga tren ug de-pasahero nga mga sakyanan makusganong nagtudlo sa bata nga mahimong dili matinuoron. Dili niya makalimtan kini nga mga leksyon. Ang ubang mga ginikanan motugot sa ilang mga anak sa paglapas sa balaod kabahin sa mga rebentador, paggamit og mga pusil, pamasol ug pangayam nga walay pagtugot. Ang mga bata gitugotan sa pagmaneho og sakyanan nga walay lisensya o sa pagpalsipikar sa ilang mga edad. Kadtong nanguha og ginagmay nga butang nga wala mananghid niini, sama sa prutas gikan sa nataran sa silingan, ballpen diha sa lamisa, usa ka pakete nga chewing gum gikan sa istante nga walay nagbantay, ang tanan hilum nga gitudlo nga ang ginagmay nga mga pagpanghilabut ug pagkadili matinuoron dili kaayo dautan.¹⁶

Ang mga ginikanan nga “nagkunsinter” sa ilang mga anak, mipasaylo kanila ug mibayad sa ilang gipangawat, nataligam-an ang usa ka importante nga kahigayunan sa pagtudlo og usa ka leksyon nga sa ingon makahimo og mas dako nga kadaot sa ilang anak. Kon ang bata kinahanglan nga mouli sa sinsilyo o lapis o prutas uban sa tukma nga pagpangayo og pasaylo, malagmit nga ang iyang mga kahilig sa pagpangawat mahunong. Apan kon masobrahan ang pagdayeg kaniya ug himoon nga gamay nga bayani, kon ang iyang pagpangawat himoon nga komedya, malagmit magpadayon siya sa dinagkoay nga mga pagpangawat.¹⁷

Ang mga ginikanan makapalambo og respeto sa kabtangan ug katungod sa uban diha sa nagtubo nilang mga anak pinaagi sa ehemplo ug lagda. Ang mga ginikanan nga nagsugo sa ilang mga batan-on sa pagpangayo og pasaylo ug mobayad ug mouli— tingali bisan dublihon o katuluon pa—niadtong ilang nakuha, nabuak, o naguba—kadtong mga bataa mahimong dungganan nga mga lungsuranon ug magdala og dungog ug kamaya ngadto sa ilang mga ginikanan. Kadtong mga ginikanan kinsa sa ilang kaugalingon nagtahud sa balaod ug kahusay ug nagsunod sa tanang lagda makahimo, pinaagi niana nga sumbanan ug sa ilang pagpahayag og pagtugot o walay pagtugot, nagdisiplina ug nanalipud sa ilang mga anak batok sa kagubot ug rebelyon.¹⁸

Nag-awhag kami kaninyo sa pagtudlo sa inyong mga anak og pagtahud ug kaligdong ug pagkamatinuoron. Posible ba kini nga pipila sa atong mga anak wala masayud kon unsa ka dakong sala ang mangawat? Dili kini katuohan—ang kalapad sa pagpangguba, pagpangawat, pagpanglungkab, pagpanguha [nga wala mananghid]. Panalipdi ang inyong pamilya batok niini pinaagi sa husto nga pagtudlo.¹⁹

Sigurohon nato nga atong ilakip diha sa atong mga family home evening ang leksyon sa pagkamatinuoron ug kaligdong.²⁰

Mahimo nga kita nakigbisog sa naandan nga kinaiya sa katilingban, apan kinahanglan gayud nga atong tudloan ang atong mga anak nga ang sala sala gayud. Ang mga bata tugotan sa paglikay sa mga silot o multa sa kasaypanan sa mga paugnat sa kusog [sports] ug pagpanikas sa mga dula. Kini nga pagpanikas magpadayon hangtud sa kolehiyo ug ngadto sa mga propesyon ug ngadto sa mga negosyo. Agi og dugang sa pagkasayop niini, sayup gayud, gipahuyang ang nag-unang estraktura sa ilang kultura ug sa ilang mga kinaiya.²¹

Sakay sa tren gikan sa New York paingon sa Baltimore naglingkod kami sulod sa kan-anan atbang sa usa ka negosyante ug mikomentaryo, “Panagsa ra kaayo mag-ulan og sama niini sa Siyudad sa Salt Lake.”

Ang pagsinultihanay sa wala madugay misangko sa bulawanon nga pangutana: Unsay inyong nahibaloan kaayo sa Simbahan?”

“Gamay ra ako og nahibaloan mahitungod sa Simbahan,” miingon siya, “apan nakaila ako sa usa sa mga tawo niini.” Nagpahimo siya og usa ka subdivision didto sa New York. “Adunay sub-contractor nga nagtrabaho kanako,” mipadayon siya. “Hilabihan siya ka matinuoron ug maligdong kaayo nga wala na ako magkinahanglan nga mosubasta siya sa usa ka trabahoon. Siya maoy maayong ehemplo sa kadungganan. Kon ang katawhan sa Mormon sama niining tawhana, gusto ko nga mahibalo ang simbahan nga nakapahimo og ingon ka dungganan nga mga tawo.” Gibinlan namo siya og mga sinulat ug mipadala og mga misyonaryo aron motudlo kaniya.²²

Ang mga kasulatan naghatag og mga ehemplo sa mahinungdanon nga kaisug ug kaligdong.

Unsa ka dako ang pagdayeg sa usa ka tawo kang Pedro … samtang nakita siya nga nagbarug sa hingpit nga gitas-on uban sa kaisug ug kalig-on atubangan niadtong mga mahistrado ug mga tigmando nga makahimo sa pagpabilanggo kaniya, pagpabunal ug tingali pagpapatay kaniya. Ingon og nadungog namo kadtong walay kahadlok nga mga pulong samtang iyang giatubang ang iyang mga kaaway ug miingon: “Kinahanglan maoy among unahon pagsugot ang Dios inay ang tawo.” (Mga Buhat 5:29.)

Si Pedro mitan-aw sa mga mata sa pundok ug mihatag sa iyang pagpamatuod ngadto kanila sa Dios nga ilang gilansang [tan-awa sa Mga Buhat 3:13–15]. …

Niadtong nakadungog niini nga pagpamatuod ug panudlo, 5,000 ka mga tawo ang nakakita niining hawud kaisug ug hilabihan ka ligdong! Ug 5,000 ka mga tawo ang mituo.

Balikan nato ang istorya kabahin ni Daniel, usa ka bihag ug ulipon apan usa usab ka propeta sa Dios kinsa andam nga mamatay tungod sa iyang lig-on nga pagtuo. Hatagan ba gayud og importansya ang kaligdong? Ang ebanghelyo mao ang kinabuhi ni Daniel. … Didto sa korte sa hari, wala kaayoy nanaway kaniya, apan bisan alang sa nagmando dili siya moinom sa bino sa hari ni magpasulabi sa iyang kaugalingon sa karne ug sa lamian nga mga pagkaon. Ang iyang pagpugong ug kalunsay sa hugot nga pagtuo nagdala kaniya sa kahimsog ug kaalam ug kahibalo ug kahanas ug salabutan, ug ang iyang hugot nga pagtuo nakapaduol kaayo kaniya ngadto sa iyang Amahan sa langit, ug ang mga pagpadayag kanunay nga miabut ngadto kaniya kon gikinahanglan. Ang iyang pagpadayag sa mga damgo sa hari ug sa paghubad niini midala kaniya og dungog ug pagdayeg ug mga gasa ug taas nga katungdanan ingon nga ang mga tawo uyon nga ibaligya ang ilang mga kalag aron maangkon kini. Apan sa dihang gipapili siya sa paghunong sa pag-ampo o ibalhug ngadto sa langub sa mga leon, gipakita niya ang iyang pag-ampo ug midawat sa silot. [Tanawa sa Daniel 1–2, 6.]

Pahinumduman nato ang atong mga kaugalingon sa kaligdong sa tulo ka mga Hebreohanon, sila Shadrach, Meshach, ug Abednego, nga sama ni Daniel misupak sa mga tawo ug mga tigmando, aron nga magmatinud-anon sa ilang mga kaugalingon ug sa pagpadayon sa paghupot sa ilang hugot nga pagtuo. Gikinahanglan diha kanila pinaagi sa mando sa emperador nga moluhod ug moampo sa usa ka dakong bulawan nga rebulto nga gipabarug sa hari. Agi og dugang sa pagkawala sa taas nga kadungganan ug katungdanan, ug nakapasuko sa hari, gipili nila ang nagdilaab nga hudno kay sa molimud sa Dios.

… Sa dihang mitunog ang giandam nang daan nga kurnitin, plawta, alpa, ug ubang mga instrumento sa tibuok dapit ug ang daghang mga lalaki ug mga babaye sa bisan diing dapit mipuno sa ilang mga panimalay ug mga kalye uban sa nangluhod nga magsisimba sa bulawan nga larawan, tulo ka mga lalaki midumili sa paginsulto sa ilang tinuod nga Ginoo. Nag-ampo sila ngadto sa Dios, ug sa dihang giatubang sa hilabihan kalagot nga haring emperador, maisugon sila nga miatubang sa usa ka piho nga kamatayon:

“Kong mao kana, ang among Dios nga among ginaalagaran makahimo sa pagluwas kanamo gikan sa hudno nga nagadilaab sa kalayo; ug siya magaluwas kanamo gikan sa imong kamot, O hari.

“Apan kong dili ugaling, angay mo nga hisayran, O hari, nga kami dili gayud moalagad sa imong mga dios, ni mosimba kami sa larawan nga bulawan nga imong gipatindog.” (Daniel 3:17–18.)

Kaligdong! Ang mga saad sa kinabuhing dayon gikan sa Dios molabaw sa tanang mga saad sa mga tawo paingon sa kabantugan, kahamugaway, pagkapinalabi. Kini nga mga tawo sa kaisug ug kaligdong nanag-ingon, “Dili kinahanglan nga mabuhi kami, apan kinahanglan gayud nga magmatinuoron kami sa among mga kaugalingon ug sa Dios.”…

Walay mga hiyas diha sa pagkahingpit nga atong gipaningkamutan nga mas labaw ka mahinungdanon sa kaligdong ug pagkamatinuoron. Maghingpit kita, makanunayon, putli, ug matinud-anon, sa pagpalambo diha sa atong mga kaugalingon nianang matang sa kalag nga atong gihatagan og dako kaayo nga bili nga anaa sa uban.²³

Mga Sugyot alang sa Pagtuon ug Pagtudlo

Hunahunaa kini nga mga ideya samtang ikaw magtuon sa hugna o samtang ikaw mangandam sa pagtudlo. Alang sa dugang nga tabang, tan-awa ang mga pahina v–xi.

Ribyuha ang ikaduha nga paragrap diha sa pahina 157. Unsa nga mga hiyas sa kinaiya ang gipakita sa batan-on nga si Spencer? Unsa kaha ang sama nga mga kasinatian ang ania kanato karon?
Tun-i ang unang upat ka mga paragrap diha sa pahina 158, mangita sa mga pulong nga gigamit ni Presidente Kimball aron sa pagpasabut sa kaligdong. Kanus-a kamo nakakita nga ang kaligdong nagdala og “kalinaw sa kinahiladman, kasiguroan sa katuyoan, ug seguridad sa buhat”? Kanus-a kamo nakakita nga ang kawalay kaligdong nagdala og “walay panaghiusa, kahadlok, kasub-anan, walay kasiguroan”?
Unsay pipila ka mga kinaiya mahitungod sa mga pakigsaad nga nakapugong sa usa ka tawo nga makaangkon og kaligdong? (Alang sa pipila ka mga ehemplo, tan-awa sa mga pahina 158–159.) Sa unsang paagi nato mabuntog kini nga mga kinaiya? Palandunga ang kaligdong nga gihuptan ninyo sa inyong mga pagkigsaad.
Sa unsa nga paagi kita “naglimbong sa atong mga kaugalingon” kon dili kita matinuoron? (Alang sa pipila ka mga ehemplo, tan-awa sa mga pahina 161–162.)
Ribyuha ang mga ehemplo ni Presidente Kimball sa pagka dili matinuoron ug sa pagkamatinuoron sa mga ginikanan (mga pahina 161–162.) Hunahunaa kon unsa ang imong gibuhat aron pagtudlo sa mga bata og kaligdong.
Basaha ang istorya nga nagsugod sa ikaduhang paragrap diha sa pahina 163. Sa unsa nga paagi ang imong kinabuhi naimpluwensya sa uban?
Tun-i ang ikalimang paragrap sa pahina 158. Palandonga ang imong kinabuhi, sama sa gitambag ni Presidente Kimball. Pangutan-a ang imong kaugalingon niining mga pangutana nga iyang gipangutana.

May Kalabutan nga mga Kasulatan: Job 27:5–6; Mga Proverbio 20:7; Alma 53:20–21; D&P 97:8; 136:20, 25–26

Daniel in lion’s den — Si Daniel “usa ka bihag ug ulipon apan usa usab ka propeta sa Dios kinsa andam nga mamatay tungod sa iyang lig-on nga pagtuo. Hatagan ba gayud og importansya ang kaligdong?”

members partaking of sacrament — “Ang pakigsaad nga atong gihimo uban sa Dios naglakip sa mga panaad sa pagbuhat, dili lamang sa paglikay sa pagbuhat, sa pagtrabaho og matarung ingon man usab ang paglikay sa dautan”“

men in fiery furnace — Si Shadrach, Meshach, and Abednego “miatubang sa nagdilaab nga hudno kaysa molimud sa ilang Dios.” Giluwas sila sa Ginoo gikan sa kalayo.