Tikina ena Bure
Ena gauna ni Siganimate oqo, e sureti keda tu o Jisu Karisito me da yaco, me vakai Koya, me da dua na kai Samaria dauloloma, me da cakava na Nona bure (Nona Lotu) me dua na idrodro ni tamata kecega.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, dina ga ni a sa mate oti o koya ena 20 na yabaki sa oti, ena so na gauna au dau nanumi tamaqu kina. Na Siganimate e yalataka ni’u na raici koya tale.
Ni’u a se tiko ena koronivuli torocake e Igiladi, a mai sikovi au o tamaqu. Na yalona vaka‑tama a kila ni’u vakanananu tiko i vale.
E dau taleitaka o tamaqu na lako vagade ia vakavo ga na kakana. E Varanise mada ga, ka kilai tu ena kena kakana taleitaki, ena kaya ga o koya, “Daru kana kakana vaka‑Jaina.” E dua na peteriaki veiqaravi-balavu ena Lotu, o tamaqu a tamata matua vakayalo ka dauloloma titobu. Ena dua na bogi, ni ra veiciciyaki na lori ni leqa-tubukoso ena saireni rogolevu ena lomai Parisi, a kaya mai o koya, “I Gerrit, na domonitagi oya sa ikoya na mavoa ni dua na siti.”
Ena ilakolako oya, au a vakila kina na domonitagi kei na mavoa tale eso. E dua na goneyalewa a volitaki aisi kirimu tiko mai na dua na qiqibili lailai. Na nona koni weifa a rauta vinaka ga e dua na itaki ni aisi kirimu. Ena dua beka na inaki, a sotavi goneyalewa mai kina e dua na tagane levu. Ena qoqolou kei na veidrigiti, a vakatobuicutaka o koya na nona qiqi, ka ra tasova yani na koni weifa ni aisi kirimu. E a sega ni’u cakava rawa e dua na ka ni sa buturaka yani o koya na koni ena nona ivava. Au se rawa ni raitayalotalotaka tu ga na goneyalewa oya ni tekiduru ena gaunisala oya, ni tovolea tiko me vakumuna na veitiki ni nona koni weifa buturaki, ni drodro vakayauyau tu na wainimatana. Na kena irairai oya e dau mositi au, e dua na ivakananumi ni veika tawaloloma, tawaveikauwaitaki, tawakilai vinaka eda dau vakavuqa veivakamavoataki kina vakai keda.
Ena dua tale na yakavi, volekati Parisi, keirau a sikova kei tamaqu na valenilotu levu e Chartres. O Malcolm Miller,1 e dua na kenadau e vuravura ena tara valenilotu, a dusia sara e tolu na ituvatuva ni katubaleka iloilo-droinitaki ni Chartres. A kaya o koya ni ra tukunikataka tu e dua na italanoa.
Na imatai ni katubaleka e vakaraitaki Atama kei Ivi ni rau biubiu tiko mai na Were o Iteni.
Na ikarua e railesuva na italanoa vakaibalebale ni kai Samaria dauloloma.
Na ikatolu e vakaraitaka na iKarua ni Lesumai ni Turaga.
Ni ra tauri vata, na katubaleka iloilo-droinitaki eso oqo e vakamacalataka na noda ilakolako tawamudu . Era sureti keda tu me da ciqoma na tamata kecega ena tikina ena Nona bure.2
iStock.com/digitalimagination
Me vakataki Atama kei Ivi, eda sa lako mai ki na dua na vuravura ni kau votovotoa kei na soni.3
iStock.com/digitalimagination
Ena noda gaunisala kuvunisoso ki Jeriko, eda sa sikabotei, vakamavoataki, ka biu tu ena mosi.4
Dina ga ni dodonu me da veivukei vakai keda, e vakavuqa eda dau lako vakatikitiki ki na yasa ni sala kadua, se cava ga na vuna.
Ia, ena yalololoma, na kai Samaria Dauloloma sa lako mai ka vauca na noda mavoa ena waini kei na waiwai. Na ivakatakarakara ni sakaramede kei na cakacaka vakalotu tale eso, na waini kei na waiwai e dusimaki keda ki na veivakabulai vakayalo i Jisu Karisito.5 Na kai Samaria Dauloloma e vakavodoki keda ena Nona asa vakai koya se, ena so na italanoa vaka iloilo-droinitaki, e colati keda ena Tabana. E kauti keda mai o Koya ki na bure, ka rawa ni matataka na Nona Lotu. Ena bure, e kaya na kai Samaria Dauloloma, “Mo vakaraici koya; … au na sauma vei iko, ni’u sa lako tale mai.”6 Na kai Samaria Dauloloma, a ivakatakarakara ni noda iVakabula, sa yalataka ni na lako tale mai, ia ena gauna oqo ena iukuuku vakaturaga kei na lagilagi.
iStock.com/digitalimagination
Ena gauna ni Siganimate oqo, e sureti keda tu o Jisu Karisito me da yaco, me vakai Koya, me da dua na kai Samaria dauloloma, me da cakava na Nona bure (Nona Lotu) me dua na idrodro ni tamata kecega mai na mavoa kei na cava eso ni bula.7 Eda vakavakarau me baleta Nona Karua ni Lako Mai yalataki ni da cakava vua “e dua sa lailai vei ira … oqo” ena siga yadua”8 me vaka eda na cakava Vua. “Dua sa lailai vei ira oqo” sai keda yadua.
Ni da lako mai vata kei na kai Samaria Dauloloma ki na bure, eda vulica e lima na ka me baleti Jisu Karisito kei keda.
iMatai, meda lako mai ki na bure ena keda ituvaki sara ga. Ia, e tu kece vei keda e dua na ka e gadrevi me da solia. Na noda ilakolako kivua na Kalou e vakavuqa dau kunei vata. Eda sa okati vaka dua na itikotiko duavata—se da sotava tiko na matedewa, na cava, na kama vakaveitalia, na lauqa, se na sotavi lo tiko ni veika gadrevi e veisiga. Eda ciqoma na veivakauqeti ni da veivakasalataki vata, vakarorogo ki na domo yadua, oka kina na sisita yadua, kei na Yalotabu.
Ni veisau na yaloda ka da ucui Koya ena keda irairai,9 eda raici Koya kei keda ena Nona Lotu. Ena Vukuna, eda kunea na kena matata, sega na duidomodomo. Ena Vukuna, eda kunea na inaki me da caka vinaka, na vuna me da vinaka, kei na rawa-ka tubu-tiko me da yaco me vinaka cake. Ena Vukuna, eda raica rawa na vakabauta e tudei, na tawa-nanumi koya veisereki, na veisau veikauwaitaki, kei na vakararavi vua na Kalou. Ena Nona bure, eda kunea ka vakatitobutaka kina na noda veiwekani yadua kei na Kalou na Tamada kei Jisu Karisito.
E dinati keda o Koya me da vukea ka cakava na bure me vanua e gadreva o Koya me yacova. Ni da solia na noda taledi kei na sasaga vinaka duadua, na Nona isolisoli vakayalo ena vaqaqacotaki keda ka vakalougatataki keda.10
E dua na dauvakadewavosa vaka-Sipeni a tukuna vei au, “Elder Gong, au a kila mai na Yalotabu na ka iko vakarau tukuna tiko me’u rawa ni vakadewataka,” a kaya na baraca yalodina oqo, “ena isolisoli ni duivosavosa.”
Na isolisoli ni vakabauta kei na veivakadeitaki e dau lako mai, ka vakaraitaki vakaduidui ena ituvaki duidui eso. E dua na sisita lomani a ciqoma na veivakacegui vakayalo ni a takali yani na watina mai na COVID-19. A kaya o koya, “Au kila ni keirau na tiko vata tale kei na watiqu lomani.” Ena dua na ituvaki ni COVID duidui, e dua tale na sisita lomani a kaya, “Au a vakila ni dodonu me’u vakamasuta na Turaga kei ira na vuniwai me soli vakalailai tale na gauna vua na watiqu.”
iKarua, e kerei keda o Koya me da cakava na Nona bure me dua na vanua ni loloma soliwale kei na galala, me rawa ni da soqoni yadua kina, kei na tikina e rauti keda kece. Vaka tisaipeli i Jisu Karisito, eda sa tautauvata kece, ka sa sega na iwasewase va ikarua-ni-kalasi.
Era sa sureti na tamata kecega me tiko ena soqoni ni sakaramede, soqoni tale eso ena Sigatabu, kei na soqo ni veimaliwai eso.11 Eda qarava noda iVakabula ena vakarokoroko, da veinanumi ka veikauwaitaki vakai keda. Eda veiraici ka ciqoma na tamata yadua. Eda matadredredre, dabe vata kei ira era dabe duadua voli, vulica na yacadra, oka kina o ira na curuvou, ira na baraca kei na sisita lesu tiko mai, goneyalewa kei na cauravou, ira yadua na gone lomani ena Lalai.
Ni da raitayaloyalotaki keda ena nodra ituvaki, eda kidavaki ira kina na itokani, ira na veisiko mai, ira na toki-vou mai, tamata yadua osooso ka vesuki ena veisala e vuqa. Eda lolosi vata, reki vata, ka veitokoni vakai keda. Ni da yaco koso ena noda inaki eso ka da vakatotolotaki, lecava, vakalelewa, se vakacacani, eda vakasaqara na veivosoti vakai keda ka da caka vinaka cake.
E dua na matavuvale mai Aferika ka sa vakaitikotiko oqo e Amerika a kaya, “Mai na imatai ni siga, era a veitokani vinaka ka veiciqomi na lewe ni Lotu. Era a vakalogaloga-vinakataki keitou kece. E sega ni dua a raici keitou sobu.” Na tamadratou a kaya, “Na iVola Tabu e vakavulica ni vua ni kosipeli e lako mai na waka ni kosipeli.” “Kei ira na daukaulotu,” a kaya na tamadratou kei tinadratou, “keirau vinakata na luvei keirau tagane kei na yalewa me rau tubu cake me vakataki ira na daukaulotu oya.” Kemuni na taciqu kei na ganequ, me da ciqoma yadua ena loloma na tamata kecega ki na Nona bure.
iKatolu, ena Nona bure, eda vulica kina ni bula uasivi sara sa tu ga vei Jisu Karisito, sega ena veika uasivi ni vuravura. Ni tawa-dina ka tawa-vakadinati, na uasivi-sara tavuloni vaka “uasivi-totolo” ni vuravura e rawa ni vakavuna me da vakila ni da tawayaga, bobula ki na itosi, veika taleitaki, se na tabaka vakarua. Na kena veibasai, na noda iVakabula o Jisu Karisito e kila na ka taucoko baleti keda eda sega ni vinakata me dua tale me kila, ka sa lomani keda tikoga. E Nona e dua na kosipeli ni ikarua kei na ikatolu ni tovolea tale, e rawa mai na Nona solibula veisorovaki.12 E sureti keda yadua o Koya me da kai Samaria dauloloma, ka daulelewa vakalailai sobu ka dauveivosoti vakalevu cake vakai keda, ni da segata tiko me da talairawarawa vakalevu cake ki na Nona ivunau.
Eda vukei keda yadua ni da veivukei vakataki keda. E dua na matavuvale au kila a vakaitikotiko volekata e dua na gaunisala osooso. Era dau kele wasoma kina na dauveilakoyaki mera kere veivuke. Ena dua na mataka caca a rogoca na matavuvale na tukituki rogolevu ena nodratou katuba. Ena via moce kei na taqaya eratou a vakataroga se o cei beka qo ena 2:00 ena matakalailai, ka ke vakadua mada ga, me dua tale e rawa ni veivuke. Ni lako tikoga na tukituki vagumatua oya, eratou qai rogoca, “Na kama—e sa kama tiko na daku ni nomudou vale.” Era dau veivukei vakai ira yadua na kai Samaria Dauloloma.
iKava, ena Nona bure, eda sa yaco me tiki ni dua na itikotiko vakosipeli e yavutaki vei Jisu Karisito, vakadeitaki ena dina vakalesuimai, ira na parofita kei na iapositolo bula, kei na dua tale na ivakadinadina i Jisu Karisito—na iVola i Momani. O Koya e kauti keda mai ki na Nona bure ka vakatalega kina ki na Nona vale—na vale tabu. Na vale ni Turaga e sa dua na vanua ka, me vaka na tagane sa vakamavoataki ena sala ki Jeriko, sa rawa ni vakasavasavataki ka vakaisulutaki keda kina na kai Samaria Dauloloma, vakarautaki keda me da lesu ki na iserau ni Kalou, ka vakaduavatataki keda tawamudu ena matavuvale ni Kalou. Na Nona valetabu era sa dola tu vei ira kece era bulataka Nona kosipeli ena vakabauta kei na talairawarawa.
Na reki ena valetabu e oka kina na duavata vakosipeli ena maliwa ni ivotavota, itovo, vosa, kei na itabatamata duidui eso. Ena vakasobuduru ni Valetabu e Taylorsville Utah, a wasea kina o Max Harker yabaki-17 e dua na ivotavota ni kawa ni vakabauta vakamatavuvale ka a tekivutaki ena ono na itabatamata eliu mai vua na tukana vakatolu o Joseph Harker kei na watina, o Susannah Sneath. Ena kosipeli vakalesuimai i Jisu Karisito, eda rawa yadua ni yaco me da dua na isema kaukauwa ena noda itabatamata vakamatavuvale.
Kenai otioti, na ikalima, eda reki ni Kalou e lomani ira na Luvena ena noda bula eliu kei na ituvaki duidui kece sara, ena veimatanitu, veimataqali, kei na duivosavosa, ena tikina me nodra na tamata kecega ena Nona bure.
Ena 40 na yabaki sa oti, e sa tubu cake tikoga na lewe ni Lotu ena veimatanitu. Mai na 1998, sa levu cake na lewe ni Lotu era vakaitikotiko e taudaku mai vei ira e lomai Amerika kei Kenada. Mai na 2025, eda namaka ni sa na tautauvata na levu ni lewe ni Lotu era vakaitikotiko e Amerika vaka-Latina me vaka e Amerika kei Kenada. Na nodra vasokumuni tiko na kawa yalodina i na Qase o Liai e sa vakayacori tiko kina na parofisai. O ira na Yalododonu yalodina, oka kina ena salatu ni painia, era tu ga vaka dua na ivurevure ni vakabauta kei na veiqaravi me baleta na Lotu ni vuravura raraba.
Sa vaka talega kina, ni sa lewe levu cake na lewe ni Lotu itabaqase era sega ni vakawati, dawai, se veisere. Oqo e dua na veisau levu ka matalia. E oka kina e sivia na veimama na noda sisita ena iSoqosoqo ni Veivukei kei na sivia na veimama na noda baraca matabete itabaqase. Na iwalewale ni wili ni lewenivanua oqo e sa kena ivakarau tu mai ena Lotu ni vuravura raraba oqo mai na 1992 ka vakakina ena Lotu e Amerika kei Kenada mai na 2019.
Na noda itutu ena mata ni Turaga kei na Nona Lotu e sega ni baleta na noda ituvaki ni vakawati ia e baleta na noda yaco me da tisaipeli yalodina ka yaloqaqa i Jisu Karisito.13 O keda na itabaqase eda dau vinakata me da raici vaka itabaqase ka me da vakacolati ka vakaitavi vaka itabaqase. O ira na tisaipeli i Jisu Karisito era lako mai na veivanua kecega, ena ibulibuli, kedra levu, roka, yabaki kecega, kei na taledi, gagadre ni buladodonu, kei na rawa-ka vakaitamera mera veivakalougatataki ka veiqaravi. Eda vakasaqara e veisiga me da muri Jisu Karisito ena vakabauta ki na veivutuni14 kei na reki e sa tudei.
Ena bula oqo, ena so na gauna me da na dau waraka na Turaga. Eda se bera beka ni yacova na vanua eda nuitaka ka via yacova ena veisiga mai muri. E dua na sisita yalodina a kaya, “Na waraka tiko na Turaga ena vakabauta me baleta na Nona veivakalougatataki e sa dua na itutu tabu. Me kakua ni sotavi ena vaka lomalomana, tautaukena, se vakalelewa ia me sotavi ga ena rokova bibi.”15 Ena gauna mada ga oqo, eda sa bula tu oqo, sega ni waraka tiko me qai tekivuna na bula.
O Aisea e yalataka, “Ko ira era sa waraki Jiova era na vakaukauwataki tale; era na cabe cake me vaka era vakatabana vakaikeli; era na cici, ka sega ni oca; era na lako tu, ka sega ni malumalumu.”16
Sa yalataka na noda kai Samaria Dauloloma ni na lesu tale mai. E dau yaco na cakamana ni da veikauwaitaki vakataki Koya. Ni da lako mai ena yalo e raramusumusu ka bibivoro,17 e rawa ni da kunea na voqa ni domo mai vei Jisu Karisito ka ovigi ena Ligana dau veikaroni ni tataqomaki.18 Na cakacaka vakalotu tabu e solia na taukeni veiyalayalati kei na “na kaukauwa ni bula vakalou”19 me vakatabuya na inaki e loma kei na kena cakacakataki e tuba. Ena Nona yalololoma-levu kei na vosota-vakadede, sa yaco kina na Nona Lotu me noda bure.
Ni da vagalalataka na tikina ena Nona bure, ciqoma na tamata kecega, na noda kai Samaria Dauloloma ena rawa ni vakabulai keda ena noda sala kuvunisoso vakavuravura. Ena loloma uasivi, sa yalataka na Tamada kei na Luvena o Jisu Karisito, “vakacegu ena bula oqo, kei na bula tawamudu ena bula sa bera mai”20—“io dou na tiko talega ena vanua kau sa tiko kina.”21 Au sa vakadinadinataka ena vakavinavinaka ena yaca dokai ka tabu i Jisu Karisito, emeni.