Na Veika Eda Vulica Tiko ka Na Sega ni Guilecavi Rawa
Kevaka e vakadikeva ena masumasu na nomu bula, “Au vakabauta ni ko na raica e vuqa na sala sa dusimaki iko tiko kina na Turaga ena gauna ni dredre oqo.”
Kemuni na taciqu lomani, au sa nanamaki tiko mai ki na soqoni vata kei kemuni ena vakayagataki ni tekinolaji. Na iotioti ni gauna a vakayacori kina e dua na soqoni ni Matabete ena koniferedi raraba o ya ena Epereli 2019. E levu sara na ka sa yaco ena rua na yabaki eda sa vakanadakuya! E vuqa vei kemuni era sa yali na nodra daulomani. E so era sa sega ni cakacaka, yali nai vurevure ni bula, se bulabula ni yago. Ka so era sa vakayalia na vakilai ni sautu se inuinui ki na veisiga ni mataka. Na lomaqu sa nanumi kemuni vakayadua ko ni sotava na veika oqo kei na so tale na veimataqali leqa. Au masu tikoga me na vakacegui kemuni na Turaga. Ni o digitaka na Kalou me bibi duadua ki na nomu bula, au kila ni o Koya e vakadeitaka ni na vinaka na nomu siga ni mataka me vaka ga na Nona tudei.
E dina ni sa vakayali eso na ka ena veika eda sotava, e tiko talega eso na ka eda sa mai kunea. Eso e sa mai vakatitobutaki na nodra vakabauta na Tamada Vakalomalagi kei na Luvena, ko Jisu Karisito. E vuqa era sa kunea e dua na sala vou ni vakasamataki ni bula—io, e dua na rai tawamudu. O sa na kunea beka na vaqaqacotaki ni veiwekani kei ira o daulomana vakatalega kina vata kei na Turaga. Kau nuitaka ni o sa kunea ni vakalevutaki na nomu rawa ni rogoci Koya ka ciqoma na ivakatakila yadudua. Na veivakatovolei dredre e dau vakarautaka na madigi eso ni tubu, ka na sega ni rawati ena dua tale na sala.
Vakanananu lesu ki na rua na yabaki sa oti. E sa vakacava na nomu tubu? Na cava soti o sa vulica? O na gadreva taumada beka mo lesu tale ki na 2019 ka tikoga kina! Ia ke o vakananuma na nomu bula ena masumasu, au vakabauta ni o na raica e levu na sala e a tuberi iko tiko mai kina na Turaga ena gauna ni dredre oqo, ka vukei iko mo yalodina cake, tamata saumaki vakalevu cake—ka dua na tamata dina ni Kalou.
Au kila ni Turaga e tiko na nona ituvatuva cecere ka talei me baleti keda—vakayadudua se vakailawalawa. E na yalololoma kei na veivosoti, e kaya o Koya:
“Oi kemudou na gonelalai, ka dou sa sega ni kila na cecere ni veivakalougatataki sa koto ena ligana na Tamaqu … sa vakarautaka me baleti kemudou;
“Ka dou sa sega ni kila na ka kecega, ia dou marau ga, ni’u na liutaki kemudou tiko.”1
Kemuni na taciqu lomani, au vakadinadinataka ni o Koya a dau, ka sa, dau tuberi keda voli, ni da vakasaqara meda rogoci Koya. E vinakata o Koya meda tubu ka vuli, e loma ni—ena rairai beka vakabibi sara ena loma ni—veika dredre.
Na veika dredre e dua na qasenivuli cecere. Na cava o sa vulica ena loma ni rua na yabaki sa oti ka o vinakata mo na daunanuma tu ga? Ena duidui na noda isau ni taro yadua, ia au via vakatututaka e va na lesoni kau nuitaka ni da sa vulica kece ka na sega ni guilecava.
Lesoni 1: Na iTikotiko E iTikotiko Liu ni Vakabauta kei na Sokalou
Vaka vuqa ni dau veivakaroti na Turaga vei keda me baleta na gauna dredre ena iotioti ni gauna, e tukuna o Koya na ivakasala oqo: “Mo dou tudei ena vanua tabu, ka kakua ni yavalati rawa.”2 Na “veivanua tabu” oqo era oka kina na valetabu ni Turaga kei na veivanua ni soqoni. Ia me vaka ni sa mai yalani na noda vakasokumuni ena veivanua oqo ena duidui ni ivakatagedegede eso, eda vulica kina ni dua na vanua tabu duadua e vuravura sai koya na itikotiko—io, na nomu itikotiko.
Kemuni na taciqu, ko ni taura tu na matabete ni Kalou. “Raica na kaukauwa vakabete sa semati tudei tu kei na kaukauwa vakalomalagi.”3 Sa ciqoma oti o iko kei na nomu matavuvale na cakacaka vakalotu ni matabete. Ia “ena vakatakilai mai na kaukauwa ni bula vakalou ena kena veicakacaka vakalotu [ni matabete].”4 Na kaukauwa o ya sa vakarautaki tu me nomu kei na nomu matavuvale ena nomu itikotiko ni o maroroya na veiyalayalati o sa cakava oti.5
185 na yabaki sa oti, e siga vata oqo, 3 ni Epereli, 1836, a vakalesuya mai o Ilaija na idola vaka matabete ka vakatara me vauci vata noda matavuvale me tawamudu. Oqori na vuna sa rui totoka na kena qaravi na sakaramede ena nomu itikotiko. E tara vakacava nodra bula na lewe ni nomu matavuvale ni ra raica—na tamadra, tukadra, luvedra tagane se tacidra—ni ra qarava na cakacaka vakalotu tabu oqo? Na cava o na cakava me maroroi tiko kina na itovo ni yalo tabu vaka o ya ena nomu matavuvale?
Ena rawa beka mo vakila ni se tu e levu na ka mo cakava me vakayacori na nomu itikotiko me dua na vanua tabu ni vakabauta. Ke sa vakakina, yalovinaka cakava! Kevaka o sa vakawati, veivakasalataki vata kei watimu ni drau sa itokani vata ena cakacaka bibi oqo. E tiko e vica wale sara na veika eda sasaga kina me bibi cake mai na kena oqo. Ena maliwa ni gauna oqo kei na gauna ena lesu tale mai kina na Turaga, eda gadreva na noda itikotiko me vanua ni vakacegu kei na veitaqomaki.6
Na itovo ni yalo kei na ivalavala ka dau sureta na Yalo ena vakalevutaka na savasava ni nomu itikotiko. Sa dina vakatalega kina ena yali na savasava ke tiko e dua na ka ena nomu ivakarau se ituvaki ka vakararawataka na Yalo Tabu, sa na qai “lako tani ko lomalagi.”7
O sa bau dau vakananuma beka se cava na vuna e vinakata kina vei keda na Turaga meda vakayacora na noda itikotiko me vanua ni vuli kei na bulataki kosipeli? E sega walega me vakarautaki keda se vukei keda meda lako curuma kina e dua na mate dewa. Na yalani tiko oqo ni noda vakasoqoni vata ena qai tini mai. Ia na nomu sasaga me vakayacori na nomu itikotiko me itikotiko liu ka vanua tabu ni vakabauta me na kakua ni tini. Ni lutu sobu na vakabauta kei na bula savasava ena vuravura lutu oqo, na nomu gadreva na veivanua tabu ena vakalevutaki. Au uqeti kemuni mo ni cakava na nomuni itikotiko me vanua tabu vakaidina “ka kakua ni vakayavalati8 mai na inaki bibi o ya.
Lesoni 2: E Gadrevi Meda Cakacaka Vata Vakai Keda
Na Kalou e vinakata meda cakacaka vata ka veivukei vakai keda. O ya na vuna e talai keda mai kina ki vuravura o Koya vaka matavuvale ka tuvanaki keda vaka tabanalevu kei nai teki. O ya na vuna e kerei keda kina o Koya meda veiqaravi ka veirairaici vakai keda. O ya na vuna e kerei keda kina o Koya meda bula e vuravura ia ka kakua ni vakavuravura.9 Eda rawa ni rawata e levu sara na ka ni da cakacaka vata mai na noda cakacaka taudua tu ga.10 Na ituvatuva ni marau ni Kalou ena vakataotaki kevaka era duitutu tu na luvena.
Na mate dewa ka se qai yaco oti e matalia ni a yacovi ira kece na tamata e vuravura na kena revurevu ena duavata ga na gauna. E dina ni ra a kune rarawa vakalevu cake eso, ia eda sa bolei vata kece sara. Ena vuku ni ka oqo, na veivakatovolei eda sotava vata tiko sa rawa me veivuke me vakaduavatataki ira na luve ni Kalou me vaka e se bera ni yaco vakadua. O koya, au taroga kina, sa vakavolekati keda beka vei ira eda veivolekati—vei ira na tacida kei na ganeda era tiko ena tai kadua ni sala kei na veiyasai vuravura, na veivakatovolei eda sotava vata tiko oqo?
Ena vuku ni veika oqo, e rawa ni rau veidusimaki na ivakaro cecere e rua: imatai, mo lomana na Kalou kei na ikarua, mo lomana na wekamu.11 Eda vakaraitaka na noda loloma ena noda veiqaravi.
Kevaka o kila edua e tu taudua tu, dolele yani vua—e dina ni o vakila ni o galili tale tu ga! E sega ni gadrevi vei iko me tiko na vuna se dua na itukutuku se bisini me qai caka na veitaratara. Mo vakabula ga ka vakaraitaka na nomu loloma. E rawa ni veivuke na tekinolaji. Mate dewa se sega, na luvena talei vakayadua na Kalou e gadreva me kila ni o koya e sega ni tu taudua!
Lesoni 3: Na Nomu Kuoramu ni Matabete e Tiko na Kena iNaki Levu Sara mai na Soqonivata
Ni yaco tiko na mate dewa, na veisoqoni ni kuoramu ena Sigatabu e a mai vakadaroi tu me dua na gauna. Eso na kuoramu e rawa mera soqoni vata ena vakayagataki ni tekinolaji. Se mani vakacava sara, na cakacaka sa solia na Turaga ki na kuoramu ni matabete a sega ni kena inaki me vakayacori ga ena dua na gauna ni soqonivata. Na soqonivata e dua na tiki lailai sara ni cava e inaki se cava e rawa ni cakava e dua na kuoramu.
Kemuni na taciqu ena Matabete i Eroni kei na kuoramu ni talatala qase, vakalevutaka na nomu kila na vuni kena tu na noda vei kuoramu eso. Na sala cava e gadreva na Turaga mo na vakayagataka kina nomu kuoramu me vakayacori kina na Nona cakacaka—ni kua? Vakasaqara na ivakatakila mai vua na Turaga. Vakayalomalumalutaki iko! Kerekere! Vakarorogo! Kevaka o sa kacivi mo veiliutaki, dou veivakasalataki vata vaka mataveiliutaki vakakina kei ira na lewe ni kuoramu. Se cava na nomu itutu ena matabete se veikacivi, vakatara me vakaliuci na Kalou ena nomu yalodina vakalewe ni kuoramu kei na nomu veiqaravi. O na sotava ena marau na ivalavaladodonu ena basika mai ni o “vakayacora na veika dodonu eso.”12 Na vei kuoramu e tiko ena dua na itutu matalia me vakatotolotaki kina na vakasokumuni Isireli ena yasa ruarua ni ilati.
Lesoni 4: Eda Rogoci Jisu Karisito Vakavinaka Cake Ni Da Vakanomodi
Eda bula donuya na gauna a parofisaitaki mai liu, ni na “yavavala na ka kecega; ia sa dina sara, ni ra na kani yatedra na tamata; ka rere na tamata kecega.”13 E a dina na veika o ya ni bera na mate dewa, ka na dina tikoga ni oti vakakina. Na tiko yavavala e vuravura ena tubu tikoga me levu. E yasana kadua, na domo ni Turaga e sega ni “domo ni vakasausa levu, ia … [sa] domo rogo lailai sara ka malumu vinaka sara [me vaka] na vakasolokakana, ka sa [lau basikata] sara na yalodra.”14 Me rawa vei iko mo rogoca na domo lailai oqo, e dodonu vei iko mo na vakanomodi!15
Ena dua na gauna, na mate dewa sa mai vakadaroya tu na itaviqaravi eso ka dau vakatawana tu na noda bula. Vakalailai sa na rawa tale vei keda meda digitaka me vakatawani tale na gauna oqori ena irorogo kei na veivakayavalati ni vuravura. Se da rawa ni vakayagataka na noda gauna me rogoca na domo ni Turaga ni vakasolokakanataka na Nona veidusimaki, veivakacegui, kei na veisaututaki. Na gauna ni tiko vakanomodi e gauna tabu—ka na vakarawarawataka na rawati ni ivakatakila yadua ka na kauta mai na vakacegu.
Vakamatautaka me tiko na nomu gauna taudua kei na gauna vata kei ira o daulomana. Sovaraka na yalomu vua na Kalou ena masu. Taura na gauna mo vakaogai iko ena ivolanikalou kei na sokalou e valetabu.
Oi kemuni na taciqu lomani, e vuqa na ka e vinakata vei keda na Turaga meda vulica mai na veika eda sotava ena gauna ni mate dewa oqo. Au sa cavuta rawa e va walega. Au sureti kemuni mo ni cakava na nomuni lisi vakataki kemuni, vakasamataka vakavinaka, ka wasea vei ira o daulomana.
Na veisiga ni mataka e vakasinaiti ena inuinui vei ira na tamata maroroi-veiyalayalati ni Kalou.16 Na Turaga ena vakalevutaka na nona kacivi ira na Nona italai ka taura tu na matabete ena bula kilikili me vakalougatataka, vakaceguya, ka vakaukauwataka na kawatamata ka veivuke me vakarautaki na vuravura kei na kena tamata ki na nona Lesu Vakarua Mai. Ena yaga vei keda vakayadua sara meda yacova na ivakatagedegede e namaki ena cakacaka vakalotu tabu eda sa ciqoma. Eda rawa ni cakava na ka oqo! Au vakadinadina kina, ena noqu vakaraitaka na noqu loloma vei kemuni yadua, kemuni na taciqu lomani, ena yaca tabu i Jisu Karisito, emeni.