Nanuma na Nomu Sala Lesu ki Vale

Mai vei Elder José A. Teixeira

Ena Mataveiliutaki ni Vitusagavulu

E sa tu na ivakaraitaki uasivi nei Jisu Karisito me da vakamuria, ka na rawa ga na noda ilakolako yani ki na noda vale tawamudu ena vuku ni Nona ivakavuvuli, Nona bula, kei na Nona veisorovaki solibula.

Ena 1946, na dauvakadidike gone ko Arthur Hasler e a taubale tiko e yasa ni dua na waidrodro ena baba volekata na nona vale ni gone ena gauna e a sotava kina e dua na ka ka mua ki na dua na kuneka bibi me baleta na nodra kunea na ika na nodra sala lesu ki na nodra waidrodro ni sucu.

E na nona taubale cake tiko ena dua na baba, ia ka sega ni volekata sara yani na nona savu talei ni gone, e a kau vakasauri lesu ki na dua na vakanananu guilecavi. E a kaya, “Me vaka na cagi batabata, ka kauta mai na iboiboi ni lumi kei na uci, ka sevuraka wavokita na ucuna vatuvatu, na matailalai ni savu oqori kei na kena ituvaki ena mata ni ulunivanua e a votu vakasauri mai ki na mata ni noqu vakasama.”¹

Na vei boi oqori e a vakacaudreva na vakanananu ni gauna ni gone ka veivakananumi lesu ki vale.

Kevaka e rawa ni vakalesua mai na nona vakanananu na veika e boica oqori, e a vakasamataka o koya ni rawa talega ni na veikacivi vei ira na samani na vei iboiboi, ni oti e vica vata na yabaki na nodra tiko voli mai na wasawasa liwa, ena lesu tale ki na waidrodro sara ga ka a sucu kina me lak‘i vakasucu.

Mai na veika sotavi oqori, o Hasler, vata kei na so tale na dauvakadidike, eratou a vakaraitaka ni samani e nanuma deivaki tu na iboi sara ga ka na vukei ira me ra muataka na udolu vaka udolu na maile ka kunea na nodra sala lesu ki vale mai waitui.

Na itukutuku oqo e vakavuna me‘u vakasamataka ni dua na ka bibi duadua e rawa ni da cakava ena bula oqo oya me da kidava ka nanuma na salatu lesu ki vua na Tamada Vakalomalagi ka me da gumatua ena yalodina ka rekitaka na noda ilakolako.

Au nanuma e va na veivakananumi, oya ni kevaka e vakayagataki ka bulataki tikoga ena noda bula, ena rawa ni vakacaudreva tale na vakanananu ki na noda vale vakalomalagi.

A iMatai, Eda Rawa ni Vakananuma Ni Da Luve ni Kalou

E tiko vei keda e dua na isolisoli vakawa vakalou. Ni da kila ni da luvena na Kalou ka ni vinakata o Koya me da lesu tale ki na Nona iserau sa dua na imatai ni kalawa ena ilakolako lesu ki na noda vale vakalomalagi.

Dau vakananuma vei iko na isolisoli va kawa oqo. Dau solia na gauna vakawasoma mo utura kina na nomu ivakarau ni viribai vakayalo ena nomu nanuma tiko na veivakalougatataki o sa ciqoma mai vua na Turaga. Nuitaka na veituberi era sa soli vei iko mai Vua, ka mo kakua ni vuki vakatabakidua ki na vuravura mo vakarautaka kina na kemu yaga kei na kune sala.

Au a sikova ena dua na gauna wale tikoga oqo e dua kau dau lomana ni oti na nona curu ki valenibula. E kaya vei au ena luvuci o koya ni ena gauna a davo tiko kina e valenibula, na ka ga e a bau gadreva tu sa ikoya me dua me lagata vua na sere “Au Luve ni Kalou.” Na vakanananu ga oya, e a kaya, e a solia vua na vakacegu e a gadreva voli ena gauna ni nona tauvimate.

Na nomu kila se ocei o iko ena veisautaka na ka o vakila kei na ka o cakava.

Na nomu kilamatata se o cei dina sara o iko ena vakarautaki iko vinaka cake mo kidava ka nanuma na nomu sala lesu ki na noda vale vakalomalagi kei na nomu gagano mo tiko mai kea.

A iKarua, E Rawa Ni Da Vakananuma na Yavu Ka Taqomaki Keda Tu

Ena lako mai vei keda na kaukauwa ni da dei ena yalododonu, ka yalodina ki vua na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito, kevaka madaga era beca vakalevu na tani na ivunau kei na ivakavuvuli ni bula²

Ena iVola i Momani, e a vakatavulici rau na luvena o Ilamani me rau nanuma me rau tara cake na nodrau yavu vei Jisu Karisito ka me rawa ni tu vei rau na kaukauwa me rau vorata kina na veitemaki ni meca. Sa bololaki keda tiko na cagi kaukauwa kei na cava nei Setani, ia ena sega na kena kaukauwa me dretaki keda sobu kevaka eda biuta noda inuinui ena vanua taqomaki duadua—ki vua na noda Dauveivueti.³

Au sa kila mai na veika au sa sotava ni kevaka eda digia me da rogoca na Domona ka muri Koya, eda na ciqoma na Nona veivuke. Ena yaco mai vei keda e dua na rai titobu ni noda ituvaki kei na dua na kilaka matata ni inaki ni bula. Eda na vakila e dua na veivakayarayarataki vakayalo ka na tuberi keda yani ki vale.

A iKatolu, E Rawa Ni Da Vakananuma Me da Daumasu

Eda sa bula tiko oqo ena dua na gauna ni dua ga na itaba se vosa, sa na rawa ni tekivu na noda vakasaqara na isau ni taro ki na dua ga na ulutaga ena data vakaitamera e maroroi ka tuvani tu ena dua na mataveilawa cecekia ka vereverea ni komupiuta.

Ena dua na yasana, e tiko vei keda na rawarawa ni veisureti me da tekivu vakasaqara na isau ni taro mai lomalagi. “Mo daumasu tikoga, raica au na sovaraka vei iko na Yaloqu.” Sa qai yalataka na Turaga “Ena qai levu kina na nomu kalougata—io, ena sivia sara mai na ka mo a rawata mai na veika talei ni vuravura.”⁴

Na kalou e sa kilai keda vinaka tu vaka yadua ka sa tu vakarau me vakarorogo ki na noda masu. Ni da nanuma me da masu, eda na kunea na Nona loloma dauveitokoni, ia na levu ga ni noda masu vua na Tamada mai Lomalagi ena yaca i Karisito, na levu ni noda na kauta mai na iVakabula ki na noda bula kei na kena na toro cake na noda vakila na salatu e sa makataka tu o Koya ki na noda vale vakalomalagi.

A iKava, E Rawa Ni Da Nanuma Me da Qaravi Ira na Tani

Ni da gu me da muri Jisu Karisito ena noda veiqaravi kei na noda vakaraitaka na yalo loloma vei ira na tani, eda sa cakava tiko me vanua vinaka cake na vuravura.

Na noda ivalavala e rawa ni vakalougatataka vakalevu na nodra bula o ira era tu wavoliti keda kei na noda bula vakai keda talega. Na veiqaravi ena loloma e na vaka ibalebale ena nodrau bula o koya e solia kei koya e ciqoma.

Kakua ni beca na nomu rawata mo vakayarayarataki ira na tani me ra vinaka, mai na veiqaravi ni nomu ivalavala kei na veiqaravi ni nomu ivakaraitaki.

Na veiqaravi ena loloma e tuberi keda ena salatu ki na noda vale vakalomalagi—na salatu me da yaco kina me da vaka na noda iVakabula.

Ena 1975, ena vuku ni ivalu ni vanua, o Arnaldo kei Eugenia Teles Grilo kei iratou na luvedrau e ratou a biuta na nodratou vale kei na veika kece e ratou a rawata ena cakacaka vakaukauwa me vica vata na yabakitini. Ena nodrau vanua vakaitaukei ko Potukali, erau a vakanamata o Brother kei Sister Teles Grilo ki na bolebole me rau tekivu vou tale. Ia ena veiyabaki ki muri, ni oti na nodrau sa curu me rau lewena Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, e rau a kaya, “Keirau a vakayalia na ka kece e a tu vei keirau, ia e a dua na ka vinaka baleta ni a muataki keirau me keirau vakasamataka na bibi ni veivakalougatataki tawamudu.”⁵

Erau a vakayalia na nodrau vale vakavuravura, ia e rau a kunea na sala lesu ki na nodrau vale vakalomalagi.

Na cava ga ko na biuta tu mai me o muria kina na salatu ki na nomu itikotiko vakalomalagi ena sega ni wili vaka dua na ka ena dua na siga mai muri.

E sa tu na ivakaraitaki uasivi nei Jisu Karisito me da vakamuria, ka na rawa ga na noda ilakolako yani ki na noda vale tawamudu ena vuku ni Nona ivakavuvuli, Nona bula, kei na Nona solibula veisorovaki—oka kina na Nona mate kei na Nona Tucaketale.

Au sureti iko mo vakila na reki ni o vakananuma tiko ni da luvena na Kalou ka ni sa lomani keda sara na kai vuravura o Koya me tala mai kina na Luvena⁶ me mai vakaraitaka na salatu. Au sureti iko mo nanuma mo yalodina tiko, mo muataka na nomu bula ki vua na iVakabula ka taracake na nomu yavu vei Koya. Nanuma mo daumasu ena nomu ilakolako ka qaravi ira na tani ena nomu itosotoso.

Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, ena Sigatabu ni Siga ni Mate oqo, au cavuta na noqu ivakadinadina ni sai Jisu Karisito ga na noda Dauveivueti ka iVakabula kei vuravura. Sa iKoya ka rawa ni kauti keda ki na tepeli ni bula rekitaki ka tuberi keda ena noda ilakolako. Me da nanuma ka muri Koya ki vale. Ena yaca i Jisu Karisito, emeni.