Diyindoo Idíisnáa’go bá Hadilyáii baa Ahayą́

Eldir Dallin H. Oaks Áyiilaa

Áłtsé Naat’áaniijí Átsé Akéé’ Dah Sidá

Nihi diyindoo idíisnáa’ deiniidląǫ Iił-káadi Da’oodląnii agháago yá nidáatłizhíi dayóhtą́ dóó yaa ádahalyą́ Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii dóó hadilylaa ááh daha’íi.

Díí i’diił’a hazlíí’ bii’, Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii shidíisnáa’go baa hadéesdzih niizį́į́’. Díí bá Hadilyáii lá íiyisíí Kéyah Da’ahótą’ yii’jí ídíikaii bił danilį́, ndi éí lá ałdó’ nihokáá’góó t’áá iidą́ą́’ bá hadadilyáii bee dahóló.

I.

Wáashindoon ła’ bá hadilyáii lá yikáá’ nildzíl. Éí wáashindoon beda’ádziil yee ó’oolííł dóó haa nízahjį’ chóo’į́ dahólǫ́. Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii lá dííshjį́įdi bá hadilyáii bináahaigo t’ahdii bik’eh óoldah. Ákondi t’áá dikwíhí dah óoldahjí t’éi ndeidíiłtsoos, éí nihokáá’góó hodíina’go yik’eh áda’iilaa. Dííjį́, bílaʼashdlaʼii bitahgóó t’áá hazhó’í táá’ doo bá hadilyáa da.¹

Díidí ha’oodzíí’ bii’ doo dah yikáh índa nááná ła’ bá yáshti’ da. Shí Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii bá yáshti’, jo’éí 60 náahai doo yiwóhjį’ niséłkáá’. Shi Kéyah Da’ahótą’ Aláadi Aha’dii’áahii bi’ánihwiit’áah góne’ bee haz’áanii bináatsoos íił’iní selíi’doo binahjį’ yáshti’. Shí 15 shináahai bee haz’áanii baa shá da’jólta’go dóó 3½jį’ Utahjí Aláadi Aha’dii’áahii góne’ selį’ii binahjį’ yáshti’. Agháago beehóziníi, shi Jesus Christ ayíił’a’í nishlǫ́ǫ 37 shináahaigo yáshti’, diyindoo idíisnáa’go Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii biSodizin bá Hooghan ninalyáii yee yilnishjí bidéeti’ ha’niníi niséłkáá’.

Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii lá t’éiiyá Diyin God íishją́ áyiiláo biniinaa eíí Bí éí “niyinilá” éí “ałtso bitsį’ hólónii bąąh tsilá dóó baa áhayą́ biká”Na’nítin dóó Áha’díist’ą 101:77; nół’į́ ałdó’ dah sijáa’gi 80). Eíí lá biniiyé díí hadilyáii aláadi lá yaa dabíne’ Jesus Christ biSodizin bá Hooghan Iił-káadi Dayoodlánii nihokáá’góó. Daats’í doodáii’ hait’áo éí bida’ilíinii ts’ídá biyi’jí nihokáá’ bílaʼashdlaʼii chodeidooł’įįł t’áábí yee bídahólnííh.

Diyin God shą’ ha’íí yiniiyé Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii yiyi’ niyinilá? Nihí éí yiit’į́ ntsékees bik’ehjí na’nítiníi biyi’go. Áłtsé Sodizin bá Hooghan ninalyáadoo hwoshdáá’ biyi’, Iił-káadi Dayoodlánii e’e’ááhjoo yinéełgo naazíi dóó binaadę́ę’ atídabíił’į́į́d. Díí łahjį’ biniinaaígíí yee’ doo diné ła’ ąąh shijéé’ ál’įníi doo bił akódaat’áo Kéyah Da’ahótą’ biyi’ eíí íidáá’ baa’óol dah. Díidí biyi’, Diyin God bá yáłti’í Joseph Smith yinahjį’ ahool’áo t’áá da’aanínii dóó Bí ná’nitin yił íishją́ áyiilaa.

Diyin God yee’ Ba’áłchíní at’íísjí ntsékees k’ehjí—yidinóozįįł dóó łah íidoolííł go’át’é. Íiyisíí nidzingo bee hoo’a’go biká chool’įní eíí ntsékees k’ehjí níik’eh agháago bá hinánii hastįį doodáo asdzáá yinízin dóó yik’ehgo at’é. Aadóó, díí íishją́ áyiilaa yaa halne’, áko eíí “diné t’áá ałtso dah t’áabí bibąąhí yii’ naatłizh bá nihóot’aah bijį́ biyi’dí” (Bína’nítin dóó Yił Áha’díist’ą́ 101:78). “Díí bąą,” Bóhólníihii íishją́ áyiilaa, “éí lá doo akót’ée da eíí dine’é nááná ła’ yich’į’ ts’ídá ąąh shijé’íi” (Bína’nítin dóó Yił Áha’díist’ą́ 101:79). Díí bee hózinígo eíí hinánii ąąh shijé’ii doo akót’éégóó e’él’į́. Dóó t’áádíí ílíníi bik’éhgo, éí áke’íkééhat’įníi biinéé’ ne’kóolziníi doo akót’ée da ch’ééh t’áabí beehaz’áanii ádeił’įníi nidayiiláah.

II.

Nihi eíí Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii diyindoo yidiłíi idíisná’ii deiníidlą doo’ eíí diyindoo yidiłíi saad dóó dah shijéé’ ałtso íishją́ ályaa da, koníigo biká’íi bee haz’ą́ ádeił’įníi kwinéelt’e’go bá’ahóoti’ kéyah niníldóó doodáo kwe’é binááhai doo.² Bá Hadilyáii yee’ doo “t’áá at’é saad bik’ih da,” Naat’áanii J. Reuben Clark dííniid. “Kot’éegi,” yaa ch’óhoni’ą́, “nihí dinóoselíi ts’ídá yiníidlą dóó nihokáá’ biden dahóye’íi ąą kwáaniił hait’áo biká hasht’ediníi’nííł.”³ Biká bee ééhózin, idíisnáa’go biká ándaalyáii ąą ashjéé’ niníti’ dóó sáanii ánda’a’á’ daazlíí’. Ákondi, nihí doo yiit’į́į da Aláahdi ánihwii’áahí bidíisnáa’go yaa ata’dahalne’íi biyi’ bá Hadilyáii at’éejį’.

Shi Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii biyi’go yiníshdlánii ashdla’go diyindoo yidiłíi bida’ílíníi idíisnáa’ ádaat’é.⁴

Áłtsé ílíníi lá eíí wáashindoon bibee’ádziil lá dine’é bits’ą́ą́dóó hadáazti’. Bibee’ádziil yee ák’ih dahwée’aah bił hoo’a’ biyi’dí da’níłts’ą́ą́dę́ę́’ áko daniizí’ii diyindóó aláadi anaat’áanii doodáo ndaabaahí bibee’ádziil binahjį’, dine’é éí bibee’ádziil yee ák’ih dahwée’aah yił nidayólí. Díí kot’éegi shą’ daníziníi yikéé’ niikai, ndi Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii lá áłtsé éí choyóoł’į́. Dine’é yiyi’ bibee’ádziil yee ák’ih dahwée’aah doo ’áah yiłníi da eíí ahí’ayiiltį́į doodáo dine’é ałyíikáii nááná ła’ dah aghadeidit’áah wáashindoon. Bá Hadilyáii bii’ yisdzóh adáhoot’ááł bee haz’ą silí’ii, ákwe’é dine’é bibee’ádziil binahjį’ ńdeidiiłtįníi bá atah beehaz’áanii íił’į́.

Naakigi ła’ ílíi idíisná’íi lá bibee’ádziil bílaʼashdlaʼii dóó kéyah éí biyaajóo baa dahidéest’ą́ ał’ąą. Federal biyi’jí kot’é, díí ilínii doo benáłt’éhígíí yee’ łahda idíisná’ígíí biká bíndeidzóh, kwot’éego ąą ashjéé’ niníti’í gi’at’áo dóó sáanii ánda’a’á’ daazlíí’, aníi nihił ch’ini’ą́. Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii bílaʼashdlaʼii biwáashindoon bibee da’ádziil choyóoł’íijį’ beehózingo yeidíiz’ą́ doodáo kot’éejį’ yiłnóo, dóó éí wáashindoon bibee da’ádziil lá ałtso chool’į́nii yá yísnil “Kédaayah doodáo dine’é t’ááła’í nizíngo.”⁵

Nááná ła’ ilínii idíisnáa’go lá bibee’ádziil ałts’ádaheesdzó. 1787 bá Hadilyáii yaa áłah silí’ii bitsijį’ ła’ naaznádįį biláah naaháao, English Parliament bee haz’ą́ ádeile’ dóó ak’idadéez’íi’ bi’óhólnííh ałhíih yi’níl bá ałts’á’nilíi aláadi binaat’áan nilį́į bibee da’ádziil yigha deinéesdzood. American biyi’jí idíisnáa’ yaa áłah silí’ii yeidíiz’ą́ t’áała’íi ak’idadéez’íi’, bee haz’ą́ ádeile’, dóó yee nidaha’a’íi díidí táa’go ałch’ijí haz’ąnígíí bibeeda’ádziil yee ła’ haz’ąníi t’áa akót’áo ó’oolííł heisííd.

Dį́į’gi ła’ ílíi idíisná’ii t’ááła’í niizínóo bee nihá adahazt’i’íi biyi’ agháo ałyíi’nil dóó wáashindoon bi’óhólnííh konzáhjį’ chool’į́niijį’ Ndáahya’ Dáasdzoh dabikáá’, t’óó táa’ náahaií bik’ijį’ bá Hadilyáii nidíi’nildóó bik’ehgo sh’i’nínish. Ła’ Ndáahya’ Dáasdzoh doo ániidí da. Kwíi, idíisná’ígíí lá t’áá akwíijį́ bida’ílíinii ahooníiłgi choo’ínígíí England biyi’jí ałhíih yi’níl, Magna Carta hadilyáa yę́ędáá’. Bá Hadilyáii ndayíizooígíí díidí yaa áko danízingo biniinaa ła’ ha’náa nidáaznánii kot’áo yee dahóoł’a’go.

Ndáahya’ Dáasdzoh t’áa géedgo, America doo bílaʼashdlaʼii bitahjį’ hane’ yá’át’éehii Ninádadóolyéeł da nít’ę́ę́, jo’éí t’óó táadi neeznádįįn nááhaidáá’ bił hayóoyá. Ákwe’é diyindoo yidiłgo idíisná’ígíí biyi’ t’óó ályaadáá’ eíí ts’ídá doo nahágha’jí aháhíi binahjį’ nididóolwół da,⁶ ndi nahágha’ níik’ehgo a’ał’į́ bíidzoh dóó Áłtsé biká Bíndeidzóh biyi’ ak’ijį’ adoolééł bąąh áden. Nihí ałdó’ diyindoo idíisná’ígíí yíit’į́ biyi’ Áłtsé biká Bíndeidzóh biyi’íi níik’eh ya’íti’ dóó hane’ bináaltsoos dóó jizíi bee ádaa’áhayą́ nááná ła’ bíndeidzóh dabiyi’, kot’áo bee haz’ą́ bił aszííh baa hwiinít’įįhí gi’at’áo.

Ashdla’gi dóó akée’di, diyindoo idíisnáa’go yidił’ígíí biyi’ yish’į́ t’áá’át’é bá Hadilyáii biká biyi’. Nihí binahjį’ bee nihik’i’ adéest’į́į’ bee haz’ánii dóó doo nada’ídiisnil, dóó binahjį’ da bá Hadilyáá dóó bida’ílíinii dóó bee áda’óol’įįłíi bada’iiníidlí, doo háida nihá sizíinii da. Díí biyi’ góne’, bee haz’ánii bitsigi ałtso hinánii lá ahéełt’é. Díidí bida’ílíinii bee hadáalzííd biká ádaalyaa nada’ídiisnilíi, jo’éí ła’ kédaayah biyi’góó ahił óonish dayíiłchǫ́’. Eíí ałdó’ áah yiłnínii yee’ nléí wáashindoondi táá’ ałch’ijí haz’ąnígíí doo ts’ídá łahjiiígíí yik’ihgo i’dil’į́į da doodáo łahjiiígíí yee’ bá hadilyáii hazhó’í ye’oolíiłgi doo yidinóołtł’ah dago ałch’ijí bąąh ndahéesyá.

III.

Akwǫ́ǫ́ diyindoo bida’ílínii idíisnáa’go Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii, akǫ́ǫ́ diné doo hadadiłt’éii chodayóoł’įní gi’at’áo ndí doo áłahjį’ biniiyé ádaalyaaígíí yeda’íilaa da. Agháago baa bee haz’ą́-ádaalne’, ła’ bee náhaz’ąnii ła’ haghangi adájit’éii ádąąh yisyá, federaljí wáashindooníi kédaayah yits’ą́ą́’ néidiilá. Áłtsé biká bíndeidzóh bee ahóoti’ níik’eh yáti’ yee’ łahda doo bik’ál dago binahjį’ yaa dabótą́’ saad bik’eh da’ashch’í’ii. Bibee da’ádziil ilíinii ałts’áh haashjáa’go áłahjį’ yéheekáh ła’ bił haz’ą́ąjí ne’kódaat’įįh dóó ła’ wáashindoon bił haz’ą́ąjí yah íikahgo nááná ła’ bibee da’ádziil baa diist’ąnée doo adéił’į́ doodáo ndeiníłtłah łeh.

Nááná ła’ dahólóogo eíí bida’ílíníi idíisnáa’gp Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii nidoot’íh yindaha’áii holó. Bá Hadilyáii nizíigo ályáo lá doo bitse’ da ádeiléehgo dine’é yaa naakáii yiih dayiizóóh adeiníziní gi’at’áo hadil’įįh, níik’eh na’adá dóó wáashindoon-t’áá bí yąąh dayóbéeh. Bi’óhólnííh bá Hadilyáii lá yaa dáadloh nidahidíijeeh doodáo yadádiilníí’ éí da’ílíníi yitís dadéez’į́į́’. Bá Hadilyáii ba’ódlíigi dóó bítse’gi t’áá háiida éí doo bił daníigoo ałyázhi ádeile’go bikéé’ sezíh daaní doodáo yiká deiyíjeeh t’óó naaltsoos biká’ígo, gi’at’áo waashindoon bi’óhólnííh

IV.

Nihi diyindoo idíisnáa’go niilyáhígíí deiníidláo Iił-káadi Da’oodląnii t’áá awołíbee bąąh silá Kéyah Da’ahótą’ bá Hadilyáii dóó bida’ílíníi yikéé’ naazį́ dóó yaa ádahalyą́ nihí kéedahoníigóó. Nihí ts’ídá Bóhólníihii binahjį’ ba’íiniidlí dóó díí bílaʼashdlaʼii nee’íjį’ bá ha’iiníilní.

Díísh ha’íí ayóó Iił-káadi Dayoodląnii adeidoolíłii hóló? Nihí íiyisíí Bóhólníihii biká bich’į’ sodíilziníi ałdó’ ałtso bílaʼashdlaʼii dóó bá naazíi yoo’ísh dóó yik’ijídlí. Díí nihe’oodlą’ yaa halne’ łahgi bii. Naat’áanii doodáo ánaazíi biyaa íikai⁷ bee náhaz’ánii. Éí ááh yilnínii eíí nihí ts’ídá bee yéiilti’ ajóoba bee dóó hóozyéél, diné bá nideikáii bá hadadilyáii bąą bił ádahoot’éii yiit’į́ binahjį’ dóó bee náhaz’ą́nígíí báyá’át’ééh. Ándahaz’i’ yaa ałgha da’dit’áahgi, nihí ts’ídá t’áá yáhooígíí dóó ła’í yee nilíi háiit’į́.

Nááná ła’ nihąąh naaláago yíit’įnii eíí idíisnáa’go bá Hadilyáii bíne’ náás yit’íh. Nihí ts’ídá bíhwiidiil’ááł dóó bá yidíidzíił idíisnáa’go bida’ílíníi bá Hadilyáá. nihí ts’ídá hadiníit’íi’ dóó hoyąníi dóó yá’át’éhii bikéé’siizįníi eíidí da’ílíníi diné yitahgóó ádaat’į baa ákoníidzingo.⁸ T’óó ahayói nabik’ih yáti’íi dahóló, dóó doo dayikah, bee asdzíh, doodáo ła’ yilwolíi yee’ ałtso íinizingi łah yidóolíił da.

Kéyah Da’ahótą’ biyi’ dóó nááná ła’ adá dahoot’áałjí, kot’éego bee aká edéeshwoł jinízingo hachá ájiłnííh (nihí éiyá t’áá da’áko), i’iit’a’ bee, béesoo bee íilwo’, ídiidááh dóó dah yikáhii biká anéiilwo’, dóó álahjį’ bił ahił ándeiltíh ánaazíi, bidíidzá, dóó deiyíjeehíi. Hazhó’í yilwół doogo, adá dahoot’áałgi díidí ałtso yidendanlį́, ndi hái shį́į́ hazhó’í yaa nitsézke’zíi doo ałtso ach’į’ hwíidoolíił da.

T’óó ahayói nabik’ih yáti’íi dahóló, dóó doo dayikah, bee asdzíh, doodáo ła’ yilwolíi yee’ ałtso íinizingi łah yidóolíił da. T’áała’í jinizínígo ts’ídá adázh dinóodzįįł, jo’éí hastįį doodáo asdzání háiidii lá nabik’ih yádaati’ agháago bił nilį́. Áádoo, izhdiikáii ts’ídá idíisná’hígíí hádaat’į́ áko hait’áo nááná ła’ yidáneedlíigo yee bikéé’ ndóokah hádaat’į́. Díí at’íigo lá ayóó nanítł’ahgo át’é. Dah yikah łahgo ál’įįh doodáo kojí yilwółíi lą́ą, índa i’íi’níił doo nléí anáa’íi’níiłjį’.

Éí akódaat’įníi lá łáhda ida’dóo’áłii deiyijeehíi yikéé’ níikah doodáo dah yikáhjí yidiighááh doodáo bee sezí daaníijí.⁹ Eíí lá biniinaa ídiikáii biniiyé bee ndaníitin dah óoldah yiká áddtíníi bąą t’áadoo háiida bee bá nihwiyó’aahí. Nihí ts’ídá t’áadoo eíí Iił-káadi Oodląnii ła’ akót’áo dah yikáhjí yidiiyá doodáo yil wołíi yá i’íi’ah díi’níní. Nihí t’áá akot’áo da’ílíníi bee nda’níitin dóó idáhidiikáii néidiiłtéhii bąąh silá hait’áo ałkéé’ yooníł dóó eíidí da’ílíníi bidéeti’ ałkéé’ hazhó’í yaa náhalníh. Nihí ałdó’ bee ndasíizíh, dóó áadi ánaazíi ałdó’ bee nisóozíh dabidii’ní, eíí dah yikáhjí atah dóó áájí yidiiyáhii doodáo nihi Sodizin bághan biyi’ bee na’nóhti’ní.

Jesus Christ Bisodizin Bághan Iił-káadi Dayoodląnii lá, bee bá ahóoti’, t’áa akót’é nizingo lą’ásłį’íi doodáo bee haz’ą́ dooléełii ła’ bik’ijį’ daníidlínii níik’eh binahjį’ nahagha’ yilwół doodáo Sodizin bághanjí bił nahaz’ą́ yéego yidinóołt’ahíi bik’ijį’.

Shi diyindoo yidiłíi idíisnáa’go bá Hadilyáii Kéyah Da’ahótą’ t’áá aaníí at’é dishnídóó nihí eíí Diyin nilį́į Diyindóó idíisnáa’go da’ílíníi baa áhayą́. Jesus Christ bízhi’ bináhjį’, áamen.