Hō’ē i ni’a i te hānere maita’i atu ā
Te mau tauto’ora’a ato’a tā tātou e rave nō te taui—noa atu te iti o te reira ’ia hi’ohia—e nehenehe te reira e fa’atupu i te ta’a-’ē-ra’a rahi roa a’e i roto i tō ’outou orara’a.
Hau atu i te hō’ē tenetere, ’ua riro te mau pupu ta’ata ta’ahi pere’o’o tāta’ahi nō te fenua Peretāne ’ei fa’ao’ō’ora’a nā te tā’atira’a pere’o’o tāta’ahi o te ao nei. ’Ino roa atu, ’ua roa’a noa i te mau ta’ata ta’ahi pere’o’o tāta’ahi Peretāne hō’ē ana’e feti’a ’auro i roto e 100 matahiti i roto i te tata’ura’a tū’aro nā te ao nei, ’e ’oia ato’a ’ua tau’a-’ore-roa-hia rātou i roto i te tata’ura’a faufa’a roa nō te ta’ahira’a pere’o’o tāta’ahi, ’oia ho’i te fa’a’atira’a rohirohi ia Farāni e 3 hepetoma—’aita hō’ē ta’ata ta’ahi pere’o’o tāta’ahi Peretāne i upo’oti’a noa a’e i te roara’a e 110 matahiti. Nō te ’ino o te ro’o o te feiā ta’ahi pere’o’o tāta’ahi Peretāne, ’ua pāto’i te tahi mau ta’ata hāmani pere’o’o tāta’ahi tuiro’o e ho’o ato’a i te mau pere’o’o tāta’ahi i te mau Peretāne, nō tōna ri’ari’a ’ia ’ino roa atu te ro’o i rohi-pūai-hia mai. ’E noa atu te hōro’ara’a i te mau rāve’a rahi i roto i te mau rāve’a ’āpī pa’ari ’e i te mau fa’anahora’a ha’api’ipi’ira’a ’āpī ato’a, ’aita roa atu hō’ē mea i manuia.
’Aita hō’ē a’e, e tae roa atu i te matahiti 2003, ’a tupu ai te hō’ē tauira’a iti i tau’a-’ore-hia, ’o tei tupu ē ’o tei fa’ataui roa i te ’āvei’a o te ta’ahira’a pere’o’o tāta’ahi Peretāne. Tē heheu ato’a mai ra teie tauira’a ’āpī i te hō’ē parau tumu mure ’ore—ma te hō’ē fafaura’a—nō ni’a i tā tātou tītaura’a i te tāhuti nei e tāmau nei i te ’ārepurepu nō te ha’amaita’i ia tātou iho. Nō reira, e aha tei tupu i roto i te ta’ahira’a pere’o’o tāta’ahi Peretāne tei riro ’ei mea faufa’a rahi roa i roto i tā tātou tauto’ora’a tāta’itahi ’ia riro ’ei mau tamāhine ’e e mau tamāroa maita’i a’e nā te Atua ?
I te matahiti 2003, ’ua tihēpuhia mai Dave Brailsford tāne. Ta’a ’ē atu i te mau ta’ata fa’aineine nā mua atu ’o tei tāmata i te mau fa’anahora’a māere i te pō ā ao noa atu, ’ua haere atu Brailsford tāne i roto i te hō’ē fa’anahora’a o tāna i parau « te tā’āto’ara’a o te mau ’āpī na’ina’i ». ’Oia ho’i, te fa’atupura’a i te mau ha’amaita’ira’a na’ina’i i roto i te mau mea ato’a. Tōna aura’a, e fāito tāmau i te mau nūmera ti’a ’e te tauira’a nō te fa’atumu ta’a ’ē i ni’a i te mau paruparu.
E au ri’i te reira mai te parau a te peropheta Samuela te ’āti Lamana « ’ia haere ma te ha’apa’o maita’i ».1 E ’ape teie hi’ora’a ’ā’ano ’e te tā’āto’ara’a ia tātou i te herepata o te tūtonura’a i ni’a noa i te fifi mau ’aore rā te hara pāpū e nehenehe e fārereihia. ’Ua parau Brailsford, « nō roto mai te parau tumu ato’a i te mana’o ē, mai te mea e tātaratara ’outou i te mau mea ato’a tā ’outou e mana’o ra nō te ta’ahi i te pere’o’o tā’ata’ahi, ’e ’ia ha’amaita’ihia te reira e 1 i ni’a i te hānere, e mara’a maita’i mai ’outou ’ia ’āmui ana’e ’outou i te reira ».3
Tāna tauira’a e tū’ati maita’i i tā te Fatu, ’o tei ha’api’i ia tātou i te faufa’a o te 1 i ni’a i te hānere—noa atu te vaiihora’a i te 99 i ni’a i te hānere. ’Oia mau, ’ua ha’api’i ’oia i te ’evanelia e tītauhia ’ia ’imi haere i te feiā nava’i ’ore. E aha te tupu mai te mea e fa’a’ohipa tātou i teie ā parau tumu au maita’i a’e ’e te fa’ahiahia i te piti o te parau tumu o te ’evanelia, te tātarahapa ? ’Ahiri i te ha’afifira’a nā roto i te ’āehuehu ’e te fa’ataiāra’a i rotopū i te hara ’e te tātarahapa, e aha te tupu mai te peu tā tātou tauira’a e fa’aiti mai i tā tātou fā—noa atu e fa’arahi tātou i te reira ? ’Ahiri i te tāmatara’a i te ha’amaita’i i te tā’āto’ara’a, e aha te tupu mai te peu e ’aro tātou hō’ē ’ohipa ?
’Ei hi’ora’a, e aha te tupu mai te mea i roto i tō ’outou hi’ora’a ātea ’āpī, ’ua ’ite ’outou ē ’aita ’outou i tai’o i te Buka a Moromona i te mau mahana ato’a ? ’Oia ïa, maoti i te ’imira’a e tai’o fa’aitoito noa i nā ’api e 531 i roto hō’ē pō, e aha te tupu mai te mea e fafau tātou e tai’o 1 noa i ni’a i te hānere—’aore rā, e pae ’api, ’aore rā te tahi atu rahira’a o tā ’outou e mana’o ra e manuia i roto i tō ’outou huru i teie mahana ? Te ’āmuira’a i te mau ’āpī na’ina’i paruparu, ma te tāmau rā i roto i tō tātou orara’a e nehenehe ānei e riro mai i te hope’a ’ei upo’oti’ara’a i ni’a i tō tātou iho mau paruparu fifi roa a’e ? E tupu mau ānei teie tauira’a nō te hō’ē momira’a mā’a nō te ’aro i tō tātou mau paruparu ?
’Oia mau, tē parau ra te ta’ata pāpa’i maita’i ’o James Clear ē, e ha’amaita’i teie rāve’a i tō tātou fana’ora’a ’ia manuia. Tē pāturu nei ’oia ē « ’ua riro te mau peu ‘’ei ’āpī nō te ha’amaita’ira’a iāna iho’. Mai te mea hō’ē noa i ni’a i te hānere ’o te mau mea maita’i e nehenehe e roa’a ia ’outou i te mau mahana ato’a, i te hope’a o te hō’ē matahiti, e riro ’outou e 37 taime i te maita’i a’e ».3
’Ua ha’amata te mau ha’amaita’ira’a na’ina’i a Brailsford nā roto i te tahi mau māteria, mai te mau mātini pere’o’o tāta’ahi, te mau ’ahu ’e te mau rāve’a ha’api’ipi’ira’a. ’Aita rā tāna pupu i fa’aea noa i reira. ’Ua tāmau noa rātou i te ’imi 1 i ni’a i te hānere te mau ha’amaita’ira’a i roto i te mau vāhi tāu’a-’ore-hia ’e te mana’o-’ore-hia mai te mā’a, ’e tae noa atu i te mau ’atu’atura’a i te pere’o’o tāta’ahi. I te roara’a o te tau, ’ua putuputu rahi mai teie mau ha’amaita’ira’a ha’iha’i nō te riro mai ’ei mau fa’ahope’ara’a māere, tei tupu vitiviti mai ’o tā te ta’ata e ’ore e mana’o. ’Oia mau, tei ni’a rātou i te parau tumu mure ’ore o te « fa’aue nā ni’a iho i te fa’aue, te a’o nā ni’a iho i te a’o, te tahi vāhi iti i’ō nei, ’e mai reira ho’i ’ei ’ō te tahi vāhi iti ».4
E tupu mau ānei teie mau fa’atonora’a ha’iha’i ’ei « tauira’a rahi »5 tā ’outou e hina’aro nei. ’Ia fa’a’ohipa-maita’i-hia, ’ua pāpū iā’u e 99 i ni’a te hānere e tupu iho ā ! Hō’ē noa rā fa’aarara’a ma teie rēni arata’i ’oia ho’i nō te putuputu mai teie mau ’āpī ha’iha’i, e tūtavahia te tauto’ora’a tāmau i te mau mahana ato’a. ’E nō te mea e ’ere tātou i te mea parauti’a roa, e ti’a ia tātou ’ia fa’aoti pāpū i tō tātou tāpe’a-ma’ite-ra’a ma te fa’a’oroma’i. ’A rave i te reira, e hōpoi mai te mau fa’autu’ara’a maita’i nō te parauti’a tāmau ia ’outou i te ’oa’oa ’e te hau tā ’outou e ’imi nei. Mai tā te peresideni Russell M Nelson i ha’api’i : « ’Aita e ’ohipa fa’ati’amā a’e ’e te fa’ahanahana a’e ’e te faufa’a a’e nō tō tātou tāta’itahi haerera’a i mua maori rā te fa’atumura’a tāmau ’e te fa’atumura’a tāmahana i ni’a i te tātarahapa. E ’ere te tātarahapa i te ’ohipa nō te hō’ē noa taime ; e ’ohipa tau maoro rā. E tāviri te reira nō te ’oa’oa ’e te mana’o hau. ’Ia ’āmuihia te reira i te fa’aro’o, e ha’amatara te tātarahapa i te ’ūputa nō te mana o te tāra’ehara ’a Iesu Mesia ».6
Nō te tītaura’a o te tātarahapa nō te fa’aro’o, e mea māramarama maita’i te mau pāpa’ira’a mo’a. Te mea e tītau-noa-hia i te ha’amatara’a ’o te « fa’aro’o iti ha’iha’i noa ïa ».7 ’E mai te mea e fa’atāhō’ē tātou i teie mana’o nō te « hūero tīnapi »8, e nehenehe ato’a tātou e fāri’i i te mau ha’amaita’ira’a mana’o-’ore-hia ’e te fa’ahiahia i roto i tō tātou orara’a. Tera rā ’a ha’amana’o, mai tā tātou e ’ore e tāmata i te taui i te Atilla the Hun [te ta’ata ’ino] ’ei Metua vahine Teresa [te ta’ata maita’i] mai teie pō ’e ananahi a’e, e ti’a ato’a ia tātou ’ia fa’atano fa’ahou i tā tātou rāve’a nō te ha’amaita’ira’a tāmau. Noa atu e mea faufa’a roa te mau tauira’a i roto i tō ’outou orara’a, ’a ha’amata na’ina’i noa. E parau mau iho ā ’ia ’ite tātou e mea teimaha roa ’aore rā e mea fa’ataiā.
E’ita teie fa’anahora’a e tupu noa i te mau taime tupura’a ’ohipa. Noa atu i roto i te mana’o pāpū, e nehenehe e tupu mai te mau ha’afifira’a. I te fāri’ira’a i te ha’ape’ape’ara’a i roto i tō’u iho orara’a, ’ua ’ite au ē i te tahi taime e nehenehe te reira e riro e 1 i ni’a i te hānere nā mua ’e e 2 i ni’a i te hānere i muri iho. Teie rā mai te mea e vai ’āueue ’ore noa tātou i roto i tā tātou fa’aotira’a ’ia manuia tāmau noa i taua ’āpī ra 1 i ni’a i te hānere, ’o ’oia ’o « tei fa’a’oroma’i i tō tātou ’oto »12 e amo mau ïa ia tātou.
E mea pāpū maita’i, mai te mea ’ua ō tātou i roto i te mau hara fifi, e mea māramarama ’e te pāpū maita’i te Fatu ; e ti’a ia tātou ’ia fa’aea, ’ia ani i te tauturu i tō tātou ’episekōpo ’e ’ia fāriu ’oi’oi ’ē atu i teie mau ravera’a. Tera rā mai tā Elder David A. Bednar i a’o mai : « Te mau ha’amaita’ira’a pae vārua ha’iha’i ’e te tāmau ’e te haerera’a i mua o te mau ta’āhira’a ïa tā te Fatu e hina’aro ’ia rave tātou. Te fa’aineinera’a nō te haere ma te hara ’ore i mua i te Atua ’o te hō’ē ïa o te mau ’ōpuara’a mātāmua nō te orara’a tāhuti nei ’e e tītaura’a nō te orara’a tā’āto’a ; e’ita te reira e tae mai nā roto i te ’ume’umera’a pae vārua pūai i te tahi taime ».10
Nō reira, e tupu mau ānei teie rēni arata’i nō te tātarahapa ’e nō te tauira’a mau ? Tei roto ānei te ha’apāpūra’a i te tāta’ahira’a, ’ia parauhia ? ’A feruri i te ’ohipa i tupu nō te ta’ahira’a pere’o’o tāta’āhi Peretāne i roto i nā e piti ’ahuru matahiti i ma’iri a’enei i te ha’amaura’ahia teie rāve’a. ’Ua upo’oti’a te mau ta’ata ta’ahi pere’o’o tāta’ahi nō te Peretāne e hitu taime nō te fa’a’atira’a rahi tuiro’o nō Farāni. I roto i nā ha’utira’a rahi nā te ao nei e maha i ma’iri, ’ua manuia te fenua Peretāne i roto i te mau tū’aro ato’a nō te ta’ahira’a pere’o’o tāta’ahi. ’E i te ha’utira’a tu’aro rahi na te ao nei nō Tokyo, ’ua rē te mau Peretāne i te mau feti’a ’auro i roto i te ta’ahira’a pere’o’o tāta’ahi hau atu i te tahi atu mau fenua.
Mau hōho’a o te feiā ta’ahi pere’o’o tāta’ahi nō Peretāne (hi’o mai te ’ōhura’a o te uati) Friedemann Vogel, John Giles, and Greg Baker/Mau hōho’a Getty.
Tera rā hau atu i te ’ārio ’aore rā te ’auro, tā tātou fafaura’a faufa’a rahi i ni’a i te ’ē’a e tae atu ai i te mure ’ore maori rā ’ia « upo’oti’a tātou i roto i te Mesia ».11 ’E ’a tītau ai tātou i te rave i te mau ha’amaita’ira’a ha’iha’i ’e te tāmau, ’ua fafauhia mai ia tātou « te tōrona hanahana ’o te ’ore roa e māheahea ».12 Te fana’ora’a i te bāsileia mure ’ore, tē ani manihini nei au ia ’outou ’ia hi’opo’a i tō ’outou orara’a ’e ’ia hi’o e aha tei tāpe’a ’aore rā tei fa’ataere ia ’outou i ni’a i te ’ē’a o te mau fafaura’a. I muri iho ’a hi’o ātea atu ā. ’A ’imi i te mau rāve’a ha’iha’i e tāpae rā i roto i tō ’outou orara’a ’o te hōro’a mai ia ’outou i te ’oa’oa marū nō te taui noa i te maita’i a’e.
’A ha’amana’o na, ’ua fa’a’ohipa noa Davida i te hō’ē ’ōfa’i na’ina’i nō te ha’amou i te hō’ē ta’ata rarahi i mana’ohia e ’ore e pohe. E maha atu ā rā ’ōfa’i tāna i te rima. ’Oia ato’a nō te huru ’ino o Alama tamaiti ’e te hope’a mure ’ore tei tauihia nā roto noa i te mana’o ’ōhie ’e te mo’e ’ore—hō’ē ha’amana’ora’a i te mau ha’api’ira’a a tōna metua tāne nō ni’a i te mau maita’i fa’aora o Iesu Mesia. ’E ’oia ato’a nō tō tātou Fa’aora, ’oia ’o tei « ’ore i fāri’i i te ’īra’a i te mātāmua […] ’ua haere noa rā ma te aroha i te aroha, ’e tae noa atu i te taime ’oia i fāri’i ai i te ’īra’a ».13
’O ’oia tei ’ite i te taime e topa ai te hō’ē manu, ’o tē fa’atumu nei i ni’a i te minuti ’e te mau taime faufa’a o tō tātou orara’a ’e ’o tei ineine i teienei nō te tauturu ia ’outou i roto i tā ’outou ’imira’a i tā ’outou 1 i ni’a i te hānere e tae mai nā roto i teie ’āmuira’a. Nō te mea te tauto’ora’a tāta’itahi tā tātou e rave nō te taui—noa atu te ha’iha’i ’ia hi’ohia—e nehenehe te reira e fa’atupu i te ta’a-’ē-ra’a rahi roa a’e i roto i tō ’outou orara’a.
Nō teie fā, ’ua ha’api’i Neal A. Maxwell, « te mau ha’apāpūra’a ato’a nō te hō’ē hina’aro parauti’a, te mau ’ohipa tāvinira’a ato’a, ’e te mau ’ohipa ato’a nō te ha’amorira’a, noa atu te na’ina’i ’e te haerera’a i mua, e ’āmuihia mai i tō tātou pūai vārua ».14 ’Oia mau, e mea nā roto i te mau mea iti ha’iha’i, ’e, ’oia ïa, nō 1 noa i ni’a i te hānere e fa’atupuhia te mau mea rarahi.15 E mea pāpū te upo’oti’ara’a 100 i ni’a i te hānere, « i muri a’e i tā tātou e nehenehe e rave »16 nā roto i te pūai, te fana’ora’a, ’e te hāmani maita’i o tō tātou Fatu ’e Fa’aora, ’o Iesu Mesia. Tē fa’a’ite pāpū nei au i te reira nā roto i te i’oa ’o Iesu Mesia, ’āmene.