Re xk’irtesinkil li ruchich’och’
Li toch’olal ut li jalanil naru taatuqub’amanq ut taak’irtesimanq ajwi’ naq naqoxloq’i li Dios, li qaYuwa’ chiqajunilo, ut li Ralal, li Jesukristo.
Ex was wiitzʼin, sa’ xq’ehil li Paswa a’in noko’osob’tesiik chi ch’utlaak re tootzole’q ut toob’eresiiq xb’aaneb’ lix moos li Dios.
Lix choxahil b’eresihom ut k’utum li qaChoxahil Yuwa’ nokoxtenq’a chi xik chi uub’ej sa’eb’ li ch’a’ajkil kutan a’in. Jo’ kich’olob’aman najter, “li xam, ut li kaq-sut-iq’,” “li pleet, li esil chirix li pleet, ut li hiik sa’ b’araq chi na’ajej,” “ut li k’iila paay chi tz’eqb’eetalil,”1 “yajel,”2 “we’ej ut hiik”3 yookeb’ chixrahob’tesinkileb’ li junkab’alej, eb’ li k’aleb’aal, ut eb’ li tenamit.
Wan jun chik li rapleb’ li naxsuti rix li ruchich’och: lix pleetinkil li xk’ulub’ li paab’ank. Yookeb’ chi tamk li te’raj risinkil li paab’ank chirix li Dios chi k’utk’u, sa’eb’ li tzoleb’aal, li k’anjel, ut li tenamit. Eb’ li neke’xka’pak’ali li xk’ulub’ li paab’ank neke’xsik’ xramb’al li aatinak chirix lix nawom qach’ool. Neke’xwech’ rix ut neke’reetz’u li jar paay chi paab’ank.
Li na’leb’ a’an naxkub’si xwankileb’ li kristiaan ut lix paab’ahomeb’, jo’ ajwi’ li tikiilal, li oxloq’ink, li musiq’ejil, ut li tuqtuukilal sa’ aamej.
K’a’ru xk’ulub’ li paab’ank?
A’an li ach’ab’aak chi paab’ank jo’ naqaj: li ach’ab’aak re ch’utlaak, re aatinak, re xyu’aminkil li qapaab’ahom, ut re xkanab’ankil chixjunil chik chixb’aanunkil ajwi’ a’an. Li xk’ulub’ li paab’ank nokoxkanab’ chixsik’b’al ru qajunes qib’ k’a’ru taqapaab’, k’a’ru taqayu’ami a’ yaal li qapaab’aal, ut k’a’ru naraj li Dios naq taqab’aanu.
Moko ak’ ta li yalok q’e re xsachb’al xk’ulub’ li paab’ank. Chalen chalen chaq, eb’ laj paab’anel ke’rahob’tesiik xb’aaneb’ li maa’us. Laa’o ajwi’ naqak’ul a’an jo’ komon sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan.
Chalen chaq xtiklajik, naab’aleb’ li neke’xsik’ li Dios neke’k’ame’ rik’in li Iglees a’in xb’aan li choxahil tzol’leb’ naxk’ut, jo’ li paab’aal chirix li Jesukristo ut lix tojb’al rix li maak, li jalb’a-k’a’uxlej, li k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, ut li xkab’ xk’ulunik li Qaawa’.
Kika’pak’aliik ut kirahob’tesiik li xb’een qaprofeet sa’ roso’jikeb’ li kutan, laj Jose Smith, ut eb’ li ke’taaqenk re.
Sa’ xyi li ch’a’ajkilal re 1842, laj Jose Smith kixpuktesi 13 chi k’ojob’anel na’leb’ chirix li Iglees, jo’ li jun a’in: “Laa’o naqaye naq wan li qak’ulub’ xloq’oninkil li Nimajwal Dios jo’ chanru naxtaqla tz’aqal li reek’ob’aal li qach’ool, ut naqak’e xk’ulub’eb’ chixjunil li winq chixb’aanunkil chi jo’kan, maak’a’ naxye chanru, b’ar, ut k’a’ru neke’xloq’oni.”4
Li raatin wan choq’ re chixjunil li kristiaan, naxk’e rach’ab’ankileb’ ut roxloq’eb’. A’an tz’aqal li rajom li xk’ulub’ li paab’ank.
Li profeet aj Jose Smith kixye ajwi’:
“Ninye chi maak’a’ lin xiw chiru li choxa naq wankin chi kamk sa’ xkolb’al rix lix k’ulub’ jun aj presbiteriano, jun aj bautista malaj a’ yaal ani chik junaq li winq chaab’il a’ yaal b’ar wan lix paab’aal; xb’aan naq a’an ajwi’ li nat’anok li k’ulub’ej wan reheb’ laj santil paab’anel … tixt’an raj ajwi’ lix k’ulub’eb’ laj katoolk romaan malaj a’ yaal b’ar wan junaq chik paab’aal wi ta ink’a’ nawb’il ru ut maak’a’aq raj xmetz’ew re xkolb’al rib’.
“Li namusiq’an re li waam a’an lin rahom chirix li ach’ab’aak re k’anjelak ut paab’ank choq’ re chixjunil li winqilal.”5
A’b’an, eb’ li komon sa’ xtiklajik li Iglees ke’rahob’tesiik ut ke’alinasiik k’iila mil kiloom chaq sa’ Nueva York toj Ohio toj Missuri, b’ar wi’ laj gobernador kixtaqla naq eb’ li komon re li Iglees “xik’ te’ile’q ut te’kamsiiq malaj te’isiiq sa’ li estado a’in.”6 Ke’eelelik toj sa’ Illinois, a’ut ke’rahob’tesiik ajwi’ aran. Jun ch’uut chi aj rahob’tesinel ke’xkamsi li profeet aj Jose, ke’xk’oxla naq a’an lix kamik taasachoq re li Iglees ut taajek’inq reheb’ lix komon. A’b’an eb’ laj paab’anel ink’a’ ke’eek’an. Li reeqaj laj Jose, laj Brigham Young, kixk’am xb’eheb’ k’iila mil chiru 2100 kiloom sa’ xjayal li rokeb’aal saq’e toj’ sa’ Utah.7 Eb’ lin xe’toonil wankeb’ chaq sa’ xyanqeb’ laj pahol b’e a’an.
Chalen chaq xkutankil li ninqi rahilal a’an, lix Iglees li Qaawa’ toj yoo chi k’iik rik’in 17 millon chi komon, ut lix k’ihaleb’ moko wankeb’ ta sa’ Estados Unidos.8
Sa’ abril re 2020, li Iglees kixninq’ehi li wiib’ cient chihab’ chalen chaq lix k’ojob’ankil wi’chik li evangelio rik’in xpuktesinkil jun jek’inb’il aatin choq’ re li ruchich’och’, li xkawresiik xb’aan li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol. Natikla chi jo’ka’in: “Naqach’olob’ rik’in tiik ruhil aatin naq li Dios naxraheb’ li ralal xk’ajol sa’ chixjunileb’ li tenamit re li ruchich’och’.”9
Li qaraarookil profeet aj Russell M. Nelson kixye ajwi’:
“Naqaj naq k’eeb’ilaq rach’ab’ankil, xsahilal, ut xjuntaq’eetalil chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios.
“Qas qiitz’in qib’ chiqib’il qib’, ut ralal xk’ajolo jun Yuwa’b’ej sa’ Choxa li nokoxra. Li Qaawa’ Jesukristo, li Ralal, naxb’oq chixjunil chi chalk rik’in, “q’eq ut saq, moos ut ach’ab’anb’il, winq ut ixq” (2 Nefi 26:33).”10
Chek’oxla wochb’een kaahib’ li na’leb’ neke’usa wi’ li tenamit ut li kristiaan xb’aan li xk’ulub’ li paab’ank.
Xb’een. Rik’in li xk’ulub’ li paab’ank na’oxloq’iman li wiib’ xninqal ru taqlahom, ut nak’eeman li Dios sa’ xch’oolil li qayu’am. Naqil sa’ Mateo:
“Taara li Qaawa’ aaDios chi anchal aach’ool, ut chi anchal aawaam, ut chi anchal aak’a’uxl.” “Thou shalt love the Lord thy God with all thy heart, and with all thy soul, and with all thy mind.”11
“Li xkabʼ chanchan ajwiʼ aʼan: Taara laa was aawiitzʼin joʼ naq nakara aawibʼ laaʼat.”12
Ma sa’ jun li ch’utleb’aal kab’l re paab’aal, malaj sa’ jun ch’ina kab’l laam lix b’een, eb’ lix tzolom li Kristo ut chixjunileb’ laj paab’anel naru neke’xk’e xch’ool chiru li Dios rik’in xloq’ininkil a’an ut k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajol.
Li Jesukristo kixk’ut tz’aqal chan ru toorahoq ut took’anjelaq chiru li qas qiitz’in. Sa’ lix k’anjel, kixtenq’aheb’ li neb’a’,13 kixk’irtesiheb’ li yaj14 ut li mutz’.15 Kixch’olaniheb’ li ke’tz’okaak,16 kixq’aluheb’ li kok’al,17 ut kixkuy xmaakeb’ li ke’rahob’tesink re, jo’eb’ ajwi’ li ke’k’ehok re chiru krus.18
Li loq’laj hu naxch’olob’ naq li Jesus “kinume’k yalaq b’ar, yoo chi usilank.”19 Laa’o ajwi’ tento taqab’aanu a’an.
Xkab’. Rik’in li xk’ulub’ li paab’ank naru nawotzman li paab’aal, li oyb’enink, ut li tuqtuukilal.
Jo’ Iglees, naqajunaji qib’ rik’in li qech aj paab’aal re xkolb’al rix lix k’ulub’ chixjunileb’ chixyeeb’al li na’alan sa’ xch’ool. Maare ink’a’ taqak’ulub’a lix paab’ahomeb’, chi moko te’xk’ulub’a li qe, a’ut toj wan li qakomonil rik’ineb’ chiruheb’ li neke’raj qach’anab’ankil.
Toje’, laa’in xinwan chaq jo’ aj taql re li Iglees sa’ li Foro Interreligioso del G20 aran Italia. Xniman inch’ool naq xeb’innaw ru laj jolominel re tenamit ut re paab’aal sa’ chixjunil li ruchich’och’. Xink’e reetal naq li toch’olal ut li jalanil naru taatuqub’amanq ut taak’irtesimanq ajwi’ naq naqoxloq’i li Dios, li qaYuwa’ chiqajunilo, ut li Ralal, li Jesukristo. Li chaab’il aj K’irtesinel re chixjunil, a’an li Qaawa’ ut li qaKolonel Jesukristo.
Chaab’il li xink’ul naq yookin chixraqb’al li waatin aran. Eb’ li wuqub’ li xe’aatinak chiwu ink’a’ xe’xraq li raatineb’ rik’in jun na’leb’ aj paab’anel chi moko sa’ xk’ab’a’ li Dios. Naq yookin chaq chi aatinak, xink’oxla, “Ma yal tinye b’antiox ut tinch’unlaaq, malaj tinraq “sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo”? Xnaq sa’ inch’ool anihin, ut xinnaw naq li Qaawa’ taaraj naq tinyaab’asi xk’ab’a’ re xraqb’al li waatin. Jo’kan ut naq xinb’aanu. A’an chaq inhoonal re xwotzb’al k’a’ru ninpaab’; ut rik’in xk’ulub’ li paab’ank, xinru chixch’olob’ankil xyaalal lix santil k’ab’a’.
Rox. Li paab’ank nokoreek’asi chixtenq’ankileb’ li qas qiitz’in.
Naq k’eeb’il xna’aj ut xk’ulub’ li paab’ank re taa’uuchinq, eb’ laj paab’anel neke’xb’aanu kok’ ut ninqi k’anjel chiruheb’ li ras riitz’in. Li najteril aatin aj Judeo, “tikkun olam,” li naraj naxye “xtuqub’ankil malaj xk’irtesinkil li ruchich’och’,” yoo chi k’anjelamank sa’ li kutan a’in b’antiox re xb’aanuhom k’iila kristiaan. Junajinb’ilo rik’in Caridades Católicas, nawb’il ru jo’ Caritas Internationalis, ut xkomoneb’ chik li ch’uut aj Islamica, aj Judeo, aj Hindú, aj Budista, aj Sikh, ut aj Kristiano, jo’ li Ejército de Salvación ut li Fundación Nacional Cristiana. Wotz naqatenq’aheb’ k’iila millon chi kristiaan, jo’eb’ laj refugiado xb’aan li pleetik rik’in li muheb’aal t’ikr, li isb’ re wark, ut li tzakemq;20 ut xk’eeb’aleb’ li vacuna, jo’ re polio21 ut re COVID.22 K’ajo’ xk’ihaleb’ li tenq’ neke’b’aanuman, a’ut k’iheb’ ajwi’ rajomeb’ ru.
Relik chi yaal, naq te’k’anjelaq sa’ komonil laj paab’anel neke’ru chixb’aanunkil xninqal ru k’anjel. Jo’kan ajwi’, maare ink’a’ nimanb’ilaq ru li tenq’ naqak’e sa’ junjunqal, a’ut a’an ajwi’ najalok yu’amej.
Nanaq sa’ inch’ool li seraq’ sa’ Lukas b’ar wi’ li Jesukristo kixtenq’a li xmalka’an aj Nain. Li Jesus, rochb’eeneb’ li ke’taaqenk re, ke’xtaweb’ li yookeb’ chixk’amb’al chaq chi muqe’k lix junaj yum jun xmalka’an. Rik’in xkamik, li xmalka’an yoo chi tamk xch’a’ajkilal sa’ ch’oolej, sa’ musiq’ej, ut rik’in li tumin. Li Jesus, naq kiril xya’al li ru, kixye, “Matyaab’ak.”23 Toja’ naq kixch’e’ li che’ yokyo wi’ li kamenaq, ut ke’xaqli li kristiaan.
“At ch’ina winq,” kixye, “Aawe ninye: Waklin!
“Toja’ naq li kamenaq kixk’ojob’ rib’, ki’ok chi aatinak. Ut kiq’axtesiik xb’aan li Jesus re lix na’.”24
Xwaklesinkileb’ li kamenaq a’an sachb’a-ch’oolej, a’ut rik’in li junjunq chaab’ilal ut qak’a’uxl choq’ re li ani wan xch’a’ajkilal, a’an chan ru naq laa’o ajwi’ “toonume’q yalaq b’ar [chixb’aanunkil li us],” chi wan qanawom naq “li Dios wan qik’in.”25
Ut xkaa. Rik’in li xk’ulub’ li paab’aal b’oqb’ilo chixjunajinkil qib’ re xk’utb’al xyaalalil li tiikilal.
Sa’ li Ak’ Chaq’rab’ naqil naq k’iheb’ li ke’tz’eqtaanank re li Jesukristo, ke’xwech’ rix lix tzol’leb’ chixyeeb’al, “Q’axal kaw li aatin a’in. Ani taakuyuq rab’inkil?”26
Toj na’ab’iman a’an sa’ li qakutankil rik’ineb’ li neke’xsik’ ru risinkil li paab’ank sa’ tenamit. Wi ta maak’a’ li paab’ank re tenq’ank chixwaklesinkil li tiikilal sa’ ch’a’ajkil hoonal, ani tab’i’ taab’aanunq re? Ani taak’utuq re li aatinank-ib’ sa’ xyaalal, li b’antioxink, li kuyuk maak, ut li kuyuk? Ani taak’utuq re li tz’aqal rahok, li toq’ob’ank-u, ut li usilank choq’ reheb’ li tz’eqtaananb’ileb’ ut li sachsookeb’? Ani taak’uluq reheb’ li jalaneb’ xna’leb’ a’ut li toj juntaq’eeteb’ xk’ulub’ rik’in chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios? Ani taak’uluq reheb’ li wankeb’ sa’ rajb’al ru chi maajun xq’ajkamunkil tixpatz? Ani taak’ehoq roxloq’ li tuqtuukilal ut li ab’ink chiruheb’ li chaq’rab’ li ninqeb’ xwankil chiru xna’leb’ li ruchich’och’? Ani taasumenq re lix tz’aam li Kolonel: “Ayu ut jo’kan ajwi’ chab’aanu laa’at”?27
Laa’o taqab’aanu! Hehe’, ex was wiitz’in, laa’o taqab’aanu.
Nekexinb’oq chixkolb’al rix li xk’ulub’ li paab’ank. A’an lix k’utb’esinkil li xtaql ch’oolej k’eeb’il xb’aan li Dios.
Rik’in li xk’ulub’ li paab’ank na’ux xb’isb’aleb’ li na’leb’ jalan jalanqeb’. Li chaab’ilal li na’ux rik’in li paab’ank, ut eb’ li kok’ b’aanuhom re rahok li eek’asinb’ileb’ xb’aan li paab’ank te’k’ihanq wi taqakol rix li k’ulub’ej re xwotzb’al ut xb’aanunkil li k’a’ru naqapaab’.
Ninch’olob’ xyaalal naq li Awa’b’ej Russell M. Nelson a’an lix yo’yookil profeet li Dios. Ninch’olob’ xyaalal naq li Jesukristo naxjolomi ut naxb’eresi li Iglees a’in. A’an kixtoj rix li qamaak, kik’ehe’ chiru krus, ut kiwakli chi yo’yo sa’ rox li kutan.28 B’antiox re a’an, naru taawanq qayu’am chi junelik; ut eb’ li neke’raj naru te’wanq rik’in li qaYuwa’ sa’ Choxa. Ninch’olob’ xyaalal a’in chiru li ruchich’och’. Ninb’antioxi naq wan ink’ulub’ chixb’aanunkil. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.