Jolomil ch’utub’aj-ib’
Jun yo’yookil profeet choq’ re roso’jikeb’ li kutan
Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2023


11:22

Jun yo’yookil profeet choq’ re roso’jikeb’ li kutan

Li qaYuwa’ sa’ Choxa kixsik’ ru naq tixk’utb’esi li yaal chiruheb’ li ralal xk’ajol rik’in jun li profeet.

Naq saajin chaq, jwal kiwulak chiwu li kutan sabado xb’aan naq chixjunil li ninb’aanu chaq chiru li kutan a’an chanchan jun aventura. A’b’an maak’a’ naxye k’a’ru kinb’aanu, xb’een wa kinb’aanu li q’axal aajel ru—kiwileb’ li kaxlan mu choq’ reheb’ li kok’al sa’ li television. Sa’ jun sabado eq’la, naq yookin chirilb’al li television ut chixjalb’aleb’ li canal, kink’e reetal naq sa’ xna’aj li kaxlan mu kiwaj rilb’al, yoo chi puktesimank li jolomil ch’utub’aj-ib’ re Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Naq yookin chixka’yankil li television chi ra inch’ool xb’aan naq maak’a’ lin kaxlan mu, kink’e reetal jun winq li saq li rismal, li wan lix traje ut lix korbaat, ut li chunchu sa’ jun ch’ina-usil chunleb’aal.

Kiweek’a naq wan xjalanil li winq a’an, jo’kan naq kinpatz’ re li was, “Ani a’an?”

A’an kixye, “A’an li Awa’b’ej David O. McKay; profeet a’an.”

Nanaq sa’ inch’ool naq kiweek’a naq yaal naq a’an jun profeet. Toja’ ut naq, xb’aan naq toj jwal saajin chaq, xinjal li canal. A’b’an ink’a’ nasach sa’ inch’ool li k’a’ru kiweek’a sa’ li ch’ina k’amok a’an naq kik’utb’esiman li na’leb’ a’an chiwu chi ink’a’ oyb’eninb’il. Rik’in jun li profeet, wan naq ka’ajwi’ jun ch’ina k’amok na’ajman ru re xnawb’al.1

Li xtzolb’al chi k’utb’esinb’il naq wan jun li yo’yookil profeet sa’ xb’een li ruchich’och’ naxjal chixjunil.2 Ink’a’ chik naqasik’ xtz’ilb’al rix ma yoo li profeet chi aatinak jo’ profeet sa’ jun hoonal malaj ink’a’, chi moko naqasik’ xtiikob’resinkil qib’ sa’ xsik’b’al k’a’ru re li naxye li profeet taqak’ul ut k’a’ru taqatz’eq.3 Li k’utb’esinb’il nawom a’in nokoxb’oq chixpaab’ankil lix na’leb’ li yo’yookil profeet, us ta ink’a’ naqataw ru chi tz’aqal.4 Li Yuwa’b’ej sa’ Choxa li tz’aqal re ru ut li nokoxra kixsik’ ru naq tixk’utb’esi li yaal chiruheb’ li ralal xk’ajol rik’in xtz’uumal re jun profeet, jun winq li maajun wa kixsik’ ru xk’ulb’al li loq’laj b’oqok a’an, ut li ak naxnaw tz’aqal k’a’ru xmajelal chi ink’a’ taqaye re.5 Jun profeet kawresinb’il, b’oqb’il, tijb’il, musiq’anb’il, q’usb’il, santob’resinb’il, ut xaqab’anb’il xb’aan li Dios.6 Xb’aan a’in naq maajo’q’e took’ehe’q sa’ li musiq’ejil xiwxiw xb’aan xtaaqenkil li profeetil na’leb’.

Maak’a’ naxye ma sa qach’ool ma ra qach’ool chirix a’in, kisik’e’ b’an qu chiqajunilo rub’elaj li yu’am a’in re tooyo’laaq sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in. Wankeb’ wiib’ li na’leb’ li te’uxq sa’ roso’jikeb’ li kutan. Li xb’een a’an naq lix Iglees li Kristo taak’ojob’aaq wi’chik sa’ ruchich’och’. Li xkab’ a’an naq toj te’nimanq li ch’a’ajkilal. Eb’ li loq’laj hu neke’xk’ut naq sa’ roso’jikeb’ li kutan taawanq “jun nimla saqbʼach, taqlanbʼil chaq re xsachbʼalebʼ li awimq saʼ ruchichʼochʼ,”7 te’pukanq li yajel,8 taaʼabʼimanq resil li pleet ut li esil chirix li pleet, ut chixjunil li ruchichʼochʼ taawanq chi choqinbʼil … ut taanumtaaq li maaʼusilal.”9

Naq saajin chaq, kinxuwak xb’aaneb’ li profeetil aatin chirix roso’jikeb’ li kutan, ut kintz’aama naq li xkab’ xk’ulunik li Qaawa’ ink’a’ taak’ulmanq chiru xkutankil lin yu’am—ut naru ninye naq maji’ nak’ulman. A’ut, anajwan nintz’aama lix ka’pak’alil a’an, us ta te’wanq li ch’a’ajkilal li yeeb’ileb’ rik’in profeetil aatin,10 xb’aan naq sa’ li kutan naq nasutq’i li Kolonel re awa’b’ejink, chixjunileb’ lix yo’ob’tesihom “[te’yoklaaq chi kolb’ileb’ rix].”11

Li k’a’ru yoo chi k’ulmank sa’ ruchich’och’ anajwan naxk’eheb’ junjunq chi xuwak. Jo’ ralal xk’ajol li Dios re li sumwank, ink’a’ na’ajman naq toosaalanq chi kaʼpakʼal chik re xnawb’al chan ru xnumsinkileb’ li ch’a’ajkil kutankil a’in. Ink’a’ na’ajman naq tooxuwaq.12 Li tzol’leb’ ut li na’leb’ li tento taqataaqe re kole’k sa’ musiq’ej ut kuyuk sa’ tib’elej neke’tawman sa’ li raatin li yo’yookil profeet.13 Jo’kan ut naq li Awa’b’ej M. Russell Ballard kixye naq “k’a’jo’ nim xwankil … naq wan jun xprofeet li Dios sa’ qayanq.”14

Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixch’olob’ xyaalal naq “li eetalil kixxaqab’ li Dios junxil re xtzolb’aleb’ li ralal xk’ajol rik’ineb’ li profeet naxk’ut xyaalal chiqu naq a’an taarosob’tesi li junjunq chi profeet ut naq taarosob’tesiheb’ li te’ab’inq re li profeetil na’leb’.”15 Li aajel ru a’an xtaaqenkil li yo’yookil profeet.16 Ex was wiitz’in, eb’ li libro comico q’eel ut eb’ li b’eleb’aal ch’iich’ clasico neke’niman xtz’aq rik’in xnumikeb’ li chihab’, a’b’an li profeetil na’leb’ ink’a’. Chi jo’kan naq ink’a’ us naq taqayal roksinkil li raatineb’ li profeet ak ke’wan re xtz’eqtaanankil lix k’utumeb’ li yo’yookil profeet.17

Neke’wulak chiwu li jaljookil ru aatin kiroksi li Jesukristo re xk’utb’aleb’ li na’leb’ re li evangelio. Sa’ li eq’la a’in, nawaj xwotzb’al eerik’in jun innumsihom li chanchan jaljookil ru aatin.

Sa’ jun li kutan kin’ok sa’ li wa’leb’aal sa’ xjolomil li Iglees re tinwa’aq b’een wa’leb’. Chirix naq kinxok li tzakemq, kin’ok sa’ li wa’leb’aal ut kink’e reetal jun li meex chunchukeb’ wi’ li oxib’ chi komon re li Xb’eenil Awa’b’ejil, ut kiwan jun chik li chunleb’aal yamyo. Kinxutaanak b’ayaq ut xkohin sa’ jalan chik li meex, toja’ naq kiwab’i lix yaab’ xkux li qaprofeet, li Awa’b’ej Russell M. Nelson, ut a’an kixye: “Allen, wan jun li chunleb’aal yamyo arin. Kim ut chunlan qochb’een.” Jo’kan ut naq kinchunla.

Naq yooko chi raqe’k chi wa’ak, kisach inch’ool naq kiwab’i jun nimla yoq’ok, ut naq kintaqsi li wilob’aal, kink’e reetal naq li Awa’b’ej Nelson kixxaqab’ lix boteey re lix ha’, kixyoq’ ut kixtz’ap wi’chik li re.

Li Awa’b’ej Dallin H. Oaks kixpatz’ re li kiwaj raj laa’in xpatz’b’al, “Awa’b’ej Nelson, k’a’ut naq xayoq’ laa boteey?”

A’an kixye, “Chi jo’ka’in moko ch’a’ajaq ta choq’ reheb’ li neke’xokok re li mul xb’aan naq anajwan ch’ina b’ab’ay ajwi’ xna’aj tixchap sa’ li k’uleb’aal mul.”

Naq yookin chixk’oxlankil li kixye, kiwab’i jun chik li yoq’ok. Kink’e reetal naq li Awa’b’ej Oaks kixyoq’ ajwi’ lix boteey jo’ kixb’aanu li Awa’b’ej Nelson. Kiwab’i jun chik li yoq’ok, a’an li Awa’b’ej Henry B. Eyring li yoo chixyoq’b’al lix boteey, a’ut jalan chik b’ayaq xna’leb’ a’an xb’aan naq yokyo lix boteey, li mas ch’a’aj wi’chik xyoq’b’al chiru jun li boteey li xaxqo. Li Awa’b’ej Nelson kixk’e reetal a’in, ut rik’in chaab’ilal kixk’ut chiru chan ru xyoq’b’al li boteey chi xaxqo, re taaruuq tixb’aanu sa’ junpaat.

Sa’ li hoonal a’an, kinpatz’ re li Awa’b’ej Oaks chi q’un xyaab’ inkux, “Ma a’an jun ak’ chaq’rab’ re li wa’leb’aal naq tento te’yoq’manq li boteey rub’elaj naq te’kute’q sa’ li k’uleb’aal mul?”

Li Awa’b’ej Oaks kisumen, chi se’se ru, “Ab’i, Allen, tento taataaqe li profeet.”

Ninnaw naq li Awa’b’ej Nelson ink’a’ yoo chaq chixjultikankil jun ak’ tzol’leb’ chirix li mul sa’ li wa’leb’aal sa’ li kutan a’an. A’ut naru naqataw qana’leb’ rik’in xjunpaatil lix sumehom18 li Awa’b’ej Oaks ut li Awa’b’ej Eyring rik’in li eetalil kixk’ut li Awa’b’ej Nelson, ut rik’in ajwi’ lix chaab’ilal chi tenq’ank li Awa’b’ej Nelson re xk’utb’al chiruheb’ lix komon chan ru te’chaab’ilo’q.19

Junjunq chihab’ chaq, li Elder Neal A. Maxwell kixwotz wiib’ oxib’ li na’leb’ li tz’aqal profeetil aatineb’ chirixeb’ li kutan wanko wi’ anajwan:

“Sa’eb’ li po ut chihab’ chalel, te’uxq li k’a’aq re ru taateneb’anq re li junjunq chi komon chixsik’b’al ru ma tixtaaqe li Xb’eenil Awa’b’ejil malaj ink’a’. Eb’ li komon te’xk’e reetal naq jwal ch’a’ajaq wi’chik kanaak sa’ xyiheb’ wiib’ chi na’leb’. …

“… Chiqakanab’ jun eetalil re naq saqenaqeb’ ru li b’e, re naq eb’ li kristiaan naru te’xb’aanu li te’raj naq te’xk’ul li profeetil na’leb’. …

“Li Jesus kixye naq jo’q’e haye’ chaq re xyo’lajik lix xaq lix toonal li higo, “xnach’ok chaq li saq’ehil.” … Wi ak yeeb’il qe naq xwulak xq’ehil li saq’ehil, moowech’ok xb’aan xtiqwal li kutan!”20

Eb’ li kok’al ut li saaj yookeb’ chi k’iik sa’ jun kutan naq k’iheb’ wi’chik xxaq lix toonal li higo ut k’a’jo’ tiq wi’chik li kutan. A’in naxk’e jun teneb’ank jwal nim sa’ xb’eeneb’ li ak ninqeb’, ut mas wi’chik rik’in xtaaqenkil li profeetil na’leb’. Wi eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej neke’xtz’eqtaana lix na’leb’ li yo’yookil profeet, moko k’a’aj ta wi’ neke’sach chiruheb’ li yeechi’inb’il osob’tesink, neke’xk’ut ajwi’ chiruheb’ lix kok’al naq maak’a’ aj-e li naxye li profeet malaj naq naru taqasik’ ru b’arwan reheb’ li profeetil na’leb’ naqaj xtaaqenkil, ut chi jo’kan nokokana sa’ musiq’ejil we’ej.

Li Elder Richard L. Evans kixye: “Wankeb’ li na’b’ej yuwa’b’ej li neke’xk’oxla naq naru neke’xkanab’ b’ayaq xb’aanunkil li k’a’ru nab’aanuman sa’ li junkab’al … naq naru neke’xkanab’ b’ayaq xb’aanunkil li aajel ruhil na’leb’ chi ink’a’ ta raj te’xtoch’ lix junkab’al ut li k’a’ru taachalq moqon. A’b’an wi junaq yuwa’b’ej naxjalb’ehi rib’ chiru li b’e, eb’ li kok’al maare te’xq’ax ru lix b’aanuhom li yuwa’b’ej.”21

Jo’ jun tasal tenamit rik’in jun santil taqlahom re xkawresinkileb’ li qakok’al ut li qasaaj choq’ reheb’ lix k’anjel sa’ roso’jikeb’ li kutan li kiyehe’ resil xb’aaneb’ li profeet,22 jun k’anjel li tento taatz’aqob’resimanq ru sa’ xq’ehil xnimal xwankilal laj tza,23 laa’o ink’a’ naru naqasach xk’a’uxleb’ chirix lix aajelil ru xtaaqenkil li profeetil na’leb’. A’an ajwi’ li na’leb’ li taatenq’anq re li tasal tenamit a’an chirilb’al “laj xikʼ ilonel naq toj najt wan; tojaʼ ut naq te’ruuq chixkawresinkil ribʼ” re xkolb’aleb’ rib’ chiru lix toch’om laj xik’ ilonel.24 Wi nokojalb’ehink, nokotz’eqtaanank, malaj nokowech’ok, us ta b’ayaq ajwi’, chirix li profeetil na’leb’, maare anchal toob’eeq sa’ xmaril lix b’ehileb’ li sumwank; a’b’an naq nimob’resinb’ilaq a’an xb’aan laj tza sa’ xyu’ameb’ li tasal tenamit yookeb’ chi k’iik, maare anchal te’elq chaq chi tz’aqal sa’ li b’e. Jwal terto wi’chik xtz’aq li na’leb’ a’an.25

Maare wankeb’ eere li nekereek’a naq ak xexpaalto’ sa’ xtaaqenkil lix na’leb’ li Awa’b’ej Russell M. Nelson. Wi yaal a’an, jalomaq b’i’ eek’a’uxl; okanqex wi’chik chixtaaqenkil lix na’leb’ li profeet li sik’b’il ru xb’aan li Dios. Kanab’omaq rilb’al li kaxlan mu reheb’ li kok’al li yal neke’jalb’ehink ut paab’omaq li ani yulb’il xb’aan li Qaawa’. Chisaho’q sa’ eech’ool xb’aan naq “wan [wi’chik] jun profeet arin Israel.”26

Us ta nawiib’an eech’ool, ninch’olob’ xyaalal naq naru taqakuy xtiqwal li roso’jikeb’ li kutan ut naru ajwi’ too’usaaq. Laa’o aj santil paab’anel sa’ roso’jikeb’ li kutan, ut jwal ninqeb’ li kutan a’in. Q’axal kiqaj chalk sa’ li ruchich’och’ sa’ li kutankil a’in, kiqanaw naq ink’a’ tookanab’aaq chi tichk’ok naq tooxsuti lix q’ojyinal choql laj tza,27 a’b’an naq taqak’ul xna’leb’ ut xb’eresihom li junaj chi kristiaan li k’eeb’il xwankil chixyeeb’al qe ut re chixjunil li ruchich’och’, “Joʼkaʼin naxye li Qaawaʼ Dios.”28 Sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li profeet li kiwaklesiik xb’aan li Dios, lix Santil Dios laj Israel,29 a’an ajwi’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Toje’, li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixb’oqeb’ laj tzolonel aran sa’ li Universidad de Brigham Young chixk’ulb’al ajwi’ li k’utb’esinb’il na’leb’ a’an: “Patz’omaq re lee Choxahil Yuwa’ ma tz’aqal yaal naq laa’o lix apostol ut lix profeet li Qaawa’. Patz’omaq ma qak’ulum li k’utb’esinb’il na’leb’ chirix a’in ut xkomoneb’ chik li na’leb’ (“The Love and Laws of God” [Brigham Young University devotional, Sept. 17, 2019], speeches.byu.edu). Chi’ilmanq ajwi’ Neil L. Andersen, “Lix profeet li Dios,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re abril 2018: “Wan li qosob’tesinkil jo’ aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan re xk’ulb’al xnawom qach’ool qajunes qib’ naq lix b’oqb’al li Awa’b’ej Nelson nachal rik’in li Dios.” Li seraq’ chirix lix jalajik lix ch’ool laj Alma xb’aan li kirab’i rik’in li profeet aj Abinadi naxk’ut xyaalal ajwi’ naq li k’utb’esinb’il na’leb’ chirix jun li profeet naru nak’eeman qe chiqajunilo (chi’ilmanq Mosiah 13:5; 17:2).

  2. “Wan li qaprofeet malaj maak’a’ wan qe; ut wan qaprofeet, jo’kan naq chixjunil wan qe” (Gordon B. Hinckley, “We Thank Thee, O God, for a Prophet,” Ensign, enero 1974, 122).

  3. “Keʼok chixkanabʼankil xpaabʼankil li musiqʼej re profeetil aatin ut li musiqʼej re kʼutbʼesink, ut kiwan lix raqbʼa-aatin li Dios chi kʼutkʼu saʼ rilobʼaalebʼ” (Helaman 4:23; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 11:25). “Naqab’icha rajlal, “B’antiox xaq aawe naq jun profeet naxk’am li qab’e anajwan.” Wankeb’ naab’aleb’ li neke’xtiq li aatin a’in ut neke’xye: “Wi a’an naxk’am qab’e re taqab’aanu li naqaj laa’o”” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Heber J. Grant [2002], 85).

  4. “Wan naq naqak’ul li na’leb’ li ink’a’ naru naqataw ru malaj li chanchan naq maak’a’ aj-e qik’in, us ta nokotijok ut nokok’oxlak chirix. Meetz’eq li na’leb’, chechapaq b’an chi nach’. Wi jun kristiaan li nakanaw naq chaab’il xk’e aawe li samahi’ a’b’an kixyeechi’i naq wan li oor chi sa’, chaab’ilaq raj naq taachap sa’ laa wuq’ chiru junpaataq, taaweek’asi b’ayaq. Rajlal sut ninb’aanu a’n rik’in lix na’leb’ jun li profeet, timil timil na’ok chi k’utunk li oor ut nin’ok chi b’antioxink” (Henry B. Eyring, “Busquemos seguridad en la consejo,” Liahona, mayo 1997; chi’ilmanq ajwi’ 3 Nefi 1:13; Tzol’leb’ ut Sumwank 1:14).

  5. Chi’ilmanq 2 Nefi 4:17–18 “Mineejit rikʼin li kʼaʼru moko tzʼaqal ta re ru wikʼin, chi moko lin yuwaʼ, xbʼaan li moko tzʼaqal ta re ru rikʼin aʼan, … chebʼantioxi bʼan chiru li Dios naq xkʼe chi kʼutbʼesimank cheru li kʼaʼru moko tzʼaqal ta re ru qikʼin laaʼo, re taaruuq textzoleʼq re naq chaabʼilaq wiʼchik eenaʼlebʼ chiqu laaʼo” (Mormon 9:31).

  6. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 3:6–8; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 93:47.

  7. Tzol’leb’ ut Sumwank 29:16.

  8. Tzol’leb’ ut Sumwank 84:97; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 87:6.

  9. Tzol’leb’ ut Sumwank 45:26, 27.

  10. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 1:38.

  11. Chiʼilmanq Oseas 2:18. “Xbʼaan naq laaʼin tinkʼutbʼesi wibʼ chalen chaq saʼ choxa rikʼin wankilal ut nimla loqʼalil, wochbʼeenaqebʼ chixjunil li teep aj aran, ut saʼ tiikilal tinwanq rikʼinebʼ li winq saʼ ruchichʼochʼ chiru jun mil chihabʼ, ut ebʼ laj maak moko teʼwanq ta chi xaqxo” (Tzol’leb’ ut Sumwank 29:11).

  12. Chi’ilmanq 1 Nefi 22:16–17; chi’ilmanq ajwi’ Tzol’leb’ ut Sumwank 59:23.

  13. “Xbʼaan naq kʼehomaq reetal, xeʼxtzʼeqtaana li raatinebʼ li profeet. Joʼkan ut, wi ta taakanaaq lin yuwaʼ chi wank saʼ li chʼochʼ chirix naq taqlanbʼil chi eelelik chaq saʼ li chʼochʼ, kʼehomaq reetal, aʼan ajwiʼ taaʼosoʼq raj” (1 Nefi 3:18; chi’ilmanq ajwi’ 2 Nefi 26:3; Tzol’leb’ ut Sumwank 90:5).

  14. M. Russell Ballard, “Recibiréis su palabra,” Liahona, julio 2001, 65.

  15. Russell M. Nelson, “Pide, busca, llama,” Liahona, noviembre 2009, 82. “Maajun winq q’axal sa xch’ool chiru li ani naxpaab’ lix na’leb’ li yo’yookil profeet” (The Teachings of Lorenzo Snow, ed. Clyde J. Williams [1996], 86).

  16. “K’ehomaq reetal li ani neke’jolomin sa’ li Iglees anajwan, malaj wulaj, ut b’aanuhomaq li neke’xb’aanu a’an sa’ xna’aj xk’oxlankil chan raj ruheb’ li najteril profeet” (The Teachings of Harold B. Lee [1996], 525).

  17. Li Awa’b’ej Spencer W. Kimball kixye naq “eb’ li neke’rutz’u’uji xmuqleb’aaleb’ li profeet kamenaq neke’xtikib’ anajwan rik’in xkutinkileb’ chi pek li ani yo’yookeb’ anajwan” (The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball [1982], 462). “Li aatin q’axal aajel ru naru taqab’i, taqak’oxla, ut taqataaqe, a’an li aatin k’utb’esinb’il chiru li qayo’yookil profeet” (Ronald A. Rasband, “Li k’a’ re ru re li waam,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2021).

  18. “Naq naqab’i lix na’leb’ li Qaawa’ li yeeb’il xb’aan li Awa’b’ej re li Iglees, tento naq toosumenq chi chaab’il ut sa’ junpaat” (M. Russell Ballard, Recibiréis su palabra,” Liahona, julio 2001, 65).

  19. “Lix Iglees li Jesukristo nab’eresiik xb’aaneb’ li profeet ut li apostol chalen chalen. Us ta naru te’wanq xmajelal, eb’ lix moos li Qaawa’ neke’xk’ul xna’leb’ re toohe’xtenq’a chixkanab’ankil li k’a’ru tooxkamsi raj sa’ musiq’ej, ut chi nume’k sa’ xyaalal chiru li yu’am a’in toj taqataw qana’aj sa’ choxa” (M. Russell Ballard, “Li Dios naxjolomi li k’amok b’e,” Jolomil ch’utub’aj-ib’ re octubre 2015).

  20. Neal A. Maxwell, “A More Determined Discipleship,” Ensign, febrero 1979, 69, 70.

  21. Richard L. Evans, “Foundations of a Happy Home,” in Conference Report, Oct. 1964, 135–136.

  22. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 123:11; chi’ilmanq ajwi’ Robert D. Hales, “Nuestro deber a Dios: La misión de padres y líderes para con la nueva generación,” Liahona, mayo 2010, 95–98.

  23. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 52:14.

  24. Tzol’leb’ ut Sumwank 101:54.

  25. Chi’ilmanq Mosiah 26:1–4.

  26. 2 Reyes 5:8.

  27. “Taakʼe aaxik rikʼin chixjunil li raatin ut taqlahom li tixkʼe eere joʼ chanru naxkʼul, … xbʼaan naq rikʼin xbʼaanunkil li kʼaʼaq re ru aʼin … li Dios tixjekʼi chaq cheru li wankilal re qʼojyin, ut tixkʼe chi chiqʼmank li choxa choqʼ re lee chaabʼilal, ut lix loqʼal lix kʼabʼaʼ” (Tzol’leb’ ut Sumwank 21:4, 6). “Maajun wa kisach xb’e li winq li xtaaqehom jun sutaq lix k’utum malaj lix na’leb’ li ani nak’anjelak jo’ reetalil li Qaawa’” (Doctrines of Salvation: Sermons and Writings of Joseph Fielding Smith, ed. Bruce R. McConkie [1998], 243).

  28. Esekiel 3:27. “Xbʼaan naq li raatin aʼan teekʼul, chanchan saʼ tzʼaqal xtzʼuumal we chalenaq chaq, rikʼin anchal li kuyuk ut paabʼaal” (Tzol’leb’ ut Sumwank 21:5).

  29. Chi’ilmanq 1 Nefi 22:20–21; chi’ilmanq ajwi’ 3 Nefi 20:23.