Γενική Συνέλευση
«Nα μείνετε ενωμένοι μαζί μου και εγώ ενωμένος μαζί σας. [Βαδίζετε] λοιπόν μαζί μου»
Γενική συνέλευση Απριλίου 2023


13:26

«Nα μείνετε ενωμένοι μαζί μου και εγώ ενωμένος μαζί σας. [Βαδίζετε] λοιπόν μαζί μου»

Η υπόσχεση του Σωτήρος να μείνει ενωμένος μαζί μας είναι αληθινή και διαθέσιμη σε κάθε μέλος της αποκατεστημένης Εκκλησίας Του που τηρεί τις διαθήκες.

Ο αρχαίος προφήτης Ενώχ, που περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη, στο Διδαχή και Διαθήκες και το Πολύτιμο Μαργαριτάρι1, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της πόλης Σιών.

Η αφήγηση από τις γραφές της κλήσης του Ενώχ να υπηρετήσει δείχνει ότι «άκουσε μια φωνή από τον ουρανό, που έλεγε: Ενώχ, γιε μου, προφήτεψε σ’ αυτόν τον λαό, και πες τους – Μετανοήστε… γιατί η καρδιά τους σκλήρυνε, και τα αυτιά τους βαριακούν, και τα μάτια τους δεν μπορούν να δουν μακριά»2.

«Και όταν άκουσε αυτά τα λόγια ο Ενώχ, έσκυψε κάτω στη γη… και μίλησε ενώπιον του Κυρίου, και είπε: Πώς γίνεται και βρήκα εύνοια στα μάτια σου, ενώ είμαι απλώς ένα αγόρι, και όλοι οι άνθρωποι με αντιπαθούν γιατί είμαι βραδύγλωσσος. Είμαι λοιπόν δούλος σου;»3

Παρακαλώ παρατηρήστε ότι την εποχή της κλήσης του Ενώχ να υπηρετήσει, είχε πλήρη επίγνωση των προσωπικών ανεπαρκειών και περιορισμών του. Και υποπτεύομαι ότι όλοι μας κάποια στιγμή στην υπηρέτησή μας στην Εκκλησία έχουμε νιώσει πολύ σαν τον Ενώχ. Όμως πιστεύω ότι η απάντηση του Κυρίου στην ερώτηση ικεσίας του Ενώχ είναι διδακτική και ισχύει για τον καθέναν μας σήμερα.

«Και ο Κύριος είπε στον Ενώχ: Πήγαινε και κάνε όπως σε πρόσταξα, και κανένας άνθρωπος δε θα σε διατρυπήσει. Άνοιξε το στόμα σου και θα γεμίσει, και εγώ θα σου δώσω ευφράδεια»…

»Ιδές το Πνεύμα μου είναι επάνω σου, θα δικαιώσω λοιπόν όλα σου τα λόγια. Και τα βουνά θα χάνονται από εμπρός σου, και οι ποταμοί θα στρέφονται από το ρου τους. Και εσύ θα βρίσκεσαι μέσα μου, και εγώ μέσα σου. Βάδιζε λοιπόν μαζί μου»4.

Ο Ενώχ τελικά έγινε ισχυρός προφήτης και εργαλείο στα χέρια του Θεού για να επιτύχει ένα μεγάλο έργο, αλλά δεν άρχισε τη διακονία του με αυτόν τον τρόπο! Αντιθέτως, η ικανότητά του με τον καιρό μεγαλύνθηκε καθώς έμαθε να μένει μαζί και να περπατά με τον Υιό του Θεού.

Προσεύχομαι ένθερμα για τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος καθώς συλλογιζόμαστε μαζί τη συμβουλή που δόθηκε στον Ενώχ από τον Κύριο και τι μπορεί να σημαίνει για εσάς και εμένα σήμερα.

Να μείνετε ενωμένοι μαζί μου

Ο Κύριος Ιησούς Χριστός απευθύνει στον καθέναν από εμάς την πρόσκληση να μείνουμε ενωμένοι μαζί Του5. Όμως πώς μαθαίνουμε στην πραγματικότητα να μείνουμε ενωμένοι μαζί Του και πώς φθάνουμε σε αυτό το σημείο;

Η λέξη μένω ενωμένος σημαίνει να παραμείνουμε σταθεροί και να υπομείνουμε χωρίς να υποχωρούμε. Ο Πρεσβύτερος Τζέφρυ Ρ. Χόλλαντ εξήγησε ότι «το να μείνουμε ενωμένοι» ως ενέργεια σημαίνει «“να μείνουμε – αλλά να μείνουμε για πάντα”. Αυτή είναι η κλήση του μηνύματος του Ευαγγελίου… σε όλους… στον κόσμο. Ελάτε, αλλά ελάτε να μείνετε. Ελάτε με πεποίθηση και αντοχή. Ελάτε μονίμως, για το καλό σας και για το καλό όλων των γενεών που πρέπει να σας ακολουθήσουν»6. Επομένως, μένουμε ενωμένοι μαζί με τον Χριστό καθώς είμαστε σταθεροί και ακλόνητοι στην αφοσίωσή μας στον Λυτρωτή και στους αγίους σκοπούς Του, τόσο σε καλές στιγμές όσο και σε κακές7.

Αρχίζουμε να μένουμε ενωμένοι μαζί με τον Κύριο ασκώντας την ηθική μας ελεύθερη βούληση να σηκώσουμε επάνω μας τον ζυγό Του8 μέσω των διαθηκών και των διατάξεων του αποκατεστημένου Ευαγγελίου. Η σύνδεση διαθήκης που έχουμε με τον Επουράνιο Πατέρα μας και τον ανεστημένο και ζώντα Υιό Του είναι η ουράνια πηγή προοπτικής, ελπίδος, δυνάμεως, ειρήνης και διαρκούς χαράς. Είναι επίσης το γερό θεμέλιο9 επάνω στο οποίο θα πρέπει να οικοδομήσουμε τη ζωή μας.

Μένουμε ενωμένοι μαζί με Εκείνον, αγωνιζόμενοι συνεχώς να ενδυναμώσουμε τον ατομικό δεσμό της διαθήκης μας με τον Πατέρα και τον Υιό. Για παράδειγμα, όταν προσευχόμαστε ειλικρινώς στον Αιώνιο Πατέρα, στο όνομα του Αγαπημένου Του Υιού, αυτό εμβαθύνει και ενδυναμώνει τη σύνδεση της διαθήκης μαζί Τους.

Μένουμε ενωμένοι μαζί Του πραγματικά χορταίνοντας με τα λόγια του Χριστού. Η διδαχή του Σωτήρος μάς έλκει, ως τέκνα της διαθήκης, πιο κοντά σε Εκείνον10 και θα μας πει τα πάντα που θα πρέπει να κάνουμε11.

Μένουμε σε Εκείνον, προετοιμαζόμενοι ειλικρινώς να συμμετάσχουμε στη διάταξη της μεταλήψεως, επανεξετάζοντας και συλλογιζόμενοι τις υποσχέσεις της διαθήκης μας και μετανοώντας ειλικρινώς. Το να μεταλαμβάνουμε αξίως είναι μία μαρτυρία προς τον Θεό ότι είμαστε πρόθυμοι να πάρουμε επάνω μας το όνομα του Ιησού Χριστού και να προσπαθήσουμε να «τον θυμόμαστε πάντοτε»12 μετά από τη σύντομη χρονική περίοδο που απαιτείται για να συμμετάσχουμε σε αυτήν την ιερή διάταξη.

Και μένουμε ενωμένοι μαζί Του υπηρετώντας τον Θεό καθώς υπηρετούμε τα τέκνα Του και τελούμε διακονία στους αδελφούς και τις αδελφές μας13.

Ο Σωτήρας είπε: «Αν φυλάξετε τις εντολές μου, θα μείνετε στην αγάπη μου· όπως εγώ φύλαξα τις εντολές τού Πατέρα μου, και μένω στην αγάπη Tου»14.

Έχω περιγράψει εν συντομία διαφόρους από τους πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να μείνουμε ενωμένοι μαζί με τον Σωτήρα. Και τώρα προσκαλώ τον καθέναν μας ως μαθητές Του να ζητήσουμε, να επιζητήσουμε, να χτυπήσουμε και να μάθουμε αφ’ εαυτού μας με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος άλλους σημαντικούς τρόπους που μπορούμε να κάνουμε τον Χριστό το κέντρο της ζωής μας σε όλα όσα κάνουμε.

Και εγώ μέσα σου

Η υπόσχεση του Σωτήρος στους οπαδούς Του είναι διττή: αν μείνουμε ενωμένοι μαζί Του, θα μείνει ενωμένος μαζί μας. Όμως είναι όντως δυνατόν ο Χριστός να μείνει ενωμένος μαζί σας και μαζί μου – ατομικά και προσωπικά; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ένα αναμφισβήτητο ναι!

Στο Βιβλίο του Μόρμον, μαθαίνουμε για τη διδασκαλία και τη μαρτυρία του Άλμα προς τους φτωχούς των οποίων τα βάσανα τούς είχαν εξαναγκάσει να είναι ταπεινοί. Στη διδασκαλία του, συνέκρινε τον λόγο με έναν σπόρο που πρέπει να φυτευτεί και να καλλιεργηθεί και περιέγραψε «τον λόγο» ως τη ζωή, την αποστολή και την εξιλεωτική θυσία του Ιησού Χριστού.

Ο Άλμα είπε: «Αρχίστε να πιστεύετε στον Υιό του Θεού, ότι θα έλθει για να λυτρώσει τον λαό Του, και ότι θα υποφέρει και θα πεθάνει για να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες τους. Και ότι θα εγερθεί ξανά από τους νεκρούς, πράγμα το οποίο θα πραγματοποιήσει την ανάσταση, ώστε όλοι οι άνθρωποι θα σταθούν εμπρός Του, για να κριθούν κατά την τελευταία ημέρα της κρίσεως, σύμφωνα με τα έργα τους»15.

Δεδομένης αυτής της περιγραφής για τον «λόγο» από τον Άλμα, παρακαλώ σκεφθείτε την εμπνευσμένη σύνδεση που κατόπιν προσδιορίζει.

«Και τώρα… επιθυμώ να φυτέψετε αυτόν τον λόγο στην καρδιά σας, και καθώς αρχίζει να διογκώνεται, έτσι να τον καλλιεργείτε με την πίστη σας. Και ιδού, θα γίνει δένδρο που θα φυτρώσει από μέσα σας προς ζωή αιώνια. Και τότε είθε ο Θεός να σας επιτρέψει να γίνουν τα βάρη σας ελαφριά, μέσω της χαράς του Υιού Του. Και αυτά όλα μπορείτε να τα πράξετε αν θέλετε»16.

Ο σπόρος που θα πρέπει να προσπαθούμε να φυτέψουμε στην καρδιά μας είναι ο λόγος – δηλαδή η ζωή, η αποστολή και η διδαχή του Ιησού Χριστού. Και καθώς ο λόγος καλλιεργείται με την πίστη, μπορεί να γίνει ένα δέντρο που βλασταίνει μέσα μας προς αιώνια ζωή17.

Ποιος ήταν ο συμβολισμός του δένδρου στο όραμα του Λεχί; Το δένδρο μπορεί να θεωρηθεί ως αναπαράσταση του Ιησού Χριστού18.

Αγαπημένοι μου αδελφοί και αγαπημένες μου αδελφές, είναι ο Λόγος μέσα μας; Είναι οι αλήθειες του Ευαγγελίου του Σωτήρος γραμμένες στις σάρκινες πλάκες της καρδιάς μας;19 Ερχόμαστε προς Εκείνον και σταδιακά γινόμαστε περισσότερο σαν Εκείνον; Μεγαλώνει το δένδρο του Χριστού μέσα μας; Προσπαθούμε να γίνουμε «καινούργι[α] [πλάσματα]»20 σε Εκείνον;21

Ίσως αυτή η θαυματουργή δυνατότητα ενέπνευσε τον Άλμα να ρωτήσει: «Γεννηθήκατε πνευματικά από τον Θεό; Λάβατε τη μορφή του στην όψη σας; Αισθανθήκατε αυτήν τη μεγάλη αλλαγή στην καρδιά σας;»22

Θα πρέπει πάντα να θυμόμαστε τις οδηγίες του Κυρίου προς τον Ενώχ: «Βρίσκεσαι μέσα μου, και εγώ μέσα σου»23. Και καταθέτω μαρτυρία ότι η υπόσχεση του Σωτήρος να μείνει ενωμένος μαζί μας είναι αληθινή και διαθέσιμη σε κάθε μέλος της αποκατεστημένης Εκκλησίας Του που τηρεί τις διαθήκες.

Βάδιζε λοιπόν μαζί μου

Ο Απόστολος Παύλος νουθετούσε τους πιστούς που είχαν δεχθεί τον Κύριο: «Λοιπόν… να περπατάτε ενωμένοι μ’ αυτόν»24.

Όταν βαδίζουμε μέσα και μαζί με τον Σωτήρα, αυτό τονίζει δύο ζωτικής σημασίας πτυχές της ιδιότητος του μαθητού: (1) την υπακοή στις εντολές του Θεού και (2) την ενθύμηση και την τίμηση των ιερών διαθηκών που μας συνδέουν με τον Πατέρα και τον Υιό.

Ο Ιωάννης δήλωσε:

Και με τούτο γνωρίζουμε ότι τον γνωρίσαμε, αν τηρούμε τις εντολές του.

»Εκείνος που λέει ότι: Τον γνώρισα, και δεν τηρεί τις εντολές του, είναι ψεύτης, και μέσα σ’ αυτόν η αλήθεια δεν υπάρχει·

»όποιος, όμως, τηρεί τον λόγο του, η αγάπη τού Θεού μέσα σ’ αυτόν έφτασε πραγματικά σε τέλειο βαθμό. Με τούτο γνωρίζουμε ότι μένουμε ενωμένοι μ’ αυτόν.

»Όποιος λέει ότι μένει σ’ αυτόν, οφείλει, όπως εκείνος περπάτησε, έτσι και αυτός να περπατάει»25.

Ο Ιησούς γνέφει στον καθέναν μας: «Έλα, ακολούθα με»26 και «βάδιζε μαζί μου»27.

Καταθέτω μαρτυρία ότι καθώς βαδίζουμε εμπρός με πίστη και περπατούμε με την πραότητα του Πνεύματος του Κυρίου28, ευλογούμαστε με δύναμη, καθοδήγηση, προστασία και γαλήνη.

Μαρτυρία και Υπόσχεση

Ο Άλμα περιγράφει μία στοργική ικεσία από τον Κύριο για όλες τις ζώντες ψυχές:

«Ιδού, στέλνει πρόσκληση σε όλους τους ανθρώπους, διότι οι βραχίονες της ευσπλαχνίας απλώνονται προς αυτούς, και λέει: Μετανοήστε, και θα σας δεχθώ.

»… Ελάτε προς εμένα και θα γευθείτε τον καρπό του δένδρου της ζωής. Μάλιστα, θα φάτε και θα πιείτε από το ψωμί και τα νερά της ζωής ελεύθερα»29.

Τονίζω την απόλυτη περιεκτικότητα της έκκλησης του Σωτήρος. Λαχταρά να ευλογήσει με τη χάρη και την ευσπλαχνία Του κάθε άτομο που τώρα ζει, που έχει ζήσει ποτέ και που θα ζήσει ακόμη επάνω στη Γη.

Ορισμένα μέλη της Εκκλησίας αποδέχονται ως αλήθεια τη διδαχή, τις αρχές και τις μαρτυρίες που διακηρύττονται επανειλημμένα από αυτόν τον άμβωνα στο Κέντρο Συνελεύσεων και σε τοπικά εκκλησιάσματα σε όλον τον κόσμο – και όμως μπορεί να αγωνίζονται να πιστέψουν ότι αυτές οι αιώνιες αλήθειες εφαρμόζονται ειδικά στη ζωή τους και στις συνθήκες τους. Πιστεύουν ειλικρινώς και υπηρετούν ευσυνείδητα, αλλά η σύνδεση διαθήκης με τον Πατέρα και τον λυτρωτικό Υιό Του δεν έχει γίνει ακόμη ζώσα και μεταμορφωτική πραγματικότητα στη ζωή τους.

Υπόσχομαι ότι με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, μπορείτε να γνωρίσετε και να αισθανθείτε ότι οι αλήθειες του Ευαγγελίου που έχω επιχειρήσει να περιγράψω είναι για εσάς – για εσάς ατομικά και προσωπικά.

Καταθέτω μαρτυρία με χαρά ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο στοργικός και ζων Σωτήρας και Λυτρωτής μας. Αν μείνουμε ενωμένοι μαζί Του, θα μείνει ενωμένος μαζί μας30. Και καθώς βαδίζουμε μαζί Του και εν Αυτώ, θα ευλογηθούμε να αποφέρουμε πολύ καρπό. Καταθέτω μαρτυρία για αυτό, στο ιερό όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού, αμήν.

Σημειώσεις

  1. Βλ. Γένεσις 5:18-24, Διδαχή και Διαθήκες 107:48-57, Μωυσής 6-7.

  2. Μωυσής 6:27.

  3. Μωυσής 6:31.

  4. Μωυσής 6:32, 34. Η πλάγια γραφή προστέθηκε.

  5. Βλ. Κατά Ιωάννην 15:4-9.

  6. Τζέφρυ Ρ. Χόλλαντ, “Abide in Me”, Liahona, Μάιος 2004, 32.

  7. Βλ. Κατά Ιωάννην 15:10.

  8. Βλ. Κατά Ματθαίον 11:29-30.

  9. Βλ. Ήλαμαν 5:12.

  10. Βλ. Νεφί Γ΄ 27:14-15.

  11. Βλ. Nεφί Β΄ 32:3.

  12. Μορόνι 4:3, 5:2.

  13. Βλ. Μωσία 2:17.

  14. Κατά Ιωάννην 15:10.

  15. Άλμα 33:22.

  16. Άλμα 33:23· η πλάγια γραφή προστέθηκε.

  17. Βλ. Άλμα 26:13.

  18. Εξήγησα αυτήν την αρχή σε μία πνευματική συγκέντρωση το 2017:

    «Ο Άλμα… “άρχισε να κηρύττει τον λόγο του Θεού προς τον λαό, εισερχόμενος στις συναγωγές τους και στα σπίτια τους. Ναι, κήρυττε ακόμα και τον λόγο στους δρόμους τους”» [Άλμα 32:1, η πλάγια γραφή προστέθηκε]. Επίσης συνέκρινε τον λόγο του Θεού με έναν σπόρο.

    «“Λοιπόν, αν κάνετε χώρο ώστε ένας σπόρος να φυτευτεί στην καρδιά σας, ιδού, αν είναι αληθινός σπόρος, δηλαδή καλός σπόρος, αν δεν τον διώξετε με την απιστία σας, ώστε να αντισταθείτε στο Πνεύμα του Κυρίου, ιδού, θα αρχίσει να διογκώνεται μέσα στο στήθος σας. Και όταν αισθανθείτε αυτήν την διογκωτική κίνηση, θα αρχίσετε να λέτε μέσα σας – Θα πρέπει αναγκαστικά να είναι καλός σπόρος, δηλαδή ο λόγος είναι καλός, επειδή αρχίζει να διευρύνει την ψυχή μου. Μάλιστα, αρχίζει να διαφωτίζει την κατανόησή μου, μάλιστα, αρχίζει να μου είναι ευχάριστο” [Άλμα 32:28· η πλάγια γραφή προστέθηκε].

    »Είναι ενδιαφέρον ότι ένας καλός σπόρος γίνεται δένδρο καθώς φυτεύεται στην καρδιά και αρχίζει να διογκώνεται, να φυτρώνει και να μεγαλώνει.

    »Ιδού λοιπόν, καθώς αρχίζει να μεγαλώνει το δέντρο, θα πείτε: Ας το καλλιεργήσουμε με μεγάλη φροντίδα, για να ριζώσει, για να μεγαλώσει, και να μας αποφέρει καρπό. Και τώρα ιδού, αν το καλλιεργήσετε με πολλή φροντίδα, θα ριζώσει, και θα μεγαλώσει, και θα αποφέρει καρπό.

    »Όμως αν παραμελήσετε το δέντρο, και δεν ενδιαφερθείτε για την καλλιέργειά του, ιδού, δεν θα ριζώσει, και όταν η ζέστη του ηλίου έλθει και το κάψει, επειδή δεν είχε ρίζες, μαραίνεται και το ξεριζώνετε και το πετάτε.

    »Λοιπόν, αυτό δεν είναι επειδή ο σπόρος δεν ήταν καλός, ούτε είναι επειδή ο καρπός του δεν θα ήταν επιθυμητός. Όμως είναι επειδή η γη σας είναι άγονη, και δεν θέλατε να καλλιεργήσετε το δέντρο, γι’ αυτό δεν μπορείτε να έχετε τον καρπό του.

    »Και έτσι, αν δεν καλλιεργήσετε τον λόγο, προσδοκώντας με βλέμμα γεμάτο πίστη προς τον καρπό του, δεν μπορείτε ποτέ να πάρετε τον καρπό του δέντρου της ζωής.

    »Όμως αν καλλιεργήσετε τον λόγο, μάλιστα, αν καλλιεργήσετε το δέντρο καθώς αρχίζει να μεγαλώνει, με την πίστη σας, με μεγάλη επιμέλεια και με υπομονή, προσδοκώντας τον καρπό του, θα ριζώσει. Και ιδού, θα είναι ένα δέντρο που θα φυτρώσει προς ζωή αιώνια” [Άλμα 32:37-41. Η πλάγια γραφή προστέθηκε].

    »…Το κεντρικό χαρακτηριστικό στο όνειρο του Λεχί είναι το δένδρο της ζωής – μία αντιπροσώπευση της “αγάπης του Θεού” [Νεφί Α΄ 11:21-22].

    »“Επειδή, ο Θεός με τέτοιον τρόπο αγάπησε τον κόσμο, ώστε έδωσε τον Υιό του τον μονογενή, για να μη χαθεί καθένας που πιστεύει σ’ αυτόν, αλλά να έχει αιώνια ζωή” [Κατά Ιωάννην 3:16].

    »Η γέννηση, η ζωή και η εξιλεωτική θυσία του Κυρίου Ιησού Χριστού είναι οι μεγαλύτερες εκδηλώσεις της αγάπης του Θεού για τα τέκνα Του. Όπως κατέθεσε μαρτυρία ο Νεφί, αυτή η αγάπη ήταν το “πιο επιθυμητό υπεράνω πάντων” και το “πιο χαροποιό στην ψυχή” [Νεφί Α΄ ́11:22-23. Βλ., επίσης, Νεφί Α΄ 8:12, 15]. Το Κεφάλαιο 11 από το Νεφί Α΄ παρουσιάζει μία λεπτομερή περιγραφή του δένδρου της ζωής ως σύμβολο για τη ζωή, τη διακονία και τη θυσία του Σωτήρος – τη “συγκατάβαση του Θεού” [Νεφί Α΄ 11:16]. Το δένδρο μπορεί να θεωρηθεί ως αναπαράσταση του Χριστού.

    »Ένας τρόπος σκέψης για τον καρπό του δέντρου είναι ως σύμβολο για τις ευλογίες της Εξιλέωσης του Σωτήρος. Ο καρπός περιγράφεται ως “επιθυμητός για να κάνει κάποιον ευτυχισμένο” [Νεφί Α΄ ́8:10] και παράγει μεγάλη χαρά και την επιθυμία να μοιραστούμε αυτήν τη χαρά με άλλους.

    »Κατά τρόπο σημαντικό, το κυρίαρχο θέμα του Βιβλίου του Μόρμον, που προσκαλεί όλους να έλθουν προς τον Χριστό [βλ. Μορόνι 10:32] είναι υψίστης σημασίας στο όραμα του Λεχί [βλ. Νεφί Α΄ 8:19]» (“The Power of His Word Which Is in Us” [ομιλία δοθείσα στο σεμινάριο για νέους ηγέτες ιεραποστολής, 27 Ιουνίου 2017], 4-5).

  19. Βλ. Προς Κορινθίους Β΄ 3:3.

  20. Προς Κορινθίους Β΄ 5:17.

  21. Η αναλογία του Άλμα μάς διδάσκει ότι η επιθυμία να πιστέψουμε φυτεύει τον σπόρο στην καρδιά μας, η γαλούχηση του σπόρου από την πίστη μας φυτρώνει το δένδρο της ζωής και η θρέψη του δένδρου παράγει καρπό του δένδρου, που είναι «γλυκός υπεράνω καθετί γλυκού» (Άλμα 32:42) και είναι «το ανώτερο απ’ όλα τα δώρα του Θεού» (Νεφί Α΄ 15:36).

  22. Άλμα 5:14.

  23. Μωυσή 6:34. Η πλάγια γραφή προστέθηκε.

  24. Προς Κολοσσαείς 2:6.

  25. Ιωάννου A΄ 2:3-6. Η πλάγια γραφή προστέθηκε.

  26. Κατά Λουκάν 18:22.

  27. Μωυσή 6:34.

  28. Βλ. Διδαχή και Διαθήκες 19:23.

  29. Άλμα 5:33-34. Η πλάγια γραφή προστέθηκε.

  30. Βλ. Κατά Ιωάννην 15:5.