“O Se Faamanuiaga Matagofie,” mataupu 11 o le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai, Voluma 2, Leai se Lima Eleelea, 1846–1893 (2019)
Mataupu 11: “O Se Faamanuiaga Matagofie”
Mataupu 11
O Se Faamanuiaga Matagofie
O le tele o taeao, e faalogoina ai e Ana Elisa Secrist lana tama tama e lua tausaga le matua o Moronae, o valaau mo lona tamā. Sa tau aso ona oo lea i le aso e fanau ai [le pepe], ma e oo mai i le taimi lea, o lona toalua o Iakopo, na faigofie lava e ia ona fesoasoani i le atalii. Ae o le aso 15 o Setema, 1852, na latou tutū ai ma lana fanau laiti e toatolu i le faitotoa o lo latou fale e le’i uma ona fai i le Aai o Sate Leki ma vaavaai atu ao ave atu e Iakopo ana solofanua i luga o se maupuepue i sasa’e o le aai. I le tumutumu o le maupuepue sa tālo mai ai lona pulou ia i latou, ma autilo tasi mai i le aai, ona mouese ai lea i tua atu o le patu [o le maupuepue].1
O Iakopo o se tasi lea o le anoano o faifeautalai na valaauina i le galuega i le konafesi ia Aokuso 1852. Faatasi ai ma faatonuga ia o ese atu i se vave e mafai ai, sa auai atu ai o ia i se vaega o alii faifeautalai e toa valusefulu na faamoemoe tonu e agai atu i Peretania Tele ma isi atunuu o Europa. O ia o se tasi o faifeautalai e toafa na auina atu i Siamani, lea sa tofia e galue ai mo le tolu tausaga.2
Sa taulima e Ana Elisa le le i ai [i ina] o lona toalua i lea taimi i le lelei na ia mafaia ai. Sa ola a’e faatasi i laua ma Iakopo i se taulaga laitiiti i sasae o le Iunaite Setete. I le āluga o lo la faamasaniga tumau, sa faigaluega ai Iakopo i se isi setete, ma a o toesea o ia, sa la fetusiai ni tusi aualofa uumi. Sa faaipoipoina i laua i le 1842, ma sa le’i leva ae auai loa i le Ekalesia, ona mulimuli atu ai lea i le Au Paia i sisifo. Sa i ai uma ia i la’ua ni molimau malolosi e uiga i le talalelei toefuataiina, ma sa le’i manao Ana Elisa e tomumu e uiga i le valaauga o le misiona a Iakopo. Ae sa foliga mai na lemu le alu a le taimi a o toesea ai o ia, ma sa ia lagonaina le mamafatu ma le faavauvau.3
O le sefulutolu o aso talu ona aluese atu lona toalua, na fanauina ai e Ana Elisa se pepe tama lauulu uliuli. Sa ia tusi atu ia Iakopo i le aso na sosoo ai. “Sa matou fuaina le mamafa o le pepe, ma e sefulu ma le afa pauna lona mamafa,” o lana lipoti atu lea. “O lea e le’i faaigoaina o ia. A i ai sau igoa mo ia, ona tusi mai lea o lona igoa i lau tusi.”4
Sa taumate e Ana Elisa le umi ona faatoa maua lea e Iakopo le tala fou. Sa utuvā taimi e oo mai ai meli i le vanu i le tele o masina o le tausaga, ma e matuai taofia atoa lava pe a toulu le kiona o le taumalulu i luga o laufanua valevalenoa lea na matuai le mafai ai ona uia auala o le meli. Sa itiiti foi ni mafuaaga sa ia te ia e faamoemoe ai mo se tali mai lona toalua a’o le’i oo i le tautotogo.
Ae peitai, sa le’i leva ona fanau le pepe, ae maua e Ana Elisa se tusi mai ia Iakopo, na auina mai a o i ai lava o ia i le ala i sasa’e. Sa mafai ona ia iloa mai lona anotusi, na te le’i mauaina lana tusi. Sa ia faamatala mai ia te ia, sa ia vaai i lona aiga i se miti. Sa taaalo faatasi ia tamaiti e toatolu i luga o le fola a’o taoto Ana Elisa i le moega ma se pepe tama faatoa fanau.
Sa tusia e Iakopo, afai na te fanauina se atalii, sa manao o ia e faaigoa ia Nifae.
Sa maua e Ana Elisa lana tali. Sa ia faaigoaina le pepe ia Hipa Nifae Secrist.5
I le taumafanafana o le 1852, na taunuu ai Iona Dorius e luasefulu ona tausaga i le itumalo o Vendsyssel i Tenimaka i mātū.6 O se fai seevae faaa’oa’o mai Copenhagen, ma sa faataatitia ese e Iona ana meafaigaluega ina ia auauna atu i se misiona i lona atunuu moni. Sa auai o ia i le Ekalesia faatasi ma lona tamā o Nikolai, ma lona tuafafine laitiiti o Augusta a o le’i leva ona taunuu atu uluai faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai i Tenimaka. Sa auai lona uso matua o Carl i le Ekalesia i le sili teisi atu ma le tausaga mulimuli ane.7
Na vave le ola o le Ekalesia i Tenimaka talu mai le taimi na tatalaina ai e Pita Hansen ma Erastus Snow le misiona. I totonu o le lua tausaga talu ona la taunuu mai, sa la’ua lolomiina ai le Tusi a Mamona i le faaTake—o le uluai lomiga lea o le tusi e le faaPeretaniaina—ma amataina ai se nusipepa e faalemasina na ta’ua o le Skandinaviens Stjerne. O lenei ua avea Tenimaka ma aiga i le silia ma le lima selau o tagata o le ekalesia ua faatulagaina i ni paranesi e sefululua.8
Ae peitai, o le tinā o Iona, o Ane Sofia, sa ita i le lotu fou ma le le lauiloa, ma sa ia faaaogaina le auai i ai o lana tane o ni mafuaaga o le tatalaga o lo laua faaipoipoga. O le vaitaimi na tete’a ai Ane Sofia ma Nikolai, na valaauina ai Iona faatasi ma isi tagata fou liliu mai e auauna i ni misiona i le lotoifale, ae na tuua e Augusta ia Tenimaka faatasi ma le vaega muamua o le Au Paia Sekanitenevia e faapotopoto i Siona.9
I Vendsyssel, sa malaga atu ai Iona i saute e fono ma le Au Paia i se nuu maotua na ta’ua o Bastholm.10 Sa latou fono i le maota o se tasi o tagata o le Ekalesia i le lotoifale. Sa lagona e Iona le olioli ma le musuia a o ia tautala atu i le faapotopotoga. Ona sa tala’i muamua o ia i le eria, sa ia iloaina ai le toatele o tagata sa i totonu o le potu.
Pe tusa o le aoauli, i le toeitiiti lava uma ai o le fonotaga, na ulufale atu ai i totonu o le fale ma lalafi solo faataamilo i le faitotoa se vaega leaga o tagata galulue i faatoaga ma ni meafaigaluega ma ni pate. I se taimi na muamua atu o lena tausaga, na talosaga atu ai le Au Paia Take i le ofisa faitulafono a le malo mo le puipuiga e faasaga i tagata faatupu vevesi, ae e leai se mea na faia i ai. Sa feagai foi tagata fou liliu mai i Suetena na lata ane ma ni feteenaiga faapena, lea na uunaia ai ni isi o tagata talitonu e papatiso i totonu o le tanevai a tana nai lo o le lamatia i le vaaia o i latou i totonu o se vaitafe.11
Ina ua ma’ea le fonotaga, sa alu atu Iona i le faitotoa o le a alu. Sa potopoto faatasi mai le au faatupu vevesi, ma sa lagona e Iona le tuia o lona vae i se mea. Sa le ano o ia i le tiga ae laa atu lava i fafo, ae na toetoe o le taimi lava lea na pu’e ai o ia mai tua e tagata galulue i faatoaga ma tasasa solo lona tua. Sa ia lagonaina le matuitui o le tiga i lona tino a o tatui o ia e tamaloloa i laau ma meafaigaluega ma’ai seia oo ina manu’a ma tafetotoi.
I se auala na sao ese ai Iona ma sola atu i le fale na latalata ane o se tagata o le Ekalesia na igoa ia Pita Jensen. O iina, na aveese ai e ana uo ona lavalava masaesae, faamamā ona manu’a, ma faamoe o ia. Sa faauu ma faamanuia o ia e se alii, ma sa tu se olomatua i totonu o lona potu e puipui o ia. Ina ua mavae se itula ma le afa, ae tatu’i atu e tamaloloa onanā le faitotoa. Sa faapa’u ifo le olomatua i ona tulivae ma tatalo mo se fesoasoani. Sa fai atu o ia ia Iona, “E tatau ona latou sasaina a’u, faatoa mafai ai ona latou sasaina oe.”
O se taimi e le’i umi mulimuli ane, na laga atu ai tamaloloa onanā i totonu o le potu. Sa taumafai le fafine e taofi i latou, ae na latou tuleia o ia agai i le puipui. Sa latou siosiomia le moega ma amata ona tasasa le tino totolia ma manu’anu’a o Iona. O le vilivilita’i ina ia malamalama pea ma ia to’a, sa mafaufau ai Iona i le Atua. Ae sa oo ina mau le vaega faatupu vevesi i ona lima ma toso ese o ia mai le moega ma avatu ai i fafo.12
Sa ui ane Soren Thura i talaane o le fale o Jensen ae ona vaaia ai le vaega faatupu vevesi o sa’esa’e atu Iona i se vaitafe lata ane. O nisi o alii sa fe’ei ma laulauvavale solo. O isi sa pepese leotetele. Na laa atu Soren ia i latou ma tuleiese nisi o i latou. O o latou mānāva sa malosi le namu pireniti [brandy]. Sa tepa atu Soren ia Iona. Sa foliga laitiiti ma vaivai i lona ofumoe.
Sa vave lava ona iloa e le au alii ia Soren. O ia o se tagata atamai o le autau tietie solofanua a Take ma sa i ai [sona] talaaga i Bastholm o le avea ma se tagata taalo afeleti malosi. O le manatu ai o le a ia manao e fia auai ma i latou, sa fai mai nei alii ia te ia e faapea, ua latou pueina se “failauga Mamona” ma o le a togiina o ia i le vaitafe. “O le a matou faaali atu i le faifeau Mamona lea le ala e papatiso ai” sa latou fai ane ai.
“Faasaoloto o ia,” sa fai atu ai Soren. “O le a tuu mai le tama lea ia te a’u, ma ia tofotofo se tasi o outou le au palaaai e taofia a’u.” Sa faigofie lava le umī ma le malosi o Soren nai lo soo se tasi i le au faatupu vavesi, o lea na latou faapa’ū ai i lalo le faifeautalai, toe sasa o ia mo ni nai taimi, ma nanati ese loa.13
Sa toe ave atu e Soren ia Iona i le fale o Jensen ma sa toe foi ane i le aso na sosoo ai e asi o ia. Sa talitonu Iona na auina atu e le Atua ia Soren e laveai o ia. Sa molimau atu Iona, “E le sili atu lenei mea nai lo mea na tutupu i le nuu o le Atua i aso anamua, ma o aoa’iga faapea ua faamoemoeina e faalotomaualalo ai i tatou i luma o le Alii.”
O le savali a Iona na ootia ai Soren, ma sa toe foi mai o ia i lea aso ma lea aso e talanoa ma le alii talavou e uiga i lana misiona ma le talalelei toefuataiina.4
A o toe malosi Iona mai le fasiga o ia, o lona tuafafine e sefulufa tausaga le matua, o Augusta, sa sopo atu i Mauga Papa i se solo o taavale solofanua o le pe a ma le selau o le Au Paia sa malaga ai. O le auala sa latou malaga ai sa oneonea ma lauleaga i le mavae ai o le lima tausaga o malaga e tele agai atu i le Vanu o Sate Leki. Ae e ui lava i le iloa lelei o le ala, ae sa popole lava i latou i le auala na i luma atu. Na oo mai le tau o le tautoulu i laufanua valevalenoa, ma lafo mai ai savili ma’ati’ati i laufanua mafola a o pa’ū maualalo le fua malūlū i se malūlū na toetoe lava a le mafai ona onosaia.
O le mea na sili ona leaga, na lelavava ia povi, ma na faaaoga uma e le Au Paia a latou falaoamata na totoe, na faamalosia ai i latou e auina atu se tagata tietie solofanua e muamua atu mo nisi sapalai. O le leai ai o se auala e iloa ai po o le a le umi o le a taunuu mai ai se toomaga, sa savavali vaivai ai le Au Paia ma le leai o se meaai. Sa silia ma le 150 maila lo latou mamao ese mai le Aai o Sate Leki, ma o le vaega tifato o la latou malaga o loo i luma atu pea.15
Sa masani ona savavali ia Augusta ma ana uo ia mamao atu lava i luma o le solo o taavale solofanua ona faatalitali mai lea mo lo latou oo atu. Ao o atu i le ala, sa latou mafaufau ai i fale na latou tuua. O tagata Take e toa luasefulu valu sa i ai i le vaega sa folau mai i le Iunaite Setete faatasi ma Erastus Snow, o lē na muamua atu i le Aai o Sate Leki ae mulimuli atu Augusta ma isi tagata uma o le vaega i se isi solo o taavale solofanua. O le toatele lava o tagata malaga mai Sekanitenevia, na aofia ai ma Augusta, sa tau leai ma se upu faaPeretania na iloa. Ae o taeao ma po uma lava sa latou auai faatasi ai ma le Au Paia e tautatala faaPeretania e tatalo ma usu viiga.16
E oo mai i le taimi lenei, ua faamaonia ai o le malaga i le Aai o Sate Leki sa sili atu le faigata ma umi nai lo o le mea sa faamoemoeina e Augusta. A o faalogo atu o ia i tagata Amerika o tautatala i la latou gagana e le malamalama ai, sa ia iloa ai le laitiiti tele o mea sa ia iloa e uiga i lona aiga fou. Sa ia lagonaina foi le ma’imanatu. E faaopoopo atu i ona tuagane o Carl ma Iona, sa i ai ni ona uso laiti e toatolu na igoa ia Karolaine, Repeka, ma Nikolina. Sa manao i tagata uma o lona aiga ia faatasia ma ia i Siona i se aso. Ae na te le’i iloa pe mata o le a tupu lena mea, ae maise lava ona ua tete’a ona matua.17
I le ala agai atu i sisifo, sa ola ai Augusta i ni tufaaga laiti a o a’e atu le solo o taaavle solofanua i luga o mato, faaifoifo i vanu maualalō, ma sopoia auvai vaiti i mauga. I le gutu o le Tofē o Echo, e tusa ma le fasefulu maila mai le Aai o Sate Leki, sa iloa muamua atu ai e tamaitai o le vaega le alii sa auina atu ia muamua [e aumai] ni sapalai. E le’i umi ae oo mai se taavale solofanua na tumu i falaoa, falaoamata, ma masi, lea sa tufatufaina e kapeteni i le Au Paia lotofaafetai.18
O ni nai aso mulimuli ane, na oo atu ai le solo o taavale solofanua i totonu o le Vanu o Sate Leki. Sa faafeiloai e Erastus Snow le Au Paia Take a o latou o mai i le aai ma valaaulia i latou i lona fale mo se taumafataga i le afiafi o falaoa vine ma le alaisa. I le mavae ai o masina o ai i fasi falaoa matūtū ma aano o pafalō, sa mafaufau Augusta, e le’i tofo lava i se mea ua sili atu le manaia.19
I le aso 8 o Novema, 1852, na tatala ai e Siaosi Q. Kanona lana tama’i tusi talafaamaumau enaena ma tusi ai, “Ua pisi lava i le tusitusi.” O le aso atoa sa punou ai o ia i luga o se laulau i le fale o Ionatana ma Kiti Napela, i le faaliliuga o le Tusi a Mamona i le faaHawaii. O le taimi nei, a o tomanatu o ia i lana galuega o le aso, sa ole atu o ia i le Alii e fesoasoani ia te ia e faaumaina le galuega faatino.
“Ou te mafaufau i ai o se faamanuiaga matagofie,” sa tusia ai e Siaosi i lana apitalaaga. “Ou te lagona e tatau ona ou olioli ao ou auai i lenei galuega, ma e mu ma maena a’e lo’u loto a o ou mafaufau i mataupu faavae matagofie o loo i ai i totonu.”20
Ina ua feiloai Siaosi ia Ionatana Napela ia Mati 1851, na te le’i iloa le taua o le a avea ai Napela i le galuega a le Alii i Hawaii. Ae ana le oo ia Ianuari 1852—na toeitiiti atoa le tausaga talu mai le la feiloaiga muamua—e le ioe Napela e papatiso.21 Na iloa e Napela ua moni le talalelei toefuataiina, ae o le tetee mai o tagata o le nuu ma le lotu Porotesano i le lotoifale na taofia ai o ia mai le vave auai i le Ekalesia. Ae o le taimi lea, na faamanuiaina ai Siaosi i le papatisoina o tagata e toatele ma le faatuina o ni paranesi se fa i Maui.22
Faatasi ai ma le fesoasoani ma faamalosiauga a Napela, na amata faaliliu ai e Siaosi le Tusi a Mamona ao le’i leva ona uma le papatisoga o Napela. Mo le tele o itula e aunoa ma se malōlō, sa suesue ai e Siaosi fuaitau mai le tusi ma taumafai i le mea sili sa ia mafaia e tusi se faaliliuga faaHawaii i luga o se pepa. Ona ia faitau atu lea o le mea na ia tusia ia Napela, o lē sa fesoasoani ia te ia i le faaleleia o le faaliliuga. I le avea ai ma se loia atamai tele, sa matuai fetaui lelei ai lava Napela e taialaina Siaosi i le lavelave o lana gagana moni. Sa ia suesueina foi ma le toto’a mataupu faavae o le talalelei ma na vave malamalama ai i le upumoni.
I le taimi muamua, sa lemu lava le alu o le faagasologa, ae o le la naunau e faasoa atu le savali o le Tusi a Mamona i tagata Hawaii na faamalosiauina ai i laua e galulue pea. Sa le’i leva ae o la lagonaina le oo ifo o le Agaga i o laua luga, ma sa mafai ona la galulue televave i le tusi, e oo lava i taimi na la tau ai i fuaitau na ta’u mai ai ni aoaoga faavae ma ni manatu lavelave. Sa alualu foi i luma le lelei o Siaosi i le faaHawaii i aso taitasi a o faailoa atu e Napela ia te ia ni upu ma ni faaupuga fou.23
I le aso 11 o Novema, na aumai ai e ni uso a faifeautalai ia Siaosi ni tusi se tolu ma ni lomiga se fitu o le Deseret News mai Iuta. O le galala ai mo ni faamatalaga mai le aiga, sa faitau ai e Siaosi ia tusi ma pepa i le taimi lava sa ia maua ai le avanoa. I se tasi o tusi, sa ia iloa ai na faitau atu e le aposetolo o Orson Pratt le faaaliga e uiga i faaipoipoga autaunonofo i le Au Paia ma talai faalauaitele atu ai e uiga i ai. Sa le’i faateia o ia i lea tala fou.
Sa ia tusi i lana apitalaaga, “O le mea lenei sa ou silamata’ia.” “Ou te talitonu i ai o le taimi talafeagai lea.”24
Na lipotia mai e le isi tusi e faapea, ua silafia e taitai o le Ekalesia le faaliliuga o le Tusi a Mamona ma faamaoniaina le galuega faatino. O le tusi lona tolu na logo mai ai o ia e faapea, o le aposetolo o Ioane Teila, o le toalua o le tuafafine o lona tamā, na toe taliu atu lata mai nei mai lana misiona i Farani ma na manao ia Siaosi e foi atu foi i le fale. O Elisapeta Hoagland, o le tamaitai talavou sa faamasani tumau ma Siaosi ao le’i alu i lana misiona, sa faatalitali mai foi o ia i lona toe taliu atu. Ae peitai, sa manao Uiliata Lisati o le Au Peresitene Sili ia Siaosi e mafaufau e faauma le faaliliuga a o le’i sau i le fale.
Sa iloa e Siaosi sa ia auauna atu i se misiona faamaoni. Na tuputupu a’e o ia mai se alii talavou ma’imanatu, ma lē mafai ona faaleo atu ona manatu, ma avea o se faifeau ma se faifeautalai malosi. Afai e filifili o ia e alu i le fale i le taimi nei, e leai se tagata e mafai ona faapea mai, na te le’i faalauteleina le valaauga na tuuina atu e le Alii ia te ia.
Ae, sa ia talitonu na tatalo tuaa o tagata Hawaii mo le avanoa e faalogo ma olioli ai i latou e tupuga mai ia i latou i faamanuiaga o le talalelei. Ma sa manao o ia e olioli faatasi ma ona tuafafine ma uso Hawaii i le malo selesitila. E mafai faapefea ona ia tuua Hawaii ao le’i uma lana faaliliuga?25 O le a nofo o ia e faauma lana galuega.
O ni nai aso mulimuli ane, i le uma ai ona faaalu o le taeao faatasi ma le Au Paia i Maui, sa manatunatu ai Siaosi i le agalelei o le Atua, ma sa faatumulia lona loto i le oliol ma le fiafia e le mafaamatalaina.
“O la’u tautala ma [la’u] gagana e fai lava si vaivai e faaleoina atu lagona ou te maua pe a ou mafaufau loloto i le galuega a le Alii,” sa ia alaga ai i totonu o lana apitalaaga. “Oka, ana mafai ona faaaoga lo’u laulaufaiva, ma lo’u taimi ma taleni, ma mea uma o ia te a’u pe anaina i Lona viiga ma le mamalu, e viia ai Lona suafa, ma i le faasalalauina atu o se malamalama o Ona uiga auaumama i soo se mea lava atonu e faasaga i ai la’u vili.”26
O le tautoulu lena, na auina atu ai Iona Dorius ma isi faifeautalai Take e talai atu le talalelei i Nouei. E pei o Tenimaka, sa faatagaina e Nouei ni isi o saolotoga faalelotu i tagata Kerisiano o e sa le’i auai i le ekalesia a le setete. Ae peitai na silia ma le sefulu tausaga o lapatai e tusi ma nusipepa ia tagata Nouei e uiga i le matautia o le Au Paia o Aso e Gata Ai, ma liliuina ai manatu faaalia o tagata lautele e faasaga i le Ekalesia.27
I se tasi o aso, sa faia ai e Iona ma ana soa se fonotaga i se tamai fale e latalata i le aai o Fredrikstad. Ina ua uma ona lagiina e le aofia le viiga “Le Agaga Paia Ua pei o le Afi,” sa saunoa Iona e uiga i le afuaga o le Ekalesia ma tautino atu na toe faaali mai e le Atua o Ia Lava i tagata. Ina ua uma lana [tautalaga], sa poloaia e se tamaitai talavou e faamaonia atu le moni o ana upu i le Tusi Paia. Sa ia faia lava, ma sa faagaeetia o ia i mea sa ia ta’u atua.28
O le lua o aso mulimuli ane, sa malolo ai Iona ma ana soa mo le po i se faletalimalo i fafo o Fredrikstad. Sa fesili le pule o le faletalimalo po o ai i latou, ma sa faailoa atu e alii talavou i latou o ni faifeautalai o le Au Paia o Aso e Gata Ai. Sa popole le pule o le faletalimalo. Sa matuai faasā o ia e taitai o le itumalo ona faanonofo le Au Paia o Aso e Gata Ai [i lona faletalimalo].
A o talanoa faifeautalai i le pule o le faletalimalo, sa laa mai i fafo se alii leoleo mai se potu lata ane ma poloai atu e fia vaai i le tusifolau o Iona. “O loo i Fredrikstad,” sa faamalamalama atu ai e Iona.
“O le a taofia oe,” sa fai atu ai le leoleo, ona faasaga atu lea i le soa a Iona ma poloai atu mo lona tusifolau. Ina ua le mafai e le faifeautalai ona tuuina atu [lona tusifolau], sa taofia foi o ia e le leoleo ma taitai atu i la’ua i se potu e faatalitali ai mo le tu’iina i fesili. Sa faateia i laua, ona na iloa ai e Iona ma lana soa, sa faatumulia le potu i le Au Paia Nouei—o tamaitai ma alii—o e foi na taofiaina. Na i ai faatasi ma i latou ni isi o faifeautalai Take, e aofia ai se toatasi ua lua vaiaso o i ai i le vaavaaiga a leoleo.29
Na le’i leva atu, na amata ai e taitai o le malo i le eria ona tapu’e ma tu’ifesili ia faifeautalai ma isi tagata o le Ekalesia. E toatele tagata Nouei sa matuai masalosalo i le Au Paia ma na talitonu o lo latou faatuatua i le Tusi a Mamona ua latou le agavaa ai mo le puipuiga na tuuina mai i lalo o tulafono o le saolotoga o mea taulotu a le atunuu.
O tala e faapea, na faatino e tagata o le Ekalesia i le Iunaite Setete ia faaipoipoga autaunonofo sa oo ai foi ina manatu ni isi o tagata Nouei o le Au Paia o ni tagata faatupu vevesi o e sa mananao e faapiopio le talitonuga ma tulaga faatauaina anamua a tagata Nouei. O le tu’ifesiliina ma le faafalepuipuiina o le Au Paia o Aso e Gata Ai, sa faamoemoe taitai [o le malo] e faailoa atu ai e le o i latou o ni Kerisiano ma ia taofia ai le salalau atu o le tapuaiga fou.30
Sa le’i umi ae momoli atu Iona i Fredrikstad ma tuu ai i le falepuipui faatasi ma isi faifeautalai e toafa, e aofia ai Christian Larsen, o se taitai o le Ekalesia i Nouei. Sa taulima e le leoleo falepuipui ma lona aiga ia faifeautalai ma le faaaloalo, ma faataga i latou e tatalo, faitau ma tusitusi, pepese, ma talanoa e uiga i le talalelei. Ae sa leai se tasi na saoloto e alu ese [mai le falepuipui].31
Ina ua mavae ni nai vaiaso, ona fesiligia lea e le faamasino o le itumalo ma isi taitai ia ni isi o faifeautalai. Sa taulima e le faamasino ia alii e pei o ni tagata solitulafono, sa tau le faalogo mai i mea na latou fai atu ai, ma na musu e tuu latou te tautatala atu ina ua latou taumafai e faamalamalama atu, o la latou savali sa ogatusa lava ma le faaKerisiano ma le Tusi Paia.
“O le a le faamoemoega ua outou o mai ai i le atunuu lenei?” sa fesili mai ai taitai ia Christian.
“Ina ia aoao tagata i le talalelei moni a Iesu Keriso,” sa fai atu ai Christian.
“Mata e te toe foi i Tenimaka, pe afai e faasaolotoina oe mai le falepuipui?”
“Seiiloga lava e faamalolo a’u e le Atua e ala mai i Ana auauna o ē na auina mai a’u iinei.”
“Mata o le a tuu lou talai atu ma le faia o papatisoga?”
Sa fai atu Christian, “Afai e te mafaia pe mafai e soo se tasi o au faitaulaga ona faatalitonu a’u e faapea, o le matou aoaoga faavae ma le tapuaiga ua le ogatusa lea ma aoaoga faavae a Keriso, ona ou te fia maua le faaolataga ma fai le finagalo o le Atua.”
Sa fai mai le taitai o le au tu’ifesili, “Matou te manatu ua le tusa lea ma le mamalu o o matou faitaulaga ona finau ma oe,” “Ua ou faasāina nei oe ona e taitai sese ni isi lava agaga e ala i au aoaoga faavae sese.”32
A o faatalitali Iona ma faifeautalai mo le latou aso i le faamasinoga, sa latou nonofo faatasi i se sela ma Iona Andreas Jensen. O Jensen o se kapeteni o vaasami, ma o se tagata lotu malosi o lē sa tuuina atu ana oloa faalelalolagi i e matitiva ma amata talai atu ma alagaina le salamo i luga o magaala. Ona o lona naunautai e folafola atu le afioga a le Atua, sa taumafai ai o ia e faasoa atu ona manatu faalelotu i le Tupu o Oscar le 1 o Suetena ma Nouei, ae sa teena o ia i taimi uma sa ia sailia ai se au faalogologo. O lona le fiafia sa ta’u ai e Jensen le tupu o se “tagata agasala faaeaina” ma sa vave lava ona pu’eina ma faafalepuipuiina.
E le’i umi ae faasoa atu e faifeautalai le talalelei toefuataiina ia Jensen. O le taimi muamua, sa le fia faalogo le kapeteni i le savali, ae sa ia tatalo mo i latou, ma sa latou tatalo mo ia. I se tasi o aso, a o molimau atu faifeautalai ia Jensen, sa faafuasei ona faatumulia tagata uma sa i totonu o le sela i le olioli. Sa matuai tagi lava Jensen ma na susulu ona foliga. Sa ia tautino atu ua ia iloa e moni le talalelei toefuataiina.
Sa talosaga faifeautalai i le faamasinoga ia lava se taimi e faasaoloto ai Jensen ina ia papatisoina, peitai sa teena la latou talosaga. E ui i lea, sa faamautinoa atu e Jensen i faifeautalai o le a papatiso o ia i le taimi lava e faasaoloto ai o ia mai le falepuipui.33
Sa tusia e Iona i lana apitalaaga, “O lenei mea na aumaia ai i matou uma e faafetai ma le faamaualalo i le Atua, ma e moni lava sa o se aso fiafia tele mo i matou.” “Sa matou pepese ma vivii i le Atua ona o Lona agalelei.”34