Mo Vakasaqara na Matanitu ni Kalou
Au sa nuitaka ni kemuni taucoko ko ni na nanuma tiko na Siga ni Vakacecegu oqo ko ni a rogoca kina na noqu a wasea na noqu ivakadinadina ni sai koya oqo na cakacaka tabu ni Kalou.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, au vakavinavinakataki kemuni ena nomuni veimasulaki ena vukuqu. Au sa masuta oqo na nomuni veitokoni ni vakabauta.
Ni dua e sa yacova mai na yabaki ni noqu bula oqo ena dau tu vakadua e veigauna me sarava lesu na veika a kauti koya mai ki na ituvaki e sa mai yacova oqo na nona bula.
Sa lomaqu meu taurivaka na nomuni gauna ia ena rawa ni tukuni niu kocokoco. Au vakayacora oqo baleta na bula ni Peresitedi ni Lotu e taukeni raraba ena Lotu. E lailai sara na nona gauna duadua ka sega na nona ka vuni. Na noqu vosa ena mataka nikua, au nanuma, ni na duidui mai na kena e dau rogoci taumada ena koniferedi raraba ni Lotu sa oti.
Sa mai kala toka oqo na matanisiga ni noqu bula. Eda sa vakararavi taucoko tu vakadua ena liga ni Turaga. Me vaka ni vuqa vei kemuni o ni sa kila tu, ni se qai vakayacori ga oqo vei au e dua na veisele levu. E se qai matai ni gauna ena noqu bula ena loma ni 95 na yabaki meu laki qaravi e valenibula. Au sega ni vakatututaka tiko yani vua e dua. E tukuna na noqu vuniwai ni se vo tikoga vei au eso na leqa lalai.
Au sa volekata yani oqo na ika 96 ni noqu siganisucu. Au taura na gauna oqo meu vakaraitaka na noqu vakavinavinaka kei na vakamuduo ena vuku ni veivakalougatataki e sovaraka tiko mai vei au na Turaga.
Eda sotava kece na digidigi ena noda ilakolako ena bula oqo; eso vei ira era seretaka na veikidavaki ni iyau kei na torocake; eso era sega soti ni vinaka. Ia sa dau raica tu mai na Turaga ka dusimaka na noqu digidigi e dina ga ni a sega ni laurai sara ena gauna o ya.
E nanumi sara na serekali nei daunivucu o Robert Frost, mai na Gaunisala Tawa Lakovi, ka so na qaqana oqo:
E rua na sala e tawase e veikau, ia koi au-–
Au lakova na kena e sega ni matau,
Sa yaco dina kina na veisau.
(The Poetry of Robert Frost, ilav. Edward Connery Lathem [1969], 105)
Au nanuma na Nona vosa na Turaga: “Vakasaqara na matanitu ni Kalou; ena qai soli me kena ikuri na veika kecega oqo” (Luke 12:31).
Ena 48 na yabaki sa oti ena koniferedi ni Epereli vakaoqo au a tabaki ena imatai ni gauna meu lewe ni Vakaitutu Raraba. Mai na gauna o ya au sa vosa oti kece sara ena veikoniferedi yadua ni Lotu. Au sa vakayacora oti kina e sivia e 200 na vosa vakaoqo. Au sa vunautaka kina e vuqa sara na veimataqali iulutaga. Ia na kena qaravi tiko yani sa dua dina na ka kaukauwa ni ivakadinadina me baleta na cakacaka cecere oqo ni gauna edaidai.
Ia sa veisau na veika kece ka ra sa veisau tikoga. Na noqu itokani lomani ni 67 na yabaki sa mai biuti au ena rua na yabaki sa oti. Au sega ni cavuta rawa na levu ni noqu nanumi koya. E a dua dina na marama taleitaki o koya, e dua ka keirau a salavata voli ena veitokoni ena sivia e rua na ikatolu ni senijiuri. Niu sarava lesu na noqu bula, au sa kurabui ga ka qoroqoro. Na veika vinaka kece e yaco, vakakina na noqu vakawati au sa vakavinavinakataka tiko na noqu vakaitavitaki au ena Lotu.
Ena yakavi ni siga o ya au a raica lesu kina na yaca taucoko eso ni ilawalawa se isoqosoqo era a vakaicocovitaki au, me baleta walega na noqu veiqaravi ena Lotu. E lewe vica toka na Peresitedi kei Amerika, era tadu mai ki na Valenivolavola ni Mataveiliutaki ni Lotu. E lili toka ena lalaga ni noqu valenivolavola na keirau itaba kei Peresitedi Ronald Reagan niu a solia tiko vua e dua na iVola i Momani. Ena noqu kato ni vola e tiko kina na noqu Metali Vakaperesitedi ni Bula Galala ka a solia vei au o Peresitedi Bush. Au sa lesu oti vakavica mai na White House. Au a veiqaravi ka veimaliwai talega kei ira na paraiminisita kei na mata ni veimatanitu, ka oka kina o Paraiminisita Margaret Thatcher kei Harold Macmillan mai Peritania.
Au kilai ira ka cakacaka vata talega kei ira na vei-Peresitedi yadua ni Lotu tekivu mai vei Peresitedi Grant ka yaco vei Howard W. Hunter. Au sa kilai ira ka lomani ira yadua na Vakaitutu Raraba ena loma ni veiyabaki kece sa oti yani oqo.
Ena gauna oqo au sa saga tiko meu tuvanaka vakavinaka na levu ni ivola kei na cakacaka ni liga talei au vakasokumuna tu mai ena veiyabaki. Ena noqu cakava tiko na ka oqo au raica rawa sara kina e dua na ivolaniveisiga e vagauna ga mai na yabaki 1951 ki na 1954. Ena gauna o ya au a se daunivakasala tiko ena mataveiliutaki ni iteki kau se bera kina ni kacivi meu dua na Vakaitutu Raraba.
Niu sa wilika tiko na ivolaniveisiga makawa oqo au mani nanuma sara ka vakavinavinakataka ni loloma ga ni Turaga, au a kilai iratou yadua vakavinaka sara kina na Mataveiliutaki Taumada kei iratou na lewe ni Kuoramu ni Le Tinikarua. Na madigi vakaoqo ena sega ni na rawa me yaco mai ena gauna oqo baleta ni sa levu cake tikoga na Lotu.
Na ivolaniveisiga oqo e volai tu kina na itukutuku vakaoqo:
“11 ni Maji, 1953—Keirau a veivosakitaka kei Peresitedi McKay na porokaramu ni koniferedi ni vula o Epereli baleti ira na peresitedi ni tabana ni kaulotu.
“Lotulevu, 19 ni Maji—A kerei au o Joseph Fielding Smith meu lesia e dua vei ira na Veitacini me vakaraitaka na kena liutaki na koniferedi ni daukaulotu ena bogi ni Siga Vakarauwai… . Au vakabauta me sa na cakava ga o Spencer W. Kimball se o Mark E. Petersen.”
“Lotulevu, 26 ni Maji—E dua na italanoa vinaka e tukuna o Peresitedi McKay. E kaya ni ‘Dua na dauteitei e a levu sara na nona tiki ni qele. Ni sa qase mai sa ka ni oca sara vua. E a levu na luvena tagane. E a kacivi iratou sara mai na cauravou ka tukuna vei iratou me ratou sa na qarava na qele. E laki vakacegu sara o tamadratou. Ia ena dua na siga e a lako yani o koya ki na nodratou iteitei. Eratou a kaya mai na cauravou me lesu tale, eratou sega ni gadreva na nona veivuke. A kaya o koya, “Na mawequ ena qele oqo e uasivi cake mai na nomudou cakacaka kece o dou cakava. “‘E kaya o Peresitedi McKay ni o koya na tama e tukuni tiko oqo e vakatakarakarataki Peresitedi Stephen L. Richards, ka a tauvimate tiko, ia na nona veiqaravi kei na veimaliwai e a vakacaucautaka vakalevu sara o Peresitedi McKay.
“Vakaraubuka, 3 ni Epereli, 1953—Soqoni ena valetabu kei ira na Vakaitutu Raraba kei ira na peresitedi ni tabana ni kaulotu mai na 9 ena mataka ki na 3:30 ena yakavi. E sivia e 30 na peresitedi ni kaulotu era vosa kina. Era vinakata kece me levu na daukaulotu. Toso vinaka tiko na nodra cakacaka.
“Tusiti, 14 ni Epereli—Tiko o Peresitedi Richards e valenivolavola, taleitaki na neirau veivosaki. E rairai oca ka malumalumu. Au kila ni sa taqomaki koya tiko na Turaga ena vuku ni dua na inaki cecere.
“Moniti, 20 ni Epereli, 1953— Ka taleitaki na neirau veivosaki kei Henry D. Moyle ena Matabose ni iApositolo Le Tinikarua.
“15 ni Jiulai, 1953—Sa mai mate o Albert E. Bowen, lewe ni Matabose ni Le Tinikarua, ni mai oti e dua na yabaki na nona tauvimate bibi. Sa mai gole tale oqo e dua vei ira na noqu itokani… . Au a mai kilai koya vinaka sara. E turaga vuku ka tudei. E sega ni rawa ni vakusakusataki, ka sega ni dau vakatotolo. Dau maqosa sara—e turaga vuku ni veika vovou, e dua e matata ka cecere na nona vakabauta. Era sa gole tiko yani na tamata matua. Era a noqu itokani. Ena noqu gauna lekaleka oqo au sa raica kina e vuqa na tamata qaqa ni Lotu era lako mai ka ra gole yani. E vuqa vei ira au sa cakacaka vata kei ira ka kilai ira vakavoleka sara. Sa nei gauna na qusia laivi na nodra vakanananutaki. Ena loma tale ni lima na yabaki mai oqo na yaca vakataki Merrill, Widtsoe, Bowen—era tamata qaqa taucoko—era na guilecava na tamata vakavo ga e vica. Ena marau ga na tamata mai na nona cakacaka ena dua na siga, me na kila tiko ni rawa ni nanumi koya na nona matavuvale, me na wili vata kei na Turaga, ia e tarava o ya, ena ka lailai walega na kena ivakananumi ena kedra maliwa na kawa mai muri.”
Sa vaka tu o ya. Au sa wilika walega meu vakaraitaka kina na noqu veiwekani vakavoleka niu se cauravou kei ira na lewe ni Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni Le Tinikarua.
Ena noqu gauna talega oqo au sa maliwai ira talega na dravudravua kei na vakaleqai e vuravura oqo, ka wasea vei ira na noqu loloma, veikauwaitaki, kei na noqu vakabauta. Au sa cakacaka vata kei ira na turaga kei na marama vakaitutu cecere ka rogo e veiyasai vuravura. Mai na veika vinaka oqo au vakabauta niu sa vakayacora mada ga kina e dua na veisau lailai.
Niu a se cauravou, kau se qai gonetagane yabaki 11 walega, au a taura kina na noqu veivakalougatataki vakapeteriaki mai vua e dua na tagane au qai raici koya vakadua kau a sega ni qai raici koya tale. Oqo e dua dina na ivola talei, e dua na itukutuku vakaparofisai. E baleti au ga kau na sega ni wilika taucoko yani. Ia e tiko kina na itukutuku oqo, “Era na rogoca na veimatanitu e vuravura na domomu ka me ra na kila kina na ka dina mai na nomu ivakadinadina talei ko na wasea.”
Ena gauna au sa vakacegu kina mai na noqu kaulotu mai Igiladi, au a gade vakalekaleka yani ena vanua levu oqo. Au a wasea na noqu ivakadinadina mai Lodoni, au a wasea sara mai Berlin, ka vakakina mai Parisi, ka oti o ya mai Washington, D.C. Au a kaya e lomaqu niu sa mai cauraka tu oqo na noqu ivakadinadina ki na veikoro lelevu oqo kei vuravura ka sa yaco na tiki o ya ni noqu veivakalougatataki.
Ia oqori e se kena itekivu walega. Mai na gauna o ya sa yaco sara meu voqataka na domoqu ena veivanua lelevu, ena veikoro lelevu ka lalai, lako cake ka lako sobu mai na vualiku ki na ceva ki na tokalau ki na ra ni vuravura oqo—tekivu mai Cape Town ki Stockholm, mai Moscow ki Tokyo ki Montreal, ena veikoro lelevu kece kei vuravura. Oqo kece e dua na cakamana.
Ena yabaki sa oti au a kerei ira na lewenilotu ena veiyasai vuravura taucoko me ra wilika tale na iVola i Momani. E udolu, ka rairai e drau beka na udolu era a ciqoma na bolebole o ya. E kaya o Parofita Josefa ena 1841, “Au a tukuna vei iratou na itokani ni iVola i Momani sa ivola dodonu duadua mai vei ira na ivola kecega e vuravura, ka sa vatu ivakadei ni noda lotu, ka na toro voleka vua na Kalou e dua na tamata ena nona vakamuria na kena ivakavuvuli ka sega mai na dua tale na ivola” (History of the Church, 4:461).
Ni ciqomi na dina ni itukutuku oqo, au vakabauta ni sa yaco eso dina na ka veivakurabuitaki vei ira na tamata ni Lotu oqo. Era a laurai ni ra wilika tiko na iVola i Momani ni ra vodo basi tiko, ni ra vakasigalevu tiko, ni ra waraka na veiqaravi nei vuniwai, kei na vuqa sara na veivanua tale eso. Au sa vakabauta ka nuitaka ni da sa toro voleka vua na Kalou ena vuku ni noda sa wilika na ivola oqo.
Ena Tiseba sa oti e a noqu madigi, vata kei na vuqa vei kemuni, me da marautaka kina na ivakananumi ni yabaki 200 ni nona sucu o Parofita Josefa. Keirau a tiko kei Elder Ballard mai Vermont na vanua a sucu kina o koya, ena gauna a vutucoqa tu kina na Vale ni Koniferedi oqo mai vei ira na Yalododonu Edaidai, ka voqataki yani na vosa ena kakaburaki ena setilaiti ki na veiyasai vuravura taucoko me ivakananumi ni Parofita lomani oqo ni cakacaka edaidai.
Ena rawa meu tomana tale. Au kere veivosoti yani niu sa tukuni au tikoga. Ia, au vakayacora na ka oqo meu vakaraitaka kina na noqu vakavinavinaka ka vakamuduo ki na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, ena vuku ni veika taucoko sa mai yaco me baleta na itutu sa mai biuti au kina na Turaga. Sa vakasinaiti na yaloqu ena vakavinavinaka kei na yalololoma.
Me tokaruataki mada:
E rua na sala e tawase e veikau, ia koi au—
Au lakova na kena e sega ni matau,
Sa yaco dina kina na veisau.
Au sa nuitaka ni o ni na sega ni nanuma niu sa mai tatau tiko ena veika au mai tukuna. Ia, au sa namaka tiko meu na vosa tale vei kemuni ena Okotova.
Meu sa tinia, au sa nuitaka ni kemuni taucoko ko ni na nanuma tiko na Siga ni Vakacecegu oqo ko ni a rogoca kina na noqu a wasea na noqu ivakadinadina ni sai koya oqo na cakacaka tabu ni Kalou. Na raivotu a yaco vei Parofita Josefa mai na veikau e Palmyra e a sega ni dua na tatadra ni vakasama. E a ka dina sara ga. E a yaco ena sigalevu tutu. Na Tamana kei na Luvena erau a vosa dina vua na gonetagane oqo. E a raici rau o koya ni rau sa tucake donui koya tu e cake ena maliwa lala. E a rogoca na domodrau. E a vakamuria na Nodrau ivakasala.
Sai koya na Turaga sa tucaketale ka a vakatakilaitaki mai vua na Tamana, na Kalou cecere kei vuravura. Ena imatai ni gauna ni itukutuku kei vuravura erau a rairai vata mai na Tamana kei na Luvena me wasei kina na ilati ka dolavi na kena oqo, na iotioti kei na itinitini ni itabagauna, na itabagauna ni taucoko ni gauna.
Na iVola i Momani sa tu taucoko na ka e vinakati kina—e dua na cakacaka era vola na parofita era a bula ena gauna makawa ka sa voqa tu oqo na nodra vosa “me ra kila kina na Jiu kei ira na Matanitu tani ni sa Karisito ko Jisu, na Kalou Tawamudu, raica sa vakaraitaki Koya ki na veimatanitu kecega” (iVola i Momani, ena Ulu ni iVakamacala).
Sa mai vakatikori tale na matabete mai vei iratou o Joni na Dauveipapitaisotaki, o Pita, Jemesa, vata kei Joni. Na idola taucoko kei na lewa me baleta na bula tawamudu sa qaravi tiko oqo ena Lotu.
E a parofita e liu kei na gauna oqo o Josefa Simici, na Parofita cecere ni itabagauna oqo. E dina na Lotu, ka vakayacani vua na Dauveivueti.
Au sa laiva vei kemuni na noqu itukutuku, noqu ivakadinadina, kei na noqu loloma vei kemuni yadua kece sara, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.