Omgaan met postnatale depressie een EVANGELISCHE KIJK

Lynn Clark Callister

Hoogleraar verpleegkunde aan de Brigham Young University

Als een vrouw last heeft van een postnatale depressie, is de steun van haar man, familieleden en anderen erg belangrijk.

Anna (namen zijn veranderd) en haar man waren na vier jaar proberen en wachten blij met de geboorte van nog een kind, een dochtertje. Maar Anna vond het naast de zorg voor haar zoons een overweldigende opgave om zich aan de behoeften van het nieuwe leven aan te passen. Ze voelde zich wegzakken in een depressie, ondanks haar inzet om alles gedaan te krijgen en een normaal leven te leiden. Anna leed aan een postnatale depressie.

Alle moeders, en Anna dus ook, weten dat je in de wolken ‘hoort’ te zijn met een baby, en dat nieuwe moeders dankbaar ‘horen’ te zijn voor die ongelooflijke zegen in hun leven. Toch ervaren sommige vrouwen door een postnatale stemmingsstoornis dit gelukkige gevoel niet. Een postnatale depressie uit zich op verschillende manieren, en kan lichamelijke, emotionele en zelfs geestelijke gevolgen hebben voor de vrouwen die er last van hebben. Deze vrouwen kunnen bijvoorbeeld onrealistische verwachtingen van zichzelf hebben in een periode van grote veranderingen, en voelen dat ze direct alles moeten kunnen voor zichzelf en hun nieuwe baby, en vinden dat ze een ‘supermoeder’ en ‘supervrouw’ moeten zijn.

Het is belangrijk dat deze vrouwen — en hun familie — begrijpen wat een postnatale depressie is (en wat het niet is), de symptomen ervan herkennen, effectieve manieren vinden om ermee om te gaan, en vooral beseffen dat er hoop is om normaal te kunnen functioneren als depressieve gevoelens de kop opsteken.

Als een vrouw last heeft van een postnatale depressie wil dat niet zeggen dat ze zwak is of iets verkeerd heeft gedaan, of dat haar heftige gevoelens aan haar zelf te wijten zijn. In de meeste gevallen is deze toestand tijdelijk. Net als andere beproevingen kan een postnatale depressie ons dichter bij de Heiland brengen als we manieren vinden om geestelijke kracht op te doen. Voormalig algemeen jongevrouwenpresidente Ardeth G. Kapp heeft gezegd: ‘We weten veel over de Heiland, maar vaak leren we Hem door onze beproevingen pas echt kennen en liefhebben. (…) Ik kan uit eigen ervaring getuigen dat er een tijd komt waarop zelfs onze zwaarste lasten, teleurstellingen en smarten plaats kunnen maken voor “de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat” (Filippenzen 4:7), terwijl wij “de Here verwachten” (Jesaja 40:31).’¹

Meer dan alleen de ‘baby-blues’

Sommige vrouwen die pas zijn bevallen, raken tijdelijk in een dip die vaak de ‘baby-blues’ of kraamtranen wordt genoemd. Enkele mogelijke symptomen hiervan — die doorgaans binnen de eerste week na de bevalling verdwijnen en maximaal tien dagen kunnen aanhouden — zijn huilbuien, prikkelbaarheid, vermoeidheid, bezorgdheid en emotionele schommelingen. De baby-blues worden vaak toegeschreven aan de lichamelijke veranderingen die de moeder ervaart, maar deze symptomen kunnen erger worden door gebrek aan slaap, ontoereikende voeding, een moeilijke baby en te weinig ondersteuning. De baby-blues komen in alle culturen over de hele wereld voor, en ongeveer 80 procent van de vrouwen die pas zijn bevallen heeft daar in bepaalde mate last van.

Een postnatale depressie, daarentegen, is een ziekte met een biochemische oorsprong. Hoewel de precieze oorzaak niet bekend is, gaan onderzoekers ervan uit dat de veranderde hormoonspiegel tijdens de zwangerschap en na de bevalling bijdragen aan de chemische veranderingen in de hersenen. In combinatie met de stress en vermoeidheid van de zorg voor een nieuwe baby kan dit tot depressiviteit leiden. Ongeveer tien procent van de vrouwen met een pasgeboren baby krijgt last van een postnatale depressie, vaak binnen vier weken na de bevalling maar dat kan ook ergens in het daaropvolgende jaar zijn. Veel vrouwen met een postnatale depressie hebben eerder met depressiviteit te maken gehad; nieuwe moeders in deze categorie moeten hun gevoelens goed in de gaten houden, zodat ze hulp kunnen krijgen als de symptomen zich voordoen en erger worden.

Sommige vrouwen met een postnatale depressie voelen zich na enkele weken weer aan de beterende hand, terwijl anderen enkele maanden ‘zichzelf niet zijn’. Maar hulp is binnen handbereik: het vaststellen van de symptomen is de eerste stap om weer een beter gevoel te krijgen.

Symptomen

Een nieuwe moeder gaat er vaak van uit dat depressieve gevoelens tekenen van zwakheid zijn. Zij is misschien wel bezorgd dat anderen op haar zullen neerkijken als ze weten hoe ze zich voelt. Om die en andere redenen praat ze mogelijk niet over haar symptomen, zodat de postnatale depressie niet wordt gediagnosticeerd en behandeld.

John, die binnen zijn gezin met een postnatale depressie te maken heeft gehad, zegt: ‘Mijn vrouw, Carolyn, hield haar symptomen voor iedereen verborgen, zelfs voor mij. Ik kon me moeilijk indenken hoe groot haar leed werkelijk was. Ik denk dat ze als vrouw van de bisschop vond dat ze niemand — mij niet, haar vriendinnen niet, haar moeder niet — kon laten weten wat er aan de hand was.’

Dr. Cheryl Tatano Beck, een gerenommeerd verpleegkundige-onderzoeker, noemt een postnatale depressie ‘een dief van het moederschap’.² Maar familieleden en goede vrienden kunnen deze ‘diefstal’ beperken door op de symptomen ervan te letten. De nieuwe moeder kan zich opmerkelijk anders gedragen dan anders, bijvoorbeeld:

Een sombere stemming die nagenoeg de hele dag duurt.
Niet lachen of spelen met de baby.
Een mismoedige of strakke gezichtsuitdrukking.
Aanhoudende droefheid.
Opmerkingen over vermeende onvolmaaktheden bij zichzelf of het kind.
Indicaties van gevoelens van schuld of onbekwaamheid.
Besluiteloosheid bij gewone dingen.
Opvallende prikkelbaarheid, vooral met betrekking tot het gejengel of gekrijs van de baby. (Zie het kader ‘Symptomen van postnatale depressie’ op pagina 30 voor meer innerlijke signalen die wellicht alleen de moeders zelf opmerken.)

Als familieleden en goede vrienden menen enkele van deze symptomen waar te nemen, kunnen zij de moeder tactvol vragen stellen, zoals: ‘Voel je je down [of somber of hopeloos]? Hoe lang voel je je al zo?’ of ‘Voel je je niet echt gelukkig in je leven?’ Als de moeder en de mensen om haar heen de symptomen eenmaal herkennen, kunnen zij proberen grip te krijgen op de depressie.

Omgaan met postnatale depressie

Goed omgaan met een postnatale depressie is niet alleen belangrijk voor het welzijn van de moeder, maar ook voor het welzijn van het kind en de rest van het gezin. De moeder vormt vaak het middelpunt van de sociale omgeving van haar kind, zodat haar gemoedstoestand invloed heeft op het kind. En het welzijn van de moeder en de baby bepalen mede het welzijn van het gezin.

Deze toestand raakt dus het hele gezin, zodat het omgaan met de postnatale depressie een gezinsaangelegenheid is. Voor de vrouw is de steun van haar man, familieleden en anderen dan ook erg belangrijk.

Steun van familie en vrienden. Volgens ‘Het gezin: een proclamatie aan de wereld’ hebben ‘man en vrouw (…) de plechtige taak om van elkaar en van hun kinderen te houden, en voor elkaar en hun kinderen te zorgen.’³ De primaire aanpak bij een postnatale depressie bestaat uit het versterken van de relatie van het echtpaar en het vergroten van het medeleven van de echtgenoot. De hulp en steun van haar man bij onder andere de volgende activiteiten zijn voor de nieuwe moeder van essentieel belang:

Huishoudelijke taken en de zorg voor eventuele andere kinderen overnemen.
Het aantal bezoekers beperken om een rustige omgeving te creëren. (Sommige vrouwen hebben echter wel baat bij bezoekers, om de symptomen van depressiviteit te verlichten.)
Zorgen dat de moeder voldoende rust, voeding en lichaamsbeweging krijgt.
Bijstaan met de verzorging van de baby.
Meer leren over postnatale depressies.
Waar nodig priesterschapszegens geven.
In de buurt en beschikbaar zijn — luisteren, om haar geven en er gewoon voor haar zijn. Eén zin met een liefkozende omhelzing kan al een helende werking hebben: ‘Dit moet wel erg moeilijk voor je zijn.’
De nieuwe moeder aanmoedigen om waar nodig professionele hulp te vragen.

Rachel, die na de geboorte van haar derde kind last kreeg van een postnatale depressie, zegt: ‘De kleinste dingen waren al teveel, omdat ik de emotionele en lichamelijke energie er niet voor had. Ik was erg dankbaar dat mijn man zo begripvol en meelevend was, en me heeft geholpen de hulp te krijgen die ik zo hard nodig had.’

Een postnatale depressie kan voor een man moeilijk te begrijpen zijn; soms reageert hij met gevoelens van verwarring, frustratie, boosheid, schuld, angst of schaamte. Counseling of lezen over postnatale depressie kan zijn begrip vergroten en hem doen inzien hoe hij het beste hulp en steun kan bieden. Daar kunnen hij en zijn vrouw beiden profijt van hebben.

Johanna, die een postnatale depressie kreeg na haar te vroeg geboren tweeling, zegt: ‘Hoewel het een zware beproeving voor Sam en mij was, is ons huwelijk er wel sterker door geworden. Onze relatie is hechter geworden dan ooit. We werkten samen aan de oplossing van problemen. Ik vertrouwde op hem voor priesterschapszegens. We communiceerden echt met elkaar en met de Heer.’

Familie en de kerkgemeenschap kunnen de steun van de vader verder aanvullen. Kathleen H. Hughes, voormalig raadgeefster in het algemeen ZHV-presidium, sprak over haar ervaring met postnatale depressie en de hulp die ze van anderen had gekregen:

‘Na de geboorte van onze zoon (…) kwam ik in een verschrikkelijke depressie terecht. Veel vrouwen in mijn familie hebben te maken gehad met postnatale depressies. En zoals u weet was er vroeger maar weinig hulp op medisch gebied voor vrouwen met deze aandoening. Ik moest mij zelf uit de duisternis omhoog worstelen.

‘Maar die zware tijden werden voor mij vaak lichter en draaglijker door de fijne zusters in de wijk die voor mijn kinderen zorgden en ook zorgden voor mijn lichamelijke, emotionele en geestelijke welzijn — en me zo door die emotionele strijd heen hielpen.’⁴

Vrouwen kunnen ook steun vinden via organisaties voor nieuwe moeders. Christine, die ver van haar familie af woonde en zich alleen voelde nadat ze haar eerste baby had gekregen, meldt: ‘Toen ik met andere jonge moeders in mijn woningcomplex aan de praat raakte, bleken we veel dezelfde moeilijkheden te hebben. Dat heeft me echt geholpen — en ik kon soms zelfs lachen in plaats van huilen.’

Professionele behandeling. Nieuwe moeders kunnen professionele hulp overwegen, zoals counseling via LDS Family Services (zie www.ldsfamilyservices.org) of een andere geschikte instantie, op aanbeveling van een zorgverlener. Sommigen hebben wellicht medicatie nodig, op voorschrift van een psychiater of andere clinicus.

Goed voor jezelf zorgen. Nieuwe moeders moeten echt goed voor zichzelf zorgen door zo veel mogelijk rust te nemen, goed en gezond te eten, en tijd door te brengen met een groep andere moeders of speelgroep voor kinderen.

Daarnaast dienen moeders realistische doelen te stellen met de nodige flexibiliteit; het moederschap is immers lichamelijk en emotioneel veeleisend. Bedenk dat ‘alles heeft zijn uur en ieder ding (…) zijn tijd’ (Prediker 3:1). Elizabeth, die in enkele jaren tijd vier dochters heeft gekregen, zegt: ‘Je kunt het huishouden en koken niet stopzetten als er nog meer kinderen zijn die schone kleren en eten nodig hebben. Het heeft mij geholpen om elke dag in elk geval iets te doen — een was draaien, de gootsteen van de badkamer schoonmaken (in plaats van de hele badkamer), de maaltijden plannen en mijn man de boodschappen laten doen. Voelen dat je productief bent, ook al is het maar elke dag een beetje, werkt erg stimulerend.’

Andere dingen die helpen. Andere activiteiten kunnen ook nuttig zijn bij het omgaan met en genezen van een postnatale depressie:

Luisteren naar opbouwende muziek.
In de Schriften en andere inspirerende boeken lezen. Anna vertelde dat ze vooral veel heeft gehad aan 2 Nephi 4, waarin Nephi zijn gevoelens van ontmoediging en twijfel beschrijft, en vervolgens zijn toenemende erkenning van de liefde die de Heer voor hem koestert: ‘Mijn God is mijn steun geweest; (…) Hij [heeft] mij door mijn ellende heengevoerd’ (2 Nephi 4:20).
Een dagboek bijhouden. Rachel zegt: ‘In mijn dagboek kon ik mijn gevoelens van diepe wanhoop onder woorden brengen. Ik werd me bewuster van dingen die depressieve gevoelens in de hand leken te werken. Ik ben er ook mijn zegeningen door gaan tellen.’
Bidden om troost en hulp. Anna zegt: ‘Mijn depressiviteit maakte het moeilijker voor mij om de troost van de Heilige Geest te ervaren, die ik zo hard nodig had. Ik probeerde de negatieve stemmen te verjagen die me zwakker maakten en me deden twijfelen aan mijn vermogen om mijn negatieve gevoelens te overwinnen.’ Johanna stelde zichzelf en de Heer de volgende vraag in haar persoonlijke gebed en overpeinzing: ‘Mijn hemelse Vader, wat wilt U dat ik hier van leer?’

Het doel van beproevingen in ons leven

De erkenning dat we van onze beproevingen kunnen leren, kan ons geloof versterken, zelfs als we er middenin zitten. God laat ons niet alleen in onze strijd om hoop te vinden. Ouderling Jeffrey R. Holland van het Quorum der Twaalf Apostelen heeft gezegd: ‘Tot iedereen die misschien worstelt om dat licht te zien en die hoop te vinden, zeg ik: houd vol. Blijf het proberen. God houdt van u.’⁵ Dat doet Hij zeker. Zuster Patricia Holland, de vrouw van ouderling Holland, heeft ons eens de uitnodiging gegeven om terug te keren naar ‘de volledigheid van onze ziel, de eenheid waardoor de veeleisende en onvermijdelijke verscheidenheid in het leven in balans wordt gehouden.’⁶

Anna legt uit welk proces ze heeft doorgemaakt: ‘In de strijd om mijn postnatale depressie te overwinnen zocht ik een uitweg uit de duisternis naar het licht, het licht van de Zoon van God. Ik huilde bij het lezen van Jesaja 53:3–4, en kon voor het eerst goed begrijpen dat de Heiland ‘een man van smarten en vertrouwd met ziekte’ was. ‘(…) Onze ziekten heeft hij op zich genomen, en onze smarten gedragen.’ Ik hield me vast aan de belofte dat de Heiland mijn persoonlijke Heiland was, dat Hij was gezonden om ons te geven ‘hoofdsieraad in plaats van as, vreugdeolie in plaats van rouw, een lofgewaad in plaats van een kwijnende geest’ (Jesaja 61:3). Toen ik mijn blik op de Heiland richtte, realiseerde ik me meer volkomen dat Hij mijn pijn kende, dat Hij mij met gevoel te hulp kon komen als ik mij tot Hem zou keren.’ ◼

Illustraties Dilleen Marsh

Familieleden en goede vrienden kunnen de effecten van een postnatale depressie verzachten door op de symptomen ervan te letten en hulp en steun te bieden.

De erkenning dat we van onze beproevingen kunnen leren, kan ons geloof versterken, zelfs als we er middenin zitten.