Taro e dau Tarogi Wasoma me baleta na iVola i Momani
Se mai vei ira na itokani, matavuvale, o ira era vakasaqara vakaidina, se o ira era saqata mai, eda na vakataroga na veika me baleta na iVola i Momani. Oqo na veika meda sauma kina.
Na cava na iVola i Momani, ka na vakatauvatataki vakacava ki na iVola Tabu?
Na iVola i Momani e dua na ivolanikalou ka tautauvata kei na iVola Tabu. Oqo e dua tale na ivakadinadina i Jisu Karisito.1 E kovuti tu ena iVola Tabu na nodra bula kei na ivakavuvuli nei Isireli makawa. E toqai tu ena iVola i Momani na kedra itukutuku e vica na ilawalawa era a tadu yani ki Amerika, oka kina e dua na matavuvale era a biuti Jerusalemi mai ena 600 na B.K. Era a kawa talega ni matavuvale i Isireli o ira na ilawalawa oqo. O koya gona era a vola na iVola Tabu kei na iVola i Momani o ira oqo era kawa vata tikoga mai ia mai na veivanua tale eso kei vuravura.
Me vaka ga na iVola Tabu, ni sega walega ni dua na itukutuku makawa na iVola i Momani. Sa toqai tu kina na “uto ni ivakavuvuli i Jisu Karisito” (V&V 20:9): na ivakavuvuli, vunau, kei na parofisai e vakadinadinataka na Kalou na Tamana kei na Luvena, o Jisu Karisito.
E vakamacalataka o Parofita Josefa Simici ni iVola i Momani e “tukuna vei keda nia vakaraitaki koya na iVakabula ena vanua oqo [o Amerika] ni oti na Nona tucaketale; ka ni sa mai biuta eke na taucoko ni Kosipeli, na kena kaukauwa, kei na veivakalougatataki; ka ra tu talega eke na iApositolo, Parofita, iTalatala, iVakavuvuli kei na Dauveivakalotutaki, ena kedra veitaravi ka tautauvata na matabete, tautauvata na cakacakatabu vakalotu, na isolisoli, kaukauwa, kei na veivakalougatataki, me vaka na kena era marautaka tiko mai na tokalau e loma; … ia na iotioti ni nodra parofita o koya ka bula maliwai ira sa vakaroti me vola e dua na ivakalekaleka ni nodra veiparofisai kei na itukutuku, kei na so tale na ka, ka me buluta ena qele, ia ena qai vakavotui mai ka mai veitokani vata kei na iVola Tabu me vakayacori rawa kina na inaki ni Kalou ena siga mai muri.”2
Era vulica na lewe ni Lotu na iVola Tabu kei na iVola i Momani. Na kena dina, ni rua na yabaki mai na va na yabaki ni lewenivuli ni Matawilivola ni Siga Tabu e vakatabakiduataki tiko ki na vulici na iVola Tabu. (Me baleta na ikuri ni ulutaga oqo, raica na tabana e 16, 24, kei na 52 ena ilavelave oqo.)
O Cei a Vola na iVola i Momani?
Era a vola o ira na parofita ni gauna makawa, me vakataki Nifai, Jekope, Momani, kei luvei Momani o Moronai. A tuvanaka ka vakalekalekataka o Momani na kena itukutuku era maroroya tu na parofita baleta na kedra itukutuku, parofisai, kei na ivakavuvuli. A kuria talega kina eso na nona itukutuku ni veika a sotava. A ceuta o Momani na itukutuku oqo ena draunimetali—e koula na kena roka—ka sa dau vakatokai tiko kina me peleti koula.
Ni sa mate o Momani, a vakacavara o Moronai na itukutuku oqo ka buluta ena dua na delana me maroroi tu kina me baleta na noda gauna oqo. Ena 1823 a rairai mai o Moronai na agilosi vei Josefa Simici ka vakaraitaka vua na vanua e bulu tiko kina na itukutuku oqo. Ni oti e va na yabaki sa qai vakadonui vei Josefa me taura mai na itukutuku. A “vakadewataka na itukutuku ena kaukauwa ni isolisoli kei na kaukauwa ni Kalou” ki na Vakavalagi mai na ivosavosa ni gauna makawa a volai taumada tu kina.3 A qai tabaka ka veisoliyaka na iVola i Momani. (me baleta na ikuri ni ulutaga oqo, raica na tabana e 22 kei na 72 ni ilavelave oqo.)
Sa kau evei na itukutuku taumada—na peleti koula?
A laki kauta mai na peleti o Josefa Simici ena Sepiteba ni 1827 ka taura tiko me yacova na vula itubutubu ni 1829. Ena gauna a vola kina na nona ivola tukutuku ena 1838, a vakamacalataka kina na cava sa yaco ki na peleti: “Ia ni sa yaco tale mai na italai [o Moronai] me vaka sa nakiti oti tu, au sa solia sara yani vua; a sa maroroya tu o koya me yacova na siga oqo, na ikaruasagavulu ka rua ni siga ni vula o Me, ena yabaki e dua na udolu walu na drau tolusagavulu kawalu” (Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:60).
O cei tale a raica na peleti koula?
Me vakataki Josefa Simici, eso tale na turaga kei na marama era a raica na peleti ka vakadinadinataka ni sa ka dina. E oka kina e lewe tinikadua, o ya na iVakadinadina ni Lewetolu kei na iVakadinadina ni Lewe Walu, era vola na nodra ivakadinadina ni ra a raica vakaidina na peleti, ka ratou taura sara ga na peleti e ligadratou na ivakadinadina e Lewe Walu. E tiko na nodratou ivakadinadina ena imatai ni draunipepa ni iVola i Momani yadua.
Sai ira na turaga oqo era sa ivakadinadina kaukauwa sara ni iVola i Momani, ka laki yacova na ivakatagedegede me so vei ira era a “veisaqasaqa kei Josefa,” e vakadeitaka oqo o Elder Jeffrey R. Holland ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Ia, era sa “vakadinadinataka me yacova na nodra mate ni ra a raica dina e dua na agilosi ka ra tara e ligadra na peleti. ‘Sa vakatakilai mai vei keitou ena kaukauwa ni Kalou, ka segai ena kaukauwa ni tamata,’ era a kaya. ‘O koya gona keitou sa kila vakaidina ni sa dina sara na cakacaka oqo.’”4
E tiko beka e dua na ivakadinadina bula ni sa dina na iVola i Momani?
E dina ga ni da sega ni vakayavutaka na noda vakabauta ena veika e vakayago, ia era tiko na ivakadinadina ni ivosavosa, veika makawa, kei na veika a buluti tu me baleta na iVola i Momani. Me vakataka, na kena vakasewasewani na vakasama ni volavola ena peleti metali, ia ena vica na yabaki sa oti a laurai eso na itukutuku vakalou a volai tu ena peleti metali—ni so era a vunitaki tu ena kato vatu—era sa mai kune.
Era raica o ira na daunivosa ni vosa kei na malanivosa ni iVola Momani e rogorogo sabalia ni cavuti Vakavalagi ia e matata vinaka ena vosa Vakaiperiu kei na veivosa veiwekani eso era rairai kila o ira na tamata ena iVola i Momani—na vosa kece oqo e sega ni kila o Josefa Simici.
Ia na mataqali ivakadinadina vakaoqo e sega ni ka mena vakauqeti keda me baleta na dina ni iVola i Momani. E ka ni vakabauta kei na ivakatakila ki na tamata yadua.
Meu kila vakacava ni sa dina na iVola i Momani?
Na sala veivakadeitaki duadua ga mo kila kina sai koya ena kaukauwa ni Yalo Tabu. Sa veisureti raraba tiko na iotioti ni wase ni iVola i Momani vei koya ena wilika, ka tugana, ka sa lomana dina me kila ni sa dina se sega o ya me kerea vua na Tamada Vakalomalagi ena yaca i Jisu Karisito. O ira era na taura na ikalawa oqo era na kila vakaidina ena kaukauwa ni Yalo Tabu ni sa dina sara na ivola oqo (raica na Moronai 10:3–5). Era masu e milioni na lewe ni Lotu ka ra sa kila ena ivakadinadina ni Yalo Tabu ni sa dina sara na iVola i Momani. (Me baleta na ikuri ni ulutaga oqo, raica na tabana e 4, 60, kei na 80 ni ilavelave oqo.)
E sega tiko ni matata vei au na Nai Vakatakila 22:18–19, ka tukuna meda kakua ni vakuria e dua tale na ka ena vosa ni Kalou.
E dua vei ira na usutu bibi ni noda vakabauta ni sa dau vakatakila tiko mai na Kalou na Nona lewa vei ira na Luvena e vuravura ka na yaco tikoga vakakina. Eda vakabauta ni iVola Tabu e vosa ni Kalou ia eda sega ni vakabauta ni sa tu taucoko kina na ivakatakila sa solia oti se na qai solia mai na Kalou vei ira na Nona parofita. Ena gauna mada ga oqo sa vakatakila tikoga mai na Nona lewa vei ira na Nona parofita kei na iapositolo bula, na yavu ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai (raica na Efeso 2:20).
Ena gauna a vola kina o Joni na ivola ni iVakatakila, a sega ni iotioti ni vola me volai ena iVola Tabu. Rau a sega ni cokoti vata tu mai na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou me dua ga na ivola—ka sa vakatokai tu oqo me iVola Tabu—me yacova sara na ikatolu ni senitiuri A.D.
Ena sala vata oqori, e tukuna vei keda na Nai Vakarua 4:2 me da kakua ni vakaikuritaka na vosa sa vola o Mosese. E dina sara, ni tikina oqo, ena Veiyalayalati Makawa, e sega ni mai bokoca tani kina na vo ni iVola Tabu. E sega ni tukuna kina o Mosese se o Joni me moici na itukutuku ni dua na ivola e se bera mada ni volai; ia e rau vakarota me kakua ni veisautaki na ivakavuvuli dina ni kosipeli.
Na iVola i Momani, ka sa tu kina na taucoko ni kosipeli, e sega ni moica na vosa ni Kalou ia e vakadeitaka tale. (Me baleta na ikuri ni ulutaga oqo, raica na tabana e 24 kei na 38 ni ilavelave oqo.)
Au a rogoca ni sa vakayacori eso na veisau ena iVola i Momani vakatekivu mai na gauna a tabaki kina. Na cava a veisautaki kei na vuna?
Na isau ni taro oqo ena vakatau tiko ki na noda kila vakavinaka na vakadewataki ni iVola i Momani kei na cakacaka ni kena tabaki.
1. Ena gauna sa vakadewataka tiko kina o Josefa Simici na peleti koula ena kaukauwa ni Kalou, a cavuta tiko na vosa vua e dua na vunivola. Ena so na gauna e dau vola cala na kena sipeli kei na qarama ni vola na ka e cavuta tiko mai. Me kena ivakaraitaki, ena 1 Nifai 7:20 na vosa “sa rarawataka” a volai vakaoqo “sa rawarataka.” Era sega ni tamata vuli o ira na vunivola, ia na sipeli e sega ni vakatudeitaki tu ena gauna o ya.
2. Na imatai ni vakavakadewa a volai ena liga a qai volai tale ena liga me qai laki tabaki. Ena gauna oqori, era vakadodonutaki kina na cala ni sipeli kei na qarama, ka kuri kina na pagitueti. Ia era curu mai eso na cala vovou ni ra volai cala tale eso na vosa.
3. E saga vakaukauwa o dautabaivola me tuvanaka rawa na ka me tabaka. Ia, e dau vakacuruma talega mai eso tale na cala. Me kena ivakaraitaki, ena Alama 57:25 a wilika cala kina na vosa “reki” ka tabaka me “meca.”
4. A vakadikeva sara vakavinaka o Parofita Josefa Simici na imatai ni tolu ni kena tabaki na iVola i Momani, ka tomana tikoga na kena vakavinakataki ka vakadodonutaki. Ia a sega ni kune eso na cala me yacova na kena tabaki e muri. Ena 1981 a vakadodonutaki kina e dua na cala ni kena tabaki o ya ena Alama 16:5 me veisau na “se” ki na “se segai”—me qai tautauvata kina kei na imatai ni ivolavola ena kena a vakadewataka na Parofita mai na peleti koula.
5. E oka ena veisau eso na wase vou kei na wasei ni veitikina kei na ivakamacala e botona kei na itukutuku e veisemati kina.
Solia e Dua na iLavelave
Se cava ga na mataqali taro era taroga na tamata me baleta na iVola i Momani, e sabai koya ga vakaikoya na iVola i Momani. Sa rawa mo vakadinadinataka na ivola oqo, solia e dua na kena ilavelave, ka sureti ira mera masulaka ena vukudra. Kevaka e dua e yalodina ka gadreva vakaidina me kila ni sa dina na ivola oqo, na Turaga “ena vakatakila vei [koya na tamata o ya] ko Koya ena kaukauwa ni Yalo Tabu ni sa dina” (Moronai 10:4).
iVakaraitaki ni itaba mai vei Robert Casey