Na iVola i MomaniNa Vatuivakadei ni Noda Lotu
A kacivi o Ezra Taft Benson me ika 13 ni Peresitedi ni Lotu ena ika 10 ni Noveba, 1985. E dau nanumi tu o koya ena nona ivakadinadina kaukauwa baleta na iVola i Momani ka dau vakamatatataka na bibi ni vulici na ivolanikalou ena veisiga, cakacaka ni kaulotu, kei na vakavulici ni kosipeli. Ena yabaki oqo sa ika 25 ni yabaki ni ivakananumi ni vosa ni koniferedi raraba ni Okotova 1986.
Kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, au na via vosa nikua baleta e dua vei ira isolisoli bibi duadua sa soli mai ki vuravura ena gauna oqo. Na isolisoli au nanuma tiko oqo a bibi cake sara mai na veika vovou e buli mai na iyaya kei na ivurevure ni tekinolaji. Oqo na isolisoli e yaga vakalevu cake sara vei ira na kawatamata mai na veivakatorocaketaki totoka eda raica ena veiqaravi vakavuniwai. E yaga vakalevu cake sara vei ira na kawatamata mai na kena vakatorocaketaki na vuka se veilakoyaki e maliwa lala. Au tukuna tiko oqo na isolisoli ni iVola i Momani, a soli mai vei ira na kawatamata ena 156 na yabaki sa oti.
A vakarautaka na isolisoli oqo na liga ni Turaga mai na udolu na veiyabaki sa oti, ka maroroya tu o Koya me taqomaki tiko kina na kena savasava me baleti keda na itabatamata oqo. E rairai sega beka ni dua na ka me vakadinadinataka kina vakamatata na bibi ni ivolanikalou vou oqo me vakataka na veika e kaya na Turaga baleta na ivola oqo.
Mai na gusuna sara ga sa vakadinadinataka kina o Koya (1) ni sa ka dina (V&V 17:6), (2) ka sa umani tu kina na dina kei na Nona vosa (V&V 19:26), (3) ni sa vakadewataki ena kaukauwa mai lagi (V&V 20:8), (4) ni sa toqai tu kina na taucoko ni kosipeli i Jisu Karisito (V&V 20:9; 42:12), (5) ni sa soli mai ena veivakauqeti kei vakadeitaki ena nodra veiqaravi na agilosi (V&V 20:10), (6) ka sa vakadinadinataka ni sa dina sara na ivolanikalou savasava (V&V 20:11), kei (7) ira era ciqoma ena vakabauta era na ciqoma na bula tawamudu (V&V 20:14).
Na ikarua ni ivakadinadina kaukauwa me baleta na bibi ni iVola i Momani o ya me nanumi tiko na vanua e vakatara na Turaga me tadu mai kina ena ituvatuva ni gauna ni Vakalesuimai. A yaco taumada kina e liu na iMatai ni Raivotu. Ena ivakaraitaki totoka oqori, a kila kina o Parofita Josefa Simici na ituvaki dina ni Kalou ka sa vakarautaka tu vua na Kalou e dua na cakacaka me vakayacora. E tarava sara na kena tadu mai na iVola i Momani.
Meda vakasamataka mada na ibalebale ni veika oqo. E tadu mai liu na iVola i Momani ni bera ni vakalesuimai na matabete. A tabaki na ivola oqo ni vo toka e vica na siga me tauyavutaki kina na Lotu. A soli vei ira na Yalododonu mera wilika na iVola i Momani ni bera ni soli vei ira na ivakatakila e tuvanaki mai kina na vunau cecere me vakataka na matanitu lagilagi e tolu, na vakamau vakasilesitieli, se cakacaka me baleti ira na mate. A yaco mai ni bera na kuoramu ni matabete kei na mataisoqosoqo ni Lotu. E sega beka ni tukuna tiko vei keda na sala e raica tiko kina na Turaga na cakacaka vakalou oqo?
Ena gauna eda sa kila kina na nanuma ni Turaga me baleta na ivola oqo, meda qai kakua ni kurabui ni na vakaroti keda vakalou ena sala meda ciqoma kina. Ni oti na Nona vakaraitaka vei ira era ciqoma na iVola i Momani ena vakabauta, ena cakacaka ni ivalavala dodonu, ni ra na ciqoma e dua na isala ni lagilagi tawamudu (raica na V&V 20:14), a tarava sara na Nona vakaroti ira vakaoqo: “Ia era na cudruvi ko ira sa yalokaukauwa, sega ni vakabauta ka bese ni muria” (V&V 20:15).
Ena 1829, a vakarota na Turaga vei ira na Yalododonu mera kakua ni vakawalena na veika tabu (raica na V&V 6:12). Sa dina sara ni sa ka tabu na iVola i Momani, ia e levu era se vakawalena tiko, se ena dua tale na kena itukutukuni, taura tu ga vakamamada, ka okata tu vakamamada.
Ena 1832, era a lesu tiko mai eso na daukaulotu taumada mai na nodra itavi, ka cudruvi ira kina na Turaga ni ra taura tu ga vakamamada na iVola i Momani. Ena vuku ni nodra itovo oqori, a kaya kina, ni sa vakabutobutotaki kina na nodra vakasama. E sega walega ni sa yali mai vei ira na rarama ena nodra vakawalena na ivola tabu oqo, sa cudruvi talega vakakina na Lotu, o ira kece sara tale mada ga na luvei Saioni. Sa kaya kina na Turaga, “Raica era na cudruvi tiko me yacova ni ra sa veivutuni, ka muria na veiyalayalati vou, sa volai ena iVola i Momani” (V&V 84:54–57).
Sa qai dina beka na vakasama ni sa sega soti sara ni bibi vei keda na iVola i Momani baleta ni sa mai tu oqo vei keda ena dua vakacaca na senitiuri? Eda sa nanuma tiko beka na veiyalayalati vou, ni iVola i Momani? Ena iVola Tabu sa tiko kina na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou. Na vosa veiyalayalati e vakadewa Vakavalagi ni dua na vosa Vakiriki e rawa ni vakadewataki talega me iyalayala. Sai koya beka oqo na ka e tukuna tiko na Turaga ni vakatoka tiko na iVola i Momani me “veiyalayalati vou”? Oqo e dua dina na veiyalayalati se ivakadinadina i Jisu. Oqo e dua na vuna eda sa mai kuria kina na vosa “E Dua Tale na iVakadinadina kei Jisu Karisito” ki na yaca ni iVola i Momani.
Kevaka era sa cudruvi na Yalododonu taumada ni ra vakawalena na iVola i Momani, eda sa qai cudruvi beka keda vakawalena talega? Na Turaga Vakaikoya e vakadinadinataka ni sa ka tawamudu na kena bibi. Ena rawa beka vei keda eso meda vakavuna na cudruvi ni Lotu baleta ni da vakawalena na veika tabu? Na cava beka eda na kaya ena siga ni Lewa ni da sa tucake tu e Matana ka raici keda matua mai kevaka eda sa wili vata kei ira era sa guilecava na veiyalayalati vou?
E tiko e tolu na inaki cecere mera dau vulica tikoga ena nodra bula taucoko na iVola i Momani o ira na Yalododonu Edaidai.
Na kena imatai o ya ni iVola i Momani sa vatuivakadei ni noda lotu. E tukuna oqori o Parofita Josefa Simici. E vakadinadinataka o koya “ni iVola i Momani e ivola ka dodonu taudua e vuravura, ka sa vatuivakadei ni noda lotu.”1 Na vatuivakadei sai koya na vatu e toka ena loma ni icurucuru. E semata vata tu na veivatu era tiko kina, kevaka me qai kau laivi, ena kasura na icurucuru.
“E tolu na sala e vatuivakadei kina ni noda lotu na iVola i Momani. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivakadinadina me baleti Karisito. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivunau. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivakadinadina.
Na iVola i Momani e vatuivakadei ena noda vakadinadinataki Jisu Karisito, o Koya na vatunitutu ni veika kece sara eda cakava. E vakadinadinataka vakamatata ena kaukauwa ni tiko dina o Koya. E sega ni tautauvata kei na iVola Tabu, ni a curuma mai e vica vata na itabatamata ni daulavelave, dauvakadewa, kei ira na qasenilotu tawakilikili era a vakacacana na lewenivola, ia na iVola i Momani e dewa ga mai vei koya a vola vei ira sara na wilika ena dua ga na kalawa veivakauqeti vakayalo ni vakavakadewa. O koya gona, na ivakadinadina nei iVakavuvuli e matata sara, e savasava, ka sinai ena kaukauwa. Ia e levu na ka e vakayacora. E vuqa sara na lotu Vakarisito e vuravura era cakitaka ni sa vakalou na iVakabula. Era taroga na Nona sucu e veivakurabuitaki, na savasava ni Nona bula, kei na dina ni lagilagi ni Nona Tucaketale. E veivakavulici na iVola i Momani ena matata kei na vosa e sega ni veivakacalai me baleta na dina ni veika kece oqori. E vakarautaka talega na taucoko ni ivakamacala ni vunau baleta na Veisorovaki. Sa dina sara, ni ivola veivakauqeti vakayalo oqo sa vatuivakadei ni kena vakadinadinataki ki vuravura ni o Jisu na Karisito.2
Na iVola i Momani sa vatuivakadei talega ni vunau baleta na Tucaketale. Me vaka sa tukuni oti, ni a kaya sara ga Vakaikoya na Turaga ni sa umani tu ena iVola i Momani na “uto ni ivakavuvuli i Jisu Karisito” (V&V 20:9). E sega ni kena ibalebale oqori ni sa tiko kina na ivakavuvuli yadua, kei na vunau me vakatakilai mai. Ia, e kena ibalebale ni da na kunea ena iVola i Momani na taucoko ni veivunau oqori e gadrevi me baleta na noda vakabulai. Ka rawarawa ka matata na kedra vulici ka rawa talega vei ira na gone mera vulica kina na sala ni veivakabulai kei na bula vakalou. Sa iyaulevu na veika e tu ena iVola i Momani ka da na kila vakavinaka cake kina na vunau ni veivakabulai. Ni sega oqo, ena sega sara ni matata ka taleitaki na veika era vakavulici tu ena ivolanikalou tale eso.
Kena itinitini, na iVola i Momani sa vatuivakadei ni ivakadinadina. Me vaka ga ni na kasura na icurucuru ni kau laivi na vatuivakadei, sa vakakina na kena rawa ni tudei tikoga se kasura na Lotu vata kei na dina ni iVola i Momani. Sa matata tu na veika kece oqo vei ira na meca ni Lotu. Oqo na vuna era sasaga sara tiko kina vakaukauwa mera vakacala na iVola i Momani, ni sa rawa me tabakisobu, ka vakakina vei Parofita Josefa Simici. Sa na vakakina na noda idola ni matabete, kei na ivakatakila, kei na Lotu sa vakalesuimai. Ia ena sala vata oqori, ke sa dina na iVola i Momani—ka sa milioni na tamata era sa vakadinadinataka ni sa tukuna vei ira na Yalotabu ni sa ka dina sara—sa qai dodonu vua e dua me ciqoma ni sa yaco na Vakalesuimai kei na veika kece e salavata mai kina.
Io, kemuni na taciqu kei na ganequ lomani, na iVola i Momani sa vatuivakadei ni noda lotu—na vatuivakadei ni noda ivakadinadina, na vatuivakadei ni noda vunau, ka vatuivakadei ni noda vakadinadinataka na noda Turaga ka iVakabula.
Na ikarua ni inaki levu meda vulica vakatabakidua kina na iVola i Momani baleta ni a volai me baleta na noda gauna oqo. Era a sega ni taura na ivola oqo na Nifai; se o ira na Leimani ni gauna makawa. A baleti keda sara ga. A volavola o Momani ni ra sa voleka ni qeyavu vakadua na Nifai. Ena veivakauqeti ni Kalou, ni sa dau raica na veika kecega mai na ivakatekivu, a vakalekalekataka na ivolatukutuku ni veisenitiuri, ka digitaka na italanoa, vosa, kei na veika a yaco ena mai yaga vakalevu sara vei keda.
O ira yadua era volavola vakalevu ena iVola i Momani era vakadinadinataka ni ra volavola ena vukudra na itabatamata mai muri. E kaya kina o Nifai: “A sa yalataka vei au na Turaga na Kalou ni na maroroi ka taqomaki na veika kece au sa vola oqo, ka soli yani vei ira na noqu kawa ki na veitabatamata kecega” (2 Nifai 25:21). A vola vakakina vakaoqo o Jekope na tacina ka sosomitaki koya: “Sa kaya ko [Nifai] me volai na kedra itukutuku na nona tamata ena peleti tale kadua, ka meu maroroya na peleti oqo ka vakadewa vei ira na noqu kawa ki na veitabatamata kecega” (Jekope 1:3). Rau a vakaraitaka o Inosi kei Jeromi ni rau sa sega talega ni volavola baleti ira ga na wekadrau ia sa baleti ira talega na itabatamata mai muri (raica na Inosi 1:15–16; Jeromi 1:2).
E kaya kina o Momani, “Au sa vosa vei kemudou na vo ni mataqali i Isireli” (Momani 7:1). A sa raica kina o Moronai, na iotioti ni dauvolaivola veivakauqeti, na noda siga kei na gauna oqo. “Raica,” a kaya, “sa vakatakila vei au na Turaga na veika lelevu ka veivakurabuitaki sa voleka ni yaco mai, ia ena yaco ena gauna sa yaco kina vei kemudou na veika kece oqo.
“Ia au sa vosa sara tikoga oqo vei kemudou. Raica sa vakatakilai kemudou vei au ko Jisu Karisito, kau sa kila kina na veika dou sa kitaka” (Momani 8:34–35).
Kevaka era sa raica na noda gauna oqo ka ra digitaka na veika yaga cecere me noda, sa qai sega beka ni ivakarau o ya meda vulica kina na iVola i Momani? Meda sa qai tarogi keda tiko, “Na cava a vakauqeti kina o Momani (se o Moronai se o Alama) me vola o ya ena nona itukutuku? Na lesoni cava au a vulica rawa mai kina me vukei au meu bula tiko ena gauna oqo kei na tabayabaki?”
Era sa tu na ivakaraitaki ena veigauna kece ni sala me na sauma kina na taro o ya. Me vakataka, ni sa tiko ena iVola i Momani e dua na iwalewale ni vakavakarau ki na iKarua ni Lesumai. E dua na wase levu ni ivola e vakatabakiduataka tiko na veiyabakitini ni voleka toka na Nona yaco mai ki Amerika na Karisito. Ni da vulica vakavinaka na gauna oqori, sa rawa meda kila na vuna era a vakarusai kina eso ena lewa rerevaki a yaco ni bera na Nona yaco mai kei na vuna era laki tucake tu kina eso ena valetabu mai Vanuasautu mera tara na we ni mavoa e Ligana kei na Yavana.
Eda vulica mai na iVola i Momani na nodra bula voli na tisaipeli i Karisito ena gauna ni veivaluvaluti. Eda raica ena iVola i Momani na nodra cakacaka butobuto na isoqosoqo vere vuni ena sala qaseqase ka vakarerevaki sara. Eda raica ena iVola i Momani na veilesoni eso me vorati kina na veivakacacani kei na vukitani. Eda sa vulica mai kina na sala ni cakacaka ni kaulotu. Ka vakalevu duadua eda raica ena iVola i Momani na rerevaki ni veika vakayago kei na vagolei ni yaloda ki na veika ni vuravura. E rawa beka ni dua me vakatitiqataka ni ivola oqo sa baleti keda ka da na kunea kina na kaukauwa e cecere sara, na veivakacegui cecere, kei na veitaqomaki cecere?
Na ikatolu ni inaki e iyau levu kina na iVola i Momani vei ira na Yalododonu Edaidai e tukuni talega ena itukutuku taumada nei Parofita Josefa Simici. A kaya vakaoqo, “Au a tukuna vei ira na veitacini ni iVola i Momani e ivola ka dodonu taudua e tiko e vuravura, ka sa vatuivakadei ni noda lotu, ka na toro voleka vua na Kalou e dua na tamata kevaka me na talairawarawa ki na kena ivakavuvuli mai na so tale na ivola.” Oqori na ikatolu ni inaki meda vulica kina na ivola oqo. E vukea meda toro voleka yani vua na Kalou. E sega beka ni dua na ka titobu e lomada e gadreva tu meda toro voleka vua na Kalou, meda sa vakataki Koya ena noda ilakolako ena veisiga, ka meda vakilai Koya ena veigauna kece? Kevaka e vakakina, sa na rawa me na vukei keda na iVola i Momani ka sega mai na dua tale na ivola meda vakayaco-ka cake kina.
E sega ni vakavulica walega vei keda na dina na iVola i Momani, e dina ga ni vakayacora oqori. E sega walega ni vakadinadinataki Karisito na iVola i Momani, e dina talega ni vakayacora oqori. … Ia e dua tale na ka bibi cake. E koto e dua na kaukauwa ena ivola oqo ka na tekivu me drodrova yani na nomu bula ena gauna o tekivu vulica kina vagumatua. Ko na kunea na kaukauwa levu cake mo vorata kina na veitemaki. Ko na kunea na kaukauwa mo levea kina na ivadi ca. Ko na kunea na kaukauwa mo tikoga kina ena sala qiqo ka rabailailai. Era vakatokai na ivolanikalou me ra “vosa ni bula” (raica na V&V 84:85), ka sega tale ni dua na vanua e dina vakalevu cake kina me vaka ena iVola i Momani. Ni ko sa tekivu mo viakania ka viagunuva na vosa oqori, ko na kunea na kena cecere cake tikoga mai na bula.
Na tacida lomani, o Peresitedi Marion G. Romney … a vakadinadinataka na veivakalougatataki e rawa ni yaco mai ki na nodra bula o ira era wilika ka vulica na iVola i Momani. E kaya kina:
“Au sa vakadeitaka kivei ira na itubutubu ena noda veimatavuvale kevaka mera na wilika na iVola i Momani ena masumasu kei na gugumatua, o ira kei ira na luvedra, ena curuma na yalo ni ivola cecere oqo na noda veiitikotiko kei ira kece era tiko kina. Ena tubu cake na yalo ni vakarokoroko; ka vakakina na veidokadokai kei na veikauwaitaki vakai keda. Ena takali yani na yalo ni veileti. Era na vakavulica na luvedra na itubutubu ena loloma e cecere kei na vuku. Era na vakarorogo cake vakalevu na gone ka talairawarawa ki na nodra ivakasala na itubutubu. Ena tubu na ivalavala dodonu. Na vakabauta, inuinui, kei na loloma—na loloma uasivi i Karisito—ena kovuta tu na noda itikotiko kei na noda bula, ka na cadra mai na gauna ni vakacegu, reki, kei na marau.”3
Na veika sa yalataki oqo—o ya na tubu cake ni loloma kei na duavata ena itikotiko, na nodra veirokorokovi na itubutubu kei na luvedra, na tubu cake ni bula vakayalo kei na ivalavala dodonu—era sega ni yalataki wale tu ga, ia sai koya na ka e tukuna o Parofita Josefa Simici ni iVola i Momani ena vukea meda toro voleka yani vua na Kalou.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, au vakamasuti kemuni mai na yaloqu taucoko mo ni raica mada vakatitobu ena yalo vakalou na bibi ni iVola i Momani vei kemuni yadua ka vakakina ena loma ni Lotu.
Ena 10 na yabaki sa oti au a vakaraitaka kina na veika oqo me baleta na iVola i Momani:
“Ena yaco beka vei keda na isau e tawamudu ena noda ivalavala baleta na ivola oqo? Io, eda na vakalougatataki se da na cudruvi kina.
“Sa dodonu kivei ira yadua na Yalododonu Edaidai mera gugumatuataka tiko ena nodra bula taucoko na vulica na ivola oqo. Ke sega sa na vagolea tiko na yalona me vakacacani ka cakitaka na veika ena rawa ni solia mai na duavata vakayalo kei na kila ena nona bula taucoko. E tiko na kedrau duidui vua e dua na curuvou e tarai cake ena vatu i Karisito ena iVola i Momani ka ququmi tikoga ena itautauri kaukamea o ya, kei koya e sega ni cakava.”4
Au sa mai vakadeitaka tale vei kemuni edaidai na vosa oqori. Meda sa qai kakua ni cudruvi tiko, ena kena kuita kei na lewai, ena noda vakawalena tiko na isolisoli cecere ka totoka oqo sa solia mai vei keda na Turaga. Ia meda sa qai rawata rawa na kena iyalayala ka me qai solegi tu e lomada.
Eda wilika ena Vunau kei na Veiyalayalati, wase 84, tikina e 54 ki na 58:
“Raica sa butobuto na lomamudou ni dou sa sega ni vakabauta; ia dou sa vakawaletaka na veika sa soli vei kemudou—
“Raica sa cudruvi na lotu ena vuku ni nomudou vakawelewele kei na nomudou tawavakabauta.
“Ia era na cudruvi talega kina na lewe i Saioni.
“Raica era na cudruvi tiko me yacova ni ra sa veivutuni, ka muria na veiyalayalati vou, sa volai ena iVola i Momani kei na ivakaro talega au sa solia vei ira; ia mera kakua ni cavuta walega, raica mera vakayacora sara na veika kecega sa volai tu—
“Io mera vuataka na vua e kilikili kei na matanitu i Tamadra; kevaka e sega, era na cudruvi ka vakararawataki na lewe i Saioni.”
Vakatekivu mai na koniferedi raraba sa oti, au a ciqoma kina e vuqa na ivola mai vei ira na Yalododonu, o ira na gone kei na qase, mai na veiyasai vuravura taucoko era sa ciqoma na ibolebole mera wilika ka vulica na iVola i Momani.
Au kurabuitaka vakalevu na kedra itukutuku ni a veisautaka vakalevu na nodra bula kei na nodra sa toro voleka sara vua na Turaga ena vuku ni nodra gugumatua tiko kina. Sa mai vakadeitaki kina na yaloqu ena ivakadinadina oqo na vosa nei Parofita Josefa Simici ni iVola i Momani sai koya dina na “na vatuivakadei ni noda lotu” ka sa rawa vua e dua na tagane kei na yalewa “me na toro voleka vua na Kalou kevaka me na talairawarawa ki na kena ivakavuvuli mai na so tale na ivola.”
Sa noqu masu oqo, mena yaco na iVola i Momani me sa vatuivakadei ni noda bula.
iVakaraitaki ni itaba mai vei David Stoker; imatau: itaba mai vei Welden C. Andersen; itaba kei Peresitedi Benson mai vei Busath Photography