Ko Hono Tali ‘o e Ngaahi Fehuʻi Fekauʻaki mo ʻEtau Tuí
Hili ha ngaahi ʻaho siʻi mei heʻeku hoko ko ha mēmipa ‘o e Siasi ‘o Sīsū Kalaisi ‘o e Kau Māʻoniʻoni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní, ne u fetalanoaʻaki ai mo haku ngaahi kaungāmeʻa ‘o fekauʻaki mo ʻeku toki ului ki he Siasí.
Naʻe ‘ohovale hanau niʻihi, pea fiefia ha niʻihi. Naʻe ai hanau tokosiʻi naʻe ‘ikai ke nau mahuʻingaʻia ai. Ne ai ha finemui ‘e taha ‘i hoku toʻú naʻe ‘ikai pē ke fie tui ko ha Kalisitiane au.
Ko ‘eku fuofua feinga ia ke fakamatalaʻi ‘eku ngaahi tuí ki ha niʻihi ‘oku ‘ikai ke mau tui tatau. ‘Oku ou manatu ki heʻeku loto-foʻi moʻoni heʻeku feinga ke fakahū ki ha ‘atamai taʻefieʻulutukua, he neongo hano lahi ‘o ha ‘uhinga ‘e fokotuʻu atu, he ‘ikai pē ke ne tali ia ‘e ia.
ʻE fehangahangai ‘a e Siasí mo hano siviʻi fakaʻauliliki ‘i heʻene tupu ‘o tokolahí, ‘o hangē pē ko e ngaahi siasi lalahi kehé, pea ‘e tuʻunga ai ha ngaahi fetalanoaʻaki tonu pe ‘i he ‘Initanetí ‘a hotau kāingalotú mo honau ngaahi fāmilí, ngaahi kaumeʻá, mo e kaungā feohi ‘oku ‘ikai ke tau tui tataú.
Kapau ‘e tokanga ‘a e kāingalotú ki ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga, ‘e tokonia ai kinautolu ke nau fai ha tali pe fakamatala ‘i ha loto-falala lahi ange.
Moʻui ‘Aki Hoʻo Tui Fakalotú
Ko e taha ‘o e ngaahi monū mahuʻinga ‘oku maʻu ‘e he kāingalotu tui faivelenga ‘o e Siasí, ko hono fakalotolahiʻi kitautolu ‘e heʻetau tuí ke tau “moʻuiʻaki ‘etau tui fakalotú.” ‘Oku lava ke ongoʻi hono moʻoní ‘i he taimi ‘oku vakai tonu ai ‘a e ngaahi kaumeʻá mo e kaungā-feohí ki he fenāpasi ‘a e meʻa ‘oku leaʻaki ‘e ha tahá mo e meʻa ‘okú ne faí.
Kapau ‘e hoko ‘a e moʻui ‘a e Kau Māʻoniʻoni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní ko ‘ene malanga lelei tahá ia, ‘oku totonu leva ke fai tauʻatāina, fakamoʻomoʻoni, pea fakahoko ‘i he laumālie ‘o e ‘ofa ‘a ‘etau ngaahi talanoá, neongo ha fai mai ‘e he kakaí ha ngaahi fehuʻi taʻe-feʻunga pe ‘i ha fuonga manuki. ‘Oku hā moʻoni ange ‘etau pehē ko e kau muimui kitautolu ‘o Sīsū Kalaisi ‘i he taimi ‘oku fenāpasi ai ‘etau ngaahi ngāué mo ‘etau tuí. ‘E ‘i ai ‘a e taimi ‘e niʻihi ‘e fie maʻu ai ke ‘oua te tau ‘ita vave ‘i he taimi ‘oku tau tali ai ha ngaahi fehuʻi pe ngaahi fakaangá. ‘E toe fie maʻu foki ke tau poto ‘i he tukuhuá.
Naʻe meʻa ‘a ‘Eletā M. Lāsolo Pālati ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ‘Aposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ‘i ha kātoanga foaki mataʻitohi ‘i BYU–Hawaii ‘i he 2007 ‘o pehē: “Kapau te mou moʻuiʻaki ‘a e ngaahi tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí [kae ‘ikai] ako ‘ataʻatā pē ki aí, ‘e hanga ‘e hono fakatahaʻi makehe ‘o e ongo poto ko iá ‘o ngaohi kimoutolu ke mou ongoʻi fiemālie mo mateuteu ke mou akoʻi ‘a e meʻa ko ia ‘oku mou ‘iloʻi ‘oku moʻoní—‘i ha faʻahinga taimi pē.”
Fokotuʻu ‘a e Taumuʻá
Ko e taimi ko ia ‘oku tau tali ai ha ngaahi fehuʻi pe fakamatala ‘o kau ki heʻetau tuí, ‘oku mahuʻinga ke tau fokotuʻu hono taumuʻá mei he kamataʻangá.
‘E tokoni haʻate fakaʻaongaʻi ‘a e ‘uluaki sekoni ‘e 30 ke fokotuʻu ha makatuʻunga ki heʻete fakamatalá, kae ‘oua ʻe feinga ‘ataʻatā pē ke tali ki ha ngaahi kehekehe ‘oku fai mai. ‘E faingofua ia ‘o hangē pē ko haʻate fakamatalaʻi ‘oku tau tui ko hotau Fakamoʻuí ‘a Sīsū Kalaisi pea tau tali ‘a e ngaahi fakamatala ‘i he Tohi Tapú ki Hono ‘aloʻí, ʻEne moʻuí, ngāue fakafaifekaú, Hono Tutukí pea mo ‘Ene Toetuʻú. ‘Oku tau tui foki naʻe hē ‘a e māmani Kalisitiané mei he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ‘e Sīsū ‘i he Tohi Tapú pea naʻe fiemaʻu ke fakafoki mai ‘a e Siasi naʻá Ne fokotuʻú.
ʻOku hanga ʻe haʻate fokotuʻu atu e ngaahi tefitoʻi tui mahuʻinga ‘a e Siasí ‘i he founga ko ‘ení, ‘o ʻai ha tefito ke fakamaʻunga ki ai e fakamatalá ‘i ha taimi ‘e mafuli ai e fetalanoaʻakí ki ha ngaahi tokāteline kehe ‘o e ongoongoleleí.
Fakafehokotaki ‘a e Ngaahi Konga Mahuʻingá
Ko e taimi ko ia ‘oku fanongo ai ‘a e kāingalotú ki he ngaahi fehuʻí, te nau lava ‘o ‘iloʻi ‘a e tefitoʻi moʻoni ‘o e ongoongoleleí ‘oku fakataumuʻa ki ai ‘a e fehuʻí, pea taki ‘a e talí ke foki ki he Fakamoʻuí.
Hangē ko ‘ení, ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku tau ‘ave ai ‘a e kau faifekaú ki he ngaahi fonua Kalisitiané? Koeʻuhí he naʻe fekauʻi atu ‘e Sīsū ke ‘alu tautau toko ua ‘Ene kau talafekaú “ki he māmaní kotoa.” Pea ‘oku tau fai ‘a e meʻa tatau he ‘ahó ni. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku ‘ikai ke tau tui ai ki he nonofo fakamali ki mu’a pea toki malí? Koeʻuhí he naʻe akoʻi ‘e Sīsū mo ‘Ene Kau ‘Aposetoló hono toputapu ‘o e nofo malí mo e meʻa kotoa pē ‘oku fekauʻaki mo iá.
‘Oku ‘ikai ke tau fie maʻu ha ngaahi ʻuhinga mahinongataʻa fakamāmani ke fakatonuhiaʻi ‘aki ‘oku mei he ‘Otuá ‘a e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ia ‘oku tau feinga ke tau moʻuiʻakí.
Fakamatala ki ha Ngaahi Meʻa Fakafoʻituitui ne Hoko
‘Oku ‘ikai ke tau tali ‘a e ngaahi fehuʻi ‘a hotau ngaahi kaumeʻá, ʻi haʻatau fai ange pē ha ngaahi tali kuo ako maʻuloto. ‘E lava ‘e haʻatau fakamatala ki ha ngaahi meʻa moʻoni fakafoʻituitui ne hoko ‘o fakaafeʻi mai ‘a e Laumālié ke ne fakamoʻoniʻi mo fakahū ‘a e pōpoakí ki he loto ‘o e tokotaha fanongó.
Ko e taha ‘o e ngaahi meʻa ‘okú ne fakafeʻātungiaʻi lahi taha ‘etau vahevahe atu ‘etau tuí, ko ‘etau manavahē ‘oku ‘ikai ke ‘i ai haʻatau tali lelei ki ha fehuʻí. ‘Oku tokosiʻi foki mo ha kakai ‘i he ngahi siasi kehé ‘oku nau mataotao ‘i honau hisitōliá pe tokāteliné, pea kuo fakamoʻoniʻi ‘i ha ngaahi fakatotolo ne fai, ‘oku ‘ilo lahi ‘aupito ‘a e Kau Māʻoniʻoni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní ki heʻenau tuí ‘o fakafehoanaki mo e ngaahi siasi kehé.
‘E lelei pē ‘i ha fai mai ‘e ha taha ha fehuʻi ‘o kau ki he tokāteline pe hisitōlia ‘o e Siasí ‘a ia ‘oku ‘ikai te tau ‘iloʻi, ke tau pehē ange, “ʻOku ‘ikai ke u ‘iloʻi.” Ka te tau lava kotoa pē ‘o fakamatala ki ha ngahi meʻa fakafoʻituitui ne hoko ke fakamatalaʻi ‘a ‘etau fakakaukau fekauʻaki mo ʻetau tuí.
Kapau te tau fakamatala ki he ngaahi meʻa ne hoko kiate kitautolu ‘o kau ki he tuí pe ‘aukai pe ko e ngaahi lelei ‘o ‘etau fetuʻutaki lelei mo hotau fāmilí, ‘e ‘ikai lava ke fakaʻikaiʻi ‘a e ngaahi meʻa ko iá ‘e ha taha. Ko e ngaahi meʻa ia ‘atautolu pē, pea ‘oku ‘ikai ha taha ‘e ‘ilo lahi ange ki ai ‘iate kitautolu.
‘Iloʻi Lelei ‘a Kinautolu ‘oku Fanongo Kiate Koé
‘Oku ai e kakai ‘e niʻihi ‘oku ‘ikai ke nau fie fetuʻutaki ki ha mēmipa mo haʻanau fehuʻi ko ‘enau manavahē naʻa maʻu ai kinautolu ‘o malangaʻi ‘i ha taimi lōloa. Kapau te nau fai atu ha fehuʻi faingofua pē, tokanga ki he meʻa ‘oku nau fie ‘ilo ki aí, mo e fie mālie ‘a honau lotó, mo e tuʻunga ‘o ‘enau ‘iló. Kapau te nau ongoʻi ‘etau fie tokoní ‘i he kamataʻangá pē, te tau lava ‘o fakafiemālieʻi ai ‘a kinautolu ‘oku fie ‘iló.
‘Iloʻi ‘e ‘ikai ‘aonga ha fetalanoaʻaki ki he tokotaha kotoa pē koeʻuhi ko e kehekehe ‘a e puipuituʻá—hangē ko e fakalotú, fakamāmaní, pe ha toe tuʻunga kehe pē.
Vahevahe Atu ‘a e Meʻa ‘Oku Tau Tui Ki Aí
‘Oku maʻu ‘e he kāingalotu ‘o e Siasí ha faingamālie taʻe-hano-tatau ke nau hoko ko ha mālohi ki he leleí ‘i heʻenau tokoni ki hono fakatonutonu ‘o e ngaahi maʻu hala ‘oku kau kiate kitautolú pea fakatupulekina ‘a e mahino ‘a e kakai kehé ‘o kau kiate kitautolu mo e meʻa ‘oku tau tui ki aí.
‘Oku lava ke sio ‘a e kakai ‘i he’enau ‘ilo lahi ange ki he ngaahi tui ‘a e Kau Māʻoniʻoni ‘i he Ngaahi ‘Aho Kimui Ní, ki ha ngaahi meʻa mahino ‘oku tau faikehekehe ai, pea nau ‘ilo foki ai mo ha ngaahi meʻa ‘oku tau faitatau ai ‘a ia ‘e lava ke kamata ai hano fokotuʻu ha ngaahi fetuʻutaki ‘oku lelei angé.
ʻE lava ke ola lelei ange hono vahevahe ʻo e ngaahi aʻusia fakatāutahá ʻi hono tali e ngaahi fehuʻí, ʻo laka ia ʻi hano fakamatalaʻi pē ʻo ha ngaahi tali kuo ako maʻuloto.
ʻI he taimi ʻokú ke tali ai e ngaahi fehuʻi ho kaungāmeʻá, fai pē ho anga totonú. Ko koe ʻa e ʻuhinga ʻoku nau faʻa fai atu ai e fehuʻí he taimi lahi.