Pag-alim sa Espirituhanong mga Samad
Hapit tanan sa mga tin-edyer karon makasugat sa pornograpiya kon sila mag-18 anyos na. Mga ginikanan, ania ang angay nga buhaton.
Sa grabe nga gubat sa dakbayan sa Cumeni, si Helaman misulti sa iyang 2,060 ka batan-ong manggugubat kinsa “nakig-away sa hilabihan nga panlimbasug” batok sa ilang mga kaaway (Alma 57:19). Samtang “walay usa ka kalag kanila kinsa mamatay” nianang gubat, “ni usa ka kalag taliwala kanila kinsa wala makadawat og daghan nga mga samad” (Alma 57:25). Daghan niining batan-ong mga sundalo grabe nga nasamaran nga sila nakuyapan tungod sa kakulang sa dugo.
Kining batan-ong mga manggugubat nakig-away sa gubat nga dili mahimo sa ilang ginikanan para kanila, ug sila nakig-away tungod kay ang ilang katilingban giatake. Susama nga makadaut nga gubat ang nahitabo taliwala sa mga tin-edyer karon, sa susama nga mga rason. Ang mga ginikanan karon sama sa katawhan ni Ammon dili makabuntog sa espirituhanong gubat para sa ilang mga batan-on. Apan sila makakat-on sa pag-ila sa espirituhanong mga samad nga mapahamtang niining gubat ug sangkapan ang ilang mga anak uban sa kahibalo ug kapanguhaan nga ilang gikinahanglan aron makabuntog niini.
Atong Atubangon ang Kamatuoran
Pipila ka pagtuon nagpakita nga dul-an sa usa ka gatus ka porsyento sa mga tin-edyer karon mabantang sa pornograpiya sa panahon nga sila mogradwar og high school, ug kadaghanan niining pagbantang mahitabo diha sa Internet samtang ang mga bata naghimo og homework.1 Pagka 2008, mga 9 sa 10 ka batan-ong mga lalaki ug dul-an sa trayenta y tres porsyento sa batan-ong mga babaye mireport nga nagtan-aw og pornograpiya.2 Ang average nga edad nga mabantang ug maadik parehas: 11 anyos. Kami nanghinaut nga kining gidaghanon moubos tungod sa impluwensya sa ebanghelyo, apan ang pagsiksik nagpakita nga ang mga Santos sa Ulahing mga Adlaw “walay kalainan kabahin sa nagpatigbabaw o kagrabehon sa sekswal nga pagkaadik.”3 Walay swerte, ang pangutana karon ingon og dili na kon ang among mga anak mabantang sa pornograpiya apan kanus-a—ug unsaon nila pagdumala niini. Sa pagkatinuod, kita maglaum nga daghan sa atong mga batan-on masamdan niining gubat. Apan kana wala nagpasabut nga sila mapilde.
Sa paningkamot aron maprotektahan ang ilang mga anak, ang mga ginikanan mahimong mapalabihan sa pagmugna og mga lagda sa angay buhaton o dili angay buhaton aron luwas ang paggamit sa Internet. Si Mark Butler, propesor nga espesyalista sa pagtuon kabahin sa kinabuhi sa pamilya sa Brigham Young University, miila sa kaimportante sa pagdepensa sa atong mga panimalay ug pamilya ug iyang gidugang nga kining “solusyon sa paggamit sa teknolohiya sinugdanan lamang sa tubag. Ang pinakaimportanting panagang mao kanang atong gitisok sa atong kasingkasing, ug kining espirituhanong panagang namugna ug napahiangay sa panimalay.”4 Samtang ang mga Internet block ug mga lagda sa pamilya sa paggamit sa computer mahinungdanon kaayo ug makatabang, ang pagkaadik sa pornograpiya sa kasagaran mograbe sa gawas sa panimalay diha sa mga librarya nga pampubliko, sa panimalay sa mga higala, o mga WiFi hotspots, diin ang Internet walay filter.
Si Elder D. Todd Christofferson sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mitudlo: “Mga reaksyon nakapunting sa paghimo og daghan ug mas lig-on nga mga lagda. Tingali mahimo kanang makapugong sa pipila sa kinaiya sa pagkawalay baruganan, apan ang uban yano lamang nga mahimong mas mamugnaon sa ilang pagpahimulos. Wala gayuy mapaigo nga mga lagda nga ingon ka maayo pagkahimo kay sa pagpaabut ug pagtagad sa matag sitwasyon. … Sa katapusan, usa lamang ka matarung nga kompas sa matag tawo ang epektibo nga makasulbad sa tinubdan nga mga hinungdan ingon man usab sa mga simtomas sa pagkahugno sa katilingban.”5 Sa katapusan, ang pinakamaayong panagang nga inyong masilsil sa inyong kabatan-onan mao ang tinguha sa usa ka mahiyason nga kinabuhi.
Mga Timailhan sa Pagkaadik
Dili gayud mahimo nga ang sayop nga paggamit sa atong pisikal nga lawas nga dili usab maapektuhan ang atong espiritu, ug kana nga matang sa kadaut kanunay magbilin og espirituhanong mga uwat.
Ang mabinantayong mga ginikanan makamatikod sa pagkaadik sa pornograpiya pinaagi sa pagmatngon sa mosunod nga mga timailhan. Pulong sa pasidaan: kini nga mga timailhan wala gyud magpasabut og pagkaadik sa pornograpiya. Kon ang inyong tin-edyer nagpakita sa pipila niini nga mga batasan, sila nagpakita og mas lawom nga problema nga mahimong maglakip sa pagkaadik sa druga, pagkaadik sa pornograpiya, pagdaug-daug sa uban o lain pang butang. Bisan unsa pa man ang hinungdan, magamit ninyo kining mga timailhan aron kamo makapasiuna og mahigugmaon, matinagdanon nga pakig-istoryahanay sa inyong mga anak.
Mikunhod nga Pagsalig sa Kaugalingon
Ang mga batan-on nga nanlimbasug sa pornograpiya sa kasagaran makasinati og kaulaw nga nakapakunhod sa pagsalig sa ilang kaugalingon. Pipila ka mga timailhan sa pagkawala sa pagsalig sa kaugalingon naglakip sa dili maayong resulta sa pag-eskwela, mawad-an og kadasig para sa mga kalihokan, ug nagpakita sa kakulang sa pagdisiplina para sa himsog nga panglawas o sa pagkatulog.
Social Withdrawal
Ang pagkaadik sa pornograpiya magkagrabe diha sa tago, ug kamo makakita sa inyong tin-edyer nga nagkagamay ang panahon para sa pamilya ug sa sosyal nga mga kalihokan. Kini ang labing komon nga mga timailhan sa problema sa pornograpiya. Ang mga tin-edyer nga naggahin og daghan nga panahon sa ilang kwarto nga naka-lock ang pultahan ug mopalayo sa uban mahimong dili lang maulawon. Bisan kon sila anaa sa sosyal nga mga sitwasyon, kini nga mga batan-on sa kasagaran maglisud sa pakig-interact sa uban. Ang pagkagusto nga mag-inusara mas nagkaklaro samtang magkagrabe ang pagkaadik, ug kasagaran ang tin-edyer masuko kon adunay manghilabot sa ilang personal nga pagkatawo. Niadtong nanlimbasug sa pornograpiya nakamugna og sayop nga panglantaw sa bili sa kaugalingon ug ang hiyas sa uban, ug sila mopalayo sa mga tawo nga ilang gihunahuna nga mas mahiyason tungod sila mibati nga dili takus, kaulaw, ug mga tiggpakaaron-ingnon.
Depresyon
Ang depresyon mahimong sintomas ug sa samang higayon maoy hinungdan sa pagkaadik. Ang padayon nga pagpahayag sa kawalay paglaum, mapugsanong pagkanegatibo, ug pag-angkon nga wala nay mahimo mahimong timailhan sa depresyon. Ang mga tin-edyer nga nagtiaw-tiaw nga maghikog nagpakita og depresyon. Ang ubang timailhan sa depresyon naglakip sa pagkaon og sobra o kulang kay sa normal, kakulang sa pagkatulog o sobra sa pagkatulog, ug pisikal nga kakapoy—bisan unsa nga butang nga makonsiderar nga sobra na kaayong mga batasan.
Ang ubang timailhan sa kalambigitan sa pornograpiya naglakip sa dugang nga kasuko, pagkadili matinuoron, garbo, ug dili komportable o kapuol sa espirituhanong mga kalihokan.
Dili nato malista ang tanang timailhan sa pagkaadik sa pornograpiya. Ang mga ginikanan makatimbang-timbang og maayo kon ang ilang tin-edyer adunay igong panagang batok sa pornograpiya kon sila kanunay nakig-istorya kanila kabahin sa sekswalidad ug sa ilang emosyonal ug espirituhanong kahimsog.
Ang Akong Anak Usa ka Adik. Karon Unsaon Man Ni Nako?
Si Elder M. Russell Ballard sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miingon, “bisan unsa nga pagkaadik ang naggumon sa usa, anaa kanunay ang paglaum” tungod sa Pag-ula ni Jesukristo.6
Sa tinubdan niini, “tanang pagkaadik kay sayop nga mga estratehiya aron makasagubang,” miingon si Propesor Butler. Ang mga bata kinsa wala makakat-on unsaon sa pag-atubang sa kahasol sa konsensya, kaulaw, kasubo o kasakit kanunay modangup sa makapaadik nga batasan aron dili nila mabati ang ilang negatibong mga emosyon. Bisan dili kaayo grabe nga mga emosyon sama sa stress, kapuol, o kamingaw modala ngadto sa makapaadik nga mga batasan kon ang bata wala makasabut unsaon sa pagsagubang.
Ang mga ginikanan makatabang sa ilang mga anak nga makapalambo og maayong mga estratehiya sa pagsagubang pinaagi sa pagpakita kanila sa kinaiya mismo. Ang mosunod nga mga pangutana makatabang kaninyo sa pagtimbang-timbang sa inyong kaugalingong paagi sa pagsagubang: Kon kamo na-stress, gikapoy, o nawad-an og paglaum, mopalayo ba mo sa uban? Kamo ba mosalig sa kalingawan aron malikayan inyong mga problema imbis nga atubangon kini? Kamo ba nagpakita nga ang pinakamaayong paagi sa pagsulbad sa problema mao ang pagsalig sa Langitnong Amahan, sa Manluluwas, ug sa inyong relasyon sa uban?
Ang mga anak kinahanglang makat-on sa pag-ila sa mga timailhan sa espirituhanong mga samad sama sa mga kasub-anan, kahasol sa konsensya, ug kasakit aron ilang mahimong kasinatian sa pagkat-on ang ilang mga kasakit. Ang emosyonal nga kasakit dili gyud ingon nga ngil-ad. Si Alma nga batan-on naghulagway sa mga kasakit sa iyang mga sala isip “labaw ka hapdos” ug “labaw ka pait” (Alma 36:21); si Pedro “mihilak sa hilabihang kasakit” human niya gilimod ang Manluluwas (Lucas 22:62); ug si Zeezrom gihasol “tungod sa iyang pagkadautan” (Alma 15:3). Makatabang kamo sa pagpasabut sa inyong mga anak nga ang kasakit dili ingon ka makahahadlok nga emosyon nga angay likayan apan sama sa usa ka magtutudlo nga moagak ngadto sa talagsaong paglambo. Si Alma, si Pedro ug si Zeezrom gigamit ang sakit sa ilang mga sala sa pagdasig nila nga maghinulsol, ug sila nahimong matinud-anong mga sinugo sa ebanghelyo. Ang inyong ehemplo ug giya makatabang sa inyong mga anak nga makat-on sa bili sa paghinulsol batok sa pagkaadik.
Si Presidente Dieter F. Uchtdorf, Ikaduhang Magtatambag sa Unang Kapangulohan, mitudlo: “Adunay dakong kalainan tali sa kasubo tungod sa sala nga mosangpot sa paghinulsol ug sa kasubo nga mosangput sa kawalay paglaum.
“Si Apostol Pablo mitudlo nga ang ‘diosnong kasubo mosangpot sa paghinulsol nga magaagak ngadto sa kaluwasan … apan ang kasubo nga kalibutanon mosangpot sa kamatayon’ [2 Mga Taga-Corinto 7:10; empasis gidugang]. Ang Diosnong kasubo modasig og kausaban ug paglaum pinaagi sa Pag-ula ni Jesukristo. Ang Kasubo nga kalibutanon mobira kanato, mowagtang sa paglaum, ug moagni kanato nga mopaundayon sa tintasyon. …
“Ang tinuod nga paghinulsol nagpasabut nga pag-usab, dili pagpanakit o pagpaantus. Oo, ang kinasingkasing nga pagmahay ug tinuod nga pagbasol sa pagkamasinupakon sagad sakit ug importante kaayo nga lakang sa sagradong proseso sa paghinulsol. Apan kon ang kahasol sa tanlag mosangpot sa kasilag sa kaugalingon o mopugong sa atong pagbangon og balik, kini makababag imbis makadasig sa atong paghinulsol.”7
Ang inyong mga anak makasugakod sa ilang espiritwal nga mga samad kon sila adunay panan-awon ug paglaum sa mahiyason nga kinabuhi. Kini nga panan-awon matukod pinaagi sa kinasingkasing nga pag-ampo ug sinsero nga pagtuon sa mga kasulatan matag adlaw.8 Si Propesor Butler nagtambag sa mga ginikanan: “Pinaagi sa gahum sa inyong mga ehemplo, paghimo og kusganong panan-awon alang sa hingpit nga kalipay, kalinaw, ug sa mahiyason nga kinabuhi. Adunay taas nga panaw tali sa pagtinguha og mahiyason nga kinabuhi ug sa pagkab-ut niini, apan ang tinguha mao ang unang lakang.” Mahimong mataud-tauran pa ang tinguha sa hiyas nga molambo. “Ang kinaiyanhon nga tawo dili dali nga mausab ug sa kasagaran madugay sa pagbuntog niini,” miingon si Propesor Butler. Ug samtang ang pulong pagkaadik wala motangtang sa responsibilidad sa mga pagpili, kini nagpasabut nga ang mas makadaut nga mga kinaiya nagkinahanglan og pailub ug kanunayng interbensyon (sama sa programa sa Simbahan sa pag-ayo sa pagkaadik) aron makabuntog.
Paglaum sa Umaabut
Sama sa mga manggugubat ni Helaman, ang atong kabatan-onan kanunay nagpakita og “hilabihan nga kaisug” kon makasugat og dautan (Alma 56:45). Sama niadtong mga manggugubat diha sa Basahon ni Mormon nga nagsalig sa hugot nga pagtuo sa ilang ginikanan, kinahanglan gyud nga atong ipakita ang atong pagpamatuod ug debosyon sa ebanghelyo aron ang atong kabatan-onan makasulti, “Kami wala magduha-duha nga ang among mga inahan [ug mga amahan] nasayud niini” (Alma 56:48). Ang Ginoo misaad, “Ako ang makigbisog sa inyong mga away” (D&P 105:14). Samtang ang atong kabatan-onan mobansay sa ilang hugot nga pagtuo diha sa Pag-ula ni Jesukristo, sila mahimong “malig-on maingon ngadto sa gahum sa kaluwasan” (1 Nephi 1:20).
Ang mga lagda sa pamilya kabahin sa paggamit sa computer mahinungdanon, apan dili kita masobrahan sa pagmugna og angay o dili angay nga buhaton aron luwas ang paggamit sa Internet.
Kinahanglan gyud nga atong ipakita ang atong pagpamatuod ug debosyon sa ebanghelyo sa atong kabatan-onan.
Samtang ang atong kabatan-onan mobansay sa ilang hugot nga pagtuo diha sa Pag-ula ni Jesukristo, sila maalim sa espirituhanong mga samad.
Paghulagway sa litrato pinaagi sa diawka/iStock/Thinkstock
Detalye gikan sa Si Kristo ug ang Batan-ong Datu nga Magmamando, ni Heinrich Hofmann, sa maayong kabubut-on sa C. Harrison Conroy Co.