Սերն ընդդեմ ցանկասիրության
Եթե մենք կարողանանք ավելի լավ հասկանալ, թե իրականում ինչ է ցանկասիրությունը, մենք կարող ենք խուսափել դրանից և կատարել ընտրություններ, որոնք մեզ մոտեցնում են Սուրբ Հոգուն:
Ցանկասիրություն
Այն անշուշտ տգեղ բառ է: Մեզանից շատերը չեն ցանկանում մտածել դրա մասին, շատերն էլ քիչ գիտեն այդ մասին: Այս եզրույթն առաջացնում է նուրբ զգացում, ինչ-որ մութ, գայթակղիչ, բայց սխալ մի բան:
Դրա համար հիմնավոր պատճառ կա: Եթե «արծաթասիրութիւնը ամեն չարիքների արմատն է» (Ա Տիմոթեոս 6.10), ապա ցանկասիրությունն անշուշտ դրա գաղտնի դաշնակիցն է: Այն անազնիվ է ու ստորացուցիչ: Ցանկասիրությունը մարդկանց, իրերը և նույնիսկ գաղափարները վերածում է այնպիսի առարկաների, որոնց կարելի է տիրանալ կամ ձեռք բերել տենչանքը բավարարելու համար: Բայց եթե մենք արդեն գիտենք դա, ինչո՞ւ կարիքը կա ավելին իմանալու:
Քանի որ մենք կարող ենք ավելի լավ հասկանալ, թե իրականում ինչ է նշանակում ցանկասիրությունը, մենք կարող ենք սովորել` ինչպես ձևավորել մեր մտքերը, զգացմունքներն ու գործողությունները, որպեսզի կարողանանք խուսափել և հաղթահարել դրա դրսևորումները: Սա կարող է հանգեցնել Սուրբ Հոգու հետ ավելի սերտ շփման, որն էլ մաքրում է մեր խոհերն ու մտադրությունները և ուժեղացնում է մեզ: Եվ սա կարող է առաջնորդել մեզ դեպի ավելի երջանիկ, խաղաղ և ուրախ կյանք:
Ցանկասիրության սահմանումը
Ցանկասիրության մասին մենք հիմնականում հակված ենք մտածելու որպես մեկ այլ անձի նկատմամբ ֆիզիկական գրավչության անպատշաճ, ուժգին զգացումի, բայց հնարավոր է նաև ցանկասիրություն կամ տենչանք տածել ցանկացած բանի հանդեպ` փողի, ունեցվածքի, առարկաների և իհարկե այլ մարդկանց (տես` Սուրբ գրքերի ուղեցույց, «Ցանկասիրություն»):
Ցանկասիրությունը հարկադրում է մարդուն ձգտել ձեռք բերել ինչ-որ բան, որը դեմ է Աստծո կամքին: Այն ընդգրկում է ցանկացած զգացում կամ ցանկություն, որը ստիպում է անհատին ավելի շատ կենտրոնանալ աշխարհիկ ունեցվածքի կամ եսասիրական գործունեության վրա` ինչպիսիք են անձնական հետաքրքրությունները, ցանկությունները և ախորժակը, քան թե Աստծո պատվիրանները պահելու վրա:
Այլ խոսքով, ցանկասիրությունն այն է, երբ փափագում ենք այնպիսի բաներ, որոնք հակառակ են Աստծո կամքին կամ տենչում ենք տիրանալ որոշ բաների Աստծո կամքին հակառակ եղանակով, և դա հասցնում է դժբախտության:1
Սեռական ցանկասիրության վտանգը
Չնայած մեզ նախազգուշացնում են խուսափել ցանկասիրությունից` որպես տենչանքի հիմնական ձևերից մեկը, սեռական համատեքստում ցանկասիրությունը հատկապես վտանգավոր է: Տերը զգուշացրել է. «Ով որ մի կնկայ վերայ մտիկ տայ նորան ցանկանալու համար, նա արդէն շնացաւ նորա հետ իր սրտի մէջ» (Մատթեոս 5.28):
Հին մարգարեները մշտապես նախազգուշացրել են ցանկասիրության դեմ այս իմաստով: Հովհաննես Առաքյալն ասել է. «Որովհետև ամեն ինչ որ աշխարհքումն է` մարմնի ցանկութիւնը, աչքերի ցանկութիւնը և այս կյանքի ամբարտաւանութիւնը և այս կեանքի ամբարտաւանութիւնը, Հորիցը չէ, այլ աշխարհքիցն է» (Ա Հովհաննես 2.16, տես նաև հատված 17, Հռովմայեցիս 13.14, Ա Պետրոս 2.11):
Եվ նախազգուշացումները շարունակվում են նաև այսօր:2 Տասներկու Առաքյալների Քվորումից Երեց Ջեֆրի Ռ. Հոլլանդը մեկնաբանում է. «Ինչո՞ւ է ցանկասիրությունը մահացու մեղք: Բացի նրանից, որ այն մեր հոգուց լիովին հեռացնում է Հոգու ներգործությունը, կարծում եմ, դա մեղք է, որովհետև ապականում է ամենամեծ և ամենասուրբ հարաբերությունը, որը Աստված տվել է մահկանացու կյանքում՝ սերը, որ տղամարդն ու կինն ունեն միմյանց հանդեպ և ցանկությունը, որ զույգերն ունեն՝ զավակներ բերելու ընտանիք, որը նախատեսված է հավերժության համար»:3
Երբ թույլ ենք տալիս, որ ցանկասիրությունը սաղմնավորվի, այն դառնում է շատ մեղսավոր գործողությունների արմատը: Այն, ինչ սկսվում է թվացյալ անմեղ հայացքից, կարող է վերածվել ստոր անհավատարմության` իր բոլոր ավերիչ հետևանքներով: Դա այդպես է, քանի որ ցանկասիրությունը մեզ հեռացնում է Սուրբ Հոգուց և խոցելի է դարձնում այլ գայթակղությունների, մոլորությունների ու թշնամու խաբեությունների համար:
Թագավոր Դավիթի ընտրությունները տխուր օրինակ են այն բանի, թե որքան հզոր ու անողորմ կարող է լինել այս զգացումը: Դավիթը պատահաբար տեսավ Բերսաբեին լվացվելիս և ցանկացավ նրան: Հեշտասիրությունը հանգեցրեց գործողության և կնոջը բերել տվեց իր մոտ ու պառկեց նրա հետ: Ապա իր մեղքը թաքցնելու համար Դավիթը մոլորեցնող ջանքեր գործադրեց և հրամայեց Բերսաբեի ամուսնուն տեղափոխել կռվելու այնպիսի տեղում, որտեղ նրան անկասկած կսպանեին (տես Բ Թագավորաց 11): Արդյունքում Դավիթը կորցրեց իր վեհացումը (տես ՎևՈւ 132.38–39):
Դավիթի իրավիճակը կարող է ծայրահեղ թվալ, բայց անշուշտ հաստատում է այն տեսակետը, որ ցանկասիրությունը հզոր գայթակղություն է: Եթե անձնատուր լինենք դրան, այն կարող է մեզ ներքաշել այնպիսի բաների մեջ, որոնք ոչ մի արդար միտք չի կարող անել: Փաստը, որ այն այդքան նենգ է, հեշտությամբ է ծնվում և շատ արդյունավետ գայթակղում է մեզ հեռանալ Սուրբ Հոգուց և մեր կամքը ենթարկում ինչ-որ արգելված բանի, այն ավելի վտանգավոր է դարձնում: Դրա մեջ կարելի է հեշտությամբ ներքաշվել, երբ դիտում ենք պոռնոգրաֆիկ նյութեր, ունկնդրում անկեղծ բանաստեղծություններ և մտնում անհամապատասխան մտերմիկ հարաբերությունների մեջ: Միևնույն ժամանակ ցանկասիրությունը կարող է դրդել մարդուն դիտել պոռնոգրաֆիկ նյութեր: Այս պարբերական հարաբերությունը ծայրահեղ զորեղ է ու վտանգավոր:4
Սեռական բնույթի ցանկասիրությունը այլասերում, ստորացնում ու թուլացնում է ցանկացած հարաբերություն, որոնց մեջ Աստծո հետ հարաբերությունը վերջինը չէ: «Եվ ճշմարիտ ասում եմ ձեզ, ինչպես ասել եմ նախկինում. Նա, ով նայում է մի կնոջ վրա ցանկանալով նրան, կամ, եթե մարդիկ շնություն անեն իրենց սրտում, նրանք չեն ունենա Հոգին, այլ կուրանան հավատը և վախ կունենան» (ՎևՈւ 63.16):
Տասներկու Առաքյալների Քվորումից Երեց Ռիչարդ Գ. Սքոթը ուսուցանել է. «Սեռական անբարոյականությունը ստեղծում է մի արգելք Սուրբ Հոգու ողջ վեհացնող, լուսավորող և զորացնող ունակությունների ազդեցության դեմ»: Այն առաջացնում է հզոր ֆիզիկական և զգացմունքային խթանում: Ժամանակի ընթացքում այն ստեղծում է անհագ ախորժակ, որը զոհին մղում է ավելի լուրջ մեղքի»:5
Ինչը ցանկասիրություն չէ
Երբ խորհում ենք, թե ինչ է ցանկասիրությունը, կարևոր է նաև հասկանալ, թե ինչը ցանկասիրություն չէ և զգույշ լինել պատշաճ մտքերը, զգացումներն ու ցանկությունները որպես ցանկասիրություն պիտակավորելիս: Ցանկասիրությունը ցանկության մի տեսակ է, բայց գոյություն ունեն նաև արդար ցանկություններ: Օրինակ, մենք կարող են ցանկանալ լավ և պատշաճ բաներ, որոնք կօգնեն իրականացնել Տիրոջ աշխատանքը:
Մտածեք հետևյալի մասին.
-
Փող ունենալու ցանկություն: Ընդհանուր առմանբ, փող ցանկանալը չարիք չէ: Պողոսը չի ասել, որ փողն է ողջ չարիքի արմատը: Նա ասել է. «արծաթասիրութւնը ամեն չարիքի արմատն է» (Ա Տիմոթեոս 6.10, շեշտադրումն ավելացված է): Հակոբի ուսմունքները լրացուցիչ պարզաբանում են ավելացնում. «Նախքան հարստություններ փնտրելը, փնտրեք Աստծո արքայությունը։ Եվ նրանից հետո, երբ դուք հույս ձեռք բերեք Քրիստոսում, դուք ձեռք կբերեք հարստություններ, եթե փնտրեք. և դուք պետք է փնտրեք դրանք բարիք անելու մտադրությամբ՝ հագցնելու մերկերին, կերակրելու սովածներին, ազատելու գերյալներին և սփոփելու հիվանդներին ու չարչարվածներին» (Հակոբ 2.18–19):
-
Ունենալ պատշաճ սեռական զգացումներ ձեր ամուսնու կամ կնոջ նկատմամբ: Աստծո կողմից տրված այդ զգացումներն օգնում են ուժեղացնել, ամրացնել և միավորել ամուսնությունը: Բայց հնարավոր է, որ ունենաք ոչ պատշաճ զգացումներ ձեր կնոջ կամ ամուսնու հանդեպ: Եթե մենք ձգտում ենք դրանց իրականացմանը միայն հանուն մեզ կամ ձգտում ենք բավարարել մեր սեփական տենչանքները կամ զգացմունքները, մենք կարող ենք ընկնել ցանկասիրության գիրկը, որն էլ կարող է վնասակար լինել ամուսնական հարաբերությունների համար: Պատշաճ ֆիզիկական մտերմության ձգտելու և այն պահպանելու բանալին մաքուր ու քնքուշ մտադրությունն է:
Կարևոր սկզբունք է` անել ամեն բան արդար նպատակին հասնելու համար, այն է` կառուցել Աստծո արքայությունը և շատացնել բարությունը աշխարհում: Փոխարենը, ցանկասիրությունը քաջալերում է մեզ դուրս գալ պատշաճության սահմաններից, որտեղ մեր ցանկությունները կարող են արժեզրկել Աստծուն և հարստությունն ու իշխանությունը վերածել հրեշավորության, որը խեղաթյուրում է մեր զգայունությունը ու վնասում մեր հարաբերությունները:
Ինչու ենք մենք հաճախ տեղի տալիս ցանկասիրությանը
Իմանալով, թե որքան վնասակար ու վտանգավոր է ցանկասիրությունը, ինչո՞ւ է այն այդքան գայթակղիչ ու գերիշխող: Ինչո՞ւ ենք մենք հաճախ թույլ տալիս, որ այն հաղթահարի մեզ: Արտաքինից թվում է, որ եսասիրությունը կամ ինքնակառավարման պակասը հանդիսանում են ցանկասիրության հիմքը: Դրանք նպաստող գործոններ են, բայց ցանկասիրության խորը արմատը հաճախ դատարկությունն է: Մարդը կարող է զիջել, տեղի տալ ցանկասիրությանը` իր կյանքի դատարկությունը լցնելու համար զուր ջանքեր գործադրելիս: Ցանկասիրությունը կեղծ զգացում է, անկեղծ սիրո, իսկական արժեքների և ամուր աշակերտության վատորակ փոխարինողն է:
Պատշաճ զգացմունքային հսկողությունը ինչ-որ իմաստով բխում է սրտից: «Որովհետև նա ինչպէս որ իր սրտումը հաշիւներ անողն է» (Առակաց 23.7): Ինչի վրա էլ որ մենք կենտրոնանաք, մեր մտավոր և հոգևոր կենտրոնացումը ժամանակի ընթացքում դառնալու է մեր մտքերի, զգացմունքների ու գործողությունների շարժիչ ուժը: Ամեն անգամ, երբ ցանկասիրությունը գայթակղում է մեզ, մենք պիտի փոխարինենք այդ գայթակղությունը որևէ պատշաճ բանով:
Անգործությունը նույնպես կարող է ցանկասեր մտքերի պատճառ դառնալ: Երբ մեր կյանքում շատ քիչ բաներ են կատարվում, մենք հակված ենք ավելի հեշտ ընկնել չարի ազդեցության տակ: Եթե ձգտենք ջերմեռանդ ներգրավվել բարի գործերի մեջ (տես ՎևՈւ 58.27) և ջանանք արդյունավետ օգտագործել մեր ժամանակը, մենք ավելի քիչ հակված կլինենք ցանկասեր մտքերին և բացասական ազդեցություններին:
Ինչպես Տասներկու Առաքյալների Քվորումից Երեց Դալլին Հ. Օուքսն է մեկնաբանում, ցանկությունները, որոնց մենք կառչում ենք մեր ընտրությամբ, ազդում են ոչ միայն մեր գործողությունների, այլև ի վերջո այն բանի վրա, թե ով ենք մենք դառնում. «Ցանկությունները թելադրում են մեր առաջնահերթությունները, առաջնահերթությունները ձևավորում են մեր ընտրությունները, իսկ ընտրությունները որոշում են մեր գործողությունները: Ցանկությունները, որոնց ազդեցությամբ մենք գործում ենք, որոշում են մեր փոփոխությունները, մեր ձեռքբերումներն ու ձևավորումը»:6
Այլ կերպ, մենք պիտի հսկենք ոչ միայն այն զգացմունքները, որոնցում ընդգրկվում ենք մեր իսկ թույլտվությամբ, այլև այն մտքերը, որոնք առաջանում են այդ զգացմունքների պատճառով: Ինչպես Ալման է ուսուցանել, եթե մեր մտքերն անմաքուր են, «մեր մտքերը նույնպես կդատապարտեն մեզ» (Ալմա 12.14):
Հակաթույնը Քրիստոսանման սերն է
Ցանկասիրությունից հնարավոր է խուսափել: Քանի որ Երկնային Հայրը մեզ ընտրության ազատություն է տվել, մենք իշխանություն ունենք մեր մտքերի, զգացմունքների և գործողությունների վրա: Մենք պարտավոր չենք հետամուտ լինել ցանկասեր մտքերին ու զգացմունքներին: Երբ գայթակղությունն առաջանում է, մենք կարող ենք մեր ընտրությամբ չգնալ այդ ճանապարհով:
Ինչպե՞ս հաղթահարել ցանկասիրության գայթակղությունը: Մենք սկսում ենք` զարգացնելով պատշաճ հարաբերություններ մեր Երկնային Հոր հետ և մեր ընտրությամբ ծառայելով ուրիշներին: Եվ մենք ընդգրկվում ենք առօրյա կրոնական գործունեության մեջ, ներառյալ աղոթքը և սուրբ գրությունների ուսումնասիրությունը, որը Սուրբ Հոգուն հրավիրում է մեր կյանք: Ի վերջո, գաղտնի բաղադրիչը Քրիստոսանման սերն է` մաքուր, անկեղծ, ազնիվ սերը` Աստծո արքայությունը կառուցելու ցանկությամբ և աչքով` ուղղված Աստծո փառքին: Այդ սերը հնարավոր է միայն, երբ մենք ունենք Սուրբ Հոգու ընկերակցությունը:
Ցանկասիրությունից հրաժարումը պահանջում է անկեղծ աղոթք, որում մենք խնդրում ենք Աստծուց հեռացնել այդ զգացումները և դրանք փոխարինել գթասիրտ սիրով (տես Մորոնի 7.48): Այսպիսի ապաշխարությունը հնարավոր է դառնում Հիսուս Քրիստոսի Քավության ողորմածության միջոցով:7 Նրա շնորհիվ մենք կարող ենք սովորել սիրել այնպես, ինչպես Նա և մեր Երկնային Հայրն են սիրում մեզ:
Երբ մենք մշտապես կենտրոնանում ենք մեր Երկնային Հոր վրա, երբ մենք ապրում ենք համաձայն առաջին ու երկրորդ մեծ պատվիրանների`սիրել Աստծուն ու մեր մերձավորին` ինչպես ինքներս մեզ, (տես Մատթեոսի 22.36–39) և երբ անում ենք ամեն հնարավորը, որպեսզի կարողանանք ապրել` ինչպես Նա է ուսուցանել, ապա մաքուր և ազնիվ մտադրությունները կազդեն մեր կյանքի վրա ավելի մեծ ուժգնությամբ: Երբ մենք միաբանենք մեր կամքը մեր Հոր հետ, ցանկասիրության գայթակղություններն ու ազդեցությունները կնվազեն, փոխարինվելով Քրիստոսի մաքուր սիրով: Հետո մենք կլցվենք աստվածային սիրով, որն աշխարհիկ անազնիվ ցանկությունները կփոխարինի Աստծո արքայության կառույցի գեղեցկությամբ: