2017
Molilo Visenite Lieti Lipeilo: Koania, Palāsila
July 2017


Ngaahi Fakatātā ʻo e Tuí

Murilo Vicente Leite Ribeiro

Koania, Palāsila

ʻI he papitaiso ʻa Molilo ʻi hono taʻu 16, naʻe ʻikai ke loto ki ai hono fāmilí. ʻI heʻene maʻu ha uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú, naʻe hanga ʻe heʻene ongomātuʻá ʻo laku ki tuʻa hono vala lotú pea taʻofi ia mei he ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Naʻe iku pē ʻo ne ʻomi hono fāmilí ki he Siasí, ka naʻá ne kei ongoʻi taʻefeʻunga pē ko e ʻikai ke ne ngāue fakafaifekaú.

Cody Bell, taha faitā

Naʻe fakafeʻiloaki au ki he Siasí ʻi hoku taʻu 14. Naʻe kau hoku ngaahi kaungāmeʻá ki he siasí pea nau fakafeʻiloaki au ki he kau faifekaú. ʻI he kamataʻangá, naʻe ʻikai ke u tali ʻena pōpoakí he naʻe siasi kehe homau fāmilí.

Hili ha taʻu ʻe ua mei ai, naʻe fehuʻi mai pe ʻoku ou fie ʻakapulu he siasí. Naʻá ku saiʻia ʻaupito he ʻakapulú pea ne u fie vaʻinga. Naʻe fakaafeʻi foki au ke u kau atu ki he seminelí. Ne u fie ʻilo ki he Siasí

Ne u talanoa mo e ongo faifekaú pea naʻá na akoʻi kiate au ʻa e ʻUluaki Mata-meʻa-hā-maí. Naʻe liliu ʻe he meʻá ni ʻeku moʻuí. Talu mei he momeniti ne na talanoa kau ki aí, mo e ongo moʻoni ia kiate au. Naʻá na ʻi ai pē heʻeku tangí. Naʻe ongo kiate au ʻa e laumālié. Ne u tali ʻena fakaafe ke u papitaisó, hili pē ʻa e lēsoni ʻulluakí.

Naʻe ʻikai saiʻia ʻeku mātuʻá he Siasí ko ia naʻe ʻikai ke na haʻu ki hoku papitaisó. Naʻe faingataʻa moʻoni kiate au. Ko hoku tokoua pē ko Soakimí ʻa hoku fāmili naʻe ʻi ai he ʻaho ko iá.

Ne u foua ha ngaahi faingataʻa lahi hili hoku papitaisó. Ne u tui ki he ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, ka naʻe teʻeki ai maʻu ʻe hoku fāmilí e vīsone ko iá. Ne u feinga ke fakamatalaʻi ange, ka naʻe ʻikai mahino ia ki heʻeku mātuʻá. Ne hokohoko atu pē ʻeku ʻalu ki he lotú, neongo naʻe pehē ʻe heʻeku ongo mātuʻá kuó u fakangaloki e fāmilí. Ko hono moʻoní, naʻá ku fakaʻamu ke mau ō kotoa ki he lotú.

Ne u ongoʻi mateuteu he hokosia e taimi ke u ngāue fakafaifekau aí. Ne u ʻosi semineli ʻi ha taʻu ʻe ua, kau atu ki he kalasi teuteu ngāue fakafaifekaú pea mo ʻalu ki he ʻinisititiutí. Ne u ongoʻi mālohi fakalaumālie he taimi ko iá, ka naʻe toe fakalalahi ange ʻe heʻeku ongomātuʻá ʻena fakatangaʻi aú. Naʻe kau kotoa hoku fāmilí ʻi he feinga ke u mavahe mei he Siasí.

Ne u fakahū ʻeku foomu ngāue fakafaifekaú pea maʻu mai hoku uiuiʻí ke u ngāue ʻi he Misiona Brazil Recife. Ne u talaange ki heʻeku ongomātuʻá ne u ʻalu ki Recife ke fakafofongaʻi ʻa Sīsū Kalaisi, ko ha faifekau. Ne u kē mo ʻeku tamaí pea naʻe hanga ʻe heʻeku faʻeé ʻo laku hoku vala lotú pea mo ʻeku ʻū tohí. Naʻá na ʻita lahi.

Naʻe ʻikai ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. Ko e taimi faingataʻa taha ʻeni ki heʻeku moʻuí. Ne u fie ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau, ka ne u fepaki mo ha faingataʻa lahi moʻoni. Naʻe ʻikai ha fehalaaki ne u fai, ka ne u ongoʻi lotofoʻi mo mafasia pea ne u kei fehangahangai pē mo e fakatangá ʻi ʻapi. Naʻe ʻamanaki ʻeku ongomātuʻá te u foʻi pea ʻikai ke u toe ʻalu ki he lotú.

Naʻe faingataʻa ke u hoko ko ha talavou ʻoku ʻikai ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. Ne u ongoʻi taʻefeʻunga he feohi mo hoku kaungāmeʻa ne ʻosi ngāue fakafaifekaú pea ne u ongoʻi tuēnoa ʻi he lotú. Naʻe pehē ʻe ha niʻihi naʻe ʻikai ke u ʻalú ko ʻeku taʻetāú. Ka ne u fai hoku lelei tahá ke u tuʻu taʻeueʻia ai ʻi he tuí.

Ko e taimi ʻeni ne u fetaulaki ai mo Kelí, ʻa ia ne hoko ko hoku uaifí. ʻI heʻeku fetaulaki mo iá, naʻe toʻo atu hoku mafasiá pea lava ke u ʻiloʻi ko e fānau au ʻa e ʻOtuá. Naʻe ʻikai mēmipa ʻa Keli ʻi he Siasí he taimi ne ma kamata faikaumeʻa aí. ʻIkai fuoloa mei ai ne ma mali, peá u papitaiso ia hili ha māhina ʻe taha. Naʻe silaʻi kimaua ʻi he temipalá hili ha taʻu ʻe taha mei ai. Ko ha momeniti makehe mo toputapu ia kiate au.

Hili hono fāʻeleʻi ʻema ʻuluaki tamasiʻí ko Lafaele, ne ma ʻomi ia ki he lotú ke tāpuakiʻi. Naʻe haʻu ʻeku ongomātuʻá ki he tāpuakí. Ko e fuofua taimi ia ke na ō ai ki he lotú. Ne kamata leva ke na fanongo ki he lēsoni ʻa e kau faifekaú ʻi hona ʻapí. Naʻe faifai peá u maʻu ʻa e faingamālie ke papitaiso ʻeku ongomātuʻá mo hoku tehiná.

ʻOku fakaoli he naʻe fuʻu fakamātoato ʻaupito ʻeku tamaí. Naʻá ne pehē mai, “ʻE hoku foha, te ke papitaiso fakakū au?” ʻI hono papitaisó, ne u fokotuʻu hake ia mei he vaí pea naʻá ne fāʻofua kiate au. Ko ha momeniti makehe moʻoni ia ki heʻeku moʻuí!

Hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai, ne u feʻiloaki mo ʻEletā Sailo Masakati ʻo e Kau Fitungofulú, heʻene haʻu ke fokotuʻutuʻu foʻou homau siteikí. Naʻá ne fehuʻi mai fekauʻaki mo ʻeku ngāue fakafaifekaú.

Naʻe pehē mai ʻa ʻEletā Masakati, “ʻE Misa Malolo, ʻoku ou sio hifo naʻe papitaiso koe ʻi ho taʻu 16, ka naʻe ʻikai ke ke ngāue fakafaifekau.”

Ne kamata ke u tangi peá u pehē ange, “Naʻe ʻikai ke u ngāue fakafaifekau.”

“Ka te u fai e meʻa kotoa pē ʻe malava ke u faí ke fakamolemoleʻi au ʻe he ʻEikí. Kuo lava ha māhina ʻe fitu ʻeku hoko ko ha palesiteni fakakoló pea ʻoku ou feinga ke hoko ko ha faifekau mo fai hoku lelei tahá. ʻOku ou ngāue mālohi ke tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻOku ou fakaʻamu ke fakamolemoleʻi au ʻe he ʻEikí. ʻOku ʻikai ke u loto ke fakameleʻi au ʻe he meʻá ni ʻi he ʻaho fakamuí.”

Naʻá ne pehē mai, “Misa Molilo, ʻoua te ke toe sio kimuí; sio pē ki muʻa. ʻIlonga ʻa ia ʻoku sio kimuí, ʻoku toe foki fakaholomui, ka ko ia ʻoku sio ki muʻá ʻoku laka pē ki muʻa. ʻOkú ke maʻa.”

Naʻá ku fiefia ke fanongo ki he meʻá ni, pea naʻe ʻikai ke u toe lava ʻo mapukepuke hoku loʻimatá heʻeku fiefiá. Ko e toki taimi ia, hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai, ne u lava ʻo ongoʻi ʻa e nonga ʻo e ʻEikí.

Naʻe hangē ia kuo toʻo atu ha kato mamafa mei hoku tuʻá.

Naʻá ne talamai ke u foki ange mo hoku uaifí pea ui au ko e palesiteni fakasiteikí.

Naʻe pehē mai leva ʻa ʻEletā Masakati, “ʻE tokoni e ngaahi meʻa kuó ke aʻusiá ki hoʻo hoko ko e palesiteni fakasiteikí. Te ke lava ʻo tokoni ki he kakai kei talavou ʻoku faingataʻaʻiá pe ʻikai poupouʻi ʻe heʻenau ongomātuʻá. Naʻe ʻikai hao faingamālie ke ke ngāue fakafaifekaú, ka ko ho misiona ʻeni he taimi ní. Te ke tokoni ke ʻoatu e kakai kei talavoú ke nau ō ʻo ngāue fakafaifekau.”

Ko e taha ia ʻeku taumuʻa heʻeku hoko ko ha palesiteni fakasiteikí, ke tokoniʻi e kau talavoú mo e kau finemuí ke nau teuteu ke ō ʻo ngāue fakafaifekau. Kuo foaki mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi lea totonú ʻi he taimi totonú ke u talanoa ai mo e kakai kei talavoú ni. ʻOku ou fakafetaʻi kuo foaki mai ʻe he ʻEikí e faingamālie ke u tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau fili ke ngāue fakafaifekau.

ʻĪmisi
Young family in Brazil read together, parents teach children with drawings, they sing together, mother reading, father holding up chart etc.

Ko e fiefia ʻa Molilo mo Keli Lipeiló he feohi mo ʻena fānaú. Ko e hiva hona ʻofefiné kae tā kītā ʻa Malolo mo hono fohá.

ʻĪmisi
A family praying together.

ʻOku ongoʻi ʻe he fāmili Lipeiló ʻa e mālohi ʻoku maʻu mei hono fakahoko maʻu pē ʻo e lotu fakafāmilí.

ʻĪmisi
Young family in Brazil read together, parents teach children with drawings, they sing together, mother reading, father holding up chart etc.

ʻOku poupouʻi ʻe Keli hona ʻofefiné ʻi heʻene hivaʻi ha himi.

ʻĪmisi
Young family in Brazil read together, parents teach children with drawings, they sing together, mother reading, father holding up chart etc.

Naʻe pehē ʻe Molilo, “ʻOku ou fakafetaʻi kuo foaki mai ʻe he ʻEikí e faingamālie ke u tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau fili ke ngāue fakafaifekau.” Naʻe ʻikai hano faingamālie ke ngāue fakafaifekau, ka ʻokú ne tokoni ʻi heʻene hoko ko ha palesiteni fakasiteikí, ke teuteuʻi ʻa e kau talavoú mo e kau finemuí ke ngāue.

ʻĪmisi
Young family in Brazil read together, parents teach children with drawings, they sing together, mother reading, father holding up chart etc.

Ko e akoʻi ʻe Molilo hono fāmilí ʻo fekauʻaki mo e misi ʻa Līhai ki he ʻakau ʻo e moʻuí ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Ko e mahino kia Moliolo mo Keli e mahuʻinga ʻo hono akoʻi e ongoongoleleí ki heʻena fānaú.

ʻĪmisi
Young family in Brazil read together, parents teach children with drawings, they sing together, mother reading, father holding up chart etc.

Naʻe fakafepaki lahi e ongomātuʻa ʻa Moliló ki he Siasí. Naʻá na fakakaukau kuó ne fakangaloʻi e fāmilí ʻi he taimi naʻá ne kau ai ki he Siasí. ʻOkú ne pehē, “Ko hono moʻoní naʻá ku fakaʻamu ke mau ō fakataha ki he lotú.” ʻOku fakaʻamu ʻa Molilo ke moʻui ʻaki hono fāmilí ʻa e ongoongoleleí.

Paaki